IX Dolnośląski Konkurs dla Gimnazjalistów
ETAP SZKOLNY
 zDolny ÅšlÄ…zak Gimnazjalista
23 paz
dziernika 2008 r.
Blok przyrodniczy
czas trwania 60 minut
Kuratorium Oświaty we Wrocławiu, Dolnośląskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Informacji Pedagogicznej we Wrocławiu
Nazwisko ImiÄ™ / imiona
Data urodzenia Miejsce urodzenia
Szkoła Klasa
Tabela odpowiedzi
Zakreśl X właściwą odpowiedz
. W ka\
dym zadaniu tylko jedna odpowiedz
jest poprawna. W razie pomyłki otocz błędnie zaznaczoną odpowiedz

kółkiem i jeszcze raz zaznacz X dobrą odpowiedz
.
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 4
1 2 3 4 5 6 7 8 9
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0
A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A
B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B
C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C
D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D
Sprawdzenie poprawności odpowiedzi (wypełnia nauczyciel ) W ka\
dej z poni\
szych kratek wpisać 0 lub 1 zgodnie z kluczem odpowiedzi
Suma uzyskanych punktów: & & & & & & & .. Sprawdzający ................................
1. Które z przemian obserwowanych w \
yciu C. x = 1, y = 3, w = 2, z = 3
codziennym sÄ… przemianami fizycznymi? D. x = 2, y = 1, w = 2, z = 1
I Rdzewienie konstrukcji metalowych.
6. Który z podanych gazów nie pali się w atmosferze
II Zamarzanie wód w rzekach i jeziorach.
tlenu?
III Powstawanie ozonu podczas burzy.
A. Tlenek węgla (II).
IV Kruszenie się tynków domów i marmurowych
B. Tlenek węgla (IV).
pomników pod wpływem kwaśnych opadów.
C. Metan.
V Topnienie świecy.
D. Wodór.
A. I i III B. II, IV i V
C. Tylko IV D. II i V
7. Do zlewki z dwiema zapalonymi
świecami Jacek wprowadzał powoli
2. Jaki proces zachodzi przy rdzewieniu \
elaza?
dwutlenek węgla. Zapisał
A. Spalanie \
elaza. B. Utlenianie \
elaza.
obserwację: Pierwsza zgasła
C. Rozkład \
elaza. D. Wietrzenie \
elaza.
świeczka mniejsza, a póz
niej
świeczka większa. Wybierz zdanie,
3. Limonit o wzorze Fe2O3 Å" 3H2O jest jednym
które powinien zapisać jako
z minerałów \
elaza. Które atomy i w jakiej
właściwe wnioski z przeprowadzonego
liczbie tworzÄ… czÄ…steczkÄ™ limonitu?
doświadczenia.
A. 2 atomy \
elaza, 3 atomy tlenu, 6 atomów wodoru.
A. Gęstość dwutlenku węgla jest mniejsza ni\
powietrza.
B. 2 atomy \
elaza, 3 atomy tlenu, 2 atomy wodoru.
Unosząc się do góry zdmuchnął on płomienie świec,
C. 2 atomy \
elaza, 3 atomy tlenu, 3 atomy wodoru.
najpierw mniejszej, póz
niej większej.
D. 2 atomy \
elaza, 6 atomów tlenu, 6 atomów
B. Dwutlenek węgla tworzy z powietrzem mieszaninę
wodoru.
wybuchową. Podmuch wybuchu gasi kolejno świeczki.
C. Dwutlenek węgla zachowuje się tak, jak zachowałby się
4. Otrzymywanie \
elaza z rudy w wielkim piecu
ka\
dy inny gaz wprowadzany do zlewki np. tlen, hel.
polega na
D. Dwutlenek węgla nie podtrzymuje palenia, a jego
A. utlenianiu \
elaza.
gęstość jest większa od gęstości powietrza. Opada
B. redukcji tlenku \
elaza (III) tlenkiem węgla (II).
więc na dno naczynia, wypierając stopniowo powietrze
C. termicznym rozpadzie rudy \
elaza.
zawierajÄ…ce tlen umo\
liwiajÄ…cy palenie.
D. Å‚Ä…czeniu siÄ™ \
elaza z węglem.
8. W zwiÄ…zku chemicznym wodoru, siarki i tlenu
5. W równaniu reakcji otrzymywania \
elaza
stosunek liczby atomów wodoru do liczby atomów
w wielkim piecu
siarki wynosi 1:1, a stosunek liczby atomów siarki
xFe2O3 + yCO wFe + zCO2
do liczby atomów tlenu wynosi 1:4. Wybierz wzór
współczynniki x, y, w, z przyjmują wartości:
tego zwiÄ…zku.
A. x = 2, y = 3, w = 4, z = 3
A. H2SO4 B. H2SO3
B. x = 1, y = 3, w = 4, z = 3
C. H2S2O3 D. H2S2O8
 zDolny ÅšlÄ…zak Gimnazjalista 2008/2009, blok przyrodniczy Arkusz zatwierdzony przez WKK - 10.10.2008 r.
ETAP SZKOLNY, BLOK PRZYRODNICZY 23 paz
dziernika 2008 r., czas trwania 60 minut
14. W skład atomu pewnego pierwiastka wchodzi
9. Wybierz stwierdzenie dotyczÄ…ce protonu.
5 elektronów i 6 neutronów, a jego liczba masowa
A. Ma masę około 2 000 razy mniejszą od masy
wynosi 11. Który to pierwiastek?
neutronu.
A. Bor. B. Sód.
B. Porusza się w przestrzeni wokół jądra atomu.
23
C. Ma masę około 1 u.
C. Węgiel. D. pierwiastek o symbolicznym zapisie E
11
D. Jest cząstką elementarną obojętną elektrycznie.
15. Rysunek przedstawia pingwiny
10. Na podstawie modelu budowy atomu
występujące w ró\
nych częściach
przedstawionego na rysunku mo\
esz
półkuli południowej. Pingwin
stwierdzić, \
e atom tego pierwiastka
A  \
yje na wyspach Galapagos,
A. zawiera pięć cząstek
B  zamieszkuje ZiemiÄ™ OgnistÄ…,
elementarnych.
a C  AntarktydÄ™. Z podanych
B. zawiera jeden proton.
informacji wybierz tę, która poprawnie interpretuje
C. posiada dwa elektrony
ró\
nice w rozmiarach między przedstawionymi
walencyjne.
zwierzętami.
D. posiada dwa neutrony.
A. Zwierzęta \
yjące w klimacie ciepłym osiągają większe
rozmiary ni\
ich  kuzyni \
yjący w klimacie chłodnym.
Do rozwiązania zadań 11  14 mo\
esz wykorzystać
B. Gatunki \
yjące w klimacie chłodnym osiągają większe
zamieszczony poni\
ej fragment układu okresowego
rozmiary ni\
pokrewne gatunki z klimatów ciepłych.
pierwiastków chemicznych.
C. Rozmiary ciała organizmów nie są determinowane
18 genetycznie.
1 2 13 14 15 16 17
D. Miejsce \
ycia prezentowanych pingwinów nie ma
H
1
He
2
wodór związku z osiąganymi przez nie rozmiarami.
1
hel
1,000
4,003
16. W dwunastnicy zachodzi trawienie wszystkich
Li Be B C N O F Ne
3 4 5 6 7 8 9 10
związków organicznych. Do tego procesu
lit beryl bor węgiel azot tlen fluor neon
niezbędne są
2
6,94 9,01 10,81 12,01 14,01 15,99 18,99 20,18
A. kwas solny i enzymy trzustkowe.
B. kwasy \
ółciowe i enzymy wytwarzane w dwunastnicy.
Na Mg Al Si P S Cl Ar
11 12 13 14 15 16 17 18
C. kwasy \
ółciowe i enzymy trzustkowe.
sód magnez glin krzem fosfor siarka chlor argon
3
D. kwas solny i enzymy dwunastnicy.
22,99 24,30 26,98 28,09 30,97 32,07 35,45 39,95
17. Limfa to rodzaj tkanki płynnej występującej
11. Poni\
ej przedstawiono właściwości w naszym organizmie. Wska\
informację błędnie
pierwiastka X w sposób pośredni: przypisaną tej tkance.
" pierwiastek X posiada liczbę atomową A. Płynie w układzie zamkniętym.
o połowę mniejszą od liczby atomowej B. Bierze udział we wchłanianiu tłuszczów i niektórych
pierwiastka, który jest niemetalem w stanie witamin w jelicie cienkim.
stałym o barwie \
ółtej, C. Zawiera białe krwinki.
D. KrÄ…\
y między tkankami.
" pierwiastek X jest składnikiem powietrza.
Pierwiastkiem tym jest
18. Przepona występuje wyłącznie u ssaków. Ustal,
A. siarka. B. tlen.
która informacja dotycząca przepony jest
C. azot. D. argon.
nieprawdziwa.
A. Jest aktywna bez przerwy od urodzenia.
12. Poni\
ej zapisano dwa zdania. Które zdanie
jest prawdziwe?
B. Oddziela jamÄ™ klatki piersiowej od brzusznej.
1. Atomy pierwiastków nale\
Ä…cych do tej samej
C. Jest płaskim mięśniem poprzecznie prą\
kowanym,
grupy układu okresowego mają ten sam
uwypuklonym w kierunku klatki piersiowej.
Å‚adunek jÄ…dra.
D. W czasie wydechu kurczy się i zostaje odciągnięta
2. Atomy pierwiastków nale\
Ä…cych do tej samej
w dół, w kierunku jamy brzusznej.
grupy układu okresowego mają taką samą
liczbę elektronów walencyjnych.
19. W prawidłowo skomponowanej diecie znaczące
A. Zdanie 1. B. Zdanie 2.
miejsce zajmują owoce i warzywa. Zjadamy, więc
C. Oba zdania. D. śadne z podanych.
ró\
ne części roślin. Wska\
zestaw prawidłowo
odzwierciedlający roślinę i jej część jadalną.
13. Ustal symbol pierwiastka, którego
A. Marchew  korzeń spichrzowy, kapusta  liście
konfiguracjÄ™ elektronowÄ… atomu przedstawia
2 6 spichrzowe, kalafior - liście spichrzowe.
zapis K L8M
B. Cebula  liście spichrzowe, ziemniaki  bulwy
A. Siarka. B. Glin.
Å‚odygowe, kalarepka  Å‚odyga spichrzowa.
C. Tlen. D. Argon.
C. Kalafior  kwiat, burak  korzeń spichrzowy, ziemniak 
bulwy korzeniowe.
D. Burak  łodyga spichrzowa, kalarepka  kłącze, kalafior
 kwiat.
 zDolny ÅšlÄ…zak Gimnazjalista 2008/2009, blok przyrodniczy Arkusz zatwierdzony przez WKK - 10.10.2008 r.
ETAP SZKOLNY, BLOK PRZYRODNICZY 23 paz
dziernika 2008 r., czas trwania 60 minut
20. Schemat ilustruje połączenia między C. umo\
liwia utrzymanie pH wewnÄ…trz organizmu na
naczyniami w układzie krwionośnym. właściwym poziomie.
Poprawne nazwy naczyń podane są D. hamuje rozwój bakterii chroniąc w ten sposób organizm
w wierszu przed infekcjami.
A. 1 - tętnica, 2 - sieć limfatyczna, 3  \
yła.
B. 1  \
yła, 2  sieć limfatyczna, 3  tętnica. 26. Hormony biorą udział w regulacji procesów
C. 1 - tętnica, 2  naczynia włosowate, 3  \
yła. \
yciowych. Najczęściej działają powoli, aby
D. 1  \
yła, 2  naczynia włosowate, 3  tętnica. zachować stałe warunki w organizmie, a ich
wydzielanie nadzoruje przysadka mózgowa.
Wyjątkiem od tej reguły jest
A. tyroksyna.
B. adrenalina.
C. testosteron.
21. Choroby człowieka mogą być wywoływane D. hormon wzrostu.
przez ró\
nego rodzaju patogeny (wirusy,
bakterie, grzyby). Zaznacz wiersz, w którym 27. W organizmach zwierzęcych
umieszczono wyłącznie choroby wywoływane występują ró\
nego typu
przez wirusy. połączenia miedzy narządami
A. AIDS, tÄ™\
ec, gruz
lica, świnka. i komórkami. Na rysunku
B. Grypa, kiła, ospa, ró\
yczka. przedstawiono
C. Grypa, opryszczka, odra, wścieklizna. A. połączenie stawowe.
D. Opryszczka, kurzajki, dur brzuszny, malaria. B. połączenie komórek w obrębie tkanki łącznej,
umo\
liwiające transport ró\
nych substancji.
22. Komórki tej tkanki mają jedno lub dwa jądra
C. złącze nerwowe w synapsie elektrycznej.
komórkowe, cząsteczki miozyny i aktyny
D. połączenie między aksonem jednej komórki
tworzÄ… wyraz
ne prÄ…\
ki, komórki układają się
a dendrytem drugiej.
w rozgałęzione włókna. Przedstawiony opis
dotyczy
28. Jednostka astronomiczna to miara odległości we
A. komórek mięśnia sercowego.
wszechświecie, odpowiadająca
B. komórek budujących biceps ramienia.
A. drodze, jaką przebywa promień świetlny w ciągu roku.
C. komórek budujących ściany tętnic.
B. średniej odległości między Ziemią a Księ\
ycem.
D. komórek budujących ściany naczyń
C. średniej odległości między Ziemią a Słońcem.
włosowatych.
D. średnicy galaktyki Drogi Mlecznej.
23. Przyczyną kwaśnych opadów jest emisja do
29. W którym z poni\
szych zestawów dat znajdują się
atmosfery du\
ych ilości związków siarki. Na
wyłącznie lata przestępne według kalendarza
silne zanieczyszczenie powietrza tymi
gregoriańskiego?
zwiÄ…zkami wskazuje
A. 1596, 1600, 1604, 1608
A. wczesne \
ółknięcie i opadanie liści drzew.
B. 1900, 2000, 2100, 2200
B. obecność porostów krzaczkowatych i
C. 2096, 2100, 2104, 2108
liściokształtnych na korze drzew iglastych.
D. 1998, 2002, 2006, 2010
C. silny rozwój glonów w jeziorach, czyli tzw.
 zakwity wód .
30. Wska\
, które z poni\
szych stwierdzeń jest fałszywe.
D. brak flory epifitycznych porostów na korze drzew
A. Miejsca wschodu i zachodu Słońca dla danego punktu
liściastych.
obserwacji zmieniajÄ… siÄ™ w ciÄ…gu roku.
B. Widomy roczny ruch Słońca po ekliptyce jest
24. W diecie człowieka znaczące miejsce zajmuje
następstwem ruchu obiegowego Ziemi.
błonnik, który jest
C. Związana z ruchem obrotowym prędkość liniowa
A. Å‚atwostrawnÄ… substancjÄ… wysokoenergetycznÄ….
punktów na powierzchni Ziemi zmienia się wraz ze
B. dietetycznym środkiem spo\
ywczym,
zmianą szerokości geograficznej.
zawierajÄ…cym komplet witamin.
D. Pływy morskie wywołane są ruchem obiegowym Ziemi
C. substancją chemiczną pochodzenia roślinnego
w połączeniu z grawitacyjnym oddziaływaniem Słońca
zwiększającą perystaltykę jelit.
i KsiÄ™\
yca.
D. dietetycznym środkiem spo\
ywczym
zawierającym białka, węglowodany i tłuszcze we
31. Wszystkie punkty poło\
one na obszarze zwartego
właściwych proporcjach.
lÄ…du kontynentu australijskiego majÄ…
A. długość geograficzną zachodnią i szerokość
25. Wydzielany przez skórę pot ma odczyn
geograficzną południową.
kwaśny. Fakt ten jest niezmiernie wa\
ny dla
B. długość geograficzną południową i szerokość
prawidłowego funkcjonowania naszego
geograficznÄ… wschodniÄ….
organizmu, poniewa\

C. długość geograficzną wschodnią i szerokość
A. umo\
liwia prawidłowe funkcjonowania
geograficzną południową.
mechanizmów termoregulujących skóry.
D. długość geograficzna zachodnią i szerokość
B. umo\
liwia wydalenie większych ilości soli
geograficzną północną.
mineralnych.
 zDolny ÅšlÄ…zak Gimnazjalista 2008/2009, blok przyrodniczy Arkusz zatwierdzony przez WKK - 10.10.2008 r.
ETAP SZKOLNY, BLOK PRZYRODNICZY 23 paz
dziernika 2008 r., czas trwania 60 minut
32. Rozpoznaj cieśniny oznaczone cyframi na
mapce Morza Śródziemnego. 35. Wybierz zdanie, które prawidłowo definiuje
A. 1/ Bosfor, 2/ Mesyńska, 3/ Sycylijska, 4/ znaczenie terminu  zlewisko .
Dardanele, 5/ Gibraltarska A. Zbiornik wodny, do którego spływają wody
B. 1/ Gibraltarska, 2/ Sycylijska, 3/ Mesyńska, 4/ z określonego obszaru.
Dardanele, 5/ Bosfor B. Wszystkie wody powierzchniowe na obszarach
C. 1/ Gibraltarska, 2/ Sycylijska, 3/ Otranto, 4/ lÄ…dowych.
Dardanele, 5/ Bosfor C. Obszar lądowy, z którego wody spływają do jednego
D. 1/ Gibraltarska, 2/ Sycylijska, 3/ Mesyńska, 4/ zbiornika wodnego.
Bosfor, 5/ Dardanele D. Obszar, z którego wody spływają do rzeki głównej.
36. Wska\
określenie, które z wymienionych określeń
nie oznacza rodzaju z
ródła.
A. Ponor.
B. Wywierzysko.
C. Gejzer.
D. Cieplica.
37. Wybierz tę spośród wymienionych cech, która nie
charakteryzuje gleb inicjalnych.
33. Której z wymienionych informacji nie mo\
na
A. Znaczna miÄ…\
szość poziomu próchniczego.
uzyskać na podstawie zamieszczonego
B. Słabo wykształcony profil glebowy.
wykresu przebiegu temperatur w ciÄ…gu roku?
C. Astrefowość występowania na kuli ziemskiej.
A. Miesiąc, w którym zanotowano najwy\
szÄ…
D. Mała \
yzność.
dobowÄ… temperaturÄ™ powietrza w ciÄ…gu roku.
B. Roczna amplituda temperatur.
38. Największe zagro\
enie erozją gleb występuje na
C. Åšrednia roczna temperatura powietrza.
terenach u\
ytkowanych jako
D. Średnie miesięczne temperatury powietrza
A. lasy.
w dowolnym miesiÄ…cu.
B. Å‚Ä…ki.
25
C. pastwiska.
D. grunty orne.
20
15
39. Wybierz spośród podanych obszarów Azji ten, na
którym jest najmniejsza gęstość zaludnienia.
10
A. Wyspa Jawa.
5
B. Wyspa Borneo.
C. Nizina Chińska.
0
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
D. Delta Gangesu i Brahmaputry.
40. Wska\
miasto, które jest miejscem kultu dla
34. Powstające na terenach górskich porywiste
wyznawców trzech wielkich religii
wiatry fenowe sÄ…
monoteistycznych.
A. ciepłe i wilgotne.
A. Lourdes.
B. chłodne i suche.
B. Fatima.
C. chłodne i wilgotne.
C. Jerozolima.
D. ciepłe i suche.
D. Mekka.
 zDolny ÅšlÄ…zak Gimnazjalista 2008/2009, blok przyrodniczy Arkusz zatwierdzony przez WKK - 10.10.2008 r.
temperatura