Oprac. Anna Pietryga
I. Zakres materiału
A. Zagadnienia obowiązkowe
1. Przedmiot i główne kierunki badań językoznawstwa. Językoznawstwo opisowe,
ogólne i stosowane, synchroniczne i diachroniczne, deskryptywne i normatywne.
Związki językoznawstwa z innymi naukami.
2. Elementy semiotyki. Syntaktyka, semantyka i pragmatyka. Rodzaje znaków: ikon,
indeks, symbol.
3. Elementy historii językoznawstwa: starożytność europejska i hinduska,
średniowiecze i oświecenie: przekonanie o zasadniczej homogeniczności języków.
Renesans i romantyzm: zainteresowanie językami narodowymi. Językoznawstwo
porównawcze XIX w. Strukturalizm, generatywizm, komunikacjonizm,
kognitywizm – zmiany paradygmatu. Kuhna – Feyerabenda koncepcja rewolucji
naukowych.
4. Zagadnienie definicji języka. F. de Saussure: la parole, la langue, le langage; język jako system opozycji; synchronia a diachronia. Różnice między językiem
naturalnym a innymi systemami znaków. Cechy typowe języka ludzkiego według
Hocketta. Język jako mechanizm wytwarzania zdań (Chomsky) i jako mowa
artykułowana (Boas), jako czynność organizmu (Bloomfield) i czynnik sprawczy
(Austin).
5. Zadania teorii gramatycznej. Gramatyki generatywno-transformacyjne: zadania
teorii gramatycznej według N. Chomsky'ego. Różnice między gramatyką
generatywno–transformacyjną a analizą składniową danego zdania. Gramatyka
struktur frazowych. Transformacje. Gramatyka kognitywna.
6. Gramatyki kategorialne: zasada konstruowania.
7. Koncepcja relatywizmu językowego. F. Boas, E. Sapir, B.L. Whorf. Związki
między kategoryzacją a postrzeganiem. Różnicująca funkcja znaku.
8. Mówienie jako forma działania. Behawioryzm i dystrybucjonalizm. Funkcjonalizm
B. Malinowskiego. Filozofia języka późnego Wittgensteina. Pragmalingwistyka: J.
L. Austin i koncepcja performatywów oraz jej kontynuacja w teorii Searle’a.
Reguły konwersacyjne Grice’a. Lingwistyka tekstu.
9. Metody klasyfikacji języków. Klasyfikacja genetyczna, geograficzna i typologiczna
języków świata. Klasyfikacja genetyczna języków występujących współcześnie w
Europie.
B. Zagadnienia uzupełniające
1. Podstawowe wiadomości z zakresu neurofizjologii, związane ze znajomością
języka: czynnościowa asymetria mózgu, obszar Wernickego i Broca.
2. Sanskryt i Wedy – podstawowe informacje. XVII w.: gramatyka Port-Royal, normatywizm francuski i włoski.
3. Szkoła praska i kopenhaska.
4. Zagadnienie powszechników w platońskiej metaforze jaskini. G. Leibniz i
characteristica universalis. Hipoteza abstrakcyjnego performatywu. Semantyka generatywna.
5. Elementy psychologii gestaltystycznej.
6. Elementy filozofii Kanta; podstawowe wiadomości o geometriach
nieeuklidesowych.
7. Wczesna filozofia Wittgensteina.
8. Modularność i autonomiczność gramatyk generatywno-transformacyjnych.
Jednolitość gramatyki w ujęciu kognitywistycznym.
9. Bezpośrednie i pośrednie akty mowy.
10. Systemy graficzne języków świata.
11. Rozwiązywanie zadań z językoznawstwa.
II. Opracowania
A. Literatura obowiązkowe
1. Ireneusz Bobrowski, Zaproszenie do językoznawstwa, Kraków 1998.
2. Teresa Dobrzyńska, Tekst, [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX w. , t.2: Współczesny język polski, pod red. Jerzego Bartmińskiego, Wrocław 1993.
3. Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, pod red. Kazimierza Polańskiego, Wrocław 1995.
4. H. P. Grice, Logika a konwersacja, „Przegląd humanistyczny”, z.6., 1997.
5. Adam Heinz, Dzieje językoznawstwa w zarysie, Warszawa 1983.
6. Gerhard Helbig, Dzieje językoznawstwa nowożytnego, Wrocław 1982.
7. Ida Kurcz, Psychologia języka i komunikacji, Warszawa 2000.
8. Ronald W. Langacker, Wykłady z gramatyki kognitywnej, pod red. Henryka Kardeli,
Lublin 1995.
9. John Lyons, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa 1976.
10.Edward Łuczyński, Jolanta Maćkiewicz, Językoznawstwo ogólne, Gdańsk 2002.
11.Alfred F. Majewicz, Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa 1989.
12. Semiotyka dziś i wczoraj, pod red. Jerzego Pelca i Leona Koja, Wrocław 1991.
13.Elżbieta Tabakowska, Gramatyka i obrazowanie, Kraków 1995.
14.Adam Weinsberg, Językoznawstwo ogólne, Warszawa 1983.
B. Literatura uzupełniające
1. Jean Aitchison, Ssak, który mówi. Wstęp do psycholingwistyki, Warszawa 1991.
2. David Crystal, Introduction to language pathology, London 1988.
3. Krystyna Damm, Aldona Mikusińska, Ludy i języki świat a (leksykon), Warszawa
2000.
4. Zbiór zadań z językoznawstwa. Przeł. i oprac. Włodzimierz Gruszczyński, Warszawa 1990.
5. Anna Duszak, Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Warszawa 1998.
6. Charles Hockett, Kurs językoznawstwa współczesnego, Warszawa 1968.
7. Język i społeczeństwo, pod red. Michała Głowińskiego, Warszawa 1980.
8. Językoznawstwo strukturalne. Wybór tekstów, pod red. Haliny Kurkowskiej i Adama Weinsberga, Warszawa 1979.
9. Thomas Kuhn, Dwa bieguny: tradycja i nowatorstwo w badaniach naukowych,
Warszawa 1985.
10.Ida Kurcz, Język a psychologia: podstawy psycholingwistyki, Warszawa 1992.
11.George Lakoff, Mark Johnson, Metafory w naszym życiu, Warszawa 1988.
12.Peter H. Lindsay, Donald A. Norman, Procesy przetwarzania informacji u człowieka, Warszawa 1984.
13. Podstawy gramatyki kognitywnej, pod red. Henryka Kardeli, Warszawa 1994.
14. Psychologia, pod red. Tadeusza Tomaszewskiego, Warszawa 1978.
15.John Robert Ross, On declarative sentences. [w:] Readings in English transformational grammar, pod red. Roderica A. Jacobsa i Petera S. Rosenbauma,
Waltham, Mass. 1970, s. 222-272
16.Wojciech Sady, Wittgenstein – życie i dzieło, Lublin 1993.
17.Ferdinand de Saussure, Kurs językoznawstwa ogólnego, Warszawa 1991.
18.John R. Searle, Czynności mowy, Warszawa 1987.
19.Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii, Warszawa 1993,
20.Benjamin Lee Whorf, Język, myśl, rzeczywistość, Warszawa 1982.