100 LAT BADAC
NAD RELIGIAMI ŚWIATA
ROZDZIAA
1
GA
ÓWNI OMÓWIENI PRZEDSTAWICIELE
Friedrich Maks Muller (1823-1900)  ojciec religioznawstwa porównawczego.
" przyczynił się głównie do organizacyjnie historii religii;
" wierzył, że poprzez badania nad powinowactwem języków można dojść do wykrycia powinowactwa religii;
" ujrzał najstarszą formę religii w Rigwanie;
" numen - nomen (bóg  nazwa);  kto zna jedną religię, nie zna żadnej ;  religia z kwiecistej mowy ;  mit to choroba języka .
Peter Kornelis Tiele (1830-1902)
" wprowadził historię religii na holenderski uniwersytet;
" bronił nauki o religii przed teologami chrześcijańskimi (teza o rozwoju przachrześcijańskich religii, gdzie chrześcijaństwo miało być koroną
rozwoju);
" pierwszy podręcznik religioznawstwa.
Edward Burnett Tylor (1832-1913)
" biologiczno-ewolucyjny punkt widzenia;
" twórca animizmu.
Emil Durkheim (1858-1917)
" traktował religię jako  ducha grupy społecznej ;
" zorganizowanie zespołowych badań, wciągnięcie do współpracy sztabu specjalistów z różnych dyscyplin (od historii do językoznawstwa) oraz
wyostrzenie spojrzenia na momenty ogólne, wspólne wszystkim religiom świata.
Upsali Natan Soderblom (1866-1931)
" geniusz kompromisu  jego misją było zbliżenie sobie ludzi różnych wyznań, cechowała go wielka pojednawczość;
" trójz
ródłowe pochodzenie religii: pojęcie duszy, lęk przed siłą magiczną i koncepcja prasprawcy świata;
" różnorodność między religiami sprowadzał do wspólnego mianownika świętości.
Wilhelm Schmidt (1868-1954)  teolog katolicki.
" pramonoteizm (pierwotny monoteizm);
" starał się umocnić swoją religię poprzez badania etnologiczne;
Rudolf Otto (1869-1937)
" subtelna analiza uczucia świętości;
" numinosum  ogólny przedmiot kultu religijnego;
" szkoła Marburska (Niemcy).
Konrad Theodor Preuss (1869-1940)  amerykanista.
" zwolennik teorii odmagicznego pochodzenia religii;
" przeciwnik animizmu (wskazywał na religię Meksyku, którym nieznane były pojęcia ducha czy duszy);
"  religia wywodzi się z pragłupoty człowieka w pewnym stadium rozwoju, gdy homo sapiens nie kierował się samym tylko instynktem, a jeszcze
nie zdobył się na prawidłowe rozumowanie posługujące się kategorią przyczyny. - potem złagodził ten pogląd.
Raffaele Pettazzoni (1883-1959)  pierwszy ściśle naukowy i bezstronny historyk religii.
" studiami szczegółowymi umacniał swój historyczny i wariabilistyczny punkt widzenia na kulturę i jej wytwór: religię;
" dla niego religia to:  nieustannie zmienne i powiązane z całą kulturą życie religijne społeczeństwa;
" studium misteryjne (przednarodowe) wielobóstwo (potem świadome jego wykluczenie) jednobóstwo.
Edwin Olivier James (1888-[brak daty])  pastor anglikański z ojczyzny Frazera.
" kontynuator szkoły mitu i rytuału  powiązanie mitycznego słowa z obrzędową czynnością.
Helmuth von Glasenapp (1891-1963)
" badał głównie subtelne odchylenia doktrynalne w różnych religiach, trudno uchwytny mikroklimat sekty.
Karl Kerenyi (1897-[brak daty])  mitoznawca hellenistyczny.
" nurt psychologii głębi, zdecydowany ahistoryzm, artystyczno-impresjonistyczne podejście do religii; odrzucił przydatność metody porównawczej
Mircea Eliade (1907-[brak daty])  czołowy przedstawiciel przedstawiciela fenomenologii religii.
" opiera się na tezie o jedności psychicznej ludów cywilizacji niepiśmiennych i wysokostechnicyzowanych;
" korzystał ze zdobyczy parapsychologii, idei Otta, z freudyzmu-jungizmu oraz Durkheima;
" dualistyczny pogląd na cywilizacje  tradycyjne z religiami i nowoczesne, bezreligijne.
PODMIOT RELIGIOZNAWSTWA
Religioznawstwo Porównawcze / Nauka o religii / Porównawcza historia religii:
" religioznawstwo było traktowane jako nauka wywodząca się z teologii i często miała za zadanie uzasadnić słuszność poglądu, iż chrześcijaństwo
jest ukoronowaniem rozwoju religijnego ludzkości;
" popularność poglądu o pramonoteizmie.
" wyzwolicielami religioznawstwa byli Eliade, von Glasenapp i Pettazzoni nadając tej nauce własną metodę badawczą, ogólny zakres i problem
badawczy;
" spór historyków religii z fenomenologamii religii (o podmiot badań) [str. 15]  Morgul proponuje pogodzenie obu metod; na początku analiza
historyczna, potem fenomentologiczna, lecz o równym znaczeniu.
GENEZA RELIGII (XIX wiek)
" Muller widział w religii kult nieskończoności (infinityzm);
" Tiele i Tylor  animizm;
" Durkheim  grupowy totemizm (wspólny przodek);
" Soberblom  manaizm, animizm i kult prasprawcy;
" Schmidt  biblijny monoteizm;
" Preuss  magia;
" Otto  metafizyczny lęk (awe);
" Pettazoni  misteria;
" James  praktyki magiczno-myśliwskie;
" Eliade  poczucie jedni duszy indywidualnej z wszechduszą świata.
PIERWOTNE PRZEJAWY ŻYCIA RELIGIJNEGO (XX wiek)
" zawsze można odnalez
ć wcześniejszą formę życia religijnego, więc aktualnie uważana za najwcześniej odkrytą, nie jest najstarszą w ogóle;
" człowiek bardzo wcześnie miał wyobrażenia metafizyczne, nadprzyrodzone etc.
METODA PRACY (XX wiek)
" Muller  językoznawstwo porównawcze;
" Tylor i Frezer  starsza siostra etnologia;
" Durkheim  socjologia (antropologia społeczna);
" Kyrenyi  psychologia analityczna Junga;
" Schmidt  językoznastwo i etnografia ludów niepiśmiennych;
" Pettazoni  etnologia;
" Eliade  filozofia indyjska i parapsychologia praktyk medytacyjnych.
Warto zerknąć kto się jaką religią w szczególności interesował [str. koniec 19, początek 20].
CZYM NIE JEST NAUKA O RELIGIACH ŚWIATA:
" nie jest religioznawstwem szczegółowym;
" badanie z pozycji wyznaniowej (to teologia!);
" filozofią religii;
" ruchem panekumenicznym, dążeniem do zjednoczenia religii;
" nowym ruchem religijnym.
ROZDZIAA
2  FRIEDRICH MAX MULLER (Niemiec)
Biografia:
" religioznawstwo porównawcze rodzi się w 1856 roku wraz z artykułem  Szkic z zakresu mitoznawstwa porównawczego. Mullera;
" pierwszy kongres historyków religii w Paryżu  1900;
" 1837  spisanie Rigwedy przez Williama Jonesa; Muller zajmuje się wydaniem (od 1849 do 1874) tej indyjskiej Biblii (w 1848 dostał honorarium
od królowej na ten cel), zadanie to związuje go z Anglią na całe życie;
" epoka Romantyzmu szuka idealnych praczasów, kiedy człowiek był swoiski, swobodny, szczęśliwy; Muller gloryfikował Rigwedę;
" na Mullera spływają liczne zaszczyty: 1850  zastępstwo profesora neofilologii, 1851  Akademia Monachijska wybiera go na swojego członka,
1854  obejmuje katerdrę fundacji Tylora w Oksfordzie, 1858  dalsze zaszczyty (uznałem za mało istotne, jak coś to koniec strony 28);
" z czasem jednak uważa się, że Muller nic nie wniósł nowego do językoznawstwa;
" przez niepowodzenia w 1860 roku zrywa z przeszłością: przesuwa swoje zainteresowania z językoznawcy na religioznawstwo porównawcze;
" poruszanie tematu celu i użyteczności nowej nauki;
" osiągnięcia na tym polu w uniwersytecie szkockim;
" w wieku 60 lat dokonuje inwentaryzacji własnych odkryć  porządkuje je:
" przejawianie się religii w przyrodzie (fizyhierofania)
" wytworach ludzkich (fetyszohierofania)
" wielkich postaciach (antropohierofania)
" własnej jaz
ni człowieka (psychohierofania)
" został ostro skrytykowany przez Langa i Otto Gruppego;
" definicja religii jako: wszechogarniającego, przemożnego, nieprzepartego poczucia nieskończoności.
Poglądy:
"  Język stanowi z
ródło wszelkiej myśli, a więc i wszelkiej kultury, a więc i jednego z jej przejawów, religii. ;
" język jest punktem wyjścia dla każdej nauki humanistycznej;
" klasyfikacja religii musi trzymać się niewolniczo klasyfikacji języków;
" w żadnym języku nie ma liczby mnogiej przez pojedyncza, ergo nie może istnieć pojęcie bogów przed pojęciem Boga;
"  Nasza religia ojczysta jest w tym sensie niemal mową ojczystą
" rzeczowniki mają rodzaje, dlatego bogowie mają rodzaje i wyznaczoną płeć;
" tak jak istniały trzy centra językowe, tak istniały trzy centra religijne;
" religia powstaje z poczucia nieskończoności;
" umysł ludzki dąży do nazywania przymiotników przynależnych rzeczownikom oraz uosobiania wyrażeń językowych; te dwa czynniki
psychologiczne powodują powstanie mitologi politeistycznej;
" porównywanie mitologii do choroby języka;
" mitologia nie miała nic wspólnego z religią; bardziej przypomniała poezję;
" wpływ koncepcji Schellinga na temat monoteizmu;
" religia wywodzi się od poczucia nieskończoności;
" z racji, iż w Rigwedzie bogowie byli uważani za NAJ NAJ NAJ, wykuł wniosek, że początkowo czcili oni jednego NAJ Boga pod różnymi nazwami,
gdyż najlepszy może być tylko jeden;
" pogląd, że pierwszą formą religii był henoteizm;
Osiągnięcia nadal aktualne:
" określenie przedmiotu badań religioznawstwa porównawczego;
" zaznaczanie ważności badań polowych;
" wielkie zainteresowanie faktami;
" przestrzega przed spekulacją nie popartą danymi;
" laickie podejście do religii podczas badań;
" zwrócenie uwagi na składnik mowy w każdej religii.
ROZDZIAA
3  KORNELIS PIETER TIELE (Holandia)
Biografia:
" umocnił społecznie i instytucjonalnie religioznawstwo porównawcze;
" przywódca modernizmu, starającego się pogodzić brak wiary w nadprzyrodzone z chrześcijaństwem;
" 1876  wprowadzenie religioznawstwa na uczelnie; w 1880 wprowadzone religioznawstwo w Francji... śmiały krok przyczynił się do wprowadzania
wszędzie katedr badań nad religiami;
" interesował się religią babilońsko-asyryjską, a także w mniejszym stopniu irańską;
" wydał pierwszy w dziejach świata podręcznik do religioznawstwa;
Poglądy:
" brak wartościowania religii; niestety sam się do tego nie stosował :/
"  Definicja religii jako stosunek człowieka do nadprzyrodzonych mocy w które wierzy, nie jest wielce filozoficzna i pozostawia otwartą kwestię
istoty religii. ;
" to, czy religia narodziła się z człowiekiem czy póz
niej może być udowodnione nie historycznie, lecz poprzez psychologię;
" badał historię religii jako powszechny fakt dziejowy;
" idea nieprzerwanego rozwoju religijnego;
" szczeble rozwoju religii: [dokładniejszy opis - str. 72]
Grupa religii plemienno-narodowych
Animizm polizoiczny
Spirytyzm
Fetyszyzm
Totemizm
Grupa religii przyrodniczo-państwowych
Teriantropiczny magizm
Antropizm-hermetyzm
Grupa religii etycznych
Partykuralny etyzm
Uniwersalny etyzm
" ewolucjonizm religioznawczy; religie póz
niejsze lepszymi od starszych;
" metoda szukania uogólnień poprzez szczegóły; od szczegółów podąża się do uogólnień; zasada regularności;
" trzy podstawowe tendencje w nauce religioznawczej:
" tendencję rozwoju przez statyczność i przyswajanie;
" tendencję skupienia, czyli koncentracji i ekspansji;
" zasadę równowagi, czyli syntezy;
" utrzymywał ciągły kontakt z Mullerem.
ROZDZIAA
4  EWOLUCJONIZM
EDWARD BURNETT TYLOR
" jako pierwszy prowadził skuteczne badania na ludach niepiśmiennych; antropologia społeczna;
" twórca animizmu;
" ewolucjonistyczne myślenie o religiach;
" im coś bardziej ohydne moralnie, tym starsze;
" animizm jako podstawa każdej religii; wiara w duchy stanowiła ogólną teorię religii;
" zainteresował się etnologią podczas podróży po Ameryce, Kubie i Meksyku;
" (chyba) najważniejsze dzieło Primitive Culture w 1871; pierwsze tak dokładnie sprecyzowane poglądy na temat człowieka pierwotnego;
" teoria przeżytków  mam nadzieje że pamiętacie co to jest
" rola mowy i tworzenia liczebników;
" wyjaśniono pochodzenie wielu ceremonii i obrzędów;
" omówiono sporo mitów;
" skonstruowano teorię animizmu (patrz niżej, sporo o nim było w tekście);
" było to ostatnie duże dzieło Tylora.
ANIMIZM
 Animizm! Synonim samego Tylora, synonim Primitive Culture, synonim angielskiego religioznawstwa antropologicznego!
" redukcja wszelkiej religii do pewnego stadium rozwoju początkowej wiary w duchy;
" zachwycała uczonych zwięzłością i prostotą;
" w teorii wiara w duchy ma cechować każdą religię, jest więc minimum definicji;
" jeżeli gdzieś nie ma wiary w duchy to nie dlatego, że jej tam nigdy nie było, ale dlatego, że z czasem zanikła lub wygasła;
" negowanie u jakiś plemion istnienia religii jest spowodowane albo brakiem dowodów (danych) albo ze zbyt wąskiej definicji religii;
" animizm Tylor rozumie w ścisłym, ewolucyjnym, biologicznym znaczeniu:
"  Jest to zarodek i zarazem trwały składnik wszystkich póz
niejszych studiów rozwojowych.
"  Animizm cechuje plemiona bardzo mało zaawansowane w drabinie ludzkości, a od nich wznosi się, wprawdzie nieco przekształcony, ale
zachowujący od początku do końca nieprzerwaną całość, aż do samego centrum wysokiej, nowoczesnej kultury .;
" Tylor tworzy podobną drabinę religii jak Tiele [dokładny opis na 94]:
Animizm
Animatyzm
Kult Przodków / Fetyszyzm / Bałwochwalstwo
Polidemonizm
Politeizm
Dualizm
Politeizm hierarchiczny
Monolatria / Deizm / Panteizm
Monoteizm właściwy
" w obrazie Tylora człowiek pierwotny myślał logicznie niczym XIX wieczny dżentelmen  intelektualista :P;
" Lang:  religia  choroba umysłu człowieka pierwotnego ;
" Wundt mimo iż był zwolennikiem animizmu, nie uznawał go za religię; Wundt, teoria religii:  Religia to uczucie przynależności człowieka i
otaczającego go bytu do ponadzmysłowego świata, w którym wyobraża on sobie urzeczywistnione ideały, będące dla niego najważniejszymi
celami ludzkich dążeń. ;
" według Wundta religijny może być dopiero człowiek, który jest w stanie pojąć Platona; według niego:
Animizm Mit Przyrodniczy  zespolona forma (nie nazwana)
zespolona forma + Idea Bohatera Religia Etyczna
" już za życia Tylora pojawia się krytyka:
" Magia Pierwotna, Pramonoteizm;
"  Szereg rozwojowy Tylora od dusz przez duchy do bóstw jest czystą spekulacją. Również nie wiemy nic o procesach, które doprowadziły do
odkrycia tych istot duchowych. ;  Teoria ta całym swoim ujęciem pasuje znacznie lepiej do drugiej połowy XIX wieku niż do świata
pierwotnego. ;
MAGIA PIERWOTNA
" konkurencyjna animizmowi teoria Preussa;
" była stadium wyjścia wszystkich wierzeń;
PRAMONOTEIZM
" teoria stworzona przez Andrewa Langa, ucznia Tylora; odstępstwo wiernego dotąd ucznia;
" powstała przez doniesienia nie o istotach duchowych, ale o Istocie Duchowej.
JAMES GREGORE FRAZER
" autor Złotej Gałęzi;
"  życie ludzi kształtuje się w zależności od przesądów i jest to korzystne ;
" trzy teorie totemizmu Frazera:
" teoria zewnętrznej duszy;
" teoria ekonomiczna;
" teoria pojęciowa;
" magia -  the bastard sister of science
" religia jako nieumiejętna metafizyka; religia  przebłagiwanie i zjednywanie sobie sił potężniejszych od człowieka, które w przekonaniu
wierzącego kierują i kontrolują bieg wydarzeń i ludzkiego życia;
" religia z zasady przeciwstawia się zarówno magii jak i nauce;
" magia sympatyczna:
" teoretyczna
" homeopatyczna
" kontaktowa
" praktyczna
" czarodziejska (w celach wywoławczych)
" tabuiczna (w celach zapobiegawczych)
" obawa przed zmarłym i śmiercią jest głównym czynnikiem religiotwórczym;
" relgia powstała w momencie, kiedy ludzie zauważyli brak skuteczności magii.
ROZDZIAA
5  EMIL DURKHEIM
" stworzył pierwszą prawdziwą szkołę religioznawczą; socjologiczną;
" do jego uczniów należeli:
" Marcel Mauss;
" Henri Hubert;
" Lucien Levy-Bruhl;
" Robert Hertz
" Maurice Halbwachs  ponoć najzdolniejszy jego uczeń
" sporo mniej ważnych (chyba, jak coś strona 112)
" badał bardziej społeczne zjawiska religijne, niż samą religię;
" wpłynął na niego Comte z teorią Religii Ludzkości;
" zajmował się: socjologią pracy, społecznym uwarunkowaniem samobóstw, potem studium metodologicznym etc.;
" nie miał zbyt wielkiego dorobku religioznawczego;
" był ostro krytykowany;
Teoria:
" istnienie odrębnych zjawisk socjologicznych, których wykrywalną cechą jest poczucie przymusu, nacisku odczuwalnego w świadomości
indywidualnej;
" istnieje świadomość zbiorowa; nie jest ona sumą  jest rzeczą sui generis; stwarza całą kulturę ludzką;
" człowiek sądzi, że myśli samodzielnie, ale człowiek tylko tak myśli, jak to sugeruje świadomość zbiorowa tej grupy, do której należy;
" moralność i religia osobista stanowią tylko odbicie świadomości grupy, jego ducha;
" metoda historycznogenetyczna;
" uważał totemizm za najstarszą formę religii;
" religia była formą zasadniczą, esencją, sercem i duszą grupy;
" zwracał szczególnie uwagę na:
" społeczny, klanowy charakter totemu;
" wzmaganie się życia religijnego Australijczyków w okresach schodzenia się członków klanu;
"  Totem to forma materialna służąca za osłonę dla wyobrażeń tej rozproszonej energii, która stanowi jedyny podmiot kultu. ;
" totem urzekł Durkheima jako symbol grupy, bo służył dobrze za ilustrację idei duszy grupy zawartej w religii;
" życie zbiorowe i religijne to właściwie to samo; kiedy zanikały więzy społeczne, zanikała religijność;
" 1 definicja religii:  Zjawiska religijne polegają na wierzeniach obowiązkowych, połączonych z określonymi praktykami, odnoszacymi się do
przedmiotów tych wierzeń ; w tej definicji najważniejsza była obowiązkowość; zjawiska moralne miały być wierzeniami i praktykami
nieobowiązkowymi; różnić się też miały od zjawisk prawnych, które wprawdzie były obowiązkami, ale nie miały swojego oparcia w wierzeniach
obowiązkowych;
" 2 definicja religii:  Wszelka religia stanowi system solidarnych wierzeń i praktyk odnośnie rzeczy świętych, czyli oddzielonych, zakazanych,
wierzeń i praktyk, łączących w jedną wspólnotę moralną, zwaną Kościołem, tych, którzy do niej należą. ;
" pomocnicza definicja świętości:  Świętymi są te rzeczy, których wyobrażenia zostały wytworzone przez samo społeczeństwo... Rzeczami
świeckimi, przeciwnie, są te, które każdy z nas buduje sam, według danych dostrzeganych przez swe zmysły i doświadczenia.
" magia różni się od religii tylko na podłożu społecznym: te rzeczy, które są dobre dla społeczeństwa, leżą w kategorii działań społecznych,
natomiast magia to egoistyczna religia, służy do celów samolubnych;
" pierwszeństwo genetyczne należy się religii, wtórność i pochodność cechuje magię;
" uczniowie Durkheima, Hubert i Mauss podkreślali:
" odrębność magii w stosunku do uznanych dóbr społecznych;
"  Praktyki magiczne są odprawiane poza nim (społeczeństwem) i magia się z niego wyłamuje.
" magia jest rodzicielką nauki i techniki;
" Levy-Bruhl wprowadził tezę o wrodzonym braku logiki w umysłowości ludów niecywilizowanych;
" szkoła socjologiczna włożyła ogromny wkład w wiedzę religioznawczą poprzez szeroki wachlarz zainteresowań;
" duży wpływ czasopisma Annee Sociologique  czasopisma Durkheima  na rozwój szkoły;
" to ta szkoła wprowadziła pojęcie świętości. (!!!)
ROZDZIAA
6  NATHAN SODERBLOM (szwed, luteran)
" arcybiskup Upsali i laureat Nobla w dziedzinie utrwalania pokoju;
" ogromna ilość zaszczytów;
" geniusz pojednania; pragnął godzić wszystkie rozbieżności świata;
" próbował pogodzić ze sobą filolofię Mullera, antropologię Tylora i Frazera, socjologię Durkheima i pramonoteizm Schmidta;
" był bardziej teologiem niż religioznawcą; jego teorie były bardzo przesiąknięte teologizmem;
" nie jest się pobożnym, kiedy nie uznaje się czegoś za święte, nawet jeżeli rezerwuje się miejsce dla Boga;
" dla różnych teorii szuka jednej nadteorii, która by je wszystkie pogodziła;
" jest bardzo tolerancyjnym badaczem (mimo, iż jest wyznaniowym);
" postawił jednak szkołę szwedzką w czołówce szkół religioznawczych.
Teorie:
" istota religii nie polegała na wyobrażeniu sobie osobowego Boga, lecz na stosunku do świętości;
" pomógł zrozumieć religie nieteistyczne;
" teoria prasprawcy;  Jak daleko sięgamy wzrokiem wstecz, udział Mocy, Prasprawcy i uduchowionych przedmiotów oraz duchów ludzkich zdaje się
występować w różnym stopniu. ;
" historia prareligii od swoich prapoczątków do czasów dzisiejszych stanowi dla niego jedno wielkie objawienie Boga.
ROZDZIAA
7  WILHELM SCHMIDT
SZKOA
A KULTUROWOHISTORYCZNA
" katolicki misjonarz, twórca teorii pramonoteizmu;
" badania entologiczne wykazały, że pierwotne ludy mają pojęcie jedynego boga, boga stwórcy, praboga lub najwyższego boga; taka wiara w
jedynego boga istniała już za czasów neandertalczyka;
" kościół katolicki ani nie poparł, ani nie zanegował teorii Schmidta; bardzo podzielone zdania zarówno u badaczy świeckich, jak i w Kościele;
" inwazja teologii katolickiej do religioznawstwa;
" trzy elementy wyjściowe jego myśli:
" Biblia;
" metoda badawcza etnologa Fritza Grabnera;
" odkrycie misjonarza  istota najwyższa w Australii
" wśród ludów najmniej rozwiniętych cywilizacyjnie istnieje pojęcie Najwyższej Istoty: jest ona wszechwiedząca, wszechpotężna i wszechdobra;
" ta istota sama objawiła się ludziom w dawnych czasach, albowiem  najstarsza ludzkość świata była bowiem całkowicie dojrzała do przyjęcia
wielkiej tajemnicy. ;
" pamiętane są jeszcze czasy bytowania face to face z tą istotą w rajskich ogrodach; kontakt ten utracony został z własnej winy, poprzez
nieposłuszeństwo, straciła obraz tej postaci i moralnie zaczęła spadać w dół;
" degeneracja ludzi z czasem, a nie, jak chcieli to ewolucjoniści, rozwój;
" wyrodnienie w kierunku magii, zaklęć, wielobóstwa i plątaniny mitologicznej;
" czystą wiarę w Boga zachowały niektóre rasy żyjące w izolacji od cywilizowanych społeczeństw;
" rozwój grup etnicznych zależy od kultury (okręgi kulturowe), a nie od warunków geograficznych;
" główną inspiratorką Schmidta była biblia;
" wiele przymierzy człowieka z Bogiem uzasadnia istnienie wielu religii; poganie stoją w przymierzu z Noem, żydzi przyjmują dla siebie przymierze
na górze Synaj, muzułmanie przymierze patriarchów;
" chrześcijaństwo miało ostatnie, najważniejsze przymierze w formie zesłania im syna Bożego, ale każda religia ma w sobie objawienie Boże'
" uznawał chrześcijaństwo za jedyną słuszna ścieżkę i jedyną prawdziwą religię;
" Lang i jego teoria premonoteizmu  duża analogia między Bogami Najwyższymi mającymi podobne założenia do Boga judaistycznego, mimo że
są odległe kulturowo od Izraela; taka istota nie mogła powstać z animizmu;
" Anderw Land wpłynął swoimi odkryciami na Schmidta, który stosował tą samą buntowniczą retorykę  niezrozumienia ;
" Schmidt próbował pogodzić dogmaty wiary z metodologią naukową;
METODA KULTUROWOHISTORYCZNA
" kręgi kulturowe wpływające na siebie; kultura rozwija się poprzez zależności od siebie; [odsyłam do skryptu z etnologii - dyfucjonizm]
" historyczne rekonstrukcje;
" skala czasoprzyczynowa; wszystkie stykowe i mieszane kultury są młodsze od czystych kręgów kulturowych;
" chronometrem etnologicznym nie można ustalić czasu istnienia jakiejś cywilizacji, ale można ustalić która jest starsza, która młodsza, a która
kultura jest najstarsza (albo należy do najstarszych); sprecyzowanie metody poprzez trzy nakazy:
" 1. różny stopień zdolności do rozprzestrzeniania się poszczególnych elementów kultur;
" 2. dokładniejsza obserwacja terenów mieszanych i pogranicznych;
" 3. precyzyjne ujęcie zestawianych czynników porównawczych i prawidłowego wydobycia elementu centralnego;
[do strony 137]