Seminarium: Typy dziedziczenia jednogenowego u człowieka  fizjologia i
patologia. Przykłady kliniczne chorób jednogenowych.
Dr n.med. Marzena Wiśniewska
Rodzaj uszkodzenia materiału genetycznego decyduje o zakwalifikowaniu
choroby genetycznie uwarunkowanej do jednej z następujących grup:
spowodowanych aberracjami chromosomowymi
spowodowanych mutacją pojedynczego genu
uwarunkowanych wieloczynnikowo
Choroby jednogenowe  dziedziczone zgodnie z prawami Mendla, powodowane są
mutacjami w jednym lub w obu genach tworzących parę genów autosomalnych lub w
genach występujących w chromosomach płciowych. Wykazują charakterystyczny
sposób dziedziczenia, rozpoznawalny na schematach rodowodów.
Zmiany materiału genetycznego są submikroskopowe (badanie kariotypu nic tu nie
da!), dostępne do badania jedynie metodami biologii molekularnej. Niestety w
stosunkowo nielicznych udało się już wykazać określony defekt molekularny.
Diagnostyka chorób uwarunkowanych jednogenowo jest oparta na:
ocenie klinicznej
analizie rodowodu
badaniu DNA (tam gdzie to możliwe).
Częstość  ok.1% populacji ogólnej jest dotkniętej chorobami uwarunkowanymi
jednogenowo.
W wydaniu internetowym  Dziedziczenia Mendlowskiego u Człowieka Victora
McKusicka (Online Mendelian Inheritance In Man, OMIM, www.ncbi.nlm.nih.gov) 
stan na dzień 6.09.2011r. - wymieniono ponad 22 000 znanych jednogenowych cech
zdefiniowanych do tej pory u człowieka: 19528 z nich to cechy zlokalizowane na
autosomach, a 1158 na chromosomie X.
Większość badań skupia się na cechach jednogenowych i to właśnie dzięki nim
dokonują się największe postępy w dziedzinie genetyki medycznej.
Dążenie do zmapowania genu do określonych miejsc na chromosomach,
sklonowanie i zsekwencjowanie.
Wybrane przykłady cech dominujących i recesywnych u człowieka:
cechy dominujące cechy recesywne
włosy falujące włosy proste
włosy nierude włosy rude
włosy ciemne włosy jasne
oczy brązowe oczy niebieskie
brak piegów piegi
rzęsy długie rzęsy krótkie
policzki z dołkami policzki bez dołków
uszy odstające uszy przylegające
zwijanie języka w trąbkę brak zdolności zwijania języka w trąbkę
Najczęstsza choroba uwarunkowana autosomalnie dominująco:
rodzinna hipercholesterolemia (FH, OMIM #143890)
częstość 1:500; najczęstsza choroba jednogenowa;
wśród osób po przebytym zawale serca częstość heterozygot 1:20 !
mutacja genu (LDLR) kodującego receptor dla krążących we krwi lipoprotein o
niskiej gęstości LDL; chromosom 19p13.2
Najczęstsza choroba uwarunkowana autosomalnie recesywnie:
mukowiscydoza (CF, OMIM #219700)
częstość dla Europy Pn 1:2500; częstość nosicieli genu 1:25;
mutacja genu (CFTR) kodującego produkt białkowy określany jako
 przezbłonowy regulator transportu jonów ; chromosom 7q31.2
najczęstsza mutacja: "F508 (delecja fenyloalaniny w pozycji 508)
Najczęstsza choroba sprzężona z chromosomem X:
daltonizm - ślepota na barwę czerwoną i zieloną (OMIM +303800)
częstość 1: 12 mężczyzn; 8% mężczyzn w Europie nie odróżnia tych barw;
gen na chromosomie Xq28
Przykłady kliniczne chorób jednogenowych:
Dysplazje kostne:
achondroplazja
hipochondroplazja
pseudoachondroplazja
zespół Marshalla
dysplazja kamptomeliczna
Z. Bealsa
Z. Marfana
Z. Ehlersa-Danlosa
Z. cutis laxa
Progeria
Z. Wernera
Fakomatozy - Stwardnienie guzowate
Z.Goltza
Z.Aperta
Z.Crouzona
Z.Treachera-Collinsa
Wodogłowie sprzężone z chromosomem X
Dysplazja ektodermalna hipohydrotyczna
Zespół Smith-Lemli-Opitz
Acrodermatitis enteropatica