PODR
CZNIK FIZYKI BUDOWLI
dr inż. Marianna Mirowska*
Ogólna klasyfikacja hałasu
i charakteryzujące go parametry
Głośność
W numerze wrześniowym miesięcznika  Materiały Budowlane (nr 9/07), w ramach
a częstotliwość hałasu
 Podręcznika Fizyki Budowli , rozpoczęliśmy nowy cykl  Akustyka w budownictwie .
W inauguracyjnym artykule dr hab. inż. Barbary Szudrowicz  Zakres zagadnień ob-
Wrażenie słuchowe, jakie wywołuje ha-
jętych nowym cyklem  Akustyka w budownictwie omówiono rodzaje akustyki tech-
łas, zależy od jego głośności, czyli pozio-
nicznej, z
ródła hałasu oraz osiem działów, które będą prezentowane w kolejnych
mu ciśnienia akustycznego i wysokości
wydaniach miesięcznika  Materiały Budowlane , w numerze paz
dziernikowym mie-
tonów składowych, czyli częstotliwości.
sięcznika  Materiały Budowlane (nr 10/07) zjawisko fizyczne, jakim jest dz
więk oraz
Obszar słyszalności dz
więków (hała-
parametry niezbędne do omówienia zagadnień technicznych związanych z ochro-
su) ograniczają dwie krzywe: dol-
ną przed hałasem i drganiami w budynkach i ich otoczeniu, w numerze listopadowym
na  progu detekcji słuchowej i gór-
 Materiałów Budowlanych (nr 11/07) zjawisko rozchodzenia się dz
więku w przes-
na  progu słyszenia bolesnego, okreś-
trzeni otwartej oraz zamkniętej. Ten artykuł poświęcony jest charakterystyce hałasu.
lająca poziom ciśnienia akustycznego
powodującego wrażenie bólu. Najczęś-
ciej podaje się obszar słyszalności
Hałas jako negatywne Rodzaje hałasu
ograniczony do zakresu częstotliwości
zjawisko dz
więkowe
Ze względu na czasowy charakter słyszalnych od 20 do 20 000 Hz (rysu-
Dz
więk odgrywa podwójną rolę: po- oddziaływania hałas dzielimy na: nek 1), chociaż najnowsze badania wy-
zytywną, pożądaną  jako podstawo- ciągły; przerywany; impulsowy. kazują, że przy bardzo wysokich pozio-
wy środek porozumiewania się i od- Zarówno hałas ciągły, jak i przery- mach, w rzeczywistości rzadko spotyka-
bioru przyjemnych wrażeń, takich jak wany może istnieć na poziomie usta- nych, obszar ten obejmuje również zak-
np. odbiór muzyki czy śpiew ptaków, lonym, tj takim, którego poziom w cza- res częstotliwości infradz
więkowych.
oraz negatywną, niepożądaną  jako sie obserwacji zmienia się mniej niż
czynnik szkodliwy, działający na zdro- 5 dB, lub nieustalonym  czyli na po-
wie, psychikę i pracę człowieka. ziomie zmieniającym się w czasie ob-
Dz
więki niepożądane, nieprzyjem- serwacji więcej niż 5 dB.
ne, dokuczliwe lub szkodliwe nazy- Ze względu na rodzaj z
ródła hała-
wamy hałasem. su i miejsce jego występowania
W ostatnich latach definicję hałasu hałas dzielimy na:
rozszerzono na wszelkie niepożądane, komunalny  występującywbudyn-
nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodli- kach mieszkalnych i użyteczności pub-
we drgania mechaniczne ośrodka licznej. W tej grupie wyróżnia się hałas
sprężystego działające na organ słu- instalacyjny  od urządzeń stanowią-
chu i inne zmysły oraz elementy orga- cych wyposażenie techniczne budyn-
Rys. 1. Obszar dz
więków słyszalnych ograni-
nizmu człowieka. Kwalifikowanie ku, zainstalowanych w budynku lub po-
czony krzywą progów detekcji (próg słyszal-
dz
więku do hałasu zależy w dużym za budynkiem oraz bytowy  powsta-
ności) i krzywą progów słyszenia bolesnego
stopniu od subiektywnej oceny. jący w wyniku użytkowania pomiesz-
We współczesnym świecie zagroże- czeń (dz
więki zarówno powietrzne, jak W obszarze słyszalności ucho ludz-
nie hałasem jest powszechne, gdyż i uderzeniowe, przenikające z sąsied- kie nie jest jednakowo czułe na dz
wię-
występuje w różnym stopniu we dnie nich pomieszczeń, spowodowane dzia- ki w całym zakresie częstotliwości. Wy-
i w nocy w środowisku zamieszkania, łalnością mieszkańców czy użytkowni- kazuje większą czułość na dz
więki o czę-
w miejscu pracy, w środkach komuni- ków lokali); stotliwości od 500 do 5000 Hz niż na
kacji i transportu, w obiektach handlo- środowiskowy  występujący dz
więki niskie i bardzo wysokie. Ponad-
wych, usługowych itp. W zależności na zewnątrz budynków, np. od komu- to czułość ucha jest bardziej zróżnico-
od głośności, czasu występowania nikacji drogowej, kolejowej, lotniczej, wana w przypadku dz
więków o niskich
i charakteru hałasu, jego oddziaływa- wodnej, a także z zakładów prze- poziomach ciśnienia akustycznego niż
nie może być uciążliwe, dokuczliwe, mysłowych; żródłem hałasu środo- dla dz
więków o dużych poziomach. Za-
irytujące czy wręcz szkodliwe. wiskowego mogą być także duże leżności te pokazuje rysunek 2, na któ-
W artykule omówię rodzaje hałasu obiekty handlowe, obiekty sporto- rym przedstawiono krzywe jednakowe-
oraz subiektywne i obiektywne czynni- we, a nawet place zabaw i boiska go poziomu głośności dz
więków (tzw.
ki decydujące o jego uciążliwości. szkolne; krzywe izofoniczne lub izofony), opra-
na stanowiskach pracy  odma- cowane na postawie badań subiektyw-
szyn, urządzeń i procesów technolo- nych i przyjęte jako standardowe w nor-
* Instytut Techniki Budowlanej gicznych. mie międzynarodowej ISO 226.
12  2007 (nr 424)
58
PODR
CZNIK FIZYKI BUDOWLI
Zestawione krzywe obrazują wartoś- ki korekcyjne, umożliwiające ocenę dziej odpowiadająca subiektywnej oce-
ci poziomu ciśnienia akustycznego dz
więków w sposób zbliżony do oceny nie powszechnie występujących hała-
dz
więków tonalnych dla różnych częs- subiektywnej. sów. Charakterystykę C stosuje się
totliwości, wywołującego identyczne do oceny hałasów impulsowych i cza-
wrażenie głośności jak głośność tonu sem niskoczęstotliwościowych, a cha-
Charakterystyki korekcyjne
o częstotliwości 1 kHz. Poszczególnym rakterystyka G przeznaczona jest tylko
do oceny hałasu
krzywym przypisany jest poziom głoś- do oceny infradz
więków. Natomiast cha-
ności w fonach, odpowiadający po- ZaleceniemmiędzynarodowymIEC123 rakterystyka B nie znalazła zastosowa-
ziomowi ciśnienia akustycznego dla wprowadzono 3 charakterystyki ko- nia do oceny hałasu i nie uwzględniono
1000 Hz. Przykładowo krzywa przecho- rekcyjne (krzywe ważenia): jej w nowych zaleceniach dotyczących
dząca dla 1000 Hz przez poziom ciśnie- " A  korygującą w sposób zbliżony mierników dz
więku (IEC 61672).
nia akustycznego 50 dB to izofona 50 fo- do charakterystyki czułości ucha dla Wszystkie mierniki poziomu dz
więku
nów. Na rysunku 2 naniesiono również niskich poziomów ciśnienia akustycz- wyposażone są w układy korekcyjne
krzywą progów detekcji słuchowej, któ- nego (poniżej 55 dB); do ważenia sygnałów wg charakterys-
rej odpowiada 0 fonów. Izofonę 120 " B  korygującą w sposób zbliżony tyk A, C i G. Wynikiem pomiarów hała-
(czasami 130 fonów) przyjmuje się jako do charakterystyki czułości ucha dla su mogą być następujące jednoliczbo-
próg słyszenia bolesnego. Powszechnie średnich poziomów ciśnienia akustycz- we parametry:
uważa się, że hałas o poziomie przekra- nego (55 dB  85 dB); LA  poziom dz
więku A, w dB (taki
czającym 120 fonów stanowi zagrożenie " C  korygującą w sposób zbliżony jest prawidłowy zapis, jednak cza-
trwałego uszkodzenia słuchu. do charakterystyki czułości ucha dla sem można spotkać zapis uprosz-
Z krzywych przedstawionych na ry- wysokich poziomów ciśnienia akus- czony dBA lub dB (A) np. 40 dBA
sunku 2 widać, że aby uzyskać ten sam tycznego (powyżej 85 dB). lub 40 dB (A));
poziom głośności np. 30 fonów dla Niedawno dla zakresu infradz
więków LC  poziom dz
więku C, w dB (za-
dz
więku o częstotliwości 50 Hz, po- wprowadzono specjalną charakterysty- pis uproszczony dBC lub dB (C),
ziom ciśnienia akustycznego musi być kę korekcyjną G, określoną w normie LG  poziom dz
więku G, w dB (za-
o 28 dB wyższy niż dz
więku o częstot- ISO 7196 (PN ISO 7196: 2002). Po- pis uproszczony dBG lub dB (G);
liwości 1000 Hz. Z kolei krzywe izofo- nadto mierniki poziomu dz
więku mają Llin  poziom nieskorygowany [dB].
niczne o wyższych poziomach głoś- charakterystykę liniową, oznaczoną
ności mają kształt bardziej płaski, co  lin  niekorygującą sygnału. Przebiegi
Widmo hałasu i sposób
oznacza, że ten sam poziom głośności charakterystyk korekcyjnych przedsta-
wyznaczania skorygowanych
np. 80 fonów odpowiada dz
więkom wiono na rysunku 3 i 4.
poziomów dz
więku
o poziomie ciśnienia akustycznego W praktyce najczęściej stosowa-
90 dB dla 1000 Hz i 101 dB dla 50 Hz na jest charakterystyka A, jako najbar- Uzyskanie dokładniejszej informa-
 czyli różnica wynosi tylko 11 dB. cji o hałasie wymaga poznania je-
Inna właściwość słuchu wynikająca go składowych częstotliwościowych.
z przebiegu krzywych izofonicznych to W tym celu przepuszcza się oceniany
bardzo szybkie narastanie wrażenia hałas przez zestaw filtrów elektronicz-
głośności w zakresie niskich częstotli- nych  z reguły o szerokości oktawy
wości. Krzywe izofoniczne są wówczas lub tercji (1/3 oktawy), pokrywają-
zagęszczone i nieznaczne przyrosty cych cały zakres częstotliwości akus-
poziomu ciśnienia akustycznego po- tycznych.
wodują znaczne zwiększenie subiek- Proces wydzielania składowych ter-
tywnego poziomu głośności, a zatem cjowych lub oktawowych z dz
więków
i uciążliwości hałasu. złożonych nazywa się analizą częstot-
Rys. 3. Charakterystyki korekcyjneA, B i C
Na podstawie wyznaczonych krzy- liwościową, a zestawienie poziomów
wg IEC 123 (1961) po aktualizacji IEC 61 672
wych izofonicznych wprowadzono ciśnienia akustycznego wszystkich
(PN-EN 61672-1: 2005)
do techniki pomiarowej charakterysty- składowych w formie graficznej lub ta-
belarycznej widmem częstotliwoś-
ciowym. Przykład widma hałasu
przedstawiono na rysunku 5. Rysu-
nek 5a przedstawia widmo hałasu
transformatora wyznaczone w pas-
mach tercjowych w pomieszczeniu
trafostacji zlokalizowanej w budynku
mieszkalnym. Widmo tego samego
hałasu w pasmach oktawowych
przedstawiono na rysunku 5b. Nato-
miast na rysunku 5c zestawiono war-
Rys. 2. Krzywe jednakowego poziomu głoś-
tości poziomów ciśnienia akustycz-
ności ucha ludzkiego (krzywe izofoniczne) Rys. 4. Charakterystyka korekcyjna G do
wg ISO 226 oceny infradz
więków wg PN ISO 9612:2004 nego po korekcji charakterystyką A,
12  2007 (nr 424)
59
PODR
CZNIK FIZYKI BUDOWLI
a) b) c)
Rys. 5. Przykład widma hałasu zmierzonego w stacji transformatorów w budynku mieszkalnym, przedstawione w różnych formach:
a) widmo w pasmach tercjowych; b) widmo w pasmach oktawowych; c) widmo skorygowane charakterystyką częstotliwościową A
w poszczególnych pasmach częstotli- zmierzone i obliczone z widma tercjo- Z analogicznego wzoru oblicza się
wościowych  tzw. widmo skorygowa- wego bądz
oktawowego mogą się niez- poziom dz
więku C (LC), stosując
ne. Na podstawie takiego widma moż- nacznie różnić ze względu na inny zamiast poprawki KA odpowiednią po-
na określić, które składowe częstotli- sposób uwzględniania poprawki ko- prawkę KC. Zmierzone lub wyznaczo-
wościowe są najgłośniejsze i decydu- rekcyjnej). ne ze wzoru wartości poziomu dz
wię-
ją o uciążliwości hałasu. Na rysunkach Poziom dz
więku A oblicza się wg ku A, a czasami również poziom
tych, oprócz słupków poziomu ciś- wzoru: dz
więku C są danymi wyjściowymi
nienia akustycznego dla poszczegól- do oceny hałasu.
n
nych składowych częstotliwościowych, LA = 10lg Ł 100,1 (Li + KAi) [dB] Zawierają one jednak tylko infor-
i=1
przedstawiono słupki jednoliczbo- macje o poziomie głośności hałasu,
wych parametrów hałasu  poziomów gdzie: a przy ocenie uciążliwości czy wręcz
dz
więku A, C oraz lin. LA  poziom dz
więku A [dB (A)]; szkodliwości hałasu należy uwzględ-
Jednoliczbowe wskaz
niki wyznacza Li  poziom ciśnienia akustycznego nić takie czynniki, jak czas trwania
się, odczytując bezpośrednio z mier- w i-tym paśmie częstotliwości [dB]; hałasu, częstotliwość i porę jego wystę-
nika po zastosowaniu odpowiedniego KAi  poprawka wg charakterystyki A powania oraz zmienność w czasie.
układu ważenia lub też obliczając dla i-tego pasma częstotliwości [dB]; O sposobach oceny hałasu uwzględ-
z tercjowego lub oktawowego wid- n  liczba pasm oktawowych lub terc- niających jego charakter czasowy
ma hałasu (wartości wskaz
ników jowych. poinformujemy w następnym artykule.
Zapraszamy na Galę Rankingu Marek Budowlanych
oraz Dystrybutorów Roku 2007
24 stycznia 2008 r. podczas Międzynarodowych Targów Organizatorami Gali są: ASM  Centrum Badan i Analiz
Budownictwa BUMDMA 2008 w Poznaniu odbędzie się uro- Rynku Sp. z o.o. oraz Międzynarodowe Targi Poznańskie.
czysta Gala wręczania nagród w Rankingu Budowlana Udział w Gali jest bezpłatny wystarczy ze strony interneto-
Marka Roku 2007 i Dystrybutorów Roku 2007 przepro- wej www.asm-poland.com.pl pobrać formularz zgło-
wadzonym przez firmę ASM  Centrum Badań i Analiz szenia uczestnictwa i wysłać go do ASM pod numer faxu
Rynku Sp. z o.o. [phone] lub 355-77-03.
Podczas Gali nastąpi uhonorowanie najlepszych marek Szczegółowych informacji udziela Agnieszka Majsiej
budowlanych oraz dystrybutorów materiałów budowlanych. pod numerem telefonu [phone] lub drogą mailową:
Zwycięzcom wręczone zostaną statuetki poświadczające [e-mail].
uznanie wykonawców dla wyróżnionej marki. Ranking jest
sporządzany na podstawie badań marketingowych przepro-
wadzonych wśród wykonawców i ma na celu wyróżnienie
każdego roku najlepszych marek budowlanych obecnych
MI
DZYNARODOWE
na polskim rynku w kilkunastu grupach asortymentowych.
TARGI
Drugim celem przedsięwzięcia jest wyróżnienie najlep-
szego dystrybutora materiałów budowlanych w kategorii:
POZNAC
SKIE
market budowlany oraz sieć hurtowni budowlanych.
12  2007 (nr 424)
60