Jak należy pisać prace naukowe z psychologii.
Zestawienie najważniejszych zasad standardu APA na podstawie książki Nęcki i Stockiego (1991)
I. Zalecenia ogólne:
A. Forma zewnętrzna:
1. Piszemy na papierze formatu A4 (210x297mm) z podwójną interlinią (30 linii tekstu na stronę).
2. Wyrównujemy tekst do obu stron kartki (justyfikacja; chyba, że tekst do druku).
3. Marginesy boczne powinny być jednakowej standardowej szerokości (chyba, że tekst do druku).
B. Forma gramatyczna:
1. Czasu przeszłego używamy w opisie metody i wyników badań własnych; czasu
teraźniejszego używamy w opisie badań i koncepcji innych cytowanych przez nas
autorów.
2. W przypadku opisu metody i wyników badań własnych piszemy bezosobowo (badania
przeprowadzono, decyzje podjęto, itp.); 3 os. l. poj. i l. mn. stosujemy w opisie badań i koncepcji innych cytowanych przez nas autorów (stwierdził, wykazał, itp.).
3. Tabele i wykresy umieszczamy w tekście w miejscach, w których znajduje się ich opis lub komentarz do nich (chyba, że tekst do druku, wtedy w aneksie).
4. Tekst piszemy własnymi słowami (uwaga na plagiat); cytaty są oczywiście
dopuszczalne (jednak nie przesadzać z liczbą), ale z podaniem dokładnego punktu
odniesienia (autor, rok wydania pracy, strona).
C. Forma cytowania:
1. Za każdym razem, gdy przytaczamy wyniki badań lub poglądy innych autorów należy podać informację o tym, skąd cytowanie pochodzi. Ponieważ dokładne informacje
znajdują się w literaturze cytowanej (patrz: punkt 9), więc w tekście pracy
ograniczamy się jedynie do podania nazwiska badacza, za którym cytujemy oraz roku
publikacji, np. ... ujemna korelacja IQ i RT (Jensen, 1982) ... albo: ... Jensen (1982) stwierdził ujemną korelację IQ i RT
2. Jeśli cytowana praca ma wielu autorów, to za pierwszym razem wymieniamy ich
wszystkich, np. ... ujemna korelacja IQ i RT (Jensen, Kantor, Nador i Vernon, 1985) ...
natomiast za drugim i kolejnymi cytowaniami wymieniamy tylko nazwisko
pierwszego autora, np. .... Jensen i inni (1985) stwierdzili ....
3. Przy cytowaniu dwóch prac tego samego autora zachowujemy porządek
chronologiczny, np. Eysenck (1985, 1987); przy jednoczesnym cytowaniu prac
różnych autorów zachowujemy porządek alfabetyczny, np. (Eysenck, 1985; Jensen,
1982)
4. Cytując zbiorowego (czytaj anonimowego) autora za pierwszym razem podajemy
pełną nazwę instytucji, uczelni, grupy badawczej, itp. a następnie już tylko skrót, np.
... z raportu Polskiego Towarzystwa Psychologicznego (1992) wynika ... i później: ...
raport PTP (1992) wskazuje na ...
Wyróżnione części pracy:
• strona tytułowa;
• streszczenie;
• wprowadzenie;
• opis metody;
• opis wyników;
• dyskusja wyników i wnioski;
• literatura cytowana;
• ewentualnie aneks (tabele, rysunki, jeśli nie znajdują się w tekście).
A. Strona tytułowa:
1. Zawiera tytuł, dane o autorze, dane o promotorze, inne informacje.
2. Tytuł to główna idea pracy w możliwie najprostszej i atrakcyjnej formie; zwykle krótki i sugestywny tytuł oraz techniczny podtytuł (unikać sformułowań "Badania dotyczące ...", itp.); zawsze wycentrowany;
3. Informacje o autorze to imię i nazwisko, instytucja, rok studiów, nazwa kursu.
4. Informacje o promotorze to imię i nazwisko oraz tytuł naukowy (stosować formułę
"Praca przygotowana pod kierunkiem ...").
5. Inne informacje to miejsce i data ukończenia pracy (dół strony, wycentrowane), a także wszelkie nagłówki i stopki (nie przesadzać z ich liczbą).
B. Streszczenie:
1. Zwięzłe (maksimum 100 słów) przedstawienie treści pracy.
2. Unikajcie cytowań, nazwisk, liczb i innych szczegółów w streszczeniu.
3. W praktyce, aby uzyskać dobre streszczenie, najlepiej każdą część pracy z wyjątkiem strony tytułowej, streszczenia i aneksu skrócić do jednego zdania zawierającego istotę i specyfikę tej części pracy.
4. Streszczenie najlepiej pisać na zakończenie pracy, gdy już wiadoma jest jej treść; w przeciwnym przypadku często zdarza się, że autor zapowiada w streszczeniu coś
czego potem nie realizuje w pracy.
C. Wprowadzenie:
1. Powinno zawierać krótki "rys historyczny" rozważanego problemu (ale nie zaczynając od Adama i Ewy).
2. Powinno zawierać poglądy innych w temacie pracy (krytyczna analiza tych poglądów; analiza w jaki sposób nasze badania wiążą się z poprzednimi; błędy poprzedników;
teoretyczne implikacje, itp.).
3. Powinno zawierać powody (oczywiście merytoryczne, a nie np. konieczność napisania pracy rocznej), dla których autor zaangażował się w realizacje opisywanych badań lub w rozważania na zadany temat.
4. Wprowadzenie powinno kończyć sformułowanie hipotez badawczych o zależnościach
pomiędzy interesującymi badacza zmiennymi, zjawiskami, itp.
1. Powinien umożliwić czytelnikowi ocenę stosowności metody użytej przez autora do sprawdzania prawdziwości hipotez własnych, sformułowanych pod koniec
wprowadzenia.
2. Powinien być na tyle dokładny i jednoznaczny, aby każdy czytelnik mógł wiernie powtórzyć eksperyment autora w replikacji jego badań.
3. Składa się z czterech podrozdziałów, zawierających kolejno opisy: - osób badanych (ile i kto, dane demograficzne: płeć, wiek, wykształcenie, status, nie wszystkie zawsze konieczne; w jaki sposób dobierano badanych, dlaczego uczestniczyli, o ile
motywacja badanych może mieć wpływ na wyniki), - aparatury i materiałów (opis
wykorzystanych narzędzi psychologicznych, np. testów, kwestionariuszy, sposobu
przeprowadzenia wywiadu klinicznego, itp.), - procedury (każdy krok
przeprowadzonego eksperymentu powinien być dokładnie opisany w porządku
chronologicznym, ważne: ile trwał, kolejność i następstwo) - zmiennych (wszystkie: zmienne niezależne i zależne; bez zmiennych zakłócających; plan eksperymentalny
również, jeśli nietypowy).
4. Opis metody powinien być zakończony sformułowaniem konkretnych hipotez (tzw.
hipotez szczegółowych) w "języku" stosowanej metody (operacjonalizacja), np. jeśli hipoteza badawcza (sformułowana pod koniec wprowadzenia) głosi, że osoby o
wyższym IQ charakteryzują się sprawniejszymi mechanizmami selektywnej uwagi to
hipoteza szczegółowa (sformułowana pod koniec opisu metody) powinna np. głosić,
że osoby o wyższym IQ charakteryzują się krótszymi czasami reakcji i mniejszą liczbą błędów detekcji jednej litery wśród pięciu jednocześnie ukazujących się na ekranie monitora (jeśli taka metoda badania przyjęta).
E. Opis wyników:
1. Powinno się zdecydowanie oddzielić opis wyników od ich interpretacji; w tej części pracy nie powinno być żadnych komentarzy do wyników.
2. Należy już na samym początku opisu wyników powiadomić czytelnika o metodach
"obróbki" danych statystycznych (rodzaj analizy: statystyka opisowa, analiza wariancji, czynnikowa, regresji, itp; pakiet statystyczny wykorzystany: SPSS, CSS, STATISTICA, itp).
3. Tabele i wykresy powinno się umieszczać w tekście bezpośrednio pod opisami
wyników, których dotyczą (chyba, że praca do druku, wtedy wszystkie tabele i
wykresy w aneksie).
4. Opis każdego pojedynczego wyniku powinien zawierać zarówno informacje
statystyczne (w szczególności wartość statystyki i prawdopodobieństwo popełnienia
błędu w szacowaniu), jak i ich "językowe" przetworzenie (np. ekstrawertycy charakteryzowali się dłuższymi czasami reakcji na sygnał niż introwertycy (F=8.45; p
F. Dyskusja wyników i wnioski:
1. Po przedstawieniu wyników, należy się przede wszystkim rozliczyć z poczynionych obietnic, czyli ze sformułowanych we wprowadzeniu hipotez badawczych (czy wyniki
sugerują ich odrzucenie, czy też akceptację).
2. Następnie należy się zastanowić co nowego do wiedzy psychologicznej wniosły
wyniki przeprowadzonych badań (konsekwencje teoretyczne tych hipotez, których nie
odrzucono).
3. Jeśli to możliwe należy sformułować własny pogląd teoretyczny na otrzymane
zależności (bez przesady, nowe teorie, które trudno sfalsyfikować, powstają naprawdę rzadko).
4. Należy się również zastanowić, czy warto podobne badania realizować w przyszłości, ewentualnie jakim modyfikacjom poddać w przyszłości własne hipotezy i metody
badawcze.
G. Literatura cytowana:
1. Powinna zawierać kompletne dane na temat wszystkich cytowanych przez autora
książek, artykułów i prac niepublikowanych (także tzw. kontaktów osobistych,
rozmów, referatów, wykładów, itp.).
2. Kompletne dane dla książek to nazwiska autorów, inicjały ich imion, data publikacji, tytuł publikacji, miejsce wydania i wydawca np.: Nęcka, E., Stocki, R. (1991). Jak należ y pisać prace naukowe z psychologii. Kraków: Universitas.
3. Kompletne dane dla artykułów to nazwiska autorów, inicjały ich imion, data
publikacji, tytuł publikacji, nazwa periodyku, strony periodyku na których znajduje się cytowany artykuł, np.: Allport, A., Antonis, B., Reynolds, P. (1972). On the division of attention: A disproof of the single channel hypothesis. Quarterly Journal of Experimental Psychology. Vol. 24. Ss. 225-235.
4. Kompletne dane dla referatów, posterów, wykładów to nazwiska autorów, inicjały ich imion, data wygłoszenia, tytuł pracy, miejsce i okoliczności wygłoszenia, np.: Nęcka, E. (1991). Attention and Individual Differences. Paper prepared for the Second
European Congress of Psychology, Budapest, July 8-12, 1991.
5. Spis literatury cytowanej zawsze należy sporządzać w porządku alfabetycznym; gdy w spisie znajduje się więcej publikacji jednego autora, należy zachować chronologiczny porządek prezentacji w odniesieniu do jego publikacji; zawsze wpierw podaje się
prace, których był autorem samodzielnym, a dopiero później te, które napisał z
jednym lub w dalszej kolejności z wieloma współautorami.