Fizjoterapia 2008, 16, 1, 85-91
ISSN 1230-8323
DOI: 10.2478/v10109-009-0009-8
Metodyka usprawniania osób po urazie rdzenia kręgowego
podczas obozów Aktywnej Rehabilitacji
The methodology of improving people after the injury of spinal cord on active rehabilitation camps
Lech Furmaniuk, Grażyna Cywińska-Wasilewska
Zakład Kinezyterapii AWF im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu
The Eugeniusz Piasecki University School of Physical Education, Institute of Kinesiotherapy
Streszczenie:
Co roku wzrasta liczba młodych ludzi, którzy na skutek urazu rdzenia kręgowego zagrożeni są wykluczeniem spo-
łecznym. Osoby te mogą liczyć na pomoc Fundacji Aktywnej Rehabilitacji, której program współtworzony jest przez
osoby niepełnosprawne poruszające się na wózku. Jedną z form pomocy jest uczestnictwo w turnusie (obozie) Ak-
tywnej Rehabilitacji. Celem obozu jest nauka czynności samoobsługowych oraz poruszania się na wózku. Uczest-
nicy poznają indywidualne techniki wykonywania czynności samoobsługowych przy wykorzystaniu mechanizmów
kompensacyjnych. Program oparty jest na pięciu dyscyplinach  technice jazdy na wózku, pływaniu, treningu ogól-
nokondycyjnym, tenisie stołowym oraz łucznictwie. Dobór dyscyplin ma na celu kształtowanie konkretnych umiejęt-
ności ruchowych ułatwiających samodzielną egzystencję.
Słowa kluczowe: urazy rdzenia kręgowego, tetraplegia, paraplegia, Aktywna Rehabilitacja.
Abstract:
The number of young people, who due to the injury of spinal cord are threatened to be excluded from the society,
increases every year. Such people can depend on the help from the Foundation of Active Rehabilitation, whose
programme is created together with the handicapped people moving on wheelchairs. One of the forms of help is
participation in an Active Rehabilitation camp. The aim of the camp is the study of self-service actions and moving on
a wheelchair. Participants know individual techniques of doing self-service actions with the usage of compensation
movements. The programme is based on fi ve disciplines i.e. the technique of moving on a wheelchair, swimming,
general condition training, table tennis and archery. The selection of disciplines is to mould particular movement
techniques which facilitate independent existence.
Key words: the injury of spinal cord, tetraplegia, paraplegia, Active Rehabilitation.
Wprowadzenie Introduction
W Polsce urazom rdzenia kręgowego ulega ok. 1600-1800 In Poland about 1600-1800 people experience the injury
osób rocznie. Najczęściej są to ludzie młodzi w wieku od of spinal cord every year. The most frequently the young
15 do 30 lat. Do najczęstszych przyczyn uszkodzenia people, at the age group from 15 to 30 years. As the most
rdzenia kręgowego zalicza się wypadki komunikacyjne, often reasons of injury of spinal cord are included motor ve-
skoki do wody, upadek z wysokości [1]. Uraz rdzenia krę- hicle accidents, diving into the water, falling off the heights
gowego powoduje naruszenie sprawności i funkcji organi- [1]. The injury of spinal cord causes the interference of effi-
zmu w stopniu utrudniającym wykonywanie czynności ży- ciency and body functions at the degree that makes it more
cia codziennego, naukę, pracę zawodową i udział w życiu diffi cult to perform daily routine actions, education, profes-
społecznym. Proces usprawniania we wczesnym okresie sional job and participation in social life. The process of im-
pourazowym ukierunkowany jest głównie na odzyskanie proving at the early stage after the injury is mainly oriented
utraconych czynności narządu ruchu. W okresie roku od to regain the lost actions of motion organs. Within the year
zaistniałego urazu zauważalne są największe postępy since the injury had place, the most significant progress
w rehabilitacji osób po urazie rdzenia kręgowego [2]. can be observed in rehabilitation of patients with injury of
W zależności od wieku poziomu uszkodzenia oraz stanu spinal cord [2]. In relation to age, the degree of injury and
wyjściowego pacjenta można określić szanse na poprawę the initial patient s condition, the chance of improving the
funkcji narządu ruchu [3]. functions of motion organs can be determined [3].
Istotnym elementem wpływającym na efekty terapii jest The signifi cant element having the infl uence on the re-
również stopień uszkodzenia rdzenia kręgowego. Przyjmu- sults of the therapy is also the degree of injury of spinal
je się, że całkowite przerwanie rdzenia występuje w nielicz- cord. It is agreed that the complete breakage of spinal ap-
nych przypadkach. W przypadku częściowego uszkodze- pears only at a few cases. In case of partial injury of spi-
nia rdzenia kręgowego włókna nerwowe, których ciągłość nal cord, the nerve fi bers whose continuity was kept can
została zachowana, mogą przekazywać bodz
ce zarówno conduct both the stimulating factors and catastaltic the
85
Lech Furmaniuk, Grażyna Cywińska-Wasilewska
Metodyka usprawniania osób po urazie rdzenia kręgowego podczas obozów Aktywnej Rehabilitacji Fizjoterapia 2008, 16, 1
pobudzające, jak i hamujące układ nerwowy poniżej po- nervous system below the level of injury [4]. Despite of tak-
ziomu uszkodzenia [4]. Pomimo podejmowanych starań ing numerous attempts and efforts of rehabilitation team,
zespołu rehabilitacyjnego w 90% przypadków pacjenci po in 90% of cases the patients after the completed therapy
zakończonej terapii są uzależnieni od wózka inwalidzkiego are depended on the wheelchair [5]. In many countries the
[5]. W wielu krajach nauka czynności samoobsługowych study of self-service actions and moving on the wheelchair
oraz jazdy na wózku jest integralną częścią systemu re- is the integral part of rehabilitation system [6]. These days
habilitacyjnego [6]. Obecnie w Polsce grupą posiadającą in Poland the group with the greatest experience in improv-
największe doświadczenie w usprawnianiu osób po urazie ing the patients after the injury of spinal cord moving on the
rdzenia kręgowego poruszających się na wózkach inwa- wheelchair are the instructors gathered in Active Rehabili-
lidzkich są instruktorzy skupieni wokół Fundacji Aktywnej tation Foundation.
Rehabilitacji. Foundation Active Rehabilitation (FAR) was estab-
Fundacja Aktywnej Rehabilitacji (FAR) powstała lished due to initiative of handicapped people. In late 80s,
z inicjatywy osób niepełnosprawnych. Pod koniec lat 80. the twentieth century, thanks to cooperation with Swed-
XX wieku, dzięki współdziałaniu ze szwedzkim stowarzy- ish association Rekryteringsgruppen for Aktiv Rehabiliter-
szeniem Rekryteringsgruppen for Aktiv Rehabilitering, ing, the fi rst training- rehabilitation camp was organized,
odbył się pierwszy obóz szkoleniowo-rehabilitacyjny, na where half of staff were instructors from Sweden and the
którym połowę kadry stanowili instruktorzy ze Szwecji, other half from Poland. Since then FAR has run the pro-
a połowę z Polski. Od tego czasu FAR prowadzi progra- grammes of physical and social activation of people after
my aktywizacji fizycznej i społecznej osób po urazie rdze- the injury of spinal cord. The performance of Foundation
nia kręgowego. Działalność Fundacji Aktywnej Rehabili- Active Rehabilitation includes the period between the
tacji obejmuje okres pomiędzy rehabilitacją medyczną medical rehabilitation conducted in health care providers
prowadzoną w ośrodkach służby zdrowia a samodzielną and the self-dependent life activity of person moving on
i pełną aktywnością życiową osoby poruszającej się na the wheelchair.
wózku inwalidzkim. FAR programmes are associated with providing the
Programy FAR związane są z zapewnieniem sprzętu patients, who do not possess active wheelchair, with
ortopedycznego osobom nie posiadającym wózka aktyw- the orthopedic equipment ( The fi rst wheelchair pro-
nego (program  Pierwszy wózek ) oraz obejmują działania gramme) and they include the activities leading to pro-
zmierzające do ich aktywizacji zawodowej (m.in. kursy ob- fessional activity (among others: computer courses, driv-
sługi komputera, prawa jazdy). Działalność FAR, kształto- ing license courses). FAR activity, created with partici-
wana przy udziale osób niepełnosprawnych, uwzględnia pation of handicapped people, taking into consideration
ich specyfi czne potrzeby, a zwłaszcza potrzeby osób po their particular needs, in particular the needs of patients
urazie rdzenia kręgowego [7]. Program Aktywnej Rehabi- after the injury of spinal cord [7]. Active Rehabilitation
litacji obejmuje: rekrutację, obozy szkoleniowo-rehabilita- programme include: recruitment, training-rehabilitation
cyjne oraz kontynuację zajęć w regionalnych grupach tre- camps as well as the continuation of the classes at Re-
ningowych. gional training groups.
Za rekrutację odpowiedzialni są instruktorzy Aktywnej The instructors of Active Rehabilitation (AR) are re-
Rehabilitacji (AR), poruszający się na wózku inwalidzkim, sponsible for, who are moving on wheelchair, that means
tzw. osoby (instruktorzy) pierwszego kontaktu. Odwie- the peoples (instructors) of initial contact. They visit hos-
dzają oni szpitale i placówki rehabilitacyjne, wyszukując pitals and rehabilitation units searching patients at early
pacjentów we wczesnym okresie po urazie. Doświadcze- period after the injury. Experiences, physical fitness and
nie, sprawność fi zyczna oraz wiedza osoby pierwszego the knowledge of initial contact person is the great sup-
kontaktu jest dużym wsparciem dla pacjenta. Zadaniem port for patients. The task of AR instructor is also to notify
instruktora AR jest również poinformowanie pacjenta the patent and their family about procedures that are used
oraz jego rodziny o procedurach obowiązujących w za- according to granting fi nancial aids, providing the orthope-
kresie przyznawania środków finansowych, zaopatrzenia dic equipment and urologic one. AR instructor suggests
ortopedycznego i urologicznego. Instruktor AR propo- the patient, after completing the treatment, the participa-
nuje pacjentowi, po zakończeniu leczenia, uczestnictwo tion in training-rehabilitation camps organized by FAR. The
w obozach szkoleniowo-rehabilitacyjnych organizowa- requirement that must be met in order to participate in the
nych przez FAR. Wymogiem uczestnictwa w obozie jest camp is doctor s certificate with opinion that the patients do
zaświadczenie z opinią lekarza o braku przeciwwskazań not have any limitation to make some physical effort and
do podejmowania wysiłku fi zycznego oraz brak niewygo- there is not unhealed decubitus.
jonych odleżyn. Training rehabilitation camps AR have the purpose to
Obozy (turnusy) szkoleniowo-rehabilitacyjne AR mają continue the improvement of patients after the injury of spi-
na celu kontynuację usprawniania osób po urazie rdze- nal cord. They are oriented on gaining the mastery of self-
nia kręgowego. Ukierunkowane są na opanowanie przez service activities by patients and moving on the wheelchair.
nie umiejętności z zakresu samoobsługi oraz porusza- The camps are sports character.
nia się na wózku inwalidzkim. Obozy te mają charakter In Polish model of AR there is division of participant ac-
sportowy. cording to age: children (age 7-13), youth camps (age 14-
W polskim modelu AR funkcjonuje podział wiekowy 18) and for adults. The camps for adults are diversified ac-
uczestników: obozy dziecięce (wiek 7-13 lat), młodzieżo- cording to the sex and the degree of injury of spinal cord of
we (wiek 14-18) oraz dla dorosłych. Obozy dla dorosłych participants. The division has the purpose of adjusting the
zróżnicowane są pod względem podziału na płeć oraz intensity of training and emphasizes the need of learning
wysokość uszkodzenia rdzenia kręgowego ich uczestni- the independence.
ków. Podział ten ma na celu dostosowanie intensywno- After completed introductory camp there is the pos-
ści treningu oraz zwiększenie nacisku na naukę samo- sibility of continuation and developing gained skills dur-
dzielności. ing classes at Regional training groups. In addition Active
Po zakończonym obozie wprowadzającym istnieje moż- Rehabilitation Foundation creates the opportunity to par-
liwość kontynuowania i rozwijania zdobytych umiejętności ticipate in specialistic trainings  computer courses, horse
podczas zajęć w regionalnych grupach treningowych. Po- riding courses, diving courses for handicapped people as
nadto Fundacja Aktywnej Rehabilitacji stwarza możliwość well as the rugby classes on wheelchair. The courses are
86
Lech Furmaniuk, Grażyna Cywińska-Wasilewska
Physiotheraphy 2008, 16, 1 The methodology of improving people after the injury of spinal cord on active rehabilitation camps
uczestnictwa w szkoleniach specjalistycznych  kursach dedicated to people who are independent according to ev-
komputerowych, obozach konnych, szkoleniach z nur- ery day routine activities. Regional training groups are usu-
kowania osób niepełnosprawnych, a także na zajęciach ally also the information points for people after the injury of
z rugby na wózkach. Kursy te przeznaczone są dla osób spinal cord as well as for their families.
samodzielnych w czynnościach życia codziennego. Za-
zwyczaj regionalne grupy treningowe są również punktami
informacyjnymi dla osób po urazie rdzenia kręgowego oraz
dla ich rodzin.
Postępowanie usprawniające w Aktywnej Rehabilitacji Improving procedure at Active Rehabilitation
Uczestnictwo w obozie AR, jako kontynuacja usprawnia- Participation in AR camp, as the continuation of rehabilita-
nia rehabilitacyjnego, powinno przypadać najwcześniej tion improvement should take place the earliest 8-9 months
8-9 miesięcy po uszkodzeniu rdzenia kręgowego. Pomimo after injury of spinal cord. However, the best rehabilitation
iż najlepsze efekty rehabilitacyjne uzyskuje się we wczes- results are obtained at the early post traumatic period, the
nym okresie pourazowym, to możliwości poprawy stanu possibilities of improving the condition of functioning the
funkcjonalnego pacjenta istnieją zawsze [8]. Natomiast patient always exist [8]. As the practice shows, the person
z praktyki wynika, że osoba zbyt wcześnie skierowana na who is too early referred to the camp has bigger problems
obóz ma większe problemy z opanowaniem niektórych with coping with some motion activities.
czynności ruchowych. The basic aim of AR camp is to teach the patients self
Podstawowym zadaniem obozu AR jest nauka czynności service activities and moving on the wheelchair and incre-
samoobsługowych i poruszania się na wózku oraz zwięk- asing general fi tness of patients after injury of spinal cord
szenie ogólnej sprawności fizycznej osób po urazie rdzenia (the participants). In agreed Swedish model the person
kręgowego (uczestników). W przyjętym modelu szwedzkim who runs the classes is the instructor  the person mo-
osobą prowadzącą zajęcia ruchowe jest instruktor  osoba ving on the wheelchair, at similar degree of dysfunction of
poruszająca się na wózku, o podobnym stopniu dysfunkcji motion organ. Independence and physical effi ciency of the
narządu ruchu. Samodzielność i sprawność motoryczna in- instructor are the example to follow for the participants of
struktora jest dla uczestnika przykładem, co można osiąg- the camp, and the example of achievements that can be
nąć poprzez wytężoną i systematyczną pracę. Kadrę obo- reached by hard and systematic work. The camp staff are
zu stanowią również osoby sprawne ruchowo (tzw. serwis), also the people who are physically efficient (service) whose
których zadaniem jest zapewnienie prawidłowej asekuracji task is to provide the appropriate assurance for participant
uczestnikom podczas zajęć sportowych. Najczęściej są to during sports activities. The staff most frequently consists
fi zjoterapeuci  wolontariusze dysponujący doświadcze- of physiotherapeutist-volunteers, with experience in run-
niem dotyczącym prowadzenia i asekuracji uczestników ning and assurance of participants during classes.
podczas zajęć. AR staff starts the camp 1-2 days earlier than the par-
Dla kadry AR obóz zaczyna się 1-2 dni wcześniej niż dla ticipants. The time is dedicated to familiarize with Resort
uczestników. Czas ten poświęcony jest na zapoznanie się where the trainings take place, discussion over the orga-
z Ośrodkiem, w którym odbywać się będą treningi, omó- nizational objectives, as well as the training of new service
wienie założeń organizacyjnych, jak również szkolenie no- staff according to assurance in particular discipline.
wej kadry serwisu z zakresu asekuracji w poszczególnych The participants are accommodated in rooms together
dyscyplinach. with the instructors moving on the wheel chairs. Such de-
Uczestnicy zakwaterowywani są w pokojach razem aling enables to get to know the individual techniques that
z instruktorami poruszającymi się na wózku. Takie postę- facilitate doing the everyday activities.
powanie ma na celu umożliwienie poznania indywidual- The participants attend 8-day training cycle. The day of
nych technik ułatwiających wykonanie czynności życia motor classes consists of three and half hour long trainings,
codziennego. based on fi ve sports disciplines: 1) technique of using the
Uczestnicy przechodzą 8-dniowy cykl treningowy. wheelchair, 2) swimming, 3) general fitness training, 4)
Dzień zajęć ruchowych składa się z trzech 1,5-godzin- archery, 5) table tennis. At the end of each day there are
nych treningów, opartych na pięciu dyscyplinach sporto- lectures from various areas, e.g.: subject area of history
wych: 1) technice jazdy na wózku, 2) pływaniu, 3) treningu and initiative of AR, urology, prophylaxis in treatment of
ogólnokondycyjnym, 4) łucznictwie, 5) tenisie stołowym. decubitus, improving the handicapped, the construction of
Pod koniec każdego dnia prowadzone są wykłady z in- wheelchair, sport of handicapped people as well as the sex
nych dziedzin, np.: z tematyki dotyczącej historii i idei AR, and procreation of people after the injury of spinal cord.
urologii, profi laktyki w leczeniu odleżyn, uprawnień osób After departure of participants, AR staff stays a day longer
niepełnosprawnych, budowy wózka aktywnego, sportu in order to sum up the camp and fi ll in the evaluation fee-
osób niepełnosprawnych oraz seksu i prokreacji osób po dback of each participant.
urazie rdzenia kręgowego. Po wyjez
dzie uczestników do The learning of self service activities of patients with
domu kadra AR pozostaje dzień dłużej w celu podsumo- paraplegia and incomplete tetraplegia in not included in
wania obozu oraz wypełnienia kart oceny poszczególnych specifi c training schedule. During training the camp parti-
uczestników. cipant is encouraged to do independently all self service
Nauka czynności samoobsługowych osób z paraplegią activities. Particular elements such as: washing, getting
oraz niekompletną tetraplegią nie jest ujęta w określone dressed, eating are introduced during the meals, having a
ramy treningowe. Podczas trwania szkolenia uczestnik obo- shower, waking up or evening washing. The instructor on
zu zachęcany jest do samodzielnego wykonywania wszyst- the wheelchair assists the participant to do the activities
kich czynności samoobsługowych. Poszczególne elementy, independently and very often he/she presents his/her own
takie jak: mycie, ubieranie się, jedzenie, wprowadzane są solution and technique, graduating the task according to
podczas posiłków, korzystania z natrysku, pobudki czy to- the level of difficulty.
alety wieczornej. Uczestnikowi w samodzielnym wykonaniu In case of paraplegics the study of self service activi-
tych czynności pomaga instruktor na wózku, podpowiadając ties usually means broaching and presenting the particular
87
Lech Furmaniuk, Grażyna Cywińska-Wasilewska
Metodyka usprawniania osób po urazie rdzenia kręgowego podczas obozów Aktywnej Rehabilitacji Fizjoterapia 2008, 16, 1
i często demonstrując własne rozwiązanie i technikę, stop- motor element. Fit upper limbs and good balance of trun-
niując zadania pod kątem trudności wykonania. cus are adequate to achieve quickly the independence. In
W przypadku paraplegików nauka czynności samoob- case of patients with incomplete tetraplegia the significant
sługowych polega zazwyczaj na omówieniu lub demon- element of improvement is the ability to use minor motor
stracji danego elementu ruchowego. Sprawne kończyny possibilities to ensure the independence in daily life.
górne oraz dobra stabilizacja tułowia są wystarczają- In rehabilitation of people after the injury of spinal cord
cą podstawą do szybkiego osiągnięcia samodzielności. the foundation meaning has the enhancement of strength
W przypadku osób z niekompletną tetraplegią istotnym ele- and general endurance of the participant [9], having it in
mentem usprawniania jest umiejętność wykorzystania ich mind the classes of particular sports disciplines are run
niewielkich możliwości ruchowych do zapewnienia nieza- in order to achieve those objectives practiced during AR
leżności w życiu codziennym. camps.
W rehabilitacji osób po urazie rdzenia kręgowego pod- The standing element of independence is the ability to
stawowe znaczenie ma zwiększenie siły i ogólnej wytrzy- use the wheelchair. The participant before getting know the
małości uczestnika [9], a temu celowi podporządkowane possibilities that the wheel chair can offer that kind of whe-
są zajęcia z poszczególnych dyscyplin sportowych upra- el chair, must learn the proper and ergonomic ride on the
wianych podczas obozów AR. fl at surface. At the next stage the participant learns how to
Stałym elementem samodzielności jest umiejętność handle with various architectural obstacles, while the fun-
jazdy na aktywnym wózku inwalidzkim. Uczestnik, zanim damental skill is learning how to keep balance on the acti-
pozna możliwości, jakie daje ten typ wózka, uczy się po- ve wheelchair, keeping balance and riding using only two
prawnej i ergonomicznej jazdy po podłożu płaskim. W dal- wheels of wheelchair. The participants learn how to lark the
szym etapie uczy się pokonywania różnych barier archi- obstacles imitating the doorsills, landings, slipway,  grater
tektonicznych, przy czym podstawową umiejętnością jest (rails), steps and stairs.
nauka balansu na aktywnym wózku, tj. utrzymanie i jazda On AR camps there is swimming training in standard
na dwóch kołach napędowych wózka. Uczestnicy uczą się swimming pool, each participant is assured by at least one
techniki pokonywania przeszkód imitujących progi, pode- volunteer. At the beginning the classes are dedicated to
sty, pochylnię,  tarkę (tory kolejowe), schody. tame with water. Further swimming training depends on
Na obozach AR prowadzona jest nauka pływania w stan- ability to fl oat on water surface. The participant drives his/
dardowym basenie pływackim, a każdy uczestnik jest aseku- her body only with mores of upper limbs. During further
rowany przez co najmniej jednego wolontariusza. Początkowe trainings the participants learn how to swim in sports styles.
zajęcia zazwyczaj poświęcone są oswojeniu z wodą. Dalsza The participant is encouraged to get into and out of water
nauka pływania uzależniona jest od umiejętności utrzymania independently (Fig. 2) and doing the essential self service
się na powierzchni wody (pływalność ciała). Uczestnik napę- [10, 11].
dza swoje ciało wyłącznie ruchami kończyn górnych. Podczas General fi t training is Polish modifi cation suggested by
kolejnych treningów prowadzona jest nauka pływania stylami the Swedish  gym . The reason to create a new formula of
sportowymi. Uczestnik zachęcany jest do samodzielnego classes is to allow the participants to continue of training at
wejścia i wyjścia z wody (ryc. 2) oraz wykonywania niezbęd- home, after completion of camp. Suggested set of exerci-
nych czynności samoobsługowych [10, 11]. ses are easy to reproduce and do not require the speciali-
Trening ogólnokondycyjny jest polską modyfikacją pro- stic sports equipment.
ponowanej przez Szwedów  siłowni . Powodem powstania The main aim of general fitness training is to enforce the
nowej formuły zajęć było umożliwienie uczestnikom konty- muscle groups signifi cant for independent functioning of
nuowania treningu w domu, po zakończeniu obozu. Pro- the person after the injury of spinal cord. During the camp
ponowane zestawy ćwiczeń są łatwe do odtworzenia i nie the instructor running the classes usually has three trai-
wymagają zakupu specjalistycznego sprzętu sportowego. ning units which are dedicated for one training group. The
Trening ogólnokondycyjny ma za zadanie wzmocnienie fi rst classes are dedicated to exercises of self service on
grup mięśniowych istotnych w samodzielnym funkcjonowa- the mattress (learning how to turn body, transfer position
niu osoby po urazie rdzenia kręgowego. Podczas trwania from lying to sitting, changing the active wheelchair to bed,
obozu instruktor prowadzący te zajęcia ma, zazwyczaj, do getting on the wheelchair from the fl oor (Fig. 3). The par-
wykorzystania 3 jednostki treningowe z jedną grupą ćwi- ticipant also learns how to use declawed of control body
czących. Pierwsze zajęcia poświęcone są ćwiczeniom sa- parts as the counterbalance or bearing point e.g. learning
moobsługi na materacu (tj. nauka obrotów ciała, przejścia of technical changing the wheelchair to mattress or bed re-
z leżenia do siadu, przesiadanie się z aktywnego wózka quires the skills of partial carrying the weight and leaning
na łóżko, wejście z podłoża na wózek) (ryc. 3). Uczestnik on bottom limps. On second classes the participants get
uczy się również wykorzystywania pozbawionych kontro- to know general exercises on the wheelchair, enforcing
li części ciała jako przeciwwagi lub punktu podparcia, np. all preserved muscle groups- signifi cant for independent
nauka technicznego przesiadania się z wózka na materac existence. During doing exercises the Thera-Band tape is
czy łóżko wymaga umiejętności częściowego przeniesie- used, deadweights are fasten with hoop tape, dumbbells.
nia ciężaru ciała i oparcia się na kończynach dolnych. Na Moreover during the third classes the team games and fun
drugich zajęciach uczestnicy poznają ćwiczenia ogólno- elements are introduced.
rozwojowe na wózku, wzmacniające wszystkie zachowane Table tennis is run with use of standard equipment for
grupy mięśniowe  istotne dla samodzielnej egzystencji. that discipline. The participants play sitting on the wheel-
Podczas wykonywania ćwiczeń wykorzystuje się taśmy chair clone to table. In case of patients with complete tetra-
Thera-Band, obciążniki zapinane na rzepy, hantle. Nato- plegia, when the participant is not able to keep the racket in
miast podczas trzecich zajęć wprowadza się elementy gier his/her hands, it is assembled to his/her hand with bandage
i zabaw zespołowych. (Fig. 4).
Tenis stołowy prowadzony jest przy użyciu standardo- Table tennis in a dynamic way created the coordination
wego sprzętu tej dyscypliny. Uczestnicy grają w pozycji of abdomen and upper limbs muscles. It id the game that
siedzącej na wózku blisko stołu. W przypadku osób z nie- improves general physical effi ciency, concentration and vi-
kompletną tetraplegią, gdy uczestnik nie jest w stanie sa- sual motor coordination. During the game the participant
modzielnie utrzymać rakietki w ręku, mocuje się ją do dłoni is forced to tint his/her top body part very much. Those
za pomocą bandaża (ryc. 4). moves are often done unconsciously forgetting about the
88
Lech Furmaniuk, Grażyna Cywińska-Wasilewska
Physiotheraphy 2008, 16, 1 The methodology of improving people after the injury of spinal cord on active rehabilitation camps
Ryc. 1. Nauka zjazdu ze schodów na aktywnym wózku z aseku- Ryc. 2. Wejście do basenu z wózka aktywnego
racją wolontariusza
Fig. 2. Getting into the water from active wheelchair
Fig. 1. Learning sliding down the stairs on active wheelchair with
assurance of volunteer
Ryc. 3. Ćwiczenie przejścia z leżenia do siadu przy pomocy wo- Ryc. 4. Tenis stołowy w wykonaniu osoby z niekompletną tetra-
lontariusza plegią
Fig. 3. Exercises of changing position from lying to sitting with help Fig. 4. Table tennis played by person with incomplete tetraplegia
of volunteer
Ryc. 5. Strzelanie z łuku w wykonaniu osoby z niekompletną te-
traplegią
Fig. 5. Archery performed by the person with incomplete tetraplegia
89
Lech Furmaniuk, Grażyna Cywińska-Wasilewska
Metodyka usprawniania osób po urazie rdzenia kręgowego podczas obozów Aktywnej Rehabilitacji Fizjoterapia 2008, 16, 1
Tenis stołowy w sposób dynamiczny kształtuje koordyna- fear of falling out of wheelchair, in the meantime increasing
cję mięśni tułowia i kończyn górnych. Jest grą poprawiającą the motion scope.
ogólną sprawność fizyczną, koncentrację oraz koordynację Archery is practiced with basic sports bows. The distan-
wzrokowo-ruchową. Podczas gry uczestnik zmuszony jest ce from the board is not usually longer than 10/15 meters.
do mocnych wychyleń górnej partii ciała. Często ruchy te The participant shoots as sitting on the wheelchair. In case
wykonuje nieświadomie zapominając o obawie wypadnięcia of lack of shaft of bow, wrapping hand with bandage is
z wózka, tym samym powiększając swój zakres ruchowy. applied, however in case when the participant is not able
A
ucznictwo prowadzone jest przy użyciu podstawowych to stick up the bow independently  the elbow support is
łuków sportowych. Odległość od tarczy nie przekracza za- used. In case of lack of possibility to grab of bow chord,
zwyczaj 10/15 m. Uczestnik strzela w pozycji siedzącej na  crochet hook is assembled on hand and wrist, the hook
wózku. W przypadku niemożności chwytu łuku stosuje się that enables to draw the bow. Easing the bow chord is per-
bandażowanie dłoni, natomiast gdy uczestnik nie jest w sta- formed by turning the wrist (Fig. 5). During the classes the
nie samodzielnie unieść łuku  wykorzystuje się podpórkę particular attention is paid to assure the safety (the possi-
pod łokieć. W przypadku niemożności chwytu cięciwy łuku, bility of gunfire).
na rękę nakładane jest  szydełko , tj. umocowany do dłoni Archery training is oriented on creating the static tension
i nadgarstka haczyk umożliwiający naciągnięcie cięciwy. Zwol- of truncus and upper limes and improving the stabilization
nienie cięciwy wykonuje się poprzez odwrócenie nadgarstka of truncus and visual motor coordination. Archery is an in-
(ryc. 5). Podczas tych zajęć szczególną uwagę zwraca się na dividual disclipline, creating and improving the posture. It
zapewnienie bezpieczeństwa (możliwość postrzału). forms character features such as: self-discipline, enduran-
Trening łucznictwa ukierunkowany jest na kształtowanie ce, self- control, perceptiveness and ability to analyze own
statycznego napięcia tułowia i kończyn górnych oraz na po- actions.
prawę stabilizacji tułowia i koordynacji wzrokowo-ruchowej. The participants work in small groups, fi ve person tra-
Strzelanie z łuku jest dyscypliną indywidualną, kształtującą ining groups, cooperating with each other and supporting
i poprawiającą postawę. Wyrabia cechy charakteru, takie one another during classes. The instructor having a small
jak: zdyscyplinowanie, wytrwałość, opanowanie, spostrze- group has the possibility of adjusting the intensity of trai-
gawczość i zdolność analizowania własnych poczynań. ning and exercises to needs of particular participant.
Uczestnicy pracują w małych, 5-osobowych grupach During AR camps, the participant is evaluated according
treningowych, współzawodnicząc ze sobą i wspierając się to self service (independent doing every day activities),
podczas zajęć. Instruktor, prowadząc małą grupę, ma moż- physical effi ciency and progress which he/she made in
liwość dostosowania intensywności treningu oraz ćwiczeń particular sports disciplines.
do potrzeb konkretnego uczestnika. Evaluation is carried out on participant s arrival, then the
Podczas obozów AR uczestnik jest oceniany pod wzglę- procedure is repeated during lasting training classes and at
dem samoobsługi (samodzielne wykonywanie czynności the end of camp. The initial evaluation of participant and fi-
dnia codziennego), sprawności fi zycznej oraz postępów, nal findings, couched during last camp meeting of the staff,
jakie poczynił w konkretnych dyscyplinach sportowych. are sent to head office of Foundation.
Oceny te przeprowadzane są w chwili przyjazdu uczest-
nika, następnie ponawiane w trakcie trwania zajęć trenin-
gowych oraz po zakończeniu obozu. Początkowa ocena
uczestnika oraz końcowe wnioski, sformułowane podczas
ostatniego obozowego zebrania kadry, przesyłane są do
siedziby Fundacji.
Podsumowanie
Summary
Usprawnianie podczas obozów AR ma za zadanie konty-
nuację i uzupełnienie postępowania fizjoterapeutyczne- Improvement during AR camps has as the aim to continu-
go prowadzonego na oddziałach jednostek medycznych. ation and supplement of physiotherapeutical procedures at
Zdarza się, że po zakończonym procesie rehabilitacyjnym braches of medical units. It happens that after completed
pacjent nie dysponuje pełną wiedzą na temat swojego sta- rehabilitation process the patient does not have sufficient
nu funkcjonalnego, zagrożeń zdrowia oraz swoich możli- knowledge about his/her functional condition, health threats
wości. and his/her abilities.
Podczas trwania obozu AR uczestnicy mają okazję na- During AR camp the participants have the opportunity
uczyć się podstaw samodzielnego funkcjonowania osoby to learn the basis of independent functioning of person
poruszającej się na wózku inwalidzkim. Poznają techniki moving on the wheelchair. They find out about techniques
ułatwiające wykonywanie podstawowych czynności życia facilitating doing basic every day activities. During lasting
codziennego. Podczas trwania obozu zauważalna jest the camp the signifi cant improvement can be observed
również poprawa w technice napędzania aktywnego wóz- according to drive the active wheelchair. The classes on
ka inwalidzkiego. Zajęcia z techniki jazdy kształtują ponad- technique of riding the wheelchair create the strength and
to siłę oraz wytrzymałość kończyn górnych. Wzmacniane endurance of upper limbs. The shoulder girdle muscles
są również mięśnie obręczy barkowej oraz stabilizujące tu- are also magnifi ed as well as the stabilizing the trunk mu-
łów. Podczas obozów AR wykorzystuje się także konkret- scles. During AR camps the particular sports disciplines
ne dyscypliny sportowe, jak tenis stołowy i łucznictwo, do are used such as table tennis and archery in order to
osiągnięcia określonych celów rehabilitacyjnych. Zajęcia te achieve the particular rehabilitation goals. The classed
w ukierunkowany sposób służą poprawie stabilizacji tuło- are directed in order to improve stabilization of the trunk
wia oraz zwiększeniu koordynacji ruchowej. and increasing motor coordination.
Obozy AR uczą osoby po urazie rdzenia kręgowego sa- AR camps teach the person after the injury of spinal cord
modzielnej pracy nad sobą oraz umiejętnego wykorzysty- independent work and skillful use of compensation mecha-
wania mechanizmów kompensacyjnych do poprawy swo- nisms in order to improve their functional condition.
jego stanu funkcjonalnego.
90
Lech Furmaniuk, Grażyna Cywińska-Wasilewska
Physiotheraphy 2008, 16, 1 The methodology of improving people after the injury of spinal cord on active rehabilitation camps
Piśmiennictwo
References
[1] Tasiemski T. Urazy rdzenia kręgowego. Trening sa- topedia, Traumatologia i Rehabilitacja, 2001, 3, 2,
moobsługi i techniki jazdy wózkiem inwalidzkim. FAR, 88-99.
Warszawa 2000, 9-10. [9] Knapik H. Nowoczesna rehabilitacja pacjentów po
[2] Kwolek A. Rehabilitacja osób po urazie rdzenia kręgo- urazach rdzenia kręgowego. Ortopedia, Traumatolo-
wego w odcinku szyjnym. Postępy Rehabilitacji, 2002, gia i Rehabilitacja, 2004, 4, 509-522.
16, 4, 17-25. [10] Bolach E. Pływanie jako jedna z form usprawniania
[3] Cywińska-Wasilewska G. Ocena sprawności funkcjo- leczniczego na turnusach aktywnej rehabilitacji osób
nalnej chorych z urazowym uszkodzeniem rdzenia po urazach rdzenia kręgowego. Fizjoterapia, 1997, 5,
kręgowego. Ortopedia, Traumatologia i Rehabilitacja, 4, 20-26.
2002, 6, 747-751. [11] Bolach E. Jednostka treningowa w pływaniu paraple-
[4] Kinalski. R. Kliniczna neurofi zjologiczna ocena rdze- gików na turnusach aktywnej rehabilitacji, [w:] J. Ślę-
niowych mechanizmów stania lub kroczenia po uszko- żyński (red.) Sport w rehabilitacji niepełnosprawnych.
dzeniu mózgu lub rdzenia kręgowego. Fizjoterapia Wyd. PSON, Kraków 1999, 88-91.
Polska, 2001, 2, 183-186.
[5] Kinalski. R. Badania mózgowego sterowania ruchem
(BMSR) u chorych z uszkodzeniem rdzenia kręgowe- Adres do korespondencji:
go. Postępy Rehabilitacji, 1990, 4, 2, 7-14. Address for correspondence:
[6] Tasiemski T. Kompleksowa rehabilitacja na przykładzie
National Spinal Injuries Centre w Szpitalu Stoke Man- Lech Furmaniuk
deville. Postępy Rehabilitacji, 1999, 13, 4, 111-121. ul. Kanałowa 18/7a
[7] Bolach E. Wpływ aktywnej rehabilitacji na reintegrację 60-710 Poznań
społeczną osób po urazach rdzenia kręgowego. Fizjo-
terapia, 1998, 6, 1-2, 25-28.
[8] Pąchalski A. Podejście strategiczne do rehabilitacji Wpłynęło/Submitted: IV 2007
chorych z wysokimi urazami rdzenia kręgowego. Or- Zatwierdzono/Accepted: VI 2008
91