WALKA UKRAINY O NIEPODLEGŁOŚĆ W XVII WIEKU





WALKA
UKRAINY O NIEPODLEGŁOŚĆ W XVII WIEKU
 
Po
1569 roku, po unii lubelskiej na Ukrainie kształtowała się
złożona sytuacja społeczna, religijna i narodowościowa.
Szczególnie nasilił się ucisk pańszczyźniany (było to
związane z powstaniem wielkich latyfundiów magnatów
polskich), przy czym chłopi ukraińscy z taką formą ucisku
spotkali się pierwszy raz. W następstwie tego nasilają
się nastroje antyfeudalne, rodzą się też konflikty
społeczne typu feudalnego. Z kolei konflikt narodowościowy
związany był ze stosunkiem polskiej magnaterii i
spolszczonej szlachty ukraińskiej, a chłopem ukraińskim,
uciskanym, poddanym, pańszczyźnianym. Konflikt religijny
wyrastał między katolicką szlachtą i magnaterią polską
i ukraińską, a ciągle wiernym prawosławnym chłopem
ukraińskim.
Do
tych wewnętrznych trudności na Ukrainie dochodzi jeszcze
problem kozacki. Kozacy to ludność wolna , zamieszkująca
tereny naddnieprzańskie, zajmująca się prostymi
zajęciami: łowiectwem, rybołóstwem, rolnictwem. Kozacy
nie uznawali zależności feudalnej, liczyli się tylko z
własnymi dowódcami. Dla celów obronnych przyjęli
organizację wojskową. na ich czele stał hetman kozacki.
Początkowo nie stanowili oni żadnego problemu, ale przy
wzroście ucisku feudalnego na Ukrainie i w Rzeczpospolitej
do Kozaków przybywali zbiegowie chłopscy. Rzeczpospolita
chcąc opanować ten problem wprowadziła tzw. rejestr
kozacki. Powstało więc pojęcie Kozaków rejestrowanych i
nie rejestrowanych. Kozacy rejestrowani otrzymywali od Polski
żołd za cenę obowiązku służby wojskowej na rzecz
Rzeczpospolitej i utrzymania dotychczasowej wolności.
Do
bezpośredniego konfliktu między Rzeczpospolitą, a Kozakami
doszło w okresie rządów Władysława IV (Kozacy
utrzymywani byli przez dłuższy czas w pogotowiu bojowym ze
względu na planowaną przez króla wojnę z Turcją). Sejm
nie aprobował tych planów, Kozacy nie uzyskali
wynagrodzenia i możliwości łupów. W tych okolicznościach
przy zestawieniu z wyjątkowo trudną sytuacją wewnętrzną
Ukrainy w 1648 r. , doszło do wybuchu powstania
kozackiego, pod wodzą Bohdana Chmielnickiego. Bardzo
szybko przekształciło się ono w walkę ludu Ukrainy o
niepodległość. Rzeczpospolita początkowo zlekceważyła
rozmiary powstania. Wojska polskie poniosły klęskę w
bitwie nad Żółtymi Wodami, pod Korsuniem, pod Piławcami.
Potem nastąpiła krótka przerwa w działaniach. Wznowiono
je dopiero latem 1648r. Wojska polskie zamknęły się w
twierdzy w Zborażu. Arak turecko - tatarski na twierdzę nie
był korzystny dla atakujących, Polacy utrzymali twierdzę.
W następstwie tego doprowadzono do tzw. ugody zborowskiej.
Na jej podstawie: zwiększono rejestr kozacki, na Ukrainie
wyodrębniono 3 województwa, które uzyskały znaczną
autonomię, Chmielnicki uzyskał tytuł hetmana polnego.
Ponownie działania wojenne wznowiono w 1651r., wtedy ma
miejsce przełomowa bitwa pod Beresteczkiem (Kozacy ponieśli
klęskę). Dochodzi do podpisania ugody w Białej Cerkwi. Jej
treści nawiązywały do ugody zborowskiej ograniczając jej
treści.
W
1654r. Ukraina podpisała z Rosją ugodę perejasławską. Na
jej podstawie została włączona do Rosji. Przy takich
treściach tej ugody, porozumienie z Perejasławia otwiera
kolejny etap wojen polsko - rosyjskich. Będą to wojny z
drugiej połowy XVII w. o Ukrainę. Początkowo działania
wojenne prowadzone były ze zmiennym powodzeniem, np. wojska
polskie poniosły zwycięstwo nad Ochmatowem, a w
działaniach na Litwie ponosili klęski. Wkrótce na
Rzeczpospolitą spadł Potop szwedzki, stąd od 1655r. wojna
polsko-rosyjska została przerwana. W tym czasie w 1658 r.
doprowadzono do kolejnej ugody w Hadziaczu (ugoda
hadziacka). Została ona podpisana po śmierci
Chmielnickiego, za nowego hetmana Jana Wychowskiego.
Przekreślała ona ugodę z Perejasławia, nawiązywała do
ugody zborowskiej, mówiła o utworzeniu księstwa ruskiego
pod wodzą hetmana ale zatwierdzonego przez króla polskiego.
miało ono posiadać znaczną autonomię (np. swoje
przedstawicielstwo na Sejmie Rzeczpospolitej Obojga
Narodów), zwiększono rejestr kozacki do 30 tys. Znaczenie -
była ona szansą dla Polski; szansą korzystnego
rozwiązania problemu Ukrainy. Jednocześnie był to akt
spóźniony, gdyż Kozacy nie dowierzali już Polakom.
Wkrótce
przeciwko Janowi Wyhowskiemu doszło do powstania kozackiego.
Jego następcą został hetman kozacki Juraszko. Wrócił on
do umowy z Rosją (perejasławskiej). Dwie armie rosyjskie
skierowały się na Rzeczpospolitą, wojna prowadzona była
ze zmiennym powodzeniem, chociaż wojska polskie odniosły
sukces w bitwie pod Cudnowem. Wojny polsko - rosyjski w
drugiej połowie XVII w. zostały zakończone podpisaniem
rozejmu w Andruszowie w 1667r. Mówił on o podziale Ukrainy
na lewobrzeżną, która została przyłączona do Rosji (te
obszary miały znaczną autonomię oraz prawobrzeżną,
która przyłączona została do Polski. Granicą tego
podziału był Dniepr. Rozejm w Andruszowie został
potwierdzony pokojem Krzysztofa Grzymułtowskiego w Moskwie w
1686r.