saṃskr̥tam
bahavo janā bhārataṃ gacchanti. teṣu kecitsaṃskr̥taṃ boddhumicchanti. ato bhārataṃ
gacchanti. bhārate kecidvedāḥ sūtrāṇyādi prācīnaṃ vāṅmayaṃ bodhante. kecitpurāṇāni stotrāṇyādi madhyakālīnaṃ vāṅmayaṃ bodhante. kecicca nibandhāḥ prabandhā ādhunikaṃ
vāṅmayaṃ bodhante.
saṃskr̥te kāvyaṃ bhavati śāstramapi bhavati. ataḥ kecitkāvyāni paṭhanti kecicchāstrāṇi keciccobhayam. yatkāvye vāṅmayamantarbhavati tatkathā ca mahākāvyāni ca nāṭakāni ca ādi ca. tasya pradhānaṃ bhāvaḥ. tadgadyaṃ padyaṃ miśraṃ vā bhavati. śāstre darśanāni gaṇitaṃ vyākaraṇaṃ dharmaśāstraṃ kāvyaśāstramādi vāṅmayamantarbhavati. tatsarvaṃ
vicāra-pradhānaṃ. tadapi gadyaṃ padyaṃ miśraṃ vā bhavati.
paṇḍitā vadanti. vayaṃ saṃskr̥tasya vāṅmaye janasya prāyaḥ sarvān bhāvān vicārāṃśca paśyāmaḥ. tatkhalu sahasra-patraṃ kamalamiva vividhaṃ. samudra iva gambhīraṃ. ākāśa iva viśālaṃ bhavatīti.
bhāratīyāṇāṃ jīvane sarvatre saṃskr̥taṃ paśyāmaḥ. keṣucijjīvana-kṣetreṣu tadalpaṃ vindate keṣucicca bahu. keṣucijjīvana-kṣetreṣu tatpratyakṣaṃ keṣuciccāpratyakṣam bhavati.
saṃskr̥tasya śabdāḥ saṃskr̥tasya vicārāśca sarveṣu bhāratīyeṣu vāṅmayeṣu antarbhavanti.
bahavo bhāratīyāḥ saṃskr̥ta-mantraiḥ saṃskr̥ta-stotraiśca devān pūjayanti dharmasaṃskārāṃśca tathā anugacchanti. kecidbhāratīyā manyante. devāḥ saṃskr̥taṃ
bhāṣante. saṃskr̥ta-mantrāṇāṃ saṃskr̥ta-stotrāṇāṃ ca paṭhanaṃ pāpamapaharati.
tatpuṇyamapi janayatīti.
evaṃ saṃskr̥taṃ bahubhyo janebhya ānandaṃ vahati śabdasya sāmarthyaṃ vahati cittāya śāntiṃ ca. yathā tatprācīnaṃ tathādhunikam. yathā tadbhāvena sundaraṃ tathā vicāreṇa sundaram. yathā śabda-samr̥ddhaṃ tathārtha-samr̥ddham.
ato vayaṃ saṃskr̥taṃ paṭhāmaḥ.
Słówka:
ataḥ – więc, dlatego, zatem, etc. (zagajenie)
apratyakṣa (mfn) – niewidzialny, niepoznawalny
anu √gam 1P – postępować za (według),
bezpośrednio
przestrzegać
alpa (mfn) – mały
antar √bhū 1P – zawierać się, być w
ākāśa (m, n) – przestrzeń, niebo
apa √hr̥ 1P apaharati – zabierać, usuwać
ādi (m) – itd., i inne.
ādhunika (mfn) – dzisiejszy, współczesny
ānanda (n) – błogość, szczęśliwość
prabandha (m) – rozprawa, komentarz
ubhaya (mfn) – oba, obie, oboje
prācīna (mfn) – pierwszy, dawny, starożytny
kathā (f) – opowieść
prāyas (nieodm.) – prawie, niemal
kamala (n) - lotos
bhārata (m, n) – Indie
kāvya (n) – poezja, lit. piękna
bhāratīya (mfn) – indyjski, mieszkaniec Indii
kāvya-śāstra (n) – poetyka, teoria literatury
bhāva (m) – uczucie, emocja
kṣetra (n) – pole, rejon
madhya (mfn) – średni, środkowy
khalu (nieodm.) – zaprawdę, istotnie
madhya-kālīna (mfn) – średniowieczny
gaṇita (n) – liczenie, matematyka
mahā-kāvya (n) – „wielka poezja”, epos (gat.
gadya (n) – proza
literacki)
gambhīra (mfn) – głęboki
miśra (mfn) – mieszany
citta (m) – inteligencja, rozum, umysł
vāṅmaya (n) – literatura (dosł.: „to, co składa się
√jan 10P janayati (caus.) – produkować, tworzyć
z mowy” - vāc-maya)
jana (m) - człowiek
√vid 6PĀ vindati, -te – znaleźć, odkryć, spotkać
dharma-śāstra (n) – prawo (społ. i relig.)
vicāra (m) – myśl, myślenie, rozumowanie
dharma-saṃskāra (m) – ryt, ceremonia religijna
vividha (mfn) – różnorodny, wieloraki
nāṭaka (n) – dramat (gat. literacki)
viśāla (mfn) – rozległy
nibandha (m) – artykuł, esej, tekst naukowy
vyākaraṇa (n) – gramatyka
paṭhana (n) – czytanie, recytacja
śabda (m) – słowo
patra (n) - płatek (kwiatu)
śānti (f) – spokój, pokój
padya (n) – poezja (mowa wiązana)
samudra (m) – ocean
pāpa (n) – przewina, grzech
samr̥ddha (mfn) - pełny, wypełniony, bogaty (w
purāṇa (n)– opowieść mitologiczna
coś)
pratyakṣa (mfn) – widzialny, postrzegalny,
sahasra (n) – tysiąc
naoczny, (dosł.: „naprzeciw oczu” - prati-akṣa)
sāmarthya (n) – zdolność, umiejętność
pradhāna (n) – podstawa
stotra (n) – hymn religijny
Formy nieznane:
bahavaḥ - N.pl.m. od bahu (mfn) - „wiele, liczny”
bahubhyaḥ - D. lub Abl.pl.m. od bahu
kecit - N.pl.m. od kiṃcid (zaimek nieokreślony) - „jakiś, pewien, niektóry”
keṣucit - L.pl.m. lub n. od kiṃcid
boddhum - inf. (bezokolicznik) od √budh - „poznać”
yat - N. lub Acc.sg.n. od yat (zaimek względny) - „jaki, który” - w konstrukcji z zaimkiem wskazującym tworzy zdanie zależne: yat..... tat..... - co..., to....; który....., ten.....; itp.
yathā - jak, jeśli, skoro - wraz z tathā tworzy zdania zależne: jak - tak; jeśli - to; skoro - to, etc.
*myślnikami oddzielono człony złożeń (złożenie składa się z dwóch lub więcej tematów, pomiędzy którymi nie ma końcówek gramatycznych; jest tylko jedna na końcu całości. Złożeniem jest np. „buddha-kathā” - „historia buddy”) Tekst pochodzi z podręcznika A. Aklujkar, Sanskrit. An Easy Introduction to an Enchanting Language.