KINEZYTERAPIA
Wybrane problemy
w rehabilitacji pacjentek
z rakiem piersi
spółczesna onkologia wykorzystuje na wszystkich etapach leczenia onkolo- dania kończyny po stronie operowanej
Ww leczeniu chorób nowotworowych gicznego i w sposób indywidualny. na specjalnym klinie, naukę ćwiczeń
nowoczesne techniki i aparaturę, dzięki W leczeniu pacjentek z rakiem piersi oddechowych torem piersiowym oraz
czemu rośnie liczba osób wyleczonych, stosowane są najczęściej następujące etapy ćwiczeń samowspomaganych i czynnych
a spada liczba ciężkich powikłań. leczenia onkologicznego: chirurgiczny, wolnych kończyn górnych. Problemy, jakie
Coraz większa świadomość pacjen- chemioterapia, radioterapia (teleradiote- pojawiają się w tym okresie, to dolegliwo-
tów ma istotne znaczenie, gdyż dzięki rapia lub teleradioterapia w połączeniu ści bólowe, zaburzony przepływ chłonki
wczesnemu zgłaszaniu się do lekarza z brachyterapią), hormonoterapia i, coraz w okolicy zabiegu, obfite wydalanie
w początkowym stadium choroby można częściej, rekonstrukcja piersi. chłonki do drenu, osłabienie pacjentki
zastosować u nich oszczędzające metody Rehabilitacja pacjentek po mastekto- wywołane zabiegiem, strach przed ćwi-
operacyjne (np. u pacjentek z rakiem mii w Białostockim Centrum Onkologii czeniami, krwiak w okolicy zabiegu, złe
piersi). Pomimo tego samo leczenie i jego rozpoczyna się już w pierwszej dobie gojenie się blizny pooperacyjnej, niepo-
skutki niosą zaburzenia i u ok. 40-100% po zabiegu operacyjnym i trwa przez kój związany z oczekiwaniem na wynik
chorych (zależnie od rodzaju nowotworu cały pobyt pacjentki w oddziale chirur- badania histopatologicznego.
oraz metod jego leczenia) mogÄ… powodo- gicznym (rehabilitacja wczesna szpital-
wać niepełnosprawność. na). Po wypisaniu ze szpitala pacjentka Rehabilitacja ambulatoryjna
Różnego stopnia dysfunkcje dotyczą ma zapewnione usprawnianie przez cały wczesna
układu nerwowego, naczyniowego, odde- okres leczenia onkologicznego (reha- W trakcie rehabilitacji ambulatoryjnej
chowego oraz narzÄ…du ruchu. Odpowied- bilitacja ambulatoryjna wczesna) oraz wczesnej cele, jakie sobie i pacjentce
nio wcześnie wprowadzone usprawnianie kontynuuje je po zakończeniu leczenia stawiamy, to: profilaktyka obrzęku, nauka
i systematyczne kontynuowanie może według indywidualnych wskazań (reha- automasażu i ćwiczeń oddechowych torem
zapobiec wielu z nich (obrzękom chłon- bilitacja ambulatoryjna póz
na). Dalsze piersiowym i brzusznym, poprawa zakresu
nym, powikłaniom płucnym i zakrzepowo- usprawnianie lecznicze, które ma na celu ruchów w stawie barkowym po stronie
zatorowym), a także usunąć występujące utrwalenie efektów uzyskanych podczas operowanej, korekta postawy, poprawa
zaburzenia i normalizować upośledzone wcześniejszego usprawniania poprzez wydolności ogólnej pacjentki oraz dobór
czynności organizmu po leczeniu nowo- kontynuowanie wybranych zabiegów, jest odpowiedniej protezy i bielizny.
tworów złośliwych. realizowane w warunkach sanatoryjnych Cele powyższe wynikają bezpośrednio
Celem kompleksowej rehabilitacji i w ramach Klubu Amazonek. z problemów, jakie obserwujemy w tym
w onkologii jest przywrócenie stanu funk- okresie u naszych pacjentek, a są to: ogra-
cjonalnego z okresu przed chorobą i lecze- Rehabilitacja wczesna szpitalna niczenie ruchomości w stawie barkowym
niem pacjenta oraz poprawienie jakości Ma na celu profilaktykę obrzęku chłon- po stronie operowanej, nieprawidłowe
jego życia. Powinna być ona prowadzona nego poprzez naukę prawidłowego ukła- ustawienie barków, odstawanie łopatki
Fot. 1. Odstająca łopatka po stronie operowanej Fot. 2. Obrzęk limfatyczny kończyny górnej
26 REHABILITACJA W PRAKTYCE 2/2010
fot. Archiwum autorki
KINEZYTERAPIA
po stronie operowanej, pojawienie się nie już istniejącego (według naszych samym swoje samopoczucie psychiczne
tzw.  powrózka w dole pachowym, obserwacji może się on pojawić po roku i fizyczne. Mogą też zrezygnować z no-
obrzęk okolicy blizny, dołu pachowego lub nawet po dwóch latach od operacji), szenia protezy zewnętrznej. Problemy
i kąta łopatki, stan zapalny tkanek oko- utrzymanie prawidłowych zakresów pojawiające się wówczas to ból i dyskom-
licy blizny i kończyny górnej, problemy ruchu w stawie barkowym po stronie fort w miejscu zabiegu, zakażenia poope-
psychologiczne (w tym także związane operowanej (szczególnie wznosu przez racyjne, zbieranie się płynów w okolicy
z wyglądem). zgięcie i odwodzenie ramienia), korekta blizny pooperacyjnej, wytwarzanie się
Problemy natury psychologicznej w tym i utrzymanie prawidłowej postawy, utrzy- torebki łącznotkankowej wokół protezy,
okresie usprawniania i leczenia pacjen- manie dobrej wydolności fizycznej i do- asymetria piersi. Ważne jest, aby przed
tek są szczególnie widoczne i wymagają brego funkcjonowania psychospołecznego zaplanowanym zabiegiem oraz w czasie
wnikliwego potraktowania, dlatego też pacjentki. Temu ostatniemu celowi może dopełniania protezy pacjentka znajdowała
w skład naszego zespołu terapeutycznego służyć np. szeroko rozumiana aktywność się pod opieką doświadczonego terapeuty,
wchodzi psycholog. Pracuje on razem fizyczna (jazda rowerem, nordic walking, który odpowiednim postępowaniem (ma-
z pacjentkami nad rozwiązaniem takich spacer, pływanie, gimnastyka w wodzie) saż miejsca operowanego) oraz poprzez
problemów, jak: obawa przed następ- oraz warsztaty psychoonkologiczne orga- dobór odpowiednich ćwiczeń i gorsetu
stwami chemioterapii i radioterapii (np. nizowane dla pacjentów. zapewniającego prawidłowe ułożenie
utrata włosów), zmiana obrazu siebie Okres ten niesie problemy związane protezy zminimalizuje ewentualne po-
po amputacji piersi (mniejsza atrakcyjność z obrzękami II i III stopnia, ogranicze- wikłania.
fizyczna i seksualna), obawa przed cier- niem ruchomości w stawach kończyny
pieniem i śmiercią, obawa o najbliższych, górnej po stronie operowanej, a także Podsumowanie
poczucie izolacji społecznej, obciążenie kończyny zdrowej związane z jej prze- Rehabilitacja lecznicza prowadzona
negatywnymi emocjami (takimi jak: lęk, ciążaniem, nieprawidłową postawą, u osób z chorobami nowotworowymi,
bezradność, niepokój, poczucie winy, dysfunkcją kończyny po stronie zabiegu w tym u pacjentek po leczeniu raka
gniew, złość) oraz brak świadomości oraz problemy psychologiczne (lęk przed piersi, ma znaczenie zapobiegawcze
i wiedzy o chorobie. nawrotem choroby, depresje, mniejsze lub lecznicze. Zagrożenia występujące
Nieoceniona jest także prowadzona poczucie własnej wartości). Prowadzona po leczeniu raka piersi to: ograniczenie
w tym okresie edukacja pacjentek. Poznają w tym czasie rehabilitacja może łagodzić ruchów w stawie barkowym po stronie
one budowę układu limfatycznego, tryb i zmniejszać dolegliwości oraz utrwalać operowanej (szczególnie wznosu ramienia
uzyskania stopnia niepełnosprawności, efekty uzyskane podczas wcześniejszego przez zgięcie i odwodzenie), zaburzenia
zabiegi fizjoterapeutyczne, które mogą usprawniania. W tym okresie pacjentki postawy (nieprawidłowe ustawienie
być u nich stosowane, poznają zasady mogą też korzystać (jeżeli nie ma prze- barków, odstawanie łopatki, skrzywienie
diety w okresie leczenia, zachowania się ciwwskazań) z rehabilitacji w sanatoriach i bóle kręgosłupa), zaburzenie przepływu
podczas pobierania krwi lub mierzenia i zajęć w ramach Klubu Amazonek. chłonki, który może spowodować obrzęk
ciśnienia, dowiadują się o wskazaniach chłonny kończyny górnej oraz ogranicze-
i przeciwwskazaniach, które ułatwiają Rekonstrukcja nie funkcji kończyny górnej po stronie
im funkcjonowanie i radzenie sobie Coraz większa grupa pacjentek po lecze- operowanej.
podczas wykonywania czynności dnia niu raka piersi metodami radykalnymi Nadrzędnym celem rehabilitacji prowa-
codziennego (np. sprzątanie, pranie, pra- decyduje się na zabieg rekonstrukcji dzonej u osób po leczeniu choroby nowo-
sowanie, przenoszenie ciężarów itp.). piersi. Operacja może być wykonana przy tworowej (w tym pacjentek po leczeniu
użyciu tkanek własnych, ekspanderów, raka piersi) jest zapewnienie im jak naj-
Rehabilitacja endoprotez piersi lub kombinacji tych większej samodzielności w czynnościach
ambulatoryjna póz
na metod. Decyzję o metodzie i czasie za- dnia codziennego oraz umożliwienie
W rehabilitacji ambulatoryjnej póz
nej biegu podejmuje chirurg. Pacjentki chcÄ… powrotu do pracy zawodowej. qð
nadal pozostaje ważna profilaktyka poprawić wygląd miejsca pozostałego
obrzęku limfatycznego lub zmniejsze- po odjęciu gruczołu piersiowego, a tym KATARZYNA SAMUSIK
Zakład Rehabilitacji
Białostockie Centrum Onkologii
im. Marii Skłodowskiej-Curie w Białymstoku
Piśmiennictwo
1. McKay J., Hirano N.: Chemioterapia, radio-
terapia. GWP, Gdańsk 2002.
2. Tchórzowska H.: Rehabilitacja kobiet le-
czonych z powodu raka piersi. Poradnik.
Aleksandria, Warszawa 2005.
3. Mika K.A., Tchórzowska H.: Rehabilitacja
chorych na nowotwory złośliwe.  Nowotwo-
ry , 1995, supl. 2, 98-107.
4. Mika K.A.: Po odjęciu piersi. PZWL, War-
szawa 2005.
5. Kordek R. (red.): Onkologia. Podręcznik dla
studentów i lekarzy. Via Medica. Wyd. II,
Gdańsk 2004.
6. Samusik K., Filipowska J.: Wpływ usprawnia-
nia leczniczego na obrzęk chłonny i zakres
ruchomości w stawie barkowym pacjentek
leczonych z powodu raka piersi.  Rehabili-
tacja w Praktyce , 2008, 2.
Fot. 3.  Powrózek w dole pachowym
REHABILITACJA W PRAKTYCE 2/2010 27