Zasady planowania badań epidemiologicznych.
Typy badań epidemiologicznych. Metody
wyboru populacji do badań
Kolejność postępowania w
badaniach epidemiologicznych
1. cel badań
2. wcześniejsze badania
3. wybór metod i technik badawczych
4. możliwości przeprowadzenia
5. charakterystyka populacji
6. rozpoznanie środowiska populacji
7. organizacja badań
8. realizacja badań
9. uporzÄ…dkowanie i analiza danych
10. opracowanie i sprawozdanie z badań
1. Cel badań
np. rozpowszechnienie i natężenie zjawisk
zdrowotnych w populacji
wpływ środowiska na życie i zdrowie osób
w populacji
skuteczność działania ogniw ochrony
zdrowia
i in.
2. Zapoznanie się z wcześniejszymi
lub podobnymi badaniami w tym
samym zakresie
piśmiennictwo
naukowe
dane statystyczne
konsultacje
wskazówki
3. Wybór metody badań
Rodzaj badań?
kliniczno-kontrolne -
nasilenie określonej
choroby w grupie
narażonej i nienarażonej
na czynnik patogenny;
kohortowe - długofalowe
obserwacje zjawisk
zdrowotnych
4 pytania nt. kierunku badania
jak przebiegał proces?
metody retrospektywne
jak przebiega proces?
metody retrospektywne/doświadczalne
jak będzie przebiegał proces?
metody prospektywne
co z tym zrobić?
wnioski z badań
Wybór technik badawczych
wywiad lub technika ankietowa
analiza dokumentacji
pomiar
obserwacja
i in.
Wybór lub opracowanie
narzędzi badawczych
kwestionariusz wywiadu, ankieta
dobór dokumentacji
dobór przyrządów pomiarowych i in.
4. Rozważenie naszych możliwości
+
stopień badania
5. Podstawowa charakterystyka
demograficzna populacji
liczebność
wiek (zwiÄ…zek wieku ze zjawiskiem badanym)
płeć (związek płci ze zjawiskiem badanym)
zawód (wpływ zawodu na zjawisko badane)
Przy określeniu liczebności grup
badanych bierze siÄ™ pod uwagÄ™
1. Spodziewana częstość występującego
zjawiska
2. Oczekiwana wielkość efektu ekspozycji
czynnika (np. chorobotwórczego) na
badane zdarzenie (np. chorobÄ™)
3. Liczba obserwacji powinna być
odpowiednio duża, by zapewnić
istotność
Ocena niezbędnej liczebności
populacji
programy komputerowe:
Epi Info
nQuery Advisor in.
6. Rozpoznanie środowiska życia
badanej populacji
badanie próbne/ pilotażowe
cel i kierunek badania
wykonalność badania
technika badania
niezbędne środki
pożądany efekt
7. Organizacja
8. Realizacja
9. Zbiór, uporządkowanie i
analiza badań
10. Opracowanie i sprawozdanie
z badań
raport
sprawozdanie
naukowe
praca naukowa
Metody wyboru populacji
do badań
W epidemiologii odróżnia się cztery
zasadnicze metody wyboru populacji do
badań:
* Metoda przesiewowa
* Metoda reprezentacyjna
*Celowy wybór jednostek
* Populacja o składzie przypadkowym
Metoda przesiewowa
(ang.: screening) polega na tym, że określonej
cechy (np. wysoki poziom cukru we krwi, mała
pojemność płuc, zmiany patologiczne w płucach i
inne) albo odchylenia od określonych norm
poszukuje się w całej populacji
Metoda reprezentacyjna
Metoda reprezentacyjna polega na tym, że określoną
cechÄ™ (cechy) bada siÄ™ w grupie reprezentacyjnej
wybranej z populacji losowo.
 c.d. Metoda reprezentacyjna
Losowo oznacza "jednakowÄ… szansÄ™ dostania siÄ™ do
grupy reprezentacyjnej każdej jednostki wybieranej z
populacji".
Obiektywność wyboru zabezpiecza się przez stosowanie
odpowiednich metod statystycznych i mechanicznych.
Metodę tę stosuje się wówczas, gdy istnieje obiektywna
możliwość przeniesienia wyników badania grupy
reprezentacyjnej na wnioskowanie o całej populacji,
z której grupa pochodzi.
Tworzy się tu także grupy kontrolne (w miarę potrzeb).
Metoda doboru celowego
Metoda doboru celowego, polega na
celowym wyborze jednostek o określonych
cechach do kontrolowanych badań
epidemiologicznych.
Populacja o składzie przypadkowym
(bez wyboru)
Populacja ta charakteryzuje się tym, że badania określonych
cech przeprowadza się u tych jednostek zagrożonej (chorującej)
populacji, które zgłoszą się same lub są zgłaszane do badań
przez lekarzy.
Przykładem badania takich populacji może również być analiza historii
chorób, np. osób zmarłych z powodu zawału na określonym oddziale,
chorych leczonych z powodu kamicy nerkowej itd.
Dobór populacji do badań
losowy
arbitralny (np.
pacjenci z jednej Kliniki)
¨ðprosty
¨ðwarstwowy
¨ðzespoÅ‚owy
¨ðsystematyczny
Do prawidłowego pobrania próby
losowej niezbędne jest określenie:
1) populacji generalnej
2) jednostek, z których składa
siÄ™ populacja
3) jednostek losowania  lista
4) ustalenie granicy błędu i p.i.
Warunki doboru losowego
każda jednostka ma jednakową szansę
dostania się do próby
operat losowania (lista jednostek do
losowania)
wybór jednostki jest zupełnie przypadkowy
tablica liczb losowych
Etapy losowania:
dokładne zdefiniowanie populacji
generalnej
przygotowanie operatu losowania
ustalenie:
¨ðgranicy bÅ‚Ä™du i poziomu istotnoÅ›ci (np. 2%,
0,01)
¨ðschematu losowania
dane o populacji
A B C
Nr wartość Nr wartość Nr wartość
1 10 5 2 11 8
2 7 6 8 12 4
3 4 7 11 13 4
4 3 8 10 14 8
9 5 15 3
10 7 16 10
17 8
18 6
4 24 6 43 8 51
6 7,166 6,375
losowanie proste
 wybór liczb w tabeli liczb losowych
Nr wartość
16 10
3 4
15 3
18 6
9 5
12 4
razem 32
średnia 5,333333
losowanie warstwowe proporcjonalne
 wybór pacjentów z różnych grup proporcjonalno liczebności tych
grup (czyli wybiera siÄ™ w tabeli liczb losowych 1 osobÄ™ z gr. A  z liczb 1-
3; 2 osoby z gr. B  4-9; 3 osoby z gr. C - 10-18)
grupa Nr wartość
A 2 7
B 8 10
5 2
C 11 8
14 9
17 8
razem 44
średnia 7,6666
losowanie warstwowe stałej liczby jednostek
 pobranie z każdej warstwy pewną stałą liczbę
jednostek i nadanie  wagi (poprawki)
grupa Nr wartość poprawka ważone
A 2 7 2
1 10 2 34
B 7 11 3
9 5 3 48
C 11 8 4
17 8 4 64
razem 146
średnia 8,1111111
losowanie zespołowe  zastosowanie w
odniesieniu do dużych populacji, w których
poszczególne grupy nie są jednorodne
SZPITAL A SZPITAL B SZPITAL C
Nr badacz wartość Nr badacz wartość Nr badacz wartość
1 F 10 8 G 10 16 H 10
17 H 8 6 G 8 11 H 8
14 H 9 10 G 7 2 F 7
7 G 11 18 H 6 12 H 4
5 G 2 15 H 3 9 G 5
4 F 3 3 F 4 13 H 4
razem 43 38 38
średnia 7,16666 6,333333 6,333333
pechowy zespół
SZPITAL A SZPITAL B SZPITAL C
Nr badacz wartość Nr badacz wartość Nr badacz wartość
1 F 10 8 G 10 3 F 4
17 H 8 6 G 8 15 H 3
14 H 9 10 G 7 5 G 2
7 G 11 18 H 6 12 H 4
2 F 7 11 H 8 9 G 5
4 F 3 16 H 10 13 H 4
razem 48 49 22
średnia 8 8,166667 3,666667
losowanie systematyczne  wybranie jednostek z
populacji losowo z określoną częstotliwością,
np. 1:4, 1:100, 1:2000 itd
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Nr grupa wartość
1 A 10
4 B 3
7 B 11
10 C 7
13 C 4
16 C 10
razem 45
średnia 7,5
Statystyka w epidemiologii:
Pomiar stanu zdrowia ludności przez obliczanie
współczynników i wskaz
ników.
Działania podstawowe, tj. dodawanie, odejmowanie,
dzielenie i mnożenie oraz obliczanie odsetka i średnich,
miar położenia i rozproszenia.
Porządkowanie szeregów statystycznych.
Obliczanie istotnej statystycznie zależności badanych
zjawisk.
Analiza i opis cech populacji (w kontekście potrzeb i
sytuacji zdrowotnej).
Statystyczna ocena czynników ryzyka.