NAUKA I PRAKTYKA
PRZEZIĘBIENIE  PROFILAKTYKA,
LECZENIE
dr n. med. Maria MROZIŃSKA
Common cold  prevention, treatment
Summary. Common cold is the term for acute minor coryzal illness that afflict most adults two to four
times a year. Several viruses can cause common cold. Characteristic seasonal patterns for the different
virus groups may suggest a particular virus. Over-the-counter treatments are effective when drugs
with established mechanism of action are used.
Słowa kluczowe: leczenie,  odtykacze , profilaktyka, przeziębienie, rutyna, witamina C.
Keywords: treatment, decongestants, prevention, common cold, rutosid, vitamin C.
Przeziębienie to zespół łagodnych, samoograni- ga całkowitemu zanikowi. Kaszel i odruch wy-
czających się objawów nieżytu górnych dróg od- krztuS
ny z wiekiem staje się słabszy. Również
dechowych, które u osób dorosłych występują choroby układu krążenia, nowotwory, cukrzyca,
S
rednio 2  4 razy w roku. Zapchany nos, wodni- otyłoS
ć i niedożywienie, alkoholizm, stres, depre-
sty katar, kichanie, drapanie w gardle, uczucie sja są czynnikami, które sprzyjają rozwojowi
rozbicia, ból głowy, czasami mierna gorączka to infekcji. Osoby zdrowe, czynne zawodowo, prze-
powszechne symptomy przeziębienia. Podwyż- bywające w zamkniętych x
le wentylowanych po-
szona temperatura utrzymuje się maksymalnie mieszczeniach są szczególnie narażone na zakaże-
przez 3 dni, ból gardła i nieżyt nosa ok. 7 dni, zaS
nia typowymi wirusami przeziębienia zaS
podró-
kaszel 2  3 tygodnie. żujący samolotami częS
ciej zakażają się wirusami
Za objawy przeziębienia odpowiedzialne są wi- z odmiennych warunków klimatycznych, które
rusy, których zidentyfikowano blisko 200, a dla rzadko lub w ogóle nie występują w ich rodzimym
każdego z nich charakterystyczna jest pora roku, regionie. Rozwojowi infekcji sprzyja zmęczenie,
w której uaktywnia się i atakuje drogi oddechowe stres, które zaburzają sprawne dotąd funkcje
człowieka. Przykładowo zachorowania wywołane układu odpornoS
ci.
wirusem grypy przypadają na miesiące od grud-
nia do maja, z nasileniem w lutym i marcu, zaS
za- Organizm człowieka powinien być przygotowany
każenia wirusem paragrypy, objawiające się mę- do starcia się z różnymi typami wirusów atakujących
czącym, bolesnym kaszlem, uczuciem osłabienia, już od wrzeS
nia.
mają miejsce na przełomie wrzeS
nia i pax
dzierni-
ka. WiększoS
ć przeziębień przypada na miesiące W profilaktyce przeziębienia u osób dorosłych
od wrzeS
nia do maja i rozwija się u osób  podat- należy uwzględnić osobnicze podejS
cie do proble-
nych , co w zależnoS
ci od przedziału wieku ozna- mu sprawnie funkcjonującego układu odporno-
cza inne kryteria sprzyjające zachorowaniu. Licz- S
ci, które polega na opracowaniu i realizacji pla-
ba czynników prowadzących do osłabienia odpor- nu działania dotyczącego stylu życia, pielęgnacji
noS
ci komórkowej i humoralnej zwiększa się wraz skóry, ćwiczeń, diety, suplementów diety, prepa-
z postępującym procesem starzenia organizmu. ratów pochodzenia gruczołowego, S
rodków po-
Już od okresu młodzieńczego grasica (gruczoł chodzenia roS
linnego, walki ze stresem. Stres po-
odpowiedzialny za sprawne mechanizmy odpor- woduje produkcję dużych iloS
ci kortykosterydów
noS
ci) systematycznie zmniejsza się, z czasem ule- i katecholamin działających immunosupresyjnie,
42 CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 11 (155) 2006
NAUKA I PRAKTYKA
co w konsekwencji zmniejsza odpornoS
ć przeciw- OTC) największą popularnoS
cią cieszą się leki
infekcyjną. Stopień immunosupresji jest wprost złożone, które mają w składzie S
rodki przeciw-
proporcjonalny do nasilenia stresu. Immunosu- kaszlowe, przeciwhistaminowe, NLPZ, paraceta-
presja powoduje też zanik grasicy, w wyniku cze- mol,  odtykacze (czyli substancje zmniejszające
go zahamowane jest tworzenie krwinek białych. obrzęk błony S
luzowej nosa i zatok oraz iloS
ć wy-
Profilaktyka przeziębienia sprowadza się również dzieliny z nosa), charakteryzujące się różną sku-
do utrwalania modelu zdrowego stylu życia tecznoS
cią i różnym profilem bezpieczeństwa.
i prozdrowotnych nawyków, takich jak częste my- R. Rakel  autor najsłynniejszego, uaktualnia-
cie rąk, prawidłowe odżywianie, ćwiczenia fizycz- nego co 2 lata amerykańskiego podręcznika
ne. Inną metodą zapobiegania przeziębieniu jest  Conn s Current Therapy , zaleca leki złożone
stosowanie szerokiego asortymentu S
rodków zawierające możliwie najmniej składowych, które
OTC, które różnią się znacznie skutecznoS
cią. likwidują największe objawy (gorączka, obrzęk
Witamina C  jej rola w profilaktyce przeziębie- błon S
luzowych nosa), wówczas bowiem złago-
nia jest kontrowersyjna. Jednak w połączeniu z ru- dzone są również objawy towarzyszące (chrypa,
tyną nasila oczekiwany efekt tego powszechnie kaszel).
stosowanego modyfikatora naszej odpornoS
ci.  Odtykacze skutecznie zwalczają obrzęk błony
Rutyna  naturalny biologiczny modyfikator, S
luzowej nosogardła. Fenylefryna w odróżnieniu
który zapobiega rozwojowi choroby poprzez od pseudoefedryny nie zaburza pracy OUN, nie
wpływ na reakcje atakowanego przez wirusy or- powoduje zaburzeń rytmu serca, przez co charak-
ganizmu człowieka. WiększoS
ć badań klinicz- teryzuje się lepszym profilem bezpieczeństwa.
nych z rutyną i innymi bioflavonoidami miało Stosowana w niektórych produktach feniramina
miejsce do 1970 roku. Spektakularne wyniki w niewielkim stopniu łagodzi kichanie i wyciek
otrzymano w badaniach dotyczących wpływu ru- z nosa. Ponieważ przechodzi do OUN, może
tyny na zmniejszenie przepuszczalnoS
ci naczyń działać hamująco, wywołując znużenie, sennoS
ć
krwionoS
nych. Dodatkowo rutyna, podobnie jak oraz zaburzenia koordynacji ruchowej.
pierwiastki S
ladowe, charakteryzuje się właS
ci- R
rodki z grupy NLPZ stosowane w bólu i gorącz-
woS
ciami przeciwutleniającymi i cytoprotekcyj- ce często odpowiedzialne są za zwiększenie
nymi. WłaS
ciwoS
ci przeciwutleniające i chelatu- obrzęku błony S
luzowej nosa, co sprzyja mnoże-
jące rutyny chronią komórki krwi (w tym leuko- niu się wirusów. Stosowane przewlekle, powodu-
cyty) przed uszkadzającym działaniem substan- ją dolegliwoS
ci w obrębie przewodu pokarmowe-
cji toksycznych. go (ból, krwawienie), a u alergików nasilenie ob-
Echinacea  często stosowana jako profilaktyka jawów alergii.
przeziębienia, charakteryzuje się skutecznoS
cią Paracetamol zwalcza gorączkę, ból gardła i bóle
równą skutecznoS
ci placebo. Wg przeglądu pi- stawowo-mięS
niowe. Jest skuteczny, gdy jednora-
S
miennictwa opublikowanego w Cochrane Libra- zowa dawka u dorosłych wynosi 1g (maksymalnie
ry, dotyczącego skutecznoS
ci preparatów jeżówki 4g/dobę). Paracetamol, w odróżnieniu od NLPZ,
w profilaktyce przeziębień, wynika, iż nie ma jest bezpieczny u osób z alergią, chorobami prze-
uzasadnienia dla stosowania ich w profilaktyce wodu pokarmowego i zaburzeniami krzepnięcia
wirusowych zakażeń dróg oddechowych. Nie są krwi.
zalecane ani do stosowania rutynowego, ani Leki przeciwhistaminowe pierwszej generacji (np.
przewlekłego. clemastinum czy phenazolinum) jedynie w nie-
wielkim stopniu zmniejszają wodnisty wyciek
Niewystarczająca profilaktyka, nawyki sprzyjające z nosa, a z uwagi na działanie atropinowe dają
rozwojowi choroby, mniej niż 7 godzin snu u osób efekt wysuszenia, który nasila obrzęk nosa, potę-
dorosłych (< 9h u młodzieży) i zmasowany atak wi- gując niedrożnoS
ć górnych dróg oddechowych.
rusów sprzyjają rozwojowi przeziębienia. Leki przeciwkaszlowe OTC charakteryzują się ni-
ską skutecznoS
cią, nie działają nawet w najmniej-
Leczenie przeziębienia ogranicza się do postę- szym stopniu, gdy kaszel stymulowany jest innymi
powania objawowego. SpoS
ród szerokiej gamy czynnikami, np. katarem S
ciekającym po tylnej
preparatów dostępnych bez recepty (tzw. leków S
cianie gardła. ń'
CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 11 (155) 2006 43
NAUKA I PRAKTYKA
Witamina C według literatury medycznej jest kin w surowicy krwi (IL1, IL-6) po jej zastosowa-
ń'
skuteczna w leczeniu przeziębienia. Skraca czas niu. W badaniach doS
wiadczalnych rutyna charak-
trwania i nasilenie objawów S
rednio o 23%. Jed- teryzuje się również właS
ciwoS
ciami przeciwbakte-
nak witamina C stosowana w bardzo dużych daw- ryjnymi. Jest S
rodkiem bezpiecznym, bez ograni-
kach (>2g/24h) może sprzyjać powstawaniu ka- czeń do stosowania przez kobiety w ciąży, matki
mieni w układzie moczowym. karmiące, osoby przewlekle chore i z alergią.
Leki objawowe, wypoczynek, dostateczne iloS
ci
wypijanego płynu powodują szybkie ustąpienie
Pamiętajmy,
objawów w przypadku zakażenia wirusami powo-
wizyta u lekarza konieczna jest, gdy:
dującymi przeziębienie. Inaczej manifestuje się
zakażenie wirusem grypy. Choroba objawia się
" gorączka trwa dłużej niż 3 dni,
ciężkim przebiegiem, często zostawia powikła-
" wydzielina z nosa dłużej niż 10 dni,
nia, które mogą prowadzić do zgonu, a w najlep-
" boli ucho i zatoki,
szym przypadku pozostawić trwałe następstwa
" w kolejnym dniu choroby pojawia się ból gardła.
(zapalenie mięS
nia sercowego z niewydolnoS
cią
krążenia, zapalenie płuc, depresję). Przed tak
Echinacea  jak dotąd przeprowadzono jedynie poważną chorobą i jej następstwami najlepiej
pojedyncze badania kliniczne, a ich wyniki nie chronią szczepienia.
S
wiadczą jednoznacznie o skutecznoS
ci w leczeniu
przeziębienia. Chociaż poważne odczyny anafilak-
Dr n. med. Maria Mrozińska ma drugi stopień spe-
tyczne po preparatach jeżówki opisywane są rzadko,
cjalizacji z pediatrii oraz z medycyny rodzinnej.
należy pamiętać, iż stosowanie ich u alergików mo- Pełni funkcję ordynatora Oddziału Pediatrycznego
w Szpitalu Zachodnim w Grodzisku Mazowiec-
że nasilić reakcje alergiczne. Podczas ich stosowania
kim. Jest autorką blisko 80 artykułów i publikacji
ma miejsce modyfikowanie enzymów wątrobowych
naukowych dotyczących problematyki chorób in-
z rodziny cytochromu P450, odpowiedzialnych za fekcyjnych, prezentowanych na krajowych i mię-
dzynarodowych zjazdach naukowych.
metabolizm wielu leków, co może być przyczyną in-
terakcji między lekami. Przeciwwskazaniem do sto-
sowania preparatów jeżówki jest ciąża i karmienie
piersią jak również choroby autoimmunologiczne.
PiS
miennictwo u autorki. Adres kontaktowy: Oddział Pedia-
Rutyna zastosowana w procesie leczenia wygasza
tryczny Szpital Zachodni, ul. Daleka 11, 05-825 Grodzisk
proces zapalny, co odzwierciedlają poziomy cyto- Mazowiecki.
XIV edycja
Farmaceutycznego Kalendarza na rok 2007 zawiera
obok kalendarium m.in. złotą księgę aptekarstwa
i farmacji, indeks aktów normatywnych (ponad 300
pozycji) pomocnych w prowadzeniu apteki i hurtowni,
oryginalne artykuły dotyczące roS
lin leczniczych,
bogatą adresografię i informacje o lekach wybranych
firm farmaceutycznych.
Kalendarz otrzymują w ramach prenumeraty wszyscy
czytelnicy  Czasopisma Aptekarskiego .
44 CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 11 (155) 2006