SYSTEM
MONITORINGU LASÓW
W POLSCE
Monitoring Lasów
stanowi system oceny stanu zdrowotnego lasów oparty na
ciągłych lub periodycznych obserwacjach i pomiarach
wybranych indykatorów środowiska rejestrujących
odkształcenia w najważniejszych komponentach
ekosystemu leśnego.
1
PODSTAWY FORMALNE
Ustawa o Lasach z dnia 28 września 1991 r.
Ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska z dnia 20
lipca 1991 r.
Convention on Long-Range Transboundary Air
Pollution (Genewa 1979)
Rozporządzenie (EC) Nr 2152/2003 Parlamentu
Europejskiego i Rady Europy z dnia 17 listopada 2003
roku dotyczące monitoringu lasu i interakcji
środowiskowych w lasach Wspólnoty (FOREST
FOCUS)
CELE MONITORINGU LASÓW
Określenie przestrzennego rozkładu poziomu uszkodzenia
drzewostanów
Ocena poziomu różnorodności biologicznej szaty roślinnej
w zbiorowiskach leśnych
Analiza związków przyczynowo-skutkowych pomiędzy
zdrowotnością lasów a czynnikami środowiska
Określenie trendów zmian uszkodzenia drzewostanów w
czasie
Tworzenie krótkoterminowych prognoz stanu
zdrowotnego lasu
2
STRUKTURA MONITORINGU
LASÓW
STAA
E POWIERZCHNIE OBSERWACYJNE
I RZ
DU - 1461
STAA
E POWIERZCHNIE OBSERWACYJNE
II RZ
DU - 148
Rys. 1. Rozmieszczenie stałych powierzchni obserwacyjnych I i II rzędu
w krainach przyrodniczo-leśnych
3
PROGRAM POMIARÓW I
OBSERWACJI
SPO I RZ
DU
Badania stopnia uszkodzenia
drzewostanów (defoliacja, odbarwienie)
Badania entomologiczne
Badania fitopatologiczne
PROGRAM POMIARÓW I
OBSERWACJI
SPO II RZ
DU
Badania chemizmu aparatu asymilacyjnego drzew
Badania gleb leśnych
Badania różnorodności biologicznej ekosystemów
leśnych
Badania jakości nasion sosny
Pomiary miąższości drzewostanów i przyrostu
drzewostanów
Badania zanieczyszczeń powietrza
Badania chemizmu opadów atmosferycznych
4
Rys.2 Poziom uszkodzenia lasów w 2004 roku na
podstawie oceny defoliacji na stałych powierzchniach
obserwacyjnych z wyróżnieniem 3 klas defoliacji
Rys. 3 Procentowy udział drzew w klasach uszkodzenia wg
gatunków w 2004 roku
Klasyfikacja Gatunki
Klasa uszkodzenia sosna świerk jodła iglaste buk dąb brzoza liściaste razem
0 - bez uszkodzeń 8,23 6,18 6,96 7,94 18,29 2,61 8,43 9,62 8,34
61,20 51,37 31,95 58,71 59,46 44,51 51,91 51,74 57,06
1 - klasa ostrzegawcza
28,60 40,36 57,39 31,28 21,37 48,87 37,25 36,16 32,44
2 - lekkie i średnie uszkodzenie
3 - duże uszkodzenie 1,55 1,82 3,59 1,68 0,59 3,29 1,74 1,92 1,73
0,42 0,27 0,11 0,39 0,29 0,72 0,67 0,56 0,43
4 - drzewa martwe
91,35 93,55 92,93 91,67 81,42 96,67 90,90 89,82 91,23
Klasy 1 - 3
30,15 42,18 60,98 32,96 21,96 52,16 38,99 38,08 34,17
Klasy 2 - 3
30,57 42,45 61,09 33,35 22,25 52,88 39,66 38,64 34,60
Klasy 2 - 4
Klasy 3 - 4 1,97 2,09 3,70 2,07 0,88 4,01 2,41 2,48 2,16
16360 2200 920 19480 2040 2220 1780 6040 25520
Liczba drzew próbnych
5
Drzewostany liściaste nadal wykazują niższy poziom
zdrowotności (38% drzew uszkodzonych) niż
drzewostany iglaste (33% drzew uszkodzonych).
W 2004 roku, podobnie jak w latach ubiegłych, wśród
drzewostanów iglastych najwyższy poziom
uszkodzenia odnotowano w drzewostanach
jodłowych, najniższy w drzewostanach sosnowych.
Wśród drzewostanów liściastych najwyższym
poziomem uszkodzenia charakteryzowały się
drzewostany dębowe, najniższym drzewostany
bukowe.
Od roku 2000 obserwuje się nieznaczne
pogorszenie stanu zdrowotnego lasów.
Główną przyczyną jest deficyt opadów w
okresie wegetacyjnym występujący w
ostatnich latach.
Zdrowotność drzewostanów w Polsce
południowej utrzymuje się na niższym
poziomie w porównaniu do Polski północnej,
jednakże różnice te z roku na rok są mniejsze.
6
Rys.4 Trendy zmian uszkodzenia (defoliacji) drzew w Polsce w latach 1992-2004
Trendy zmian uszkodzenia (defoliacji) drzew w Polsce w latach 1992-2004
60
50
40
30
20
10
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
rok
ogółem liściaste iglaste
PERSPEKTYWY MONITORINGU
LASÓW
Harmonizacja programu pomiarów na powierzchniach
obserwacyjnych z programem Unii Europejskiej
(rozporządzenie Forest Focus)
Integracja sieci powierzchni obserwacyjnych I rzędu z
wielkopowierzchniową inwentaryzacją stanu lasów.
Uwzględnienie w programie monitoringu lasów:
-> kryteriów i wskaz
ników trwałego i zrównoważonego
rozwoju gospodarki leśnej,
-> parametrów umożliwiających ocenę zmian puli
węgla w lasach.
7
%