Wykorzystywanie seksualne
dziecka w rodzinie
l� Prawdopodobny zasięg zjawiska
l� Przejawy
l� Charakterystyka relacji rodzinnych
l� Konsekwencje psychiczne
Zasięg zjawiska wykorzystania
seksualnego dziecka
l� Kategorie nadużyć (nadużycie obejmujące
dotyk: z użyciem siły, bez użycia siły; n. bez
dotyku  np. nakłanianie do oglądania
masturbacji)
l� Doświadczenia nadużycia (nie tylko w
rodzinie) w Polsce (Lew-Starowicz, 1991)
35% dziewcząt;
29% chłopców
l� Dzieci najczęściej molestowane przez osobę
znajomą
Objawy nadużycia seksualnego
1. Fizyczne (m.in. otarcia okolic intymnych, stany zapalne,
grzybica, stany zapalne pęcherza)
2. Emocjonalne
l� zwiększona świadomość seksualna dziecka,
uwodzenie; erotyczne zabawy;
l� erotyczne sny, zaburzenia snu, napięcie;
l� izolowanie się, trudności w kontaktach z rówieśnikami;
l� lęki, fobie, smutek, depresja;
l� poczucie krzywdy, naznaczenia, pocz. winy;
l� agresja w stosunku do siebie i innych;
l� narkotyzowanie się, picie, ucieczki z domu (starsze
dzieci).
Społeczna charakterystyka rodzin, w
których ojcowie wykorzystują dzieci
l� Niskie wykształcenie, ubóstwo rodziców
l� Społeczna izolacja rodziny
l� Alkoholizm, narkomania, przestępczość rodziców
l� Nieobecność, choroba matki
l� Matka w rodzinie własnej doświadczała nadużyć
seksualnych
Pamiętać należy, że: (1) wykorzystywanie seksualne dzieci
może mieć miejsce w rodzinach z klasy średniej z dobrą
edukacją. (2) sprawcami najczęściej nie są pedofile w
sensie klinicznym.
Rozwój patologii w rodzinie
Sprawca psychopatyczny - faza I
l� Komplementarne oczekiwania partnerów przed
zawarciem małżeństwa:
Mężczyzna  dominujące potrzeby  władzy i
seksualna; nastawiony na realizację własnych
potrzeb.
Kobieta  pragnie doznawać opieki i ochrony,
podporządkowana; pochodzi z rodziny
patriarchalnej, w której silną władzę sprawował
ojciec.
Sprawca psychopatyczny
faza II
l� Mężczyzna ustala reguły funkcjonowania
związku  podstawy sprawowania
władzy. Formułuje wymagania, nie liczy
się z potrzebami żony.
l� Żona nastawiona na spełnianie
wymagań, liczy na zaspokojenia
potrzeby bezpieczeństwa.
- Narasta obustronne niezadowolenie
Sprawca psychopatyczny
faza III
l� Żona reaguje niepokojem na niezadowolenie męża.
l� Mąż eskaluje wymagania, stosuje wymuszenia; czuje
się niezaspokojony seksualnie.
l� Żona stara się je wypełniać. Rośnie jej zależność
emocjonalna i materialna. Czasem  uzależnia się od
leków, narkotyków.  Ucieczka w chorobę fizyczną lub
psychiczną. Fizyczna lub psychiczna jej nieobecność.
l� Mąż czasem uzależniony od alkoholu. Domaga się
zaspokojenia potrzeb seksualnych. Czuje się
uzależniony pod tym względem od żony, którą traktuje
jak niewydolną.
Sprawca psychopatyczny
faza IV
l� Niezdolność matki do dojrzałej opieki nad dzieckiem
(lub realna nieobecność, np. hospitalizacje).
l� Dziecko kieruje prośbę o zainteresowanie i opiekę
do ojca.
l� Sfrustrowany seksualnie ojciec odczytuje
komunikaty dziecka jako seksualne. Wykorzystanie
seksualne dziecka.
l� Dziecko zwraca się o ochronę do matki. Matka nie
reaguje na to. Sama nie potrafi ochronić dziecka (ani
siebie). Najczęściej twierdzi, że nic nie wiedziała o
kontaktach seksualnych męża z córką
(zaprzeczenia; często wie, ale nie chce rozwodu).
Sprawca regresywny
faza I
l� Mężczyzna poszukuje kobiety, która zapewni
mu ochronę, opiekę, miłość. Sam ma trudności
w zaspokajaniu własnych potrzeb. Poszukuje
kobiety stanowczej, dominującej.
l� Kobieta niepewna własnej kobiecości.
Pochodzi z rodziny z dominującą matką.
Manipuluje zaspokojeniem potrzeby seksualnej
w celu uzależnienia mężczyzny.
l� Obie strony uzależnione od rodzin
pochodzenia.
Sprawca regresywny
faza II
l� Żona sprawuje władzę z elementami
agresji wobec męża.
l� Mąż życzy sobie łagodnego i czułego
kierowania. Sygnalizuje bierność, brak
agresji, lęk przed podejmowaniem
ryzyka związanego z wypełnianiem roli
seksualnej.
l� Frustracja seksualna kobiety.
Sprawca regresywny
faza III
l� Urodzenie dziecka. Żona oczekuje od męża
potwierdzenia kobiecości  agresywne żądanie
zaspokojenia.
l� Mąż nie jest zainteresowany seksem z
agresywną żoną. Pragnie opieki z jej strony.
Woli rolę czułego opiekuna wobec dziecka.
l� Żona nie akceptuje własnej roli matki 
opiekunki i karmicielki. Wzrost agresji wobec
męża.
Sprawca regresywny
faza IV
l� Ojciec silniej wiąże się z dzieckiem; oferuje córce
oddanie i czułość.
l� Matka poszukuje satysfakcji na zewnątrz rodziny.
l� Córka po 3 r. ż. zainteresowana seksualnością;
ojciec odpowiada na te zainteresowania  nie potrafi
określić granic i brać odpowiedzialności za własne
reakcje.
l� Córkę niepokoją relacje z ojcem. Zwraca się do
matki. Komunikaty dziecka są dla niej niezrozumiałe,
nie reaguje na nie.
l� Ojciec odmowę matki traktuje jak przyzwolenie.
Trudność ujawnienia
l� Ten rodzaj patologii rodziny i sprawstwa jest
bardzo trudny do wykrycia i zdiagnozowania.
Osoby dorosłe są zainteresowane jej
ukryciem.
l� Dziecko jest zbyt słabe, chce mieć więz
z
rodzicami. Ojcowie najczęściej grożą, tworzą
koalicję w celu utrzymania tajemnicy,
wzbudzają w dziecku poczucia winy. Kiedy
dziecko mówi o takich własnych
doświadczeniach innym dorosłym osobom,
osoby te nie wierzą i nie podejmują działań.
Konsekwencje psychologiczne
doświadczeń kazirodczych
l� Emocjonalne:  zamrożenie , nienawiść,
poczucie winy i współodpowiedzialności.
l� Strategie radzenia sobie: wypieranie,
amnezja wybiórcza; rozszczepienie;
autodestrukcja; rola sprawcy.
l� Wzór intymności: obsesyjne chronienie
własnej prywatności  trudność wejścia w
związek; lub niezdolność do wyznaczenia
granic  podleganie eksploatacji
emocjonalnej i seksualnej w dorosłych
związkach.
Odległe konsekwencje
l� Obniżona samoocena, utrata zaufania do siebie i
innych;
l� Trudności tworzenia udanych związków;
l� Poczucie bezradności, samotność, tendencje
samobójcze, depresyjność;
l� Tendencje do uzależnień;
l� Psychopatologia: lęki, anoreksja, bulimia,
uzależnienia od narkotyków, osobowość borderline
(w tych kategoriach diagnostycznych częściej
wykazywano doświadczenia wykorzystania
seksualnego.