zDolny Ślązak Gimnazjalista
BLOK PRZYRODNICZY
IX DOLNOŚL
SKI KONKURS DLA UCZNIÓW SZKÓA
GIMNAZJALNYCH
II ETAP - POWIATOWY
26.11.2008 r., godz. 1200
Cz P
Czas trwania 90 minut
TWÓJ KOD
A
B
C
Przepisz tutaj swój kod znajdujący się we wkładce do arkusza
"
"
"
"
Tabela odpowiedzi do części A
CZ
ŚĆ A
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Zadania za 1 punkt
A A A A A A A A A A A A A A A A A A
B B B B B B B B B B B B B B B B B B
Tabela odpowiedzi Zakreśl X właściwą odpowiedz
.
W ka\
dym zadaniu tylko jedna odpowiedz
jest poprawna.
C C C C C C C C C C C C C C C C C C
W razie pomyłki otocz błędnie zaznaczoną odpowiedz

D D D D D D D D D D D D D D D D D D
kółkiem i jeszcze raz zaznacz X dobrą odpowiedz
.
Poprawność odpowiedzi. Wypełnia WKK
1. Zadaniem Jacka było zidentyfikowanie 5. Wybierz poprawne sformułowanie
elektrolitów wśród czterech badanych wodnych obserwacji, którą powinien zapisać Jacek
roztworów: soli kuchennej, octu, cukru i alkoholu przeprowadzający elektrolizę chlorku miedzi (II).
etylowego. Zbadał przewodnictwo elektryczne A. Na katodzie pojawia się warstwa
tych roztworów. śarówka zaświeciła się po czerwonobrunatnego metalu, na anodzie
zanurzeniu elektrod w dwóch badanych pęcherzyki gazu, chloru.
roztworach. Wybierz poprawnie podaną parę B. Na anodzie pojawia się warstwa
roztworów. czerwonobrunatnego metalu, na katodzie
A. Sól kuchenna i cukier. pęcherzyki gazu, chloru.
B. Cukier i alkohol etylowy. C. Na elektrodzie dodatniej pojawia się warstwa
C. Sól kuchenna i ocet. czerwonobrunatnego metalu, na anodzie
D. Ocet i alkohol etylowy. ujemnej pęcherzyki gazu, chloru.
D. Nie obserwujemy widocznych zmian
2. Wybierz błędną informację.
w roztworze i na elektrodach.
A. Kwasy tlenowe są mocniejsze od kwasów
beztlenowych.
6. W podwy\
szonej temperaturze miedz
reaguje
B. Kwasy reagują nie tylko z wieloma metalami, ale
z tlenem w stosunku masowym 4:1. Jaką masę
tak\
e z tlenkami metali.
tlenku miedzi (II) mo\
na otrzymać w reakcji
C. Kwasy mogą być cieczami oraz ciałami stałymi.
miedzi z 0,3 g tlenu?
D. W reakcji kwasów z zasadami powstają sole i
A. 1,2 g B. 15 g C. 12 g D. 1,5 g
woda.
7. Eutrofizacja to proces
3. Uczniowie zaproponowali cztery ró\
ne
A. naturalnego przekształcania się ubogich jezior
metody otrzymywania soli.
polodowcowych w jeziora bogate w składniki
I kwas + metal
od\
ywcze.
II tlenek kwasowy + tlenek metalu
B. u\
yz
niania zbiorników wodnych, głównie
III kwas + wodorotlenek
związkami azotu i fosforu, prowadzący do
IV metal + niemetal
zakwitów fitoplanktonu i w konsekwencji
Którymi z tych metod nie mo\
na otrzymać
procesów gnilnych i obumierania \
ycia.
chlorku miedzi (II)?
C. u\
yz
niania zbiorników wodnych biogenami,
A. I i II B. III i IV C. Tylko I D. Tylko II
czego konsekwencją jest rozwój ró\
nych form
\
ycia roślinnego i zwierzęcego.
4. W reakcji dysocjacji elektrolitycznej pięciu
D. pojawiania się na polach, nawo\
onych du\
ymi
cząsteczek chlorku miedzi (II) powstaje
dawkami soli mineralnych, roślin o wysokich
A. 5 atomów miedzi i 10 atomów chloru.
wymaganiach pokarmowych.
B. 5 kationów miedzi i 10 atomów chloru.
C. 5 atomów miedzi i 10 anionów chlorkowych.
D. 5 kationów miedzi i 10 anionów chlorkowych.
zDolny Ślązak Gimnazjalista 2008/2009, blok przyrodniczy Arkusz zatwierdzony przez WKK str. 1
(wypełnia WKK)
Wynik sumaryczny
Przepisz tutaj swój kod znajdujący się we wkładce do arkusza
8. W środowisku człowieka występuje wiele 12. Zaznacz błędną odpowiedz
. Układ wydalniczy
trucizn. Wykres przedstawia sposób działania zapewnia równowagę środowiska wewnętrznego
hipotetycznej trucizny na organizm. Przeczytaj organizmu, poniewa\

podane informacje i wska\
tę, która A. reguluje ciśnienie krwi.
nieprawidłowo interpretuje dane z wykresu. B. utrzymuje na odpowiednim poziomie stan
A. Wszystkie organizmy identycznie reagują na zakwaszenia krwi i limfy.
takie samo stę\
enie trucizny w środowisku. C. reguluje gospodarkę mineralną.
B. Niewielka zawartość trucizny w środowisku nie D. uzupełnia zu\
ywające się składniki komórek.
ma wpływu na stan zdrowia organizmu.
C. LC50 to takie stę\
enie trucizny w środowisku, 13. Która strzałka na zamieszczonej siatce
przy którym ginie 50% populacji. kartograficznej wyznacza kierunek południowo-
D. Stę\
enie letalne to takie, przy którym ginie 100% wschodni?
osobników populacji. A. 3
B. 2
C. 4
D. 1
14. Pewien obszar przedstawiono na kilku
mapach. W jakiej skali wykonano mapę, na której
9. Kasia skończyła 12 lat i do tej pory nie
ten obszar zajął najmniejszą powierzchnię?
chorowała na ró\
yczkę, została więc
zaszczepiona. W wyniku szczepienia Kasia
A.
uzyskała odporność
A. nieswoistą, długotrwałą.
B. 1:20 000
B. swoistą, długotrwałą.
C. 1cm 2 km
C. nieswoistą, krótkotrwałą.
D. 1:2 000 000
D. swoistą, krótkotrwałą.
15. Przeczytaj uwa\
nie zdania:
10. Między populacjami w biocenozie występują
I. Płynące wzdłu\
wybrze\
y lądów prądy morskie
ró\
nego typu oddziaływania. Poni\
ej
mają istotny wpływ na roczną sumę opadów
przedstawiono wzajemnie na siebie
w strefie przybrze\
nej.
oddziaływujące pary organizmów. Wybierz
II. Ciepłe prądy morskie zwiększają ilość opadów na
zestaw, w którym odnotowano tylko interakcje
wybrze\
ach, wzdłu\
których płyną.
pozytywne.
III. Zimne prądy morskie obni\
ają temperaturę
1. topola i jemioła 2. grab i grzyb koz
larz
powietrza w strefie przybrze\
nej, zwłaszcza
3. dąb i huba 4. ropuchy i jaszczurki
w okresie letnim.
5. mszyce i mrówki 6. antylopy i bąkojady
IV. Układ prądów morskich przyczynił się do
powstania pustyń: Atacama i Namib.
A. 1, 4, 5 B. 2, 5, 6
Prawdziwe są stwierdzenia zawarte
C. 3, 4, 6 D. 2, 4, 5
A. w zdaniach I, II i III.
B. w zdaniach I, II i IV.
11. Lasy w Polsce zajmują obecnie około 28%
C. we wszystkich zdaniach.
powierzchni kraju. Na skład gatunkowy
D. tylko w zdaniach I i III.
naturalnych formacji leśnych mają wpływ: rodzaj
gleby, dostępność wody oraz czynniki
16. Typowa dolina górskiej rzeki ma w przekroju
klimatyczne. Zaznacz błędnie podaną informację.
poprzecznym kształt litery V. Które z podanych
A. Buczyny porastają \
yzne, wapienne gleby
stwierdzeń nie wyjaśnia przyczyny rozwoju tego
w południowej Polsce i niektórych rejonach
typu doliny?
Pomorza.
A. Rzeki górskie charakteryzują się znacznym
B. Olsy porastają gleby bagienne, dominującym
spadkiem.
gatunkiem jest tu olcha czarna.
B. W górnym biegu rzeki dominuje erozja wgłębna,
C. Bory to lasy mieszane z dominacją świerka lub
a rzeka silnie wcina się w skalne podło\
e.
sosny, rosną na bardzo \
yznych glebach.
C. W korycie rzeki występują procesy erozji
D. W łęgach dominują jesiony, ró\
ne gatunki wierzb
bocznej i akumulacji.
i topoli, występują w dolinach rzecznych
D. Rzeki górskie cechuje du\
a siła transportowa.
okresowo zalewanych wodą.
zDolny Ślązak Gimnazjalista 2008/2009, blok przyrodniczy Arkusz zatwierdzony przez WKK str. 2
Przepisz tutaj swój kod znajdujący się we wkładce do arkusza
17. Wska\
właściwą chronologię wydarzeń Uzupełnij równanie reakcji tego pierwiastka
geologicznych na obszarze Polski. z wodą:
Wypełnia
a. Powstanie wapieni Wy\
yny Krakowsko-
WKK
Częstochowskiej.
............ + ...H O ............ + H2
2
b. Zlodowacenia górskie w Tatrach i Karkonoszach.
19 P
c. Powstanie gnejsów budujących Góry Sowie.
21. Uzupełnij wzory strukturalne (kreskowe)
1
d. Powstanie pokładów węgla kamiennego na
cząsteczek o wzorach sumarycznych:
2
Wy\
ynie Śląskiej.
Al2O3, MgCO3, HNO3 wpisując w kółka symbole
e. Intensywna działalność wulkaniczna na
Przedgórzu Sudeckim. odpowiednich pierwiastków.
20 P
1
A. a, b, e, c, d B. c, e, d, a, b
2
C. e, c, a, d, b D. c, d, a, e, b
18. Na diagramie przedstawiono strukturę
21 P
produkcji energii elektrycznej
1
A. w Szwajcarii. B. w Polsce.
2
C. w Norwegii. D. we Francji.
22. Ssaki to kręgowce, które osiągnęły
energetyka
najwy\
szy stopień rozwoju ewolucyjnego.
alternatyw na
22 P
2%
Wska\
, które z podanych informacji są
energetyka
1
prawdziwe, a które fałszywe umieszczając
jądrow a
2
40%
w odpowiednim miejscu literę P  prawda lub F 
energetyka
fałsz.
w odna
58%
Informacje P/F
CZ
ŚĆ B Zadania za 2 punkty A Wszystkie ssaki karmią młode mlekiem i są
\
yworodne.
Do rozwiązania zadań 19, 20 i 21 mo\
esz wykorzystać B Torbacze zamieszkują wyłącznie Australię.
informacje zawarte w przedstawionym fragmencie C Nawet ssaki morskie wymianę gazową
układu okresowego. przeprowadzają przy udziale płuc.
D Ssaki roślino\
erne trawią celulozę przy
1 2 13 14 15 16 17 18
udziale organizmów symbiotycznych
H He
1 2
protistów i bakterii
1 wodór hel
1,000 4,003
23. Rysunek przedstawia dwa występujące
Li Be B C N O F Ne
3 4 5 6 7 8 9 10
w Polsce gatunki zwierząt (bez zachowania skali
lit beryl bor węgiel azot tlen fluor neon
2 wielkości). Ustal ich przynale\
ność
6,94 9,01 10,81 12,01 14,01 15,99 18,99 20,18
systematyczną (płazy, gady) oraz określ czy 23 P
Na Mg Al Si P S Cl Ar podlegają ochronie prawnej.
11 12 13 14 15 16 17 18 1
2
sód magnez glin krzem fosfor siarka chlor argon
3
22,99 24,30 26,98 28,09 30,97 32,07 35,45 39,95
19. Uzupełnij zdania.
Pierwiastkiem le\
ącym w drugim okresie układu
A - & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
okresowego, którego atom posiada 3 elektrony jest
& & & & & & & . Jego tlenek ma wzór sumaryczny
B - & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & ..
24. W ka\
dej \
ywej komórce zachodzą procesy
20. Na podstawie podanych poni\
ej informacji 24 P
odczytywania informacji genetycznej i na jej
zidentyfikuj, jaki to pierwiastek:
1
podstawie syntezowania białek niezbędnych do
A. w reakcji tlenku tego pierwiastka z wodą
2
jej funkcjonowania. Te procesy to transkrypcja i
powstaje roztwór, w którym papierek
translacja. Ustal, jakimi cyframi oznaczono
wskaz
nikowy uniwersalny barwi się na niebiesko,
miejsca w komórce, w których zachodzą te
B. wartościowość tego pierwiastka równa się liczbie
procesy.
atomów wodoru w cząsteczce kwasu azotowego
(V),
Transkrypcja  & & & & & & & & &
C. liczba liter w nazwie tego pierwiastka równa się
Translacja  & & & & & & & & & &
liczbie elektronów walencyjnych w atomie boru,
D. w nazwie tego pierwiastka występuje litera, która
jest symbolem siarki.
Pierwiastkiem tym jest & & & & & & & & &
zDolny Ślązak Gimnazjalista 2008/2009, blok przyrodniczy Arkusz zatwierdzony przez WKK str. 3
Przepisz tutaj swój kod znajdujący się we wkładce do arkusza
25. Wybierz z podanego zestawu po cztery Uzupełnij zdania wpisując odpowiednie
państwa, które le\
ą w Europie i Azji. Wpisz ich sformułowania (większa ni\
, mniejsza ni\
, taka
nazwy w wykropkowanych miejscach. sama jak).
Andora, Bahrajn, Belize, Cypr, D\
ibuti, Erytrea, Szybkość rozpuszczania
25 P
Katar, Malta, Monako, Salwador, San Marino, I. w warunkach A & & & & & & & & & w B
1
Singapur, Suazi, Surinam II. w warunkach A & & & & & & & & & w B
2
III. w warunkach A & & & & & & & & & w B
A. Europa: & & & & & & & & , & & & & & & & & & , Rozpuszczalność
& & & & & & & & & , & & & & & & & & & I. w warunkach A & & & & & & & & & w B
26 P
B. Azja: & & & & & & & & & , & & & & & & & & & , II. w warunkach A & & & & & & & & & w B
1
& & & & & & & & & , & & & & & & & & & III. w warunkach A & & & & & & & & & w B
2
26. Dopisz nazwy formacji roślinnych do
podanych opisów. 29. Wykorzystując tekst i własną wiedzę
27 P
A. Formacja trawiasta z przewagą sucholubnych odpowiedz na pytania A, B i C.
traw, pomiędzy którymi rosną pojedyncze drzewa lub Retinol jest cząsteczką, która zlokalizowana 1
ich grupy (na przykład lasy parkowe i lasy galeriowe), w naszych oczach reaguje na światło. Witamina ta 2
często zrzucające liście w porze suchej: jest hydrofobowa i dobrze rozpuszcza się
& & & & & & & & & & & & & & & & .. w tłuszczach, jej nadmiar nie jest wydalany
B. Bezleśna formacja o krótkim okresie wegetacji, i kumuluje się w otłuszczonych częściach wątroby
z przewagą krzewinek, mchów, porostów i bylin: (mo\
e nawet osiągnąć stę\
enie toksyczne). W XVIII
& & & & & & & & & & & & & & & & . i XIX wieku marynarze spo\
ywali wątroby ryb
i ptaków w celu polepszenia widzenia, zwłaszcza po
27. Dopisz, która z poni\
szych cech jest wspólna zmroku. Retinol zbudowany jest z łańcucha atomów
dla wymienionych krain geograficznych. węgla, które chętnie absorbują fotony światła.
Ró\
ne warzywa i owoce zawierają karoten
" poło\
enie w strefie objętej fałdowaniami
o cząsteczkach dwukrotnie większych od retinolu.
paleozoicznymi i mezozoicznymi
Enzymy występujące w wątrobie rozszczepiają
" występowanie du\
ych kompleksów gleb
cząsteczki karotenu na u\
yteczne cząsteczki
czarnoziemnych
28 P
retinolu.
" poło\
enie na obszarze Platformy
1
A. Podaj powszechnie u\
ywaną nazwę
Wschodnioeuropejskiej
2
witaminy, o której mowa w tekście:
" występowanie rozpoznanych złó\
węgla
3
& & & & & & & & & & & & & & &
brunatnego
B. Wymień jeden przykładowy produkt
" występowanie form rzez
by młodoglacjalnej
spo\
ywczy zawierający tę witaminę oraz jeden
produkt będący pośrednim jej z
ródłem
a) Pojezierze Mazurskie, Pojezierze Pomorskie,
(zawierający prowitaminę).
Pojezierze Wielkopolskie - wspólną cechą tych krain
29 P
jest & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & & & .
1
Produkt zawierający witaminę: & & & & .& & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ......& &
2
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Produkt zawierający prowitaminę: & & & & & & & &
3
b) Pojezierze Mazurskie, Nizina Podlaska, Polesie
C. Wyjaśnij, w jaki sposób w organizmie
Lubelskie  wspólną cechą tych krain jest
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
z prowitaminy powstaje witamina.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
CZ
ŚĆ C
Zadania za 3 punkty
28. Rysunki I, II i III przedstawiają trzy
30. Uzupełnij luki w tekście.
30 P
doświadczenia rozpuszczania 0,5 g soli
Tuvalu to niewielki kraj poło\
ony
1
przeprowadzane w warunkach A i B opisanych
w & & & & & & & & & & & & , zajmujący archipelag
2
obok probówek. Rozwa\
szybkość rozpuszczania
wysp pochodzenia & & & & & & & & & & & & . .
3
i rozpuszczalność dla ka\
dego doświadczenia
Niedawno rząd tego państwa zaapelował
uwzględniając warunki A i B.
o umo\
liwienie w niedalekiej przyszłości
przesiedlenia swoich obywateli. Naukowcy
prognozują bowiem, \
e ju\
za kilkadziesiąt lat
Tuvalu mo\
e zniknąć z politycznej mapy świata, ze
względu na
....................................................................................
....................................................................................
W których z przedstawionych warunków A czy B
.................................................................................. .
szybkość rozpuszczania i rozpuszczalność soli
będzie większa, mniejsza, taka sama?
zDolny Ślązak Gimnazjalista 2008/2009, blok przyrodniczy Arkusz zatwierdzony przez WKK str. 4