1. Słowniczek
ważniejszych pojęć
i terminów
Aksjologia  nauka o wartoS
ciach zajmująca się badaniem natury wartoS
ci, podstawami i kryteriami
wartoS
ciowania.
Federalizm  forma organizacji państwa lub ruch polityczny mający na celu polityczną integrację regio-
nu w formie dobrowolnego związku państw. W ramach wspólnoty państw obowiązuje szczególny po-
dział władzy i metod zorganizowania procesu decyzyjnego. Chodzi głównie o podział kompetencji
między władzą centralną a władzą regionalną (terytorialną).
Zwolennicy federalizmu zmierzają do przekształcenia Unii Europejskiej w federację. Federacja jest
związkiem podmiotów, w tym przypadku państw, w którym rządzą i reprezentują go na zewnątrz wspólne
instytucje centralne (federalne), sprawujące władzę ustawodawczą, wykonawczą oraz sądowniczą nad
całoS
cią państwa związkowego. Podmioty tworzące federację przekazują większoS
ć swoich kompeten-
cji na poziom państwa związkowego.
Przekształcenie UE w federację oznaczałoby koniecznoS
ć wzmocnienia instytucji europejskich i powo-
łania kilku nowych, na przykład prezydenta, oraz przekazania przez państwa wchodzące w skład UE,
więcej kompetencji na poziom wspólnotowy, tj. uwspólnotowienia (patrz niżej) większoS
ci dziedzin,
jakie należą do kompetencji państw członkowskich. W Europie jest kilka państw federalnych, na przy-
kład Niemiecka Republika Federalna czy Belgia.
Fundusze strukturalne  ich celem jest doprowadzenie do gospodarczej i społecznej spójnoS
ci Unii
Europejskiej poprzez łagodzenie dysproporcji w poziomie życia ludnoS
ci, w rozwoju infrastruktury
regionalnej i zatrudnienia. Mogą z nich korzystać kraje, których produkt krajowy brutto na mieszkańca
wynosi mniej niż 75% S
redniego PKB Unii Europejskiej (z wyjątkiem Funduszu Kohezyjnego  90%).
Inkubator przedsiębiorczoS
ci  jedna z najbardziej efektywnych form tworzenia nowych miejsc pracy
poprzez pobudzanie przedsiębiorczoS
ci. Jego zadaniem jest między innymi dostarczanie małym fir-
mom odpowiedniej do potrzeb powierzchni na działalnoS
ć gospodarczą, obsługi biurowej i usług wspie-
rających, takich jak doradztwo ekonomiczne, finansowe, prawne, organizacyjne i techniczne oraz za-
pewnianie dostępu do x
ródeł finansowania, marketingu i zarządzania.
171
Vademecum Negocjatora
| częS
ć IV
Konkordat  umowa zawierana między Watykanem a innym państwem, dotycząca głównie wykony-
wania władzy duchownej i administracji majątkiem koS
cielnym. W konkordacie reguluje się prawa
majątkowe KoS
cioła katolickiego, sprawy dotyczące zawierania małżeństw, status cmentarzy wyzna-
niowych, nauki religii itd.
Kryteria konwergencji (zwane też kryteriami zbieżnoS
ci lub kryteriami z Maastricht)  standardy, jakim
musi odpowiadać gospodarka danego państwa, aby mogło ono stać się członkiem Unii Gospodarczej i
Walutowej.
Legitymizacja  1. termin prawny: nadanie czemuS
mocy prawnej; usankcjonowanie; np. legitymizacja
władzy; 2. w socjologii: uznanie jakiegoS
systemu politycznego za najbardziej odpowiedni dla danego
typu społeczeństwa (definicję zaczerpnięto z Uniwersalnego Słownika Języka Polskiego).
Logistyka  termin oznaczający teorię i praktykę w zakresie dowozu i zaopatrywania wojsk komunikacji
i administracji wojskowej, ewakuacji rannych itd.
Metoda wspólnotowa a metoda międzyrządowa  metodą wspólnotową okreS
la się sposoby podejmo-
wania decyzji w ramach pierwszego filaru Unii Europejskiej. Metoda ta ma służyć głębszej integracji z
jednoczesnym poszanowaniem zasady subsydiarnoS
ci (patrz niżej).
Model społeczny  wybrane przez dane państwo zasady, które obowiązują pomiędzy pracodawcami,
pracownikami oraz administracjami rządową i samorządową.
Narodowy Plan Rozwoju  okreS
la cele, priorytetowe działania oraz ramy instytucjonalne i finansowe dzia-
łań strukturalnych państwa. Narodowy Plan Rozwoju jest strategicznym S
redniookresowym dokumentem
planistycznym, scalającym rozwiązania horyzontalne, sektorowe i regionalne na poziomie krajowym, wska-
zującym na kierunki rozwoju gospodarczego Polski w pierwszych latach po akcesji. Narodowy Plan Rozwo-
ju będzie stanowił podstawę do negocjacji z Komisją Europejską Podstaw Wsparcia Wspólnoty (Community
Support Framework, CSF) dla Polski, które okreS
lą cele oraz wielkoS
ć pomocy z funduszy strukturalnych
przyznanych Polsce. Zasadniczym elementem Narodowego Planu Rozwoju są realizowane w jego ramach
programy operacyjne. Służą wdrażaniu Podstaw Wsparcia Wspólnoty na poziomie centralnym w postaci
sektorowych programów operacyjnych oraz regionalnym w postaci Zintegrowanego Programu Operacyjne-
go Rozwoju Regionalnego (ZPORR) dla regionów Celu nr 1 (obejmującego 16 województw).
Otwarta metoda koordynacji (Open Method of Co-ordination)  sposób zachęcania do współpracy
między państwami członkowskimi Unii Europejskiej i jej wspierania. Dotyczyć może także innych
państw europejskich (nie będących członkami UE) w tych dziedzinach, w których  z różnych przyczyn
 trudno jest stosować dotychczasowe metody integracyjne, w szczególnoS
ci twarde prawo, tj. dyrekty-
wy i rozporządzenia. Otwarta koordynacja odbywa się na poziomie transnarodowym, lecz z ograniczo-
nym udziałem instytucji Unii Europejskiej. OMC jest praktycznie całkowicie w rękach państw człon-
kowskich, a więc stanowi element nurtu międzyrządowego Unii Europejskiej. Otwarta koordynacja
polega na okreS
laniu wytycznych dla całej Unii Europejskiej; wspólnych celów, punktów odniesienia,
które następnie służą do porównywania własnych osiągnięć z przykładami najlepszych rozwiązań wy-
pracowanymi przez inne państwa członkowskie. Uzgadniane są również sposoby i terminy regularnego
172
Aneks
| IV edycja
monitoringu osiągniętych rezultatów.
Park przemysłowy (inwestycyjny)  wyodrębniony obszar gminy lub powiatu przygotowany specjalnie
pod inwestycje. NajczęS
ciej teren w parku przemysłowym jest nabywany na specjalnych zasadach, pod
warunkiem jednak wdrożenia inwestycji. Ponadto dana gmina może opracować system dodatkowych
zachęt, na przykład całkowicie zwolnić z podatku od nieruchomoS
ci przez okres pierwszych 10 lat od
dnia zarejestrowania działalnoS
ci gospodarczej w strefie oraz zwolnić z połowy podatku w pozostałym
okresie działalnoS
ci strefy. Przygotowanie parku przemysłowego związane jest jednak z pewnymi kosz-
tami, które mogą być dofinansowanie ze S
rodków Unii Europejskiej.
Polaryzacja  wyrax
ne zaznaczenie się różnic.
Prawo naturalne  wg Słownika filozofii Didier Julia  na prawie naturalnym opiera się wszelka teoria
stosunków międzyludzkich, nawiązująca do natury człowieka, jego skłonnoS
ci i aspiracji uczuciowych
(Jean Jacques Rousseau), w odróżnieniu od prawa pozytywnego, będącego rezultatem tradycyjnych
zwyczajów. Prawa naturalne to np. prawo do życia, prawo do wolnoS
ci.
Region  najwyższa jednostka terytorialna państwa, stanowiąca najczęS
ciej wyodrębniony geograficz-
nie obszar o silnych więzach historycznych, kulturalnych, gospodarczych, społecznych i często etnicz-
nych. W ramach regionu prowadzona jest samodzielna polityka gospodarcza, społeczna i kulturalna,
zapewniająca wspólnotę interesów społecznoS
ci okreS
lonego terytorium.
Społeczna gospodarka rynkowa  zasada funkcjonowania państwa, w którym obowiązuje model spo-
łeczny akceptujący wolnorynkowe zasady gospodarcze, ale podkreS
lający koniecznoS
ć realizacji ce-
lów społecznych (na przykład zapobieganie ubóstwu, wspieranie bezrobotnych itp.).
Zasada subsydiarnoS
ci  oznacza, że każdy szczebel administracji publicznej powinien przyjmować
tylko te kompetencje, dla których wyczerpują się możliwoS
ci skutecznego zarządzania przez szczebel
niższy. Służy ona zapewnieniu, że decyzje podejmowane są jak najbliżej obywatela, oraz gwarantuje
stałą kontrolę nad działaniami na poziomie Wspólnoty, czyli czy są one usprawiedliwione, biorąc pod
uwagę możliwoS
ci rozwiązania danej kwestii na poziomie narodowym, regionalnym czy lokalnym.
Zgodnie z zasadą subsydiarnoS
ci Wspólnota powinna podejmować działania tylko wtedy i w takim
stopniu, w jakim cele proponowanych działań nie mogą zostać osiągnięte w wystarczającym stopniu
przez państwa członkowskie i z tego powodu, ze względu na skalę i efekty proponowanych działań,
mogą zostać lepiej osiągnięte przez Wspólnotę.
Stosowanie zasady subsydiarnoS
ci łączy się bezpoS
rednio z zasadą proporcjonalnoS
ci i niezbędnoS
ci,
które obligują do tego, by żadne z działań podjętych przez Unię nie wykraczało ponad to, co jest
konieczne do osiągnięcia celów zapisanych w Traktacie o Unii Europejskiej.
Na przykład problemem sortowania odpadów w gminie Pruszków nie powinna zajmować się Rada
Ministrów UE. Podobnie, UE podejmuje działania tylko tam, gdzie jest to konieczne i gdzie mogą one
zostać rozwiązane lepiej dzięki interwencji UE. Przykładem dziedziny wymagającej skoordynowanej
współpracy międzypaństwowej na poziomie UE jest właS
nie ochrona S
rodowiska. Jednak tworzone
normy muszą być na tyle elastyczne, aby uwzględniać odmienne systemy prawne i administracyjne
krajów członkowskich, jak i odmienne problemy ekologiczne.
173
Vademecum Negocjatora
| Aneks
Uwspólnotowianie  oznacza przejS
cie pewnej okreS
lonej dziedziny, która wczeS
niej należała do dru-
giego lub trzeciego filaru UE, a decyzje jej dotyczące były podejmowane zgodnie z metodą międzyrzą-
dową, do pierwszego filaru, gdzie decyzje podlegają procedurom metody wspólnotowej. Podstawą
przyjęcia metody wspólnotowej jest przekonanie, że Wspólnota najlepiej może zrealizować interes
obywateli Unii Europejskiej, jeS
li instytucje europejskie będą w pełni zaangażowane w proces podej-
mowania decyzji i będzie on prowadzony w zgodzie z zasadą subsydiarnoS
ci.
Zasiłki  najczęS
ciej są to pieniądze wypłacane grupom ludzi do tego uprawnionym. Nabycie tego
uprawnienia jest związane bądx
to z wczeS
niejszym ubezpieczeniem, bądx
z przynależnoS
cią do gru-
py, która na mocy aktów prawnych otrzymała prawo do czasowej lub stałej pomocy (na przykład zasi-
łek dla niepełnosprawnych, niezdolnych do pracy, zasiłek chorobowy, wychowawczy, rodzinny czy
pielęgnacyjny).
Zwolnienia grupowe  szczególny tryb rozwiązywania umów o pracę z pracownikami, z ich dużą
grupą w krótkim czasie. Wiele krajów (również Unia Europejska jako Wspólnota) wprowadziło specjal-
ny system ochrony pracowników w wypadku zwolnień grupowych (dodatkowe odprawy, koniecznoS
ć
konsultacji ze związkami zawodowymi itp.).
174