MONITORING ÅšRODOWISKA
Państwowy monitoring środowiska (PMŚ) jest systemem pomiarów, ocen i prognoz stanu
środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania wyników badań i oceny
elementów środowiska. Jego celem jest wspomaganie działania na rzecz ochrony
środowiska poprzez informowanie administracji rządowej, samorządowej i społeczeństwa o:
·ð ð stanie Å›rodowiska w Polsce,
·ð ð zagrożeniach ekologicznych w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i globalnej,
·ð ð skutecznoÅ›ci realizowanych programów naprawczych,
·ð ð wystÄ™pujÄ…cych zmian jakoÅ›ci wszystkich elementów Å›rodowiska i ich przyczynach,
·ð ð powiÄ…zaniach przyczynowo  skutkowych wystÄ™pujÄ…cych pomiÄ™dzy emisjÄ… i imisjÄ… w
celu określenia trendów zmian środowiska,
·ð ð przewidywanych skutkach użytkowania Å›rodowiska (prognozowanie).
Informacje o środowisku i jego ochronie, pozyskane w wyniku badań monitoringowych,
stanowią podstawę opracowywania cyklicznych opracowań o stanie środowiska w postaci
raportów i komunikatów publikowanych w serii Biblioteki Monitoringu Środowiska.
Informacje te, przekazywane do organów administracji rządowej i samorządowej, mogą
stanowić podstawę procesów decyzyjnych, umożliwiając wybór właściwej strategii rozwoju
gospodarczego i przestrzennego, zarówno w skali kraju jak i poszczególnych regionów.
PMŚ jest systemem składającym się z bloków i podsystemów. Wyróżnia się trzy bloki:
1. stan środowiska,
2. presje,
3. oceny i prognozy.
Dwa pierwsze bloki służą zbieraniu informacji. Strukturę funkcjonalną przedstawia poniższy
schemat:
INFORMACJA O ÅšRODOWISKU
Blok
OCENY I PROGNOZY
Blok
STAN
Podsystemy
Blok
1. Monitoring jakości powietrza
PRESJE
2. Monitoring jakości wód
Dane dot. czynników
sprawczych (np.
3. Monitoring jakości gleby i ziemi
działalności społ.-gosp.,
warunków
4. Monitoring przyrody
meteorologicznych,
hydrologicznych,
5. Monitoring hałasu
napływów
transgranicznych)
6. Monitoring pól
elektromagnetycznych
7. Monitoring promieniowania
jonizujÄ…cego
Struktura funkcjonalna PMÅš
Blok emisji (PRESJE) obejmuje ilościową i jakościową charakterystykę zanieczyszczeń
odprowadzanych przez określone z
ródła do środowiska. Są to zanieczyszczenia
wprowadzane do powietrza, ścieki wprowadzane do wód i ziemi, odpady wytwarzane,
składowane lub wylewane oraz wykorzystywane gospodarczo, hałas przenikający do
środowiska.
Blok jakości środowiska (STAN) określa rzeczywiste zanieczyszczenia poszczególnych
komponentów środowiska, stężenia zanieczyszczeń w powietrzu, stan klimatu akustycznego,
stężenia zanieczyszczeń w wodach powierzchniowych i podziemnych, ilości i skład
chemiczny odpadów gromadzonych na składowiskach, zawartość metali ciężkich w glebach.
Stan środowiska obejmuje następujące podsystemy:
1) monitoring powietrza,
2) monitoring wód,
3) monitoring gleb,
4) monitoring przyrody,
5) monitoring hałasu,
6) monitoring pól elektromagnetycznych,
7) monitoring promieniowania jonizujÄ…cego.
Blok prognozy opracowywany jest na podstawie danych zgromadzonych w wymienionych
dwóch blokach informacyjnych. Umożliwia opracowywanie raportów, komunikatów i
informacji o aktualnym stanie środowiska na terenie województwa, regionu, kraju.
Państwowy monitoring środowiska jest realizowany przez określone elementy na terenie
całego kraju i obejmuje sieci:
 krajowe,
 regionalne (wojewódzkie i międzywojewódzkie),
 lokalne (zakład pracy, gmina).
Na poziomie województwa, zadania Inspekcji Ochrony Środowiska związane z PMŚ wykonuje
wojewoda przy pomocy wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska.
Informacje wytworzone w ramach PMÅš wykorzystywane sÄ… przez jednostki
administracji rządowej i samorządowej dla potrzeb operacyjnego zarządzania środowiskiem
za pomocą instrumentów prawnych, takich jak: postępowanie w sprawie oceny
oddziaływania na środowisko, pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub
energii, programy i plany ochrony środowiska jako całości i jego poszczególnych
elementów, plany zagospodarowania przestrzennego.
Ministerstwo Åšrodowiska
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Instytuty naukowo-
badawcze
Wojewoda
Wojewódzkie Inspektoraty
Ochrony Åšrodowiska
wraz z delegaturami
nadzór
przepływ informacji
Schemat struktury organizacyjnej PMÅš
W realizacji zadań PMŚ uczestniczą również inne jednostki i służby zobowiązane do
tego na mocy prawa np. organy administracji rzÄ…dowej i samorzÄ…dowej, zarzÄ…dzajÄ…cy
drogami, lotniskami, koleją, prowadzący instalacje, Państwowa Inspekcja Sanitarna jak
również instytuty naukowo-badawcze.
PMŚ nie stanowi zamkniętego, sztywnego systemu, lecz jest otwarty na nowe potrzeby
wynikające ze zmian stanu prawnego oraz rozwoju gospodarczego, które określają m.in.
konfiguracje sieci pomiarowych, zakres badań, ich częstotliwość, metodyki oceny, zasady
gromadzenia i przetwarzania danych.
EDUKACJA EKOLOGICZNA
Podstawowym warunkiem realizacji strategii ekorozwoju jest włączenie do udziału w
jej realizacji całego społeczeństwa. Pilną potrzebą jest zmiana podejścia ludności do spraw
rozwoju gospodarczego, przewartościowanie hierarchii potrzeb oraz uświadomienie czym
dla człowieka jest świat przyrody i środowiska. Dlatego niezbędna jest wszechstronna
edukacja, która uświadomi społeczeństwu korzyści płynące z ekorozwoju.
Jedynie wspólny wysiłek wszystkich ludzi razem i każdego z osobna, podejmowany
codziennie, w każdym miejscu: w domu, w pracy, podczas wypoczynku, jest w stanie
zahamować degradację środowiska, wpłynąć na poprawę jakości naszego życia i zdrowia
oraz zapewnić perspektywy godziwego życia przyszłym pokoleniom.
CELE EDUKACJI EKOLOGICZNEJ
Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju realizuje następujące cele:
1. Kształtowanie pełnej świadomości i budzenie zainteresowania społeczeństwa wzajemnie
powiązanymi kwestiami ekonomicznymi, społecznymi, politycznymi i ekologicznymi.
2. Umożliwienie każdemu człowiekowi zdobywania wiedzy i umiejętności niezbędnych dla
poprawy stanu środowiska.
3. Tworzenie nowych wzorców zachowań, kształtowanie postaw, wartości i przekonań
jednostek, grup i społeczeństw, uwzględniających troskę o jakość środowiska.
Podstawowe cele Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej są następujące:
1. Upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia, uwzględniając również
pracę i wypoczynek człowieka, czyli objęcie permanentną edukacją ekologiczną wszystkich
mieszkańców Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Wdrożenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej na wszystkich
stopniach edukacji formalnej i nieformalnej.
3. Tworzenie wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów edukacji ekologicznej,
stanowiących rozwinięcie Narodowego Programu Edukacji Ekologicznej, a ujmujących
propozycje wnoszone przez poszczególne podmioty realizujące projekty edukacyjne dla
lokalnej społeczności.
4. Promowanie dobrych doświadczeń z zakresu metodyki edukacji ekologicznej.
Realizacja wyżej wymienionych celów wymaga:
1. Uznania, iż edukacja ekologiczna jest jednym z podstawowych warunków realizacji
Polityki Ekologicznej Państwa.
2. Wprowadzenia elementów edukacji ekologicznej do wszystkich sfer życia społecznego,
respektując i wykorzystując wartości kulturowe, etyczne i religijne.
3. Zapewnienia dostępu społeczeństwa do informacji o stanie środowiska przyrodniczego i
edukacji ekologicznej.
4. Uznania, że edukacja ekologiczna jest podstawowym warunkiem zmiany konsumpcyjnego
modelu społeczeństwa.
Edukacja formalna to zorganizowany system kształcenia zgodny z określonymi zasadami
sformułowanymi w odpowiednich aktach prawnych (ustawy i rozporządzenia). Polski system
edukacji formalnej obejmuje system oświaty i szkolnictwa wyższego.
Edukacja nieformalna:
" Prowadzona przez parki narodowe i krajobrazowe, ośrodki edukacji ekologicznej,
organizacje pozarzÄ…dowe, stowarzyszenia i instytucje realizujÄ…ce statutowo zadania z tego
zakresu.
" Przeważnie prowadzona przy użyciu niekonwencjonalnych form nauczania
środowiskowego, opartych na metodach aktywnych: bezpośredni kontakt z przyrodą,
praktyczne rozwiązywanie problemów, aktywne działanie na rzecz środowiska, zabawa czy
twórczość własna itp.
Bibliografia:
1. Dojlido J.R.: Ekologia i ochrona środowiska. Wyd. Politechniki Radomskiej. Radom
1997.
2. Mackenzie A.: Ekologia. krótkie wykłady. PWN, Warszawa 2007.
3. Strzałko J., Mossor-Pietraszewska T.: Kompendium wiedzy z ekologii, PWN, Warszawa
2006.
4. Wiąckowski S.: Ekologia ogólna. Wyd. BRANTA, Bydgoszcz 2008.
5. Wnuk Z.: Wybrane zagadnienia z ekologii i ochrony środowiska. Oficyna Wydawnicza
PRz, Rzeszów 1997.
6. NARODOWY PROGRAM EDUKACJI EKOLOGICZNEJ. Program wykonawczy
Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej oraz warunki jego wdrożenia. Ministerstwo
Åšrodowiska. Warszawa, luty 2001 (http://environet.eu/pub/prawo/nsee.pdf).
7. http://www.gios.gov.pl
8. http://wios.rzeszow.pl/pl/1,60,170,310/2/raport_za_rok_2006.html