Teoria psychoanalityczna według
Freuda
Struktura osobowości
W teorii Freuda osobowość składa się z trzech głównych systemów: 1) Id:
- jest rezerwuarem wszystkich energii psychicznych i wrodzonych instynktów
- obecne już przy narodzeniu
- nie ulega wpływom środowiska, kultury i nauki
- funkcjonuje zgodnie z zasadą przyjemności
Teoria psychoanalityczna według
Freuda
Zasada przyjemności:
według tej zasady, Id dąży do zredukowania
napięcia, unikania bólu i doznawania
przyjemności
- na Id składają się dwie grupy instynktów:
- instynkty życia, zwłaszcza instynkty
seksualne (libido - „eros”)
- instynkty śmierci („thanatos”), zwłaszcza
instynkty agresywne
1
Teoria psychoanalityczna według
Freuda
2) Ego:
- część umysłu reprezentująca rozsądek, rozum i
racjonalną samokontrolę
- sędzia nadzorujący instynktowne potrzeby
zgodnie z wymogami społecznymi
- działa zgodnie z zasadą rzeczywistości
Zasada rzeczywistości:
zgodnie z tą zasadą, Ego poszukuje społecznie
akceptowanego ujścia dla energii instynktów
Teoria psychoanalityczna według
Freuda
3) Superego:
- system, który reprezentuje głos moralności, reguły rodziców i społeczeństwa, siłę autorytetu
- składa się z ideału ego, norm moralnych i społecznych, które uważamy za słuszne
- osądza działanie Id, wzbudza uczucia pozytywne
(duma, zadowolenie), jeśli zrobiliśmy coś dobrego, a uczucia nieprzyjemne (wina, wstyd), gdy naruszamy
reguły
- system, który jest kształtowany przez osobowość
najpóźniej
2
Teoria psychoanalityczna według
Freuda
W jaki sposób poszczególne elementy struktury
osobowości wpływają na zachowanie?
Przykład. Marcin jest żonaty od 10 lat, ma 1 dziecko. Aż do końca zeszłego miesiąca, Marcin prowadził „normalne” życie. Miał dobrą pracę i był zadowolony z życia rodzinnego. Jakkolwiek, coś się stało 3
tygodnie temu, co zmieniało życie Marcina...
Podczas podróży służbowej, spotkał kobietę (Dorotę), która po raz pierwszy w życiu Marcina byłą prawdziwą miłością od pierwszego wejrzenia! Marcin zakochał się w Dorocie ze wzajemnością Teoria psychoanalityczna według
Freuda
Marcinowi trudno było zadecydować, co powinien zrobić. Czy kontynuować normalny tryb życia i opuścić Dorotę (którą prawdziwie kochał), czy opuścić rodzinę, żeby zacząć „nowe„ życie z Dorotą?
Jakkolwiek, po kilku dniach Marcin zrozumiał, że małżeństwo i rodzina są dla niego bardzo ważne. Dodatkowo, po prostu, porzucenie rodziny nie było by zgodne z jego regułami moralnymi W końcu, postanowił, że mimo miłości do Doroty, powinien o niej zapomnieć
Jak teoria struktury osobowości Freuda może wyjaśniać zachowanie Marcina?
3
Teoria psychoanalityczna według
Freuda
Id: fizyczna atrakcyjność
Superego: normy moralności, zakazujące nawiązywania i utrzymywania związków pozamałżeńskich i zakazujące
rozwodów
Ego: znajduje się pomiędzy Id i Superego i musi rozwiązać konflikty, które mogą między nimi występować. W tym przypadku, Ego akceptuje pozycję Superego i ogranicza instynktowne pobudzenia ze strony Id. Marcin rezygnuje z utrzymywania bliskiej relacji miłosnej z Dorotą
Jakkolwiek, mogą pozostać dobrymi przyjaciółmi i dzwonić do siebie od czasu do czasu…
Teoria psychoanalityczna według
Freuda
Co się dzieje, kiedy występuje konflikt pomiędzy Id i Superego?
W tym przypadku, ego oferuje nam narzędzia zmniejszające napięcie --> Mechanizmy obronne.
Przykłady mechanizmów obronnych:
- Wyparcie: niedopuszczanie do świadomości niepokojących myśli, wspomnień, lub emocji
Np. Adam przeżył w dzieciństwie wstrząsające
doświadczenie, którego nie pamięta. Wyparł to
zdarzenie z pamięci
4
Teoria psychoanalityczna według
Freuda
- Projekcja: mechanizm obronny polegający na wypieraniu lub przypisywaniu komuś innemu własnych nie akceptowanych lub niepokojących uczuć.
Np. Tomasz nie lubi własnego ojca i czuje się
zaniepokojony uczuciem wrogości, którą rzekomo
ojciec kieruje wobec niego
Tomasz dokonuje wówczas projekcji własnych uczuć,
przypisując je ojcu i twierdząc: „On mnie nienawidzi”
Teoria psychoanalityczna według
Freuda
- Reakcja upozorowana: mechanizm polegający na tym, że nieświadome uczucie, które budzi w nas niepokój, w
świadomości zostaje przekształcone w jego przeciwieństwo Np. Maria obawia się przyznać, że nie kocha męża.
Więc, ona może świadomie trwać w przekonaniu, że go kocha
- Regresja: Według Freuda (i nie tylko) osobowość się rozwija w kilku etapach. Pod wpływem wstrząsu w późniejszym etapie może nastąpić regresja do wcześniejszego etapu rozwoju 5
Teoria psychoanalityczna według
Freuda
Np. Maciej, ośmioletni chłopiec, odczuwający lęk w
związku z rozwodem rodziców, może się cofnąć do
wcześniejszych zwyczajów ssania palca
- Zaprzeczanie: nie przyznawanie, że zdarzyło się coś nieprzyjemnego lub że doświadczamy „zakazanych” uczuć Np. Edward który miał atak serca, twierdzi: „To tylko niestrawność!”
- Intelektualizacja: nieświadome kontrolowanie emocji i impulsów przez ich silne uzależnienie od wyjaśnień racjonalnych lub filozoficznych
Teoria psychoanalityczna według
Freuda
Np. Paweł ma 70 lat, i mówi: „Nie boję się starzenia, bo taki jest los każdego...”
- Przemieszczenie i sublimacja: poprzez te mechanizmy obronne ludzie kierują emocje (przeważnie gniew i pożądanie seksualne) na przedmioty, zwierzęta lub osoby, które nie są rzeczywistymi obiektami naszych uczuć
Np. Instynkty agresji mogą być przemieszczane na
rywalizację sportową, zamiast ujawniać się
bezpośrednio w walce
6
Teoria psychoanalityczna według
Freuda
- Rozegranie w działaniu: osoby wyrażają lub powtarzają nieświadome zachowania, najczęściej o charakterze
impulsywnym
Np. Kasia, która nagle zaczyna zachowywać się
agresywnie na boisku szkolnym, być może rozładowuje swój gniew związany z rozwodem rodziców
- Humor: sposób obrony przed lękiem, świadomością starzenia się i śmiercią itd
Teoria psychoanalityczna według
Freuda
Mechanizmy obronne chronią ego od lęku i pomagają
człowiekowi sprostać wymaganiom rzeczywistego świata Niewłaściwe próby obrony przed lękiem mogą wywoływać nerwice charakteryzujące się zachowaniem szkodliwym, zaburzeniami emocjonalnymi lub dolegliwościami fizycznymi 7
Rozwój osobowości według Freuda
W teorii psychoanalitycznej, rozwój jest opisywany jako sekwencja stadiów psychoseksualnych:
1) Stadium oralne (0-18 miesiąca życia)
Niemowlęta wchłaniają świat jak pożywienie -
ustami. Usta są ośrodkiem wrażeń w pierwszym
stadium rozwoju
Stadia rozwoju
2) Stadium analne (2-3 lata)
W tym stadium, wyznacza się początek rozwoju Ego.
Najważniejszym problemem w tym momencie jest
kontrolowanie wydzielin organizmu
3) Stadium falliczne (3-6 lat) lub edypalne
W tym stadium, dziecko nieświadomie pragnie posiąść rodzica przeciwnej płci i pozbyć się drugiego z rodziców. Dodatkowo, występuje zjawisko nazywane „kompleksem Edypa”
8
Kompleks Edypa: konflikt, w którym dziecko pożąda rodzica przeciwnej płci, traktując drugiego z rodziców jako rywala. To zjawisko jest głównym problemem w fallicznym stadium rozwoju
W wieku pięciu lub sześciu lat kompleks Edypa powinien być rozwiązany i wtedy utrwala się wzorzec osobowości dziecka 4) Stadium latentne (od końca fazy fallicznej do okresu dojrzewania)
Dziecko rozpoczyna regularny tryb życia (np. chodzi do szkoły, nabywa pewności siebie, itd.)
Stadia rozwoju
W tym momencie psychiczne doświadczenia i pobudzenia, które występowały wcześniej są teraz wypierane (zjawisko amnezji dziecięcej)
5) Stadium genitalne
Zaczyna się w okresie dojrzewania i wyznacza początek dojrzałości seksualnej
Energia seksualna jest teraz umiejscowiona w genitaliach i stopniowo zostaje nakierowana na stosunek płciowy
9