P R A C A P R Z E G L 
D O W A
Krzysztof Rosa, Dorota Merecz
Instytut Medycyny Pracy im. prof. Jerzego Nofera w A
odzi
Międzynarodowy Program Badań
nad Zachowaniami Samobójczymi
 SUPRE-MISS
Multisite Interventional Study on Suicidial Behaviours  SUPRE-MISS
Adres do korespondencji:
Streszczenie
dr n. hum. Krzysztof Rosa
Samobójstwa zostały uznane przez Światową Organizację Zdrowia, a także niektóre kraje, za istotny
Klinika Ostrych Zatruć,
problem społeczny i zdrowotny wymagający prowadzenia badań naukowych między innymi w zakresie
Instytut Medycyny Pracy
ul. św. Teresy 8, 90 950 A
ódz

dynamiki i trendów rozwojowych, identyfikacji czynników i grup ryzyka, wzorów zachowań samobójczych.
e-mail: [e-mail]
Wyniki analiz stanowić powinny podstawę empiryczną do tworzenia programów prewencyjnych.
tel.: [phone]
Praca przedstawia dwa zagadnienia: 1) cele i główne strategie międzynarodowego programu badawcze-
go realizowanego pod egidÄ… Åšwiatowej Organizacji Zdrowia SUPRE-MISS (Suicide Prevention  Multisi-
te Intervention Study on Sucidal Behaviours) oraz 2) projekt badań suicydologicznych zrealizowanych
w ramach tego programu w Instytucie Medycyny Pracy w A
odzi. Autorzy polskiej części programu pre-
zentują cele, metodologię i wybrane wyniki dotyczące skali występowania myśli samobójczych i prób
samobójczych w regionie łódzkim oraz niektóre elementy charakterystyki usiłowań samobójczych.
słowa kluczowe: zachowania samobójcze, skala zachowań samobójczych, zapobieganie samobójstwom
Abstract
Suicides have been recognised by World Health Organization (WHO) and some countries, as important
health and social problem, demanding scientific research in the fields of dynamics and developmental
trends, identification of factors and groups of risk, patterns of suicidal behaviour. The outcomes of these
analysis should be the empirical basis of creating suicide prevention programs.
This paper presents two issues: 1) Purposes and strategies of international research program, realised
for WHO SUPRE-MISS (Suicide Prevention  Multisite Intervention Study on Suicidal Behaviours) and 2)
project of suicidological research realized in Work Medicine Institute in A
ódz
. The authors of the polish
Suicydologia Tom 1, nr 1, 92 97 part of the program presents the purposes, methodology and selected outcomes concerning the scale of
Copyright © 2005 Polskie
suicidal thoughts and attempts prevalence in the region of A
ódz
, together with some elements of suicide
Towarzystwo Suicydologiczne
attempts characteristics.
ISSN 1895 3786
www.suicydologia.viamedica.pl key words: suicidal behaviours, notes of suicidal behaviours, suicide prevention
92
Krzysztof Rosa, Dorota Merecz, Międzynarodowy Program Badań nad Zachowaniami Samobójczymi  SUPRE-MISS
Wstęp  poprawę diagnostyki zaburzeń psychicznych, przede
wszystkim depresji, nadużywania i uzależnienia od
Åšwiatowa Organizacja Zdrowia (WHO, World Health substancji psychoaktywnych oraz rozpoznawania
Organization) uznała zachowania samobójcze (myśli stresorów psychospołecznych;
samobójcze, próby samobójcze, samobójstwa doko-  dostępność odpowiedniego leczenia i rehabilitacji
nane) za istotny problem zdrowotny i społeczny. Zna- pacjentów psychiatrycznych i osób po próbach sa-
lazło to odzwierciedlenie w wytyczonych szczegóło- mobójczych.
wych celach strategii  Zdrowie 21  zdrowie dla Druga strategia, tak zwana pierwszorzędowa prewen-
wszystkich w XXI wieku . Realizacja jednego z nich cja samobójstw, jest oparta na programach z zakresu
(6.2) zakłada zmniejszenie co najmniej o 1/3 liczby sa- zdrowia publicznego i obejmuje następujące działania:
mobójstw, przede wszystkim w krajach i grupach  promowanie programów poświęconych zdrowiu psy-
o wysokich wskaz
nikach. NiepokojÄ…ce trendy epide- chicznemu;
miologiczne uzasadniają znaczenie, jakie WHO przy-  przekazywanie społeczeństwu wiedzy na temat sa-
pisuje problemowi samobójstw [1, 2]: mobójstw (przyczyn, sygnałów zwiastunowych, spo-
 w latach 1950 1995 wskaz
nik samobójstw na świe- sobów postępowania z osobami z grup ryzyka);
cie wzrósł o 60%, szacuje się, że liczba prób samo-  zmiany negatywnych postaw społecznych wobec osób
bójczych jest 10 20-krotnie większa od liczby zgo- podejmujących próby samobójcze, ich rodzin, osób
nów samobójczych; chorych psychicznie;
 szacuje się, że milion ludzi każdego roku na całym  wspomaganie mediów w odpowiedzialnym informo-
świecie popełnia samobójstwo (wg Międzynarodo- waniu o przypadkach samobójstw dokonanych i prób
wego Towarzystwa Zapobiegania Samobójstw [IASP, samobójczych.
International Association for Suicide Prevention]; Podstawowymi problemami, które według WHO nale-
www.iasp.info), w Europie jest to około 163 tys. Glo- ży rozwiązać zgodnie z założeniami pierwszorzędowej
balny wskaz
nik zgonów samobójczych wynosi 16 na strategii prewencji samobójstw, są:
100 tys. mieszkańców, w Europie jest nieco wyższy 1. Organizacja ogólnoświatowych, regionalnych i na-
 17,5 na 100 tys.; rodowych wielosektorowych działań na rzecz wzro-
 obecnie szacuje się, że na świecie samobójstwa są stu zainteresowania problemem zachowań samobój-
na 13. miejscu wśród najczęstszych przyczyn zgonów, czych i ich efektywnej prewencji w ramach krajo-
w Europie na 7. miejscu. Wśród osób pomiędzy 15 wych programów zapobiegania samobójstwom.
a 44 rokiem życia obydwu płci samobójstwo jest 3. naj- 2. Wzmocnienie możliwości krajów w zakresie rozwo-
częstszą przyczyną śmierci; ju i oceny polityki krajowej i planów w zakresie pre-
 oprócz tradycyjnie wysokich wskaz
ników samobójstw wencji samobójstw. Postuluje się rozwijanie nastę-
wśród mężczyzn w średnim i starszym wieku wskaz
- pujących działań, uwzględniających specyficzne po-
niki zgonów samobójczych znacznie wzrosły wśród trzeby poszczególnych krajów:
młodzieży; grupę tę zaliczono do grup ryzyka, za-  wsparcie i leczenie osób z grup ryzyka, na przykład:
równo wśród krajów uprzemysłowionych, jak i roz- chorych na depresję, osób w starszym wieku, mło-
wijających się; dzieży;
 zaburzenia psychiczne (zwłaszcza depresja i uzależ-  ograniczenie dostępu do różnych metod (sposobów)
nienie od substancji psychoaktywnych) są związane popełnienia samobójstwa, na przykład do substan-
z ponad 90% przypadków wszystkich zgonów samo- cji toksycznych, broni palnej;
bójczych, samobójstwo jest także konsekwencją wie-  wspieranie/wzmacnianie grup samopomocowych dla
lu współwystępujących czynników społeczno-kultu- osób, które doświadczyły samobójczej śmierci kogoś
rowych majÄ…cych znaczenie przede wszystkim bliskiego;
w okresie zmian społecznych, a także czynników ro-  edukację pracowników podstawowej opieki zdrowot-
dzinnych i sytuacyjnych. nej i pracowników innych sektorów;
 profilaktykę zachowań samobójczych powinno się
traktować priorytetowo w krajach, w których: wskaz
-
Prewencja zachowań samobójczych niki samobójstw są szczególnie wysokie, występuje
przewaga samobójstw wśród kobiet i młodzieży, pre-
W prewencji samobójstw wyróżnia się dwie podstawo- wencja samobójstw jest już realizowana.
we strategie [3]. Pierwsza, tak zwana prewencja drugo- Światowa Organizacja Zdrowia oraz niektóre kraje, jak
rzędowa, jest oparta na działalności systemu opieki zdro- na przykład: Finlandia, Szwecja, Norwegia, Estonia,
wotnej i obejmuje następujące rodzaje aktywności: Niemcy, Szkocja, Australia, doceniając znaczenie dzia-
 precyzyjne określenie grup zagrożonych zachowa- łań profilaktycznych, realizują specjalne programy pre-
niami samobójczymi; wencyjne, często mające status programów narodowych,
93
SUICYDOLOGIA 2005, tom 1, nr 1
których głównym celem jest ograniczenie samobójstw Regionalnymi WHO, Agendami Narodów Zjednoczo-
i prób samobójczych. Przykładami takich działań była nych (np. UNICEF, UNESCO). W skład komitetu ko-
Narodowa Strategia Prewencji Samobójstw (The Natio- ordynacyjnego wchodzą również następujące instytucje:
nal Strategy for Suicide Prevention) wdrożona w Finlan- Australijski Instytut Badań i Prewencji Samobójstw,
dii w latach 1986 1996. Obecnie są realizowane między Uniwersytet Griffith w Brisbane (Australia) oraz Szwedz-
innymi Narodowa Strategia i Plan Działań Na Rzecz kie Narodowe Centrum Badań nad Samobójstwem
Prewencji Samobójstw   Wybierz Życie (Choose Life i Prewencją Zaburzeń Zdrowia Psychicznego.
 the National Strategy and Action Plan to Prevent Su- Zgodnie z założeniami autorów projektu, ma on obej-
icide) w Szkocji, Plan Działań Prewencji Zachowań mować wszystkie regiony świata, a więc wybrane kraje
Samobójczych (The Action Plan for Preventing Suici- Afryki, Amerykę Północną, wybrane kraje Ameryki
dal Behaviour) w Estonii czy Niemiecki Narodowy Pro- Południowej, kraje południowo-wschodniej Azji, niektó-
gram Prewencji Samobójstw (The German National re kraje Europy i Zachodniego Pacyfiku (Australia,
Suicide Prevention Programme). Monitorowaniem i ocenÄ… Nowa Zelandia, Japonia, Samoa, Chiny). Podczas kon-
takich działań zajmują się wyspecjalizowane ośrodki, ferencji w Bangkoku, która odbyła się w 2003 roku, ko-
na przykład Estońsko-Szwedzki Instytut Suicydologii ordynatorzy projektu przedstawili kraje aktywnie uczest-
(Estonian-Swedish Institute of Suicidology), Centrum Ba- niczące w projekcie. Są to: Południowa Afryka, Brazy-
dań Suicydologicznych (Centre for Suicidological Rese- lia, Iran, Estonia, Polska, Indie, Sri Lanka, Chiny i Wiet-
arch) w Danii, Centrum Badań nad Samobójstwem nam. Wśród krajów rozpoczynających taką współpracę
i Prewencji Zaburzeń Zdrowia Psychicznego (Centre for wymieniono Hiszpanię, Szwecję i Australię [4].
Suicide Research and Prevention of Mental Ill-Health) Projekt SUPRE-MISS jest finansowany ze środków wła-
w Sztokholmie. snych zespołów badawczych biorących w nim udział,
a WHO jest autorem strony metodologicznej projektu
i udziela wsparcia technicznego badaczom pochodzÄ…-
Program SUPRE-MISS1 cym z różnych krajów.
Cele projektu SUPRE-MISS mają charakter zarówno
Międzykulturowe badania zachowań samobójczych zna- polityczny, jak i praktyczny. W pierwszej kolejności wy-
lazły się w spektrum zainteresowania WHO. W 1999 roku mienia się zaangażowanie w proces budowania świado-
powstała tam inicjatywa dokładnego monitoringu czyn- mości społecznej dotyczącej zagrożeń, jakie niosą ze
ników warunkujących występowanie zachowań samobój- sobą zachowania samobójcze. W następnej kolejności
czych w różnych populacjach i analizy kulturowych wzor- wymieniane są cele o charakterze naukowym i praktycz-
ców zachowań samobójczych oraz standardów pomocy nym, takie jak:
medycznej i niemedycznej świadczonej niedoszłym sa-  identyfikacja wiarygodnych i trafnych zmiennych
mobójcom w różnych krajach świata. Inspiracją do pozwalających na określenie czynników ryzyka za-
podjęcia tej inicjatywy był stwierdzony w ciągu 45 lat chowań samobójczych, zarówno tych ze skutkiem
60-procentowy wzrost śmiertelności spowodowanej sa- śmiertelnym, jak i tych niekończących się zgonem,
mobójstwem, a także wzrost częstości prób samobój- ze szczególnym uwzględnieniem czynników o cha-
czych. Programem badawczym znanym pod akronimem rakterze genetycznym;
SUPRE-MISS (Suicide Prevention  Multisite Interven-  identyfikacja typów zachowań suicydalnych;
tion Study on Suicidal Behaviours) kieruje Departament  badanie czynników determinujących korzystanie
Zdrowia Psychicznego i Uzależnień WHO w Genewie, z opieki medycznej po próbie samobójczej.
którego podstawowym celem jest kreowanie działań W spektrum zainteresowania autorów projektu znajduje
zmniejszajÄ…cych rozdz
więk pomiędzy potrzebami spo- się również poprawa efektywności działania placówek
łeczeństw w zakresie promocji i ochrony zdrowia psy- służby zdrowia, którą można osiągnąć poprzez ocenę
chicznego a aktualnie dostępnymi możliwościami ich interwencji stosowanych w celu ograniczenia prób sa-
zaspokajania oraz tworzenie standardów dobrej prak- mobójczych w różnych populacjach, i rekomendowanie
tyki w zakresie szeroko rozumianej promocji zdrowia tych, które zostaną uznane za najbardziej efektywne.
psychicznego. W strategii badawczej projektu SUPRE-MISS wyróż-
Koordynatorem projektu jest dr Jose M. Bertolote nia się trzy zasadnicze części charakteryzujące się od-
z Departamentu Zdrowia Psychicznego i Uzależnień. miennymi celami i metodologią.
Program jest realizowany we współpracy z różnymi działa- Pierwsza część projektu to badanie skuteczności pro-
mi i departamentami Siedziby Głównej WHO, Biurami cedur stosowanych wobec niedoszłych samobójców ho-
1
Rozdział ten powstał na podstawie publikacji WHO: Multisite Intervention Study on Suicidal Behaviours SUPRE-MISS. WHO,
Genewa 2002.
94
Krzysztof Rosa, Dorota Merecz, Międzynarodowy Program Badań nad Zachowaniami Samobójczymi  SUPRE-MISS
spitalizowanych na oddziałach szpitalnych. Jego celem 5. Percepcja problemów społeczności lokalnej (sekcja
jest ocena strategii leczenia osób po próbach samo- kwestionariusza odnosi się przede wszystkim do oce-
bójczych w kontrolowanych badaniach klinicznych pro- ny wybranych zjawisk społecznych występujących
wadzonych na terenie wybranych ośrodków. W zało- w środowisku badanego w kategoriach zagrożenia
żeniu badanie to ma być realizowane na oddziałach oraz dostępnych z
ródeł wsparcia).
ratunkowych, które obejmują swoją działalnością po- Ankieta zawiera zarówno pytania otwarte, jak i zamknię-
pulację rzędu 250 000 mieszkańców. W okresie roku te. Taka konstrukcja umożliwia analizę ilościową zgro-
badaniami mają być objęte wszystkie osoby po próbach madzonych danych, a także jakościową analizę odpo-
samobójczych, które trafiły na taki oddział. W tym cza- wiedzi. Jest to szczególnie ważne w badaniu zjawisk psy-
sie niedoszłym samobójcom oferuje się, oprócz stan- chologicznych i społecznych, które wchodzą w zakres
dardowego leczenia medycznego, krótką interwencję, tabu kulturowego.
której celem jest zapobieganie dalszym próbom samo- Badanie ma być przeprowadzone na reprezentatywnej
bójczym. Interwencja ma być podejmowana wobec próbie (przynajmniej 500 osób) wyodrębnionej ze spo-
wszystkich, którzy wyrazili na to zgodę tuż przed wypi- łeczności lokalnej.
sem z oddziału. Składa się na nią godzinna sesja, pod- Trzecia część projektu koncentruje się na badaniach
czas której pacjentowi przekazuje się informacje na podstawowych, które mają dostarczyć informacji o bio-
temat zachowań samobójczych jako przejawów silne- chemicznych i genetycznych wskaz
nikach zachowań sa-
go stresu psychospołecznego, czynników ryzyka zacho- mobójczych. W dostępnym piśmiennictwie i doniesie-
wań samobójczych, podstawowych danych epidemio- niach naukowych informacje na temat tej części projek-
logicznych dotyczących zachowań samobójczych, alter- tu są bardzo lakoniczne. Obecnie autorzy nie znalez
li
natywnych sposobów zmagania się z problemami życio- informacji dotyczących realizacji tego sub-projektu.
wymi. Pacjenci otrzymują również informacje dotyczą-
ce dalszej pomocy, jeśli chcieliby z takiej skorzystać,
lub jeśli wymagają tego okoliczności, otrzymują skie- Polskie badania w projekcie SUPRE-MISS
rowanie do dalszego leczenia. Po opuszczeniu przez
pacjenta oddziału jego samopoczucie i aktualne po- W 2002 roku w Klinice Ostrych Zatruć i Zakładzie Psy-
trzeby psychologiczne sÄ… monitorowane przez kolej- chologii Pracy Instytutu Medycyny Pracy w A
odzi rozpo-
nych 18 miesięcy. W wypadku konieczności i na jego częto realizację badań wpisujących się w drugą część pro-
życzenie pacjentowi udziela się wsparcia psychologicz- jektu SUPRE-MISS służącą identyfikacji zachowań samo-
nego. bójczych i czynników, które je warunkują, w regionie łódz-
Efektem realizacji tego sub-projektu będzie ocena sku- kim, czyli na obszarze działania Kliniki Ostrych Zatruć.
teczności tradycyjnych lub standardowych działań po- Podejmując analizę zachowań samobójczych autorzy
dejmowanych wobec niedoszłych samobójców na od- zmierzali do rozstrzygnięcia następujących trzech pro-
działach ratunkowych i porównanie jej ze skutecznością blemów:
wdrożonej interwencji. 1. Jaka jest skala i charakterystyka zachowań samobój-
Część druga projektu jest poświęcona identyfikacji wy- czych, to znaczy myśli samobójczych, prób samobój-
obrażeń i zachowań samobójczych występujących na czych i samobójstw dokonanych w regionie łódzkim
poziomie społeczności lokalnej, obejmującej ten sam (A
ódz
, województwo łódzkie)?
zasięg terytorialny co ośrodek, w którym dokonuje się 2. Jakie czynniki warunkują zachowania samobójcze
oceny procedur leczniczych stosowanych wobec osób po występujące w regionie łódzkim?
próbach samobójczych. Podstawowym narzędziem jest 3. Jakie są opinie przedstawicieli wybranych grup spo-
tu ankieta socjologiczna. Zawiera ona 66 pytań i jest łeczno-zawodowych na temat postaw wobec zacho-
przeznaczona do badań indywidualnych. wań samobójczych?
Ankieta składa się z pięciu sekcji:
1. Informacje społeczno-demograficzne (płeć, stan cy-
wilny, posiadanie dzieci, wykształcenie, zawód, ro- Przedmiot badań
dzaj zatrudnienia, przekonania religijne).
2. Historia prób samobójczych (występowanie myśli, Przedmiotem badań były z jednej strony zachowania
planów i prób samobójczych, metody prób samobój- samobójcze mieszkańców regionu łódzkiego, to znaczy:
czych respondentów, próby i samobójstwa dokona-  myśli samobójcze (skala, treść, czas występowania);
ne w rodzinie).  próby samobójcze (skala, motyw, sposób, konse-
3. Zdrowie psychiczne i somatyczne, korzystanie z opie- kwencje zdrowotne);
ki medycznej.  próby samobójcze i samobójstwa dokonane przez
4. Uzależnienia od substancji (rodzaj środków, częstość członków rodziny;
stosowania).  samobójstwa dokonane (skala, struktura wg płci, wieku).
95
SUICYDOLOGIA 2005, tom 1, nr 1
Z drugiej strony przedmiotem analizy były różne kate- stawiciele wybranych grup społecznych. Badanie ankie-
gorie czynników, potencjalnie warunkujących występo- towe z wykorzystaniem wywiadu swobodnego  Społecz-
wanie zachowań samobójczych, na przykład: no-kulturowy kontekst zachowań samobójczych zreali-
 uzależnienia od substancji psychoaktywnych; zowano w okresie 1.03 10.11.2004 r. Wywiady przepro-
 stan zdrowia (fizyczny i psychiczny); wadzono z przedstawicielami różnych grup zawodowych
 problemy społeczne występujące w społeczności lo- w ich miejscach pracy (nauki). Spośród 160 osób, któ-
kalnej; rym zaproponowano udział w badaniu, 66 wyraziło zgo-
 czynniki demograficzne, ekonomiczne, kulturowe. dÄ™ (41,2%). Do ostatecznej analizy zakwalifikowano
Ponadto przedmiotem zainteresowania były opinie do- wszystkie wywiady. Uzyskano dane od przedstawicieli
tyczące historycznych i kulturowych uwarunkowań po- 14 grup zawodowych.
staw wobec samobójstw.
Metody badawcze
Metodyka badań
Oprócz opisanej ankiety socjologicznej w polskim ba-
Realizacja założonych w projekcie celów opierała się na daniu wykorzystano również wywiad swobodny  Spo-
procedurze badawczej opracowanej dla projektu SU- łeczno-kulturowy kontekst zachowań samobójczych
PRE-MISS. Procedurę wykorzystano za zgodą Depar-  dziewięć pytań otwartych pozwalających na pozna-
tamentu Zdrowia Psychicznego i Uzależnień WHO. nie opinii dotyczącej historycznych i kulturowych uwa-
Realizowany w Polsce projekt składał się z trzech pod- runkowań postaw wobec samobójstw oraz opinii na te-
stawowych części: mat postaw wobec zachowań samobójczych i osób je po-
 badanie reprezentatywnej zbiorowości mieszkańców dejmujących. Zastosowano także Kwestionariusz Ogól-
regionu łódzkiego, którego celem była charaktery- nego Stanu Zdrowia GHQ-28 Davida Goldberga, któ-
styka ujawnionych i identyfikacja nieujawnionych ry służy do badań przesiewowych zdrowia psychicznego
zachowań samobójczych oraz ocena czynników ry- i umożliwia szybkie wykrywanie zaburzeń psychicznych
zyka występowania zachowań samobójczych; wśród pacjentów podstawowej i ogólnej opieki medycz-
 interdyscyplinarna charakterystyka regionu łódzkie- nej. W skład kwestionariusza wchodzą 4 skale: skala A
go pod kątem czynników społecznych, demograficz-  symptomy somatyczne; skala B  niepokój i bez-
nych, ekonomicznych, kulturowych oraz środowisko- senność; skala C  zakłócenia w funkcjonowaniu spo-
wych, które na poziomie makro mogą decydować łecznym; skala D  symptomy depresji. Wynik ogólny
o skali zachowań samobójczych; będący sumą punktów uzyskanych w podskalach kwe-
 poznanie opinii na temat postaw wobec zachowań stionariusza pozwala na ocenę ogólnego samopoczucia
samobójczych w wybranych grupach społecznych psychicznego.
(badanie eksperckie).
Wybrane wyniki
Grupy badane
Autorzy przedstawiajÄ… wybrane wyniki dotyczÄ…ce skali
W pierwszej części projektu badaniem objęto repre- częstości myśli i prób samobójczych w regionie łódzkim
zentatywną próbę 719 osób w wieku 15 65 lat, miesz- oraz niektórych elementów charakterystyki prób samo-
kających w rejonie Kliniki Ostrych Zatruć IMP (A
ódz
bójczych.
i województwo łódzkie). Badanie ankietowe z wyko-
rzystaniem dwóch narzędzi  ankiety socjologicznej
SUPRE-MISS i Kwestionariusza Ogólnego Stanu Zdro- Skala zachowań samobójczych
wia GHQ-28 Davida Goldberga  zrealizowano w okre-
sie 1.07.2002 r. 31.10.2003 r. Dane zbierano w miesz- Na pytanie  Czy kiedykolwiek myślał/-a Pan/Pani poważ-
kaniach respondentów, obydwa kwestionariusze wypeł- nie o popełnieniu samobójstwa? 73 osoby (10,7%) od-
niał sam respondent w obecności ankietera. Czas ich powiedziały twierdząco. Dziesięciu respondentów od-
wypełnienia nie był limitowany. Poziom zwrotności mówiło udzielenia odpowiedzi. W badanej zbiorowości
kwestionariuszy wyniósł 82%. Z otrzymanych 719 kom- było 47 osób, które zadeklarowały, że w ciągu roku od
pletów kwestionariuszy, po weryfikacji poprawności ich daty badania miały myśli samobójcze. Stanowili oni
wypełnienia, do ostatecznej analizy zakwalifikowano 64,4% tych, którzy deklarowali występowanie myśli
683 prawidłowo wypełnione komplety. samobójczych w przebiegu całego życia, oraz 7,4%
W części poświęconej analizie postaw wobec zachowań wszystkich badanych, 13 osób odmówiło udzielenia od-
samobójczych badaną grupę (160 osób) stanowili przed- powiedzi. W badanej populacji 27 osób (4,25%) zade-
96
Krzysztof Rosa, Dorota Merecz, Międzynarodowy Program Badań nad Zachowaniami Samobójczymi  SUPRE-MISS
Konsekwencje zdrowotne,
korzystanie z pomocy medycznej
po pierwszej próbie samobójczej
Spośród 22 osób (5 odmówiło odpowiedzi), które wy-
powiedziały się na temat swojego stanu zdrowia po
pierwszej próbie samobójczej, 9 (40,9%) stwierdziło,
że ich zachowanie spowodowało obrażenia ciała. Pozo-
stałych 13 osób (59,1%) deklarowało, że nie poniosło
żadnych obrażeń. Z pomocy medycznej skorzystało
9 osób (40,9%), spośród których 6 hospitalizowano w szpi-
talu przez przynajmniej dobę. Niewielu więcej niedo-
szłych samobójców nie korzystało z pomocy medycznej
(10  45,4%), nie było też hospitalizowanych (16 osób
 72.7%). Nikt z respondentów, nie udzielił informacji
na temat metody swojej pierwszej próby samobójczej.
Rycina 1. Skala zachowań samobójczych w reprezenta-
tywnej próbie mieszkańców regionu
Figure 1. Rates of suicidial behaviours in the representa- Wnioski
tive sample of inhabitans of Lodz Region
Uzyskane w badaniu wskaz
niki dotyczące skali częstości
zachowań samobójczych odniesiono do struktury wieko-
wej (16 65 lat) populacji mieszkańców regionu łódzkiego.
klarowało, że kiedykolwiek usiłowało popełnić samo-
Oszacowano, że w regionie łódzkim około 195 000 osób
bójstwo (11 respondentów odmówiło udzielenia odpo-
w wieku 16 65 lat doświadcza myśli samobójczych w ciągu
wiedzi). Cztery osoby podjęły próbę samobójczą w okre-
całego życia; w tej grupie około 135 000 doświadczało ich
sie 12 miesięcy od daty badania (14,8%). Dwudziestu
w okresie roku przed badaniem. Z kolei szacowane liczby
respondentów (74%) wcześniej planowało próbę samo-
osób podejmujących próby samobójcze, mieszkających
bójczą (ryc. 1).
w regionie łódzkim, wynoszą odpowiednio: 77 500 miesz-
W zbiorowości niedoszłych samobójców było 10 (47,6%)
kańców, którzy kiedykolwiek podjęli próbę samobójczą,
osób, które targnęły się na własne życie po raz pierwszy,
i ponad 10 000 osób, które usiłowały popełnić samobój-
pozostali (11 osób  52,4%) podejmowali już wcześniej
stwo w ciÄ…gu roku poprzedzajÄ…cego badanie. Osoby te sta-
próby samobójcze. Sześciu respondentów uczyniło to
nowią liczną grupę ryzyka podjęcia kolejnej próby samo-
3-krotnie, po 2 osoby targnęły się na życie 2-krotnie
bójczej, a także klinicznie istotnych zaburzeń zdrowia psy-
i 5-krotnie. Jeden respondent przyznał, że aż 6 razy po-
chicznego. Przedstawione dane szacunkowe, zdaniem au-
dejmował próbę samobójczą (6 badanych odmówiło
torów, są wystarczająco ważnym argumentem za podję-
udzielenia odpowiedzi).
ciem działań prewencyjnych. Profilaktyka zachowań samo-
bójczych, jak pokazują to doświadczenia innych krajów,
jest rozwiązaniem w istotny sposób ograniczającym zakres
Motywy prób samobójczych.
omawianych zjawisk i z pewnością należałoby ją realizo-
Charakterystyka pierwszych
wać również w Polsce. Jednak same dobre intencje nie-
prób samobójczych
licznych polskich suicydologów nie wystarczą, potrzebne
są również dobra wola i zaangażowanie osób decydują-
Motyw zamachu (cel, do którego realizacji dąży osoba
cych o polityce zdrowotnej kraju.
podejmująca próbę samobójczą) ujawniły 24 osoby
(3 odmówiły odpowiedzi). Najwięcej respondentów
(11 45,8%) deklarowało motywację instrumentalną
Piśmiennictwo
( próba samobójcza była wołaniem o pomoc ), 9 (37,5%)
wskazało na determinację w dążeniu do śmierci ( na-
1. Multisite Intervention Study on Suicidal behaviours SUPRE-MISS.
prawdę chciałem się zabić i tylko przypadek sprawił, że
Protocol of SUPRE-MISS. WHO, Genewa 2002
2. The world health report 2004. Changing history, WHO, Genewa
mi się nie udało ). Dwie osoby (8,5%) wybrały nastę-
2004
pujący wariant odpowiedzi   próbowałem się zabić,
3. Wasserman D. Programy prewencji samobójstw  prezentacja
i ocena skuteczności. Psychologia Kliniczna 2003. 3; 176 180.
ale wiedziałem, że metoda, którą wybrałem, nie jest
4. Bertolote J.M., Fleishmann A. Suicide prevention and research
w 100% skuteczna . Pozostałe 2 osoby nie potrafiły okre-
highlights of WHO activities. Referat wygłoszony na konferencji
ślić, jakim kierowały się motywem.
suicydologicznej, Bangkok 2003.
97