Problematyka twórczości Herberta i Szymborskiej

Herbert
Część literaturoznawców jest skłonna umieszczać Herberta w nurcie klasycznym
-zwłaszcza, że poeta ten wciąż odwołuje się do klasycznych mitów i wartości
kultury, które stanowią o łączności pokoleń. Herbert tworzy poezję
intelektualną, związaną z tradycją - stąd jego XX-wieczny klasycyzm. Inne cechy
jego poezji to:
ujawnianie aktualnych problemów moralnych i politycznych w perspektywie
uniwersalnej
poszukiwanie stałych wartości, podejmowanie problematyki etycznej w poezji
przywoływanie mitów, dzieł sztuki, postaci i wydarzeń historycznych jako
materii poetyckiej
ironia, humor i prostota języka - środki tworzenia

Twórczość Herberta zalicza się do nurtu etycznego poezji współczesnej, ponieważ
wyraźnie jest w niej poszukiwanie uniwersalnego systemu wartości, który mógłby
być wskazówką dla każdego człowieka żyjącego w dzisiejszym świecie negującym
wartości moralne i kulturowe. Herbert proponuje zasady, które sprawdziły się w
ciągu wieków jako ostoje ludzkiej godności, obrona przez zniewoleniem, przez
złem.
wśród licznych wierszy Herberta tom "Pan Cogito" zdobył chyba największą
popularność. Herbert spreparował bohatera poetyckiego, pana Cogito, który
twórczo przemienia świat, analizuje podstawowe zagadnienia egzystencji,
problemy moralne i etyczne. Podsumowaniem całej wędrówki jest "Przesłanie Pana
Cogito". Jest to propozycja dekalogu, przykazań, wg. Których człowiek powinien
postępować, by być prawym i godnie przebyć życie, by dać świadectwo, bo po to
żyje, po to ocalał.
Zestaw przykazań brzmi:
- przyjmij aktywną postawę wobec świata. Nie wolno być ci obojętnym wobec
łotrostwa, przemocy, obłudy, wystosuj gniew i pogardę
- oddziel dobro od zła i potęguj dobro
- nie zwalczaj zła siłą, bo będzie oznaczać to nowe zło
- bądź odważny w obliczu przemocy, bądź szlachetny i wierny jak prastare wzorce
- kochaj świat i jego piękno a odrzuć nędzę moralną
- nie wybaczaj w imieniu ludzi skrzywdzonych bo tylko oni mają do tego prawo
Kończy Herbert to wzniosłe przesłanie słowem Idź! By krzewić humanitarne
wartości, nieść ludziom prawdę trwałą i wartościową.
"Dlaczego klasycy" Czytamy na pozór relację Tucydydesa z wojny peloponeskiej -
drobny epizod. Otóż Tucydydes spóźnił się z odsieczą i zapłacił za to wygnaniem
z rodzinnego miasta. Analogicznie w czasach dzisiejszych wojen, generałowie,
którzy popełnili błąd, zawsze znajdują wytłumaczenie, jeśli nie zawiść kolegów
to nieprzychylne wiatry. Jesteśmy inni niż klasycy. Poeta porównuje dwa modele:
przeszłości i współczesności i przenosi całe to porównanie w materię sztuki.
Dlaczego klasycy? Bo ich fusze i ich sztuka są proste, powściągliwe. Pozostała
po nich wartość budząca szacunek - po nas może pozostać coś co budzi niesmak,
płacz - jak miłość w brudnym pokoju hotelowym. Dlatego wzorem są klasycy.
Dyskusja o sztuce odbywa się także w znamiennym utworze "Apollo i Marsjasz".
Mit głosił, że w pojedynku między Apollinem a Marsjaszem zwyciężył Apollo. Bóg
obdarł przeciwnika ze skóry i powiesił, a z łez tych, którzy opłakiwali
Marsjasza powstała rzeka. Wiersz Herberta mówi o tym co było dalej, już po
zakończeniu pojedynku. Oto krzyk cierpiącego Marsjasza tak sugestywnie oddaje
jego cierpienie, opowiada cała anatomię bólu, że staje się to nową, silną,
konkurencją wobec klasycznego piękna sztuki Apolla. Wycie Marsjasza stało się
źródłem sztuki konkretnej, bo jest bogate w siłę wyrazu i mówi prawdę. Jest to
stara dyskusja i odwieczna rywalizacja apollińsiego i dionizyjskiego nurtu w
sztuce. Herbert pyta o źródło i wartość tej drugiej gałęzi. Narodziła się
sztuka uczuć z bólu i z przeżycia, a ma wartość prawdy o odczuciach i takiego
oddziaływania, które wstrząsa odbiorcą. Nawet słowik skamieniał a drzewo
pozostało siwe. Zatem kto wygrał ten pojedynek?

Szymborska
Wiersze Szymborskiej cieszą się dużą popularnością może dlatego, że łatwo w jej
utworach odnaleźć siebie, własne problemy, niepokoje, prawdę o współczesnym
świecie, który zagraża indywidualności jednostki. Problematyka jej wierszy jest
bardzo różnorodna, trudno wskazać stałe motywy, wokół których niezmiennie
krąży. Jednak można wyróżnić:
protest przeciwko wszechwładnej technice i materializmowi świata; poetka
nawołuje do ocalenia wartości humanistycznych ("Spacer wskrzeszonego",
"Eksperyment")
świat zwykłych drobiazgów otaczający człowieka ("Prospekt", "Przy winie")
refleksja filozoficzna o człowieku i jego miejscu we wszechświecie
("Eksperyment", "Pomyłka")
wydarzenia wielkiej wag - refleksja nad historią, ojczyzną i czynami
bohaterskimi ("Obóz głodowy pod Jasłem")
poczucie jedności z naturą, z przyrodą, miłość do świata i zwierząt ("Szkielet
jaszczura")
cykl wierszy o rzeczach i sprawach niespełnionych ("Z nieodbytej wyprawy w
Himalaje")
Mówiąc o technice poetyckiej Szymborskiej trzeba zwrócić uwag na:
mistrzowskie operowanie puentą, konceptem
wykorzystywanie możliwości języka - dwuznaczność dowcipu, gry słów, mowy
potocznej
intelektualizm i "ascetyzm" emocjonalny (rzadko daje upust swoim wylewnym
uczuciom)
operowanie metaforą