10 www.gazetapodatkowa.pl
Rachunkowość dla każdego
Należności od dłużników postawionych w stan upadłości
Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań. Rozwiązanie odpisu aktualizującego wartość odsetek za zwłokę nie powoduje
Dłużnika będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości powstania przychodu podlegającego opodatkowaniu.
prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, uważa się za niewypłacalnego 4. Redukcja 40% wartości wierzytelności:
także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy a) umorzenie należności głównej:
na bieżąco te zobowiÄ…zania wykonuje. Powyższe wynika z art. 11 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 122.000 zÅ‚ × 40% = 48.800 zÅ‚
28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. nr 60, poz. 535 ze zm.). - Wn konto 76-1  Pozostałe koszty operacyjne ,
Jeśli sąd ogłasza upadłość z możliwością zawarcia układu, to wierzyciele, którzy za- - Ma konto 20  Rozrachunki z odbiorcami .
mierzajÄ… uczestniczyć w postÄ™powaniu upadÅ‚oÅ›ciowym dÅ‚użnika, aby odzyskać swoje Kosztem uzyskania przychodów jest kwota 40.000 zÅ‚ (100.000 zÅ‚ × 40%).
należności, powinni dokonać ich zgłoszenia. b) umorzenie 40% odsetek za zwłokę:
Nie ma obowiÄ…zku zgÅ‚aszania jedynie tych wierzytelnoÅ›ci, które sÄ… wpisywane na tÄ™ listÄ™ 6.000 zÅ‚ × 40% = 2.400 zÅ‚
z urzędu (są to m.in. wierzytelności zabezpieczone hipoteką, zastawem, wierzytelności pra- - Wn konto 75-1  Koszty finansowe ,
cownicze oraz wierzytelności stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądowym lub ostatecz- - Ma konto 20  Rozrachunki z odbiorcami .
ną decyzją administracyjną, wydanymi po ogłoszeniu upadłości  art. 237 ww. ustawy). Kwota umorzonych odsetek za zwłokę nie stanowi kosztów uzyskania przychodów.
Układem obejmuje się wszystkie wierzytelności w stosunku do upadłego, powstałe przed 5. Zamiana wierzytelności na udziały dłużnika  w dacie uprawomocnienia się
dniem ogłoszenia upadłości (wraz z odsetkami za cały czas opóz
nienia spełnienia świad- postanowienia sądu o zatwierdzeniu układu:
czenia), niezależnie od tego, czy staÅ‚y siÄ™ przed tym dniem wymagalne, czy też nie oraz (122.000 zÅ‚ + 6.000 zÅ‚) × 60% = 76.800 zÅ‚
wierzytelności zależne od warunku, jeżeli warunek ten ziścił się w czasie wykonywania - Wn konto 03  Długoterminowe aktywa finansowe ,
układu (art. 272 ww. ustawy). - Ma konto 20  Rozrachunki z odbiorcami .
Restrukturyzacja zobowiązań upadłego może obejmować w szczególności: odroczenie
wykonania zobowiązań, rozłożenie spłaty długów na raty, zmniejszenie (redukcję) sumy W wyniku konwersji wierzyciel otrzymał 768 udziałów o jednostkowej wartości nomi-
długów, konwersję wierzytelności na udziały lub akcje, zmianę, zamianę lub uchylenie nalnej 100 zł. U wierzyciela powstał w związku z tym przychód zwiększający podstawę
prawa zabezpieczającego określoną wierzytelność (art. 270 ust. 1 ww. ustawy). opodatkowania podatkiem dochodowym w równowartości udziałów przyznanych w zamian
Jeżeli ukÅ‚ad przewiduje konwersjÄ™ wierzytelnoÅ›ci na udziaÅ‚y lub akcje upadÅ‚ego dÅ‚użnika, za należnoÅ›ci z tytuÅ‚u odsetek za zwÅ‚okÄ™, tj. 3.600 zÅ‚ (6.000 zÅ‚ × 60%).
wówczas prawomocnie zatwierdzony układ zastępuje określone w Kodeksie spółek han-
Ewa Gruchot
dlowych czynności związane z podwyższeniem kapitału zakładowego i objęciem udziałów
lub akcji. W takim przypadku podstawą dokonania wpisu podwyższenia kapitału zakłado-
wego spółki do Krajowego Rejestru Sądowego jest układ wraz z odpisem prawomocnego
Podatkowa księga
postanowienia o jego zatwierdzeniu (art. 294 ust. 3 ww. ustawy).
Po uprawomocnieniu się postanowienia zatwierdzającego układ sąd wydaje postanowienie
przychodów i rozchodów
o zakończeniu postępowania upadłościowego (art. 293 ust. 1 ustawy).
Wartość należności aktualizuje się, uwzględniając stopień prawdopodobieństwa ich
Problemy z przejściem na księgi handlowe
zapłaty, poprzez dokonanie odpisu aktualizującego, w odniesieniu do m.in. należności
od dłużników postawionych w stan likwidacji lub w stan upadłości  stanowi o tym art. 35b
Jestem osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą na własny
ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm.). Odpisy te
rachunek. Rozliczam się z podatku na podstawie księgi podatkowej. Przy-
tworzy się do wysokości należności nieobjętej gwarancją lub innym zabezpieczeniem
chody mojej firmy osiągnęły w bieżącym roku dość wysoką wartość i oba-
należności, zgłoszonej likwidatorowi lub sędziemu komisarzowi w postępowaniu upad-
wiam się, że będę zobowiązany rozpocząć prowadzenie ksiąg handlowych.
łościowym. Zatem w sytuacji, gdy wierzytelność nie jest zabezpieczona należy dokonać
Jak to sprawdzić i od kiedy należy prowadzić pełną rachunkowość?
odpisu aktualizującego w pełnej wysokości.
Dla celów podatkowych dokonane odpisy aktualizujące będą stanowiły koszty uzyskania Obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych dotyczy osób fizycznych, spółek cy-
przychodów, jeżeli nieściągalność wierzytelności została uprawdopodobniona w sposób wilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych oraz spółek partnerskich,
wskazany w art. 16 ust. 2a pkt 1 ustawy o pdop (Dz. U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 ze zm.) oraz jeżeli ich przychody za poprzedni rok podatkowy wyniosły w walucie polskiej co
art. 23 ust. 3 ustawy o pdof (Dz. U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.). W przepisach tych wska- najmniej równowartość kwoty określonej w ustawie o rachunkowości, tj. 800.000
zano, że nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną m.in. gdy zostało euro. Stanowi o tym art. 24a ust. 4 ustawy o pdof. Kwotę 800.000 euro przelicza się
wszczęte postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu w rozumieniu przepisów na walutę polską według średniego kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski,
prawa upadłościowego i naprawczego. Należy dodać, że kosztem uzyskania przychodów jest obowiązującego w dniu 30 września roku poprzedzającego rok podatkowy (art. 24a
wierzytelność tylko od tej części należności, która była uprzednio zaliczona do przychodów ust. 6 ustawy o pdof).
należnych, tj. bez podatku VAT. Aby sprawdzić, czy podatnik prowadzący księgę podatkową w 2007 r. będzie miał
obowiązek zaprowadzić księgi rachunkowe od 1 stycznia 2008 r. należy więc osiągnięte
Przykład za cały 2007 r. przychody (z kolumny 9  Razem przychód ) porównać z kwotą 800.000
Założenia euro, przeliczoną po kursie obowiązującym w dniu 30 września 2007 r. Zwróćmy
1. Jednostka posiada wierzytelność od spółki z o.o. znajdującej się w upadłości. Wierzy- uwagę, że w bieżącym roku 30 września przypada w niedzielę, zatem do przeliczenia
telność wynosi ogółem 128.000 zł z tego: kwoty wyrażonej w euro trzeba będzie przyjąć kurs euro ogłoszony przez NBP w dniu
- należność główna: 122.000 zł brutto (w tym podatek VAT 22.000 zł), 28 września 2007 r., tj. z piątku.
- odsetki za zwłokę: 6.000 zł. Jeżeli kwota przychodów przewyższy limit  w roku 2008 należy prowadzić księgi
2. W marcu 2007 r. wierzytelność zgłoszono do postępowania upadłościowego i w tym rachunkowe. Niektórzy podatnicy już teraz wstępnie szacują, czy ich przychody prze-
samym miesiącu utworzono 100% odpis aktualizujący należność od spółki z o.o. kroczą limit. Przy czym nie jest jeszcze możliwe ustalenie limitu przychodów, gdyż
3. W maju 2007 r. zatwierdzony został układ, a postanowienie sądu w tej sprawie upra- nie znamy kursu potrzebnego do przeliczenia.
womocniło się w czerwcu 2007 r. Przejście na księgi rachunkowe nie może nastąpić w ciągu roku. Jak wynika z art. 24a
4. W sierpniu 2007 r. sąd wydał postanowienie w sprawie zakończenia postępowania ust. 4 ustawy o pdof, w danym roku księgi rachunkowe prowadzi się, gdy limit w po-
upadłościowego w trybie art. 293 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze. przednim roku został przekroczony. Ponadto z przepisów ustawy o rachunkowości
5. Postanowienia układu: wynika, że jednostki kontynuujące działalność mają obowiązek otwarcia ksiąg ra-
a) umorzenie 40% wierzytelności, chunkowych na początek roku obrotowego (art. 12 ust. 1). Zatem przekroczenie limitu
b) pozostała po redukcji kwota wierzytelności została zamieniona na udziały spółki w 2007 r. decyduje o obowiązku zaprowadzenia ksiąg rachunkowych od początku
z o.o. według zasady: 1 udział o wartości nominalnej 100 zł za 100 zł wartości 2008 r.
wierzytelności pozostałej po redukcji. Ministerstwo Finansów nie zamierza w najbliższym czasie podwyższać kwoty limitu.
Takie stanowisko zaprezentowano w odpowiedzi z dnia 11 czerwca 2007 r. na interpe-
Dekretacja lację poselską nr 8170 w sprawie projektu nowelizacji ustawy o rachunkowości:
1. Zaksięgowanie należnych odsetek za zwłokę w zapłacie wierzytelności: 6.000 zł  (& ) Podwyższenie limitu przychodów w euro zobowiązującego do prowadzenia
- Wn konto 20  Rozrachunki z odbiorcami , ksiąg rachunkowych pozwoliłoby na objęcie większej liczby podmiotów uproszczoną
- Ma konto 75-0  Przychody finansowe . ewidencją w formie podatkowej księgi przychodów i rozchodów, a tym samym zmniej-
Dla celów podatku dochodowego naliczone odsetki nie stanowią przychodu podlega- szyłoby obowiązki ciążące na tych podmiotach. (& )
jącego opodatkowaniu. Mając powyższe na uwadze, uprzejmie informuję, iż aktualnie opracowany projekt
2. Utworzenie odpisu aktualizującego wartość należności zgłoszonej sędziemu komisa- ustawy o zmianie ustawy o rachunkowości nie zakłada podwyższenia określonego na
rzowi w postępowaniu upadłościowym: 800 tys. euro limitu przychodów, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o ra-
a) należność główna: 122.000 zł chunkowości. W ocenie ministra finansów dalsze podwyższenie tego limitu, mogłoby
- Wn konto 76-1  Pozostałe koszty operacyjne , prowadzić m.in. do zmniejszenia bezpieczeństwa obrotu gospodarczego, ze względu
- Ma konto 28  Odpisy aktualizujące wartość należności . na znaczny udział małych firm w rynku. (& )
Dla celów podatku dochodowego kosztem uzyskania przychodów jest kwota Z pytania wynika, że Czytelnik obawia się przejścia na księgi rachunkowe. Warto
100.000 zł. więc wskazać na korzyści wynikające z prowadzenia pełnej księgowości. Podatkowa
b) odsetki za zwłokę: 6.000 zł księga przychodów i rozchodów jest uproszczonym urządzeniem ewidencyjnym prze-
- Wn konto 75-1  Koszty finansowe , widzianym wyłącznie dla celów podatku dochodowego. W księdze podatkowej ujmuje
- Ma konto 28  Odpisy aktualizujące wartość należności . się koszty uzyskania przychodów i przychody podatkowe, bez rejestracji należności
Odpis aktualizujący wartość odsetek nie stanowi kosztów uzyskania przychodów. i zobowiązań. Księgi rachunkowe natomiast zapewniają możliwość łatwego ustalenia
3. Rozwiązanie odpisu aktualizującego wartość należności  w dacie uprawomocnienia stanu rozrachunków. Na podstawie danych z księgi podatkowej nie można też uzyskać
siÄ™ ugody: zbyt wielu informacji o firmie, np. o jej majÄ…tku i z
ródłach jego finansowania. A księgi
a) należność główna: 122.000 zł rachunkowe i sporządzane w oparciu o nie sprawozdania finansowe dają możliwość
- Wn konto 28  Odpisy aktualizujące wartość należności , dokonania pełnej oceny sytuacji majątkowej i finansowej firmy. Ponadto aktualnie
- Ma konto 76-0  Pozostałe przychody operacyjne . obowiązujące przepisy ustawy o rachunkowości zezwalają na stosowanie uproszczeń
Przychód zwiększający podstawę opodatkowania wynosi 100.000 zł. przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych i sporządzaniu na ich podstawie sprawozdań
b) odsetki za zwłokę: 6.000 zł finansowych przez małe firmy.
- Wn konto 28  Odpisy aktualizujące wartość należności .
Dorota Przybyszewska
- Ma konto 75-0  Przychody finansowe .
Gazeta Podatkowa nr 70 " 30.08.2007 r.