zDolny Ślązak Gimnazjalista
BLOK HUMANISTYCZNY
IX DOLNOŚL
SKI KONKURS DLA UCZNIÓW SZKÓA
GIMNAZJALNYCH
II ETAP - POWIATOWY
25.11.2008 r., godz. 1200
Cz P
Czas trwania 90 minut
TWÓJ KOD
A
B
C
Przepisz tutaj swój kod znajdujący się we wkładce do arkusza
"
"
"
"
My, małpy Zachodu
Trudno o większą nierównoczesność ni\
Rzeczpospolita XVIII wieku i kraje oświeconego absolutyzmu. Dla
oświeceniowców  od Woltera, poprzez Fryderyka II nazywającego polskich szlachciców w orientalnych kontuszach
 Irokezami Europy , a\
po warszawskich reformatorów  polski ustrój był jednym wielkim pośmiewiskiem. Z kolei dla
ideologów sarmatyzmu polska miała najlepszy ustrój.
A wzory wydawały się gotowe. Z Anglii reformatorzy mogli brać liberalny merkantylizm i nowoczesny
parlamentaryzm. Z Francji  wolteriańskie wolnomyślicielstwo. Z Prus  sprawną, scentralizowaną administrację i
merkantylizm państwowy. A z Rosji  gdyby caryca pozwoliła  choćby rozbudowę armii.
Jednak program modernizacji poprzez proste naśladownictwo okazał się zawieszony w pró\
ni nie tylko dlatego,
\
e blokowały go Prusy i Rosja, ale przede wszystkim dlatego, \
e szlachecki gmin uznał kosmopolityczne oświecenie za
twór obcy. A ostateczny upadek Rzeczpospolitej dramatycznie osłabił wśród polskiej klasy politycznej poczucie własnej
wartości i znaczenia w Europie, umacniając mitologię narodową, poczucie odrębności polskiej historii i polskiej kultury.
Równocześnie przez cały wiek XIX spadkobiercy polskich oświeceniowców gotowi byli zło\
yć tradycyjną polską
sielsko-anielską  iściznę  jak wówczas nazywano istotę  na ołtarzu nowoczesności i zmiany polskiej to\
samości. (...)
Zamiana ziemian w mieszczaństwo i marsz do Europy po utracie państwowości w 1795 r. niektórym zdawały się
przekonującą perspektywą. Hugo Kołłątaj  jeden z czołowych reformatorów epoki stanisławowskiej stał się pierwszym
euroentuzjastą. Myślał o  federacji imperium zachodniego , bo wtedy mieszkaniec Europy  w którąkolwiek uda się
stronę... najdzie w ka\
dym kraju jedną dla siebie, i\
tak powiem, ojczyznę: bo wszędzie tą samą konstytucję, te\
same
prawa, tę\
samą miarę, wagę i monetę; \
adnego kraju zwyczaje nie będą dla niego obce: mowę tylko i klima znajdzie
inne . Dziś w UE staje się to w odwrotnej kolejności: najpierw moneta, a potem konstytucja.
Rozczarowanie do Europy przyszło wraz z klęską Wiosny Ludów w 1848 r. Europa rozpadła się na dwa wrogie
obozy, na partię porządku i na partię przewrotu. Zmiany cywilizacyjne przestawały być nadzieją. (...)
Na dobrą sprawę wszystkie polskie drogi w XIX wieku prowadziły donikąd, głównie dlatego, \
e nie istniała polska
państwowość, która stwarzałaby solidną ramę dla modernizacji Polski. Ale nie tylko dlatego. Potrzebna była zmiana
mentalności i wzorca kultury polskiej. Cywilizacja bowiem (...) to  blok systemowy , to nie tylko technologia, ale poczucie,
\
e zmiana sposobu przędzenia bawełny i płodozmian łączy się ze zniesieniem poddaństwa, z rządem przedstawicielskim,
z etyką utylitarystyczną, a to z kolei ze sceptycyzmem religijnym, higieną i wygodą \
ycia, i wreszcie gdzieś tam dalej było
biegłe czytanie i pisanie po francusku. Tak jak dziś w UE po angielsku.
Oświeceniowi modernizatorzy zwykle oglądali się na oświeceniowego władcę, który roztoczyłby pieczę nad
reformami. Po Stanisławie Auguście stawiali na Napoleona, a po Napoleonie  na cara Aleksandra. Jednak w warunkach
 lenności na rzeczywisty skok cywilizacyjny nie było widoków.
Im bardziej zamazana była przyszłość, tym świetniejszy blask zdawał się bić od przeszłości. Nie Nowa Fabryka,
lecz Stary Dwór miał być szańcem polskiej  istności . A przeciwnikiem stawał się nie tylko zaborca, lecz  równie\

prozachodni modernizator. I tak ze szlacheckiego dworku wyjdzie zarówno polski obskurantyzm, jak i wielka poezja
romantyczna (...).
Jedni modernizatorzy stawiali na forsowną industrializację nie zwa\
ając na koszty. (...). Drudzy stawiali na obcy
kapitał, co doprowadziło do kolonizacji kraju, urabiając  kompleks Ślimaka i uraz diabelskiej ziemi obiecanej polskiego
Manchesteru. W dodatku jedyny atut  tania siła robocza  nie był atutem. Słabo wyszkoleni robotnicy byli zagro\
eniem
dla maszyn, a maszyny dla nich.
Trzecią drogą skoku cywilizacyjnego było podnoszenie poziomu oświaty. Ale i to była uliczka bez wyjścia,
poniewa\
z jednej strony rosyjskie władze hamowały rozwój szkolnictwa, a z drugiej nie było miejsca nawet dla tych
nielicznych inteligentów, którzy jako  ludzie bezdomni przymierali głodem. Polska rozbiorowa nie miała szans na własną
drogę modernizacyjną.
Krzemiński Adam, My, małpy Zachodu, Polityka 2002 nr 16, s.56  57 (fragmenty)
 zDolny Ślązak Gimnazjalista 2008/2009, blok humanistyczny , etap powiatowy Arkusz zatwierdzony przez WKK
(wypełnia WKK)
Wynik sumaryczny
Przepisz tutaj swój kod znajdujący się we wkładce do arkusza
CZ
ŚĆ A Zadania za 1 pkt
Tabela odpowiedzi do części A
Tabela odpowiedzi
Zakreśl X właściwą odpowiedz
. W ka\
dym zadaniu
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
tylko jedna odpowiedz
jest poprawna.
A A A A A A A A A A A A A
W razie pomyłki otocz błędnie zaznaczoną odpowiedz

kółkiem i jeszcze raz zaznacz X dobrą odpowiedz
.
B B B B B B B B B B B B B
Zadania otwarte
C C C C C C C C C C C C C
D D D D D D D D D D D D D
Poprawność odpowiedzi. Wypełnia WKK
1. Epoka stanisławowska to
A. odrodzenie.
B. oświecenie.
C. romantyzm.
D. pozytywizm.
2. Kultura jakiego kraju była najbardziej 8. Wychowawcą młodzie\
y, historykiem, nazywanym
reprezentatywna dla XVIII-wiecznej Europy? samotnikiem brukselskim, był
A. Polski. A. Ksią\
ę Adam Jerzy Czartoryski.
B. Francji. B. Adam Mickiewicz.
C. Anglii. C. Joachim Lelewel.
D. Rosji. D. Juliusz Słowacki.
3. Poprawnym zapisem celownika l. mnogiej nazwy 9. Wybierz spotkanie międzynarodowe które określono
mieszkańców Europy jest słowami: Kongres nie posuwa się, on tańczy
A. Europejczykom. A. Kongres berliński.
B. europejczykom. B. Kongres wiedeński.
C. Europejczyką. C. Kongres paryski.
D. Europejczyków. D. Kongres wersalski.
4. Wyraz wolnomyślicielstwo to 10. Zaznacz datę czarnej procesji.
A. zrost. A. Kwiecień 1791
B. zło\
enie. B. Maj 1791
C. zestawienie. C. Marzec 1794
D. skrótowiec. D. Listopad 1795
5. Nieprawdziwym stwierdzeniem jest, \
e obóz 11. Tekst Bo\
e, coś Polskę napisał Alojzy Feliński z okazji
reform w II połowie XVIII wieku wzywał przede pierwszej rocznicy
wszystkim do A. powstania Królestwa Polskiego.
A. ograniczenia liberum veto i wolnej elekcji. B. powstania Księstwa Warszawskiego.
B. przeprowadzenia reform politycznych, C. powstania kościuszkowskiego.
wzmacniających państwo. D. powstania listopadowego.
C. właściwego kształcenia  wychowania światłych
12. Nieprawdziwym stwierdzeniem jest, \
e po upadku
obywateli, rozumiejących potrzebę reform.
powstania listopadowego
D. ograniczenia wydatków na wojsko.
A. na ziemiach zaboru rosyjskiego nastąpiły największe
6. Poni\
ej wymieniono kilka nazw miejscowości, zaostrzenia i restrykcje wobec Polaków.
pod którymi w epoce napoleońskiej stoczono B. namiestnikiem na terenie Królestwa Polskiego został
wa\
ne bitwy. Zaznacz tę nazwę, która obecnie Edward Flottwell zaciekły wróg polskości.
u\
ywana jest w języku potocznym na określenie C. mimo klęski nie zamierały dą\
enia do rozwoju
całkowitej i nieodwracalnej klęski. gospodarczego.
A. Austerlitz. D. organizatorami poczynań niepodległościowych byli
B. Lipsk. łącznicy między emigracją a krajem, zwani emisariuszami.
C. Ulm.
13. Autorem dzieła Głos wolny, wolność ubezpieczający
D. Waterloo.
jest
7. Które miasto na przełomie XIX i XX w. uwa\
ane A. Stanisław Konarski.
było za stolicę kulturalną ziem polskich? B. Stanisław Leszczyński.
A. Poznań. C. Hugo Kołłątaj.
B. Warszawa. D. Ignacy Krasicki.
C. Kraków.
D. Lwów.
Strona 2 z 4
 zDolny Ślązak Gimnazjalista 2008/2009, blok humanistyczny, etap powiatowy Arkusz zatwierdzony przez WKK
Przepisz tutaj swój kod znajdujący się we wkładce do arkusza
14. Ułó\
chronologicznie podane ni\
ej wydarzenia: 16. Wymień trzech twórców polskiej literatury
A. konfederacja barska (......) romantycznej. (Podaj imiona i nazwiska.)
B. elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego (......)
A. ....................................................................................
C. I rozbiór Polski (......)
D. powołanie Komisji Edukacji Narodowej(......)
B. ....................................................................................
C. ....................................................................................
15. Wska\
dwa archaizmy leksykalne w zdaniu
Wszystko i wszędzie większością głosów
udecydowane być powinno; przeto liberum veto,
17. Podane wyrazy: Dolnoślązak, Europejczyk, Polak,
konfederacje (...) na zawsze znosimy.
wrocławianin, człowiek uporządkuj według rosnącego
A. ..................................................................... zakresu.
B. .....................................................................
...................................................................................................
...................................................................................................
CZ
ŚĆ B Zadania za 2 punkty
18 P 19 P 20 P 21 P 22 P
K1 K1 K1 K1 K1
K2 K2 K2 K2 K2
18. Na podstawie akapitu trzeciego wska\
trzy 21. Z jakich dokumentów pochodzą poni\
sze cytaty?
konsekwencje upadku Rzeczypospolitej. A. Naród winien jest sobie samemu obronę od napaści i dla
przestrzegania całości swojej. Wszyscy przeto
A. ............................................................................. obywatele są obrońcami całości i swobód narodowych.
Wojsko nic innego nie jest, tylko wyciągnięta siła
....................................................................................
obronna i porządna z ogólnej siły narodu.
B. ............................................................................. ..........................................................................................
..........................................................................................
....................................................................................
C. ............................................................................. B. Wzajemnie lud wiejski, doznając sprawiedliwości
i dobroci Rządu, powinien gorliwie pozostałe dni
....................................................................................
pańszczyzny odbywać, zwierzchności swojej być
posłusznym, gospodarstwa pilnować, rolę dobrze
uprawiać i zasiewać.
19. W podanym ciągu wyrazów wska\
(podkreśl)
..........................................................................................
cztery zapo\
yczenia z języka angielskiego.
..........................................................................................
aglomeracja, akompaniament, bajt, bank, barman,
dyskietka, gokart, pieriestrojka, sfinks, technika,
22. Z jakimi postaciami historycznymi kojarzysz słowa ?
weekend, zen.
A. Przysięgam w obliczu Boga całemu Narodowi
Polskiemu, i\
powierzonej mi władzy na niczyj prywatny
20. Z podanego fragmentu utworu wypisz i nazwij
ucisk nie u\
yję, lecz jedynie jej dla obrony całości
dwa ró\
ne środki stylistyczne.
granic, odzyskiwania samowładności Narodu
Góry rozsnute na świetle księ\
yca
i ugruntowania powszechnej wolności u\
ywać będę. Tak
Rosną jak gdyby na powierzchni blasku,
mi Panie Bo\
e dopomó\
i niewinna męka Syna Jego.
Bezmierną przestrzeń srebro skroś przesyca
..........................................................................................
I śnieg jest jakby z zielonego piasku.
..........................................................................................
Kazimierz Wierzyński Zima zakopiańska
B. Wzywam teraz kochających ojczyznę, nich idą za mną
A. ........................................ ........................................
do kościoła na zło\
enie Bogu wspólnej przysięgi
i dziękczynienia, \
e nam dozwolił tak uroczystego
B. ........................................ ........................................
i zbawiennego dopełnić dzieła.
..........................................................................................
..........................................................................................
Strona 3 z 4
 zDolny Ślązak Gimnazjalista 2008/2009, blok humanistyczny, etap powiatowy Arkusz zatwierdzony przez WKK
Przepisz tutaj swój kod znajdujący się we wkładce do arkusza
A.  ojciec Teatru Narodowego, który wiązał go z \
yciem
CZ
ŚĆ C Zadania za 3 punkty
narodu
B. wybitny pedagog, sekretarz Towarzystwa do Ksiąg
23. Utwórz rodzinę sześciu wyrazów od słowa
Elementarnych
podstawowego twór.
C. patriota, który wystąpił najbardziej odwa\
nie na sejmie w
A. ....................................., B. ........................................, 1773r., zatwierdzającym rozbiór ziem polskich
D. poeta, satyryk, piętnował wady i przywary ludzkie
C. ....................................., D. ........................................,
E. ....................................., F. ..........................................
Zadania za 4 punkty
24. Wymień trzy powody, dla których wszystkie
28. Połącz osobę z jej charakterystyką, wpisując
polskie drogi w XIX wieku prowadziły donikąd.
w tabelę odpowiednią literę:
(akapit 7.). Nie cytuj tekstu, odpowiedz własnymi
słowami.
Fryderyk I
A. ...................................................................................
Fryderyk II
B. ...................................................................................
Piotr I
C. ...................................................................................
Maria Teresa
25. Przyporządkuj definicję związkowi frazeolo-
gicznemu, wpisując w tabelę odpowiednią literę.
A. przeprowadził(a) reformy w duchu absolutyzmu
oświeconego, reformę administracji, skarbu i wojska,
cienko prząść
utworzył(a) szkoły ludowe
B. jako elektor brandenburski koronował(a) się w roku 1701
puścić z torbami
na króla
stanąć na nogi C. w czasie jego/jej panowania państwo stało się wielką
potęgą militarną
D. zwiedził(a) kraje zachodnie i na ich wzór
A. doprowadzić kogoś do nędzy
przeprowadził(a) reformy
B. uznać coś za przepadłe i pogodzić się z tym
C. wyzbyć się kłopotów finansowych, podnieść się
29. Połącz pojęcia z ich znaczeniem, wpisując w tabelę
z upadku
odpowiednią literę:
D. mieć kłopoty finansowe, być w trudnej sytuacji
materialnej, prze\
ywać trudności, niepowodzenia
monarchia absolutna
26. Przyporządkuj definicję do pojęcia, wpisując
liberum veto
w tabelę odpowiednią literę.
rokosz
kosmopolityzm
konfederacja
sarmatyzm
megalomania
A. prawo pozwalające jednemu posłowi na zerwanie sejmu
B. zbrojne wystąpienie szlachty przeciw królowi
A. światopogląd, styl \
ycia właściwy szlachcie polskiej
C. związek zbrojny organizowany przez rycerstwo, szlachtę
od XVII do XVIII w., cechujący się konserwatyzmem,
lub wojsko w celach politycznych
wstecznictwem, zaściankowością
D. całkowite skupienie władzy w rękach króla lub cesarza
B. postawa nacechowana przesadnym poczuciem
bez kontroli ze strony społeczeństwa
własnej wartości
C. miłość do ojczyzny i poczucie silnej więzi z własnym
narodem, połączone z gotowością poświęcenia się
Wypełnia WKK
dla ich dobra, przy równoczesnym poszanowaniu
innych narodów
23 P 24 P 25 P 26 P 27 P
D. postawa oparta na podkreślaniu swej wspólnoty
K1 K1 K1 K1 K1
z całym światem, powiązana z biernym, obojętnym
K2 K2 K2 K2 K2
stosunkiem do tradycji i interesów własnego narodu
K3 K3 K3 K3 K3
27. Połącz osoby z ich dokonaniami, wpisując
28 P 29 P
w tabelę odpowiednią literę:
K1 K1
K2 K2
Grzegorz Piramowicz
K3 K3
Ignacy Krasicki
K4 K4
Tadeusz Rejtan
Strona 4 z 4
 zDolny Ślązak Gimnazjalista 2008/2009, blok humanistyczny, etap powiatowy Arkusz zatwierdzony przez WKK