projektowanych środków może przeprowa- dą właściwych władz, surowego mleka Mgr M. Rudy, Zakład Prawa Administracyjnego Instytu-
dzić konsultacje w ramach komitetu zarzą- niespełniającego kryteriów, dotyczących tu Nauk Administracyjnych, Wydział Prawa, Administra-
dzającego. W przypadku otrzymania uwag liczby drobnoustrojów oraz liczby ko- cji i Ekonomii, Uniwersytet Wrocławski, ul. Uniwersytecka
od jednago z państw członkowskich pro- mórek somatycznych, przy wytwarza- 22/26, 50-145 Wrocław
cedura ta jest obligatoryjna. niu serów o okresie starzenia lub doj-
Diarrheal diseases in swine
Pejsak Z., Truszczyński M. " National Veterinary
Research Institute, Puławy.
Choroby biegunkowe świń*
Information concerning etiology of enteric diseases
in pigs from birth to the end of fattening period is
presented. Diagnosis, based on epizootics and clini- Zygmunt Pejsak, Marian Truszczyński
cal symptoms in relation to particular disease was de-
scribed and recommended for use under fi eld con- z Państwowego Instytutu Weterynaryjnego  Państwowego Instytutu Badawczego
ditions. Results of laboratory examination indicating w Puławach
importance of the etiological agents, including mixed
infections, were characterized. Particular interest was 13 do 15 paz
dziernika 2006 r. cji, prof. Z. Pejsak, prof. I. Biksi z Węgier,
expressed to hemorrhagic enteropathies. Facultative Ododbyło się w Zakopanem sym- dr J. Szancer z firmy Novartis Nordics,
pathogenicity of infectious agents was stressed, in- pozjum na temat  Kontrolowanie ryzyka dr U. Klein z firmy Novartis w Szwajcarii
dicating the role of nutrition and other environmen- zakażeń u świń (Infections risk control in i dr K.V. Dalby.
tal factors in the pathogenesis of the enteric dise- pigs). Zostało ono zorganizowane przez fir- Celem sympozjum było przybliżenie le-
ases of swine. Therapeutic interventions were pro- mę Novartis Animal Health, Zakład Cho- karzom weterynarii, specjalizującym się
posed, including effective antibiotic treatment and rób Świń Państwowego Instytutu Wete- w opiece nad stadami świń, zagadnień
the role of colostral immunity. Procedures of eradi- rynaryjnego w Puławach i Sekcję Hyopa- związanych z analizą czynników ryzyka,
cation of swine dysentery were presented. The por- tologiczną Polskiego Towarzystwa Nauk diagnostyką, profilaktyką i terapią chorób
cine enteric disease complex (PEDC) was also des- Weterynaryjnych. Wzięło w nim udział przewodu pokarmowego. Szczególną uwa-
cribed and discussed. 252 polskich lekarzy weterynarii oraz po gę poświęcono tak zwanym enteropatiom
25 z Węgier i Czech. Prelegentami byli: dr krwotocznym, czyli adenomatozie i dyzen-
Keywords: enteric infections, diarrhea, swine. J.L. Sevin z Francji, prof. A 
i~
ek z Repub- terii świń. W trakcie sesji zaprezentowano
liki Czeskiej, prof. G.-P. Martineau z Fran- wyniki szeroko zakrojonych badań epizoo-
9
Jeżeli odpowiednie przepisy istniały w momencie wejścia w życie nowego wspólnotowego pakietu prawa żywnościowego.
* Zmieniona wersja artykułu opublikowanego w miesięczniku  Trzoda Chlewna .
Życie Weterynaryjne " 2007 " 82(2)
108
Prace poglądowe
tiologicznych dotyczących skali występo- rodówce są następujące: występowanie niezapewniające zwierzętom dobrostanu.
wania zakażeń czynnikami etiologiczny- biegunek, wyniszczenie oraz śmiertel- W pewnym stopniu w grę wchodzi zróż-
mi obu wymienionych chorób, to znaczy ność prosiąt/warchlaków przekraczają- nicowany poziom biernej odporności po-
Lawsonia intracellularis i Brachyspira hyo- ca 15% w trzech kolejnych grupach tech- siarowej. Zależy ona od miana swoistych
dysenteriae na terenie wybranych krajów nologicznych. przeciwciał u macior, jak też właściwego,
Europy Środkowej (Polska, Węgry i Cze- W warchlakarni na zaburzenia ze strony co do czasu i ilości, pobrania siary przez
chy). Na wstępie warto wspomnieć, że wy- przewodu pokarmowego wskazuje śmier- oseski. W związku z tym wskazane jest
niki badań wskazują na powszechne wystę- telność powyżej 3% w trzech kolejnych gru- szczepienie macior przed porodem prze-
powanie zakażeń L. intracellularis i częst- pach technologicznych, wiek średnio 70 dni ciw chorobom prosiąt wywołanym przez
szą niż się spodziewano obecność krętków warchlaków ważących 25 kg oraz zróżni- wymienione drobnoustroje.
B. hyodysenteriae. Stwierdzono częste wy- cowanie kondycji i masy ciała warchlaków W prewencji i leczeniu enteropatii wy-
stępowanie mieszanych zakażeń świń obu przemieszczanych do tuczarni. wołanych przez Brachyspira spp. prelegent
wymienionymi drobnoustrojami. Na obecność zaburzeń ze strony prze- zalecał stosowanie pleuromutyliny (oraz
Pierwszy wykład wygłosił dr Sevin (1). wodu pokarmowego w tuczarni wskazuje tetracykliny), linkomycyny i ewentualnie
Jest on znanym praktykiem weterynaryj- występowanie u części zwierząt biegunek makrolidów, aminoglikozydów i beta-lak-
nym. Jego lecznica obsługuje kilkadzie- oraz śmiertelność powyżej 6% w trzech tamów. W tym samym celu w przypadku
siąt stad świń, liczących w sumie około kolejnych grupach technologicznych. Po- zakażenia wywołanego przez L. intracellu-
150 000 loch. W wykładzie pt.  Jak wy- nadto średni wiek tuczników przeznaczo- laris proponował pleuromutylinę, makro-
krywać problemy układu pokarmowego , nych do rzez
ni sięga co najmniej 180 dni lidy, linkomycynę i tetracykliny.
wymienione zostały czynniki etiologiczne przy 105 kg m.c. Na znaczenie określonych gatunków
chorób biegunkowych świń. Są nimi wiru- Kolejny wykład został wygłoszony przez bakterii w powodowaniu zaburzeń prze-
sy: TGE, rotawirusy oraz cirkowirus świń docenta I. Biksiego (2), pracownika na- wodu pokarmowego u świń wskazał dr J.
(PCV2); bakterie: E. coli, Salmonella spp., ukowego Uniwersytetu Weterynaryjnego Szancer (3), które przedstawił obserwa-
B. hyodysenteriae i L. intracellularis; pa- w Budapeszcie i jednocześnie właścicie- cje z terenu Danii. W badaniach przepro-
sożyty: Trichuris, Trichomonas, Coccidia la dobrze zorganizowanego prywatnego wadzonych w 79 tuczarniach wykazano
i Ballantidium coli. laboratorium weterynaryjnego. Zgodnie w kale świń o 20 50 kg m.c. L. intracellu-
W dwóch pierwszych tygodniach życia z podanymi przez niego danymi, wyni- laris u 93,7% zwierząt, B. hyodysenteriae
prosiąt najczęstszą przyczyną zaburzeń ze ki badania bakteriologicznego przewodu u 2,5%, B. pilosicoli u 19,0%, B. interme-
strony przewodu pokarmowego są: ente- pokarmowego świń ze stad, w których na dia u 12,7%, Br. innocens u 34,4%, choro-
rotoksyczne szczepy E. coli, Clostridium Węgrzech występują biegunki są następu- botwórcze szczepy E. coli u 24,1% i sero-
perfringens typów A i C oraz kokcydie. jące: w 45,16% stwierdzono B. hyodysen- wary Salmonella enterica u 10,1% bada-
Kolibakterioza stanowi również problem teriae, w 61,29%  B. pilosicoli, w 93,55% nych zwierząt. Wynika z tego, że udział
u świń w wieku powyżej 2 tygodni do oko-  L. intracellularis, w 54,83%  Salmonel- Salmonella spp. i B. hyodysenteriae w wy-
ło 12 tygodni. Salmoneloza jest najczęściej la spp., w 61,29%  Cl. perfringens typu A, woływaniu biegunek u świń jest znacznie
stwierdzana u świń w wieku od 6 do 14 ty- a w 25,81%  Cl. perfringens typu C. mniejszy niż L. intracellularis.
godnia. Dyzenteria występuje w wieku od Odsetek stad, w których występowały U świń wykazujących objawy klinicz-
8 do 16 tygodni, a adenomatoza w okresie równocześnie: B. hyodysenteriae i L. intra- ne enteropatii wywołanej przez L. intra-
od 8 do 20 tygodnia życia. Wrzody, loka- cellularis wynosił na Węgrzech 6,45; B. pi- cellularis skuteczne okazało się podawa-
lizujące się głównie w błonie śluzowej żo- losicoli i L. intracellularis  16,13; B. hyo- nie 100 150 ppm (5 8 mg tiamuliny/kg
łądka, pojawiają się u świń 16 24-tygo- dysenteriae, B. pilosicoli i L. intracellularis m.c.) w paszy przez 14 21 dni lub 60 ppm
dniowych lub starszych.  12,90; B. hyodysenteriae, L. intracellula- (8 mg tiamuliny/kg m.c.), w wodzie przez
Rozróżnia się biegunkę płynną i tłusz- ris i Salmonella enterica  16,13. 5 dni, przy koniecznym powtórzeniu po
czową, charakteryzującą się mazistym ka- W przypadku izolacji B. hyodysente- 3 4 tygodniach. Zaleca się też 100 150
łem. W pierwszym przypadku podejrzewa riae miało to miejsce w 17,46% w stadach ppm (5 8 mg tiamuliny/kg m.c.) w ciągu
się kolibakteriozę lub salmonelozę, a w dru- z biegunką i 1,67% w stadach bez biegunki. 2 dni, a następnie 40 ppm (2 mg/kg m.c.)
gim udział Brachyspira spp., L. intracel- W odniesieniu do B. pilosicoli stwierdzono w paszy przez 14 21 dni. Podawanie pre-
lularis i Campylobacter spp. lub pasoży- ten drobnoustrój w 26,98% stad z biegun- paratu Tiamutin w celach profilaktycznych
tów jelitowych. ką i w 31,67% stad, w których biegunka nie przeciw zakażeniu L. intracellularis jest na-
Lawsonia intracellularis, Campylobac- była stwierdzana. Lawsonia intracellularis stępujący: 2 mg/kg m.c. (40 ppm) w paszy
ter coli i C. jejuni, Clostridium perfringens w 56,35% była izolowana od świń z biegun- przez 28 dni przy rozpoczęciu stosowania
i E. coli powodują zmiany chorobowe w je- ką, a w 61,67% w stadach, w których bie- około 4 tygodnie po odsadzeniu.
licie cienkim, zwłaszcza w dwunastnicy gunki nie stwierdzono. Serowary Salmo- Zwalczenie zakażenia L. intracellula-
i jelicie czczym. Brachyspira hyodysente- nella enterica wykazano w 19,05% stad ris w stadzie można osiągnąć m.in. przez
riae i B. pilosicoli oraz pałeczki Salmonel- z biegunką i w 26,67% stad bez biegunki. likwidację całej populacji świń w danej
la powodują stany chorobowe w okrężni- Szczepy Cl. perfringens typ A występowa- fermie. Następnie wszystkim nowo wsta-
cy i jelicie ślepym. Obszarem patogenne- ły w około 20%, tak w stadach świń z bie- wionym zwierzętom podawany jest pre-
go działania Trichuris i Ballantidium coli gunką, jak też bez biegunki. W znacznie miks Tiamutin 2% w dawce 8 mg/kg m.c.
są jelita grube. mniejszym odsetku, około 5 6%, stwier- dziennie, przez 14 dni, a następnie 4 mg/kg
Kał z domieszką ciemnej krwi wskazuje dzano w obu przypadkach Cl. perfrin- m.c./dzień przez 14 dni. Pomiędzy wy-
na obecność wrzodów żołądka lub ostre za- gens, typ C. mienionymi okresami leczenia loszki są
palenie jelita czczego. W przypadku obec- Przedstawione wyniki wskazują na wa- przemieszczane do czystych kojców, a ich
ności w kale świeżej krwi należy podejrze- runkową chorobotwórczość wymienionych racice czyszczone i dezynfekowane 2%
wać jako czynnik etiologiczny: B. hyodysen- gatunków bakterii, różną w pewnym stop- roztworem preparatu Virkon S w celu za-
teriae, Salmonella lub Trichuris. niu zależnie od wielkości fermy i obecno- pobiegania przeniesieniu L. intracellularis
Podstawy do podejrzewania zaburzeń ści w niej innych czynników patogennych. z racic świń do nie zakażonych, czystych
ze strony przewodu pokarmowego na po- Są nimi zwłaszcza żywienie i środowisko kojców. Podejmowanie programu uwal-
Życie Weterynaryjne " 2007 " 82(2)
109
Prace poglądowe
niania stada od L. intracellularis ma uza- niż dwa tygodnie po dokonaniu powyższe- się wysoce uzasadnione. Ma to znaczenie
sadnienie tylko wtedy, gdy inne, zakażone go można przystąpić do farmakologiczne- w aspekcie opracowywania programów
tym drobnoustrojem chlewnie, oddalone go uzdrowienia stada. zwalczania PEDC. Biorąc pod uwagę kom-
są od obiektu uwolnionego o co najmniej W procesie tym najbardziej przydatna pleksowy charakter chorób przewodu po-
800 m. Gwarantuje to w pewnym stop- jest obecnie tiamulina, podawana w daw- karmowego niezbędne jest wielokierunko-
niu zabezpieczenie stada nowo tworzone- ce od 6 do 8 mg/kg m.c. Chemioterapeu- we podejście do problemu ich zwalczania.
go przed reinfekcją poprzez mechaniczne tyk ten musi być stosowany u wszystkich Mówiąc o kompleksowym charakterze cho-
przeniesienie L. intracellularis z obiektu zwierząt stada podstawowego, najlepiej rób przewodu pokarmowego, prof. Marti-
zakażonego do wolnego, np. przez szczu- w wodzie, przez co najmniej 14 dni. W tym neau wielokrotnie zwracał uwagę, że o cha-
ry lub myszy. samym czasie konieczne jest trzykrot- rakterze tych chorób nie decyduje jedynie
Utrzymanie stada wolnego od zakażenia ne podanie iniekcyjnej postaci tiamuliny wielość bakteryjnych i wirusowych czyn-
B. hyodysenteriae może też zapewnić poda- wszystkim prosiętom ssącym  najlepiej ników chorobotwórczych, ale także zróż-
wanie w ciągu 14 dni lochom 6 mg tiamu- w 7, 14 i 21 dniu życia. W niektórych sy- nicowane warunki środowiskowe i zarzą-
liny/ kg m.c. w jednej iniekcji w tygodniu. tuacjach zasadne jest powtórzenie przed- dzanie na farmie.
Leczenie świń wykazujących objawy cho- stawionego postępowania po 3-tygodniach, Warto zwrócić uwagę na pewien fakt.
robowe polega na podaniu 5 mg tiamuli- z tym że stosowanie tiamuliny może być Mimo że w okresie miesiąca w tym samym
ny/kg m.c. codziennie w ciągu 7 14 dni lub ograniczone do 7 dni. miejscu odbyły się dwa sympozja nauko-
do ustąpienia objawów klinicznych. Warunkiem niezbędnym jest jedno- we, wcześniejsze  dotyczące chorób ukła-
Doktor J. Szancer przedstawił również czesne wprowadzenie programu likwidacji du oddechowego świń i tutaj omówione
ogólne zasady uwalniania stad od dyzente- (ograniczenia) B. hyodysenteriae w środo- to w obu spotkaniach wzięła udział kilku-
rii. Przede wszystkim podkreślił, że możli- wisku. W tym celu należy wprowadzić pro- setosobowa grupa słuchaczy. Napawa to
we jest uwolnienie stada od dyzenterii, co gram jak najczęstszego usuwania odcho- optymizmem i wskazuje, że wielu lekarzy
wielokrotnie udawało się w Danii. Warun- dów poprzez sprzątanie, zmywanie i de- weterynarii dostrzega celowość i efekty
kiem efektywnego postępowania w oma- zynfekcję bieżącą. Do dezynfekcji w Danii ciągłego doskonalenia swych kompeten-
wianym zakresie jest przede wszystkim do- zalecany jest preparat w Stalovan; w Pol- cji zawodowych.
konanie częściowej likwidacji stada, to zna- sce można stosować ten preparat lub kra-
czy usunięcia z chlewni wszystkich świń, jowy produkt Dezosan. Ściśle przestrze- Piśmiennictwo
poza zwierzętami stada podstawowego ganie przedstawionych zasad umożliwia
1. Sevin J. L.: Jak wykrywać problemy układu pokarmowe-
oraz ssącymi prosiętami. Jeżeli nie moż- uwolnienie stada od B. hyodysenteriae.
go. Novartis Animal Health Symposium  Infections risk
na spełnić tego warunku, konieczne jest Należy dodać, że im mniejsze stado, tym
control in pigs , Zakopane, October 13 15th, 2006.
2. Biksi I.: Węgierskie doświadczenia z programami zwal-
bezwzględne, szczelne oddzielenie wspo- większe szanse na pełne uzdrowienie go
czania dyzenterii oraz adenomatozy. Novartis Animal He-
mnianych grup zwierząt. Nie może być od dyzenterii.
alth Symposium  Infections risk control in pigs , Zakopa-
żadnego bezpośredniego czy też pośred- Bardzo interesujący był wykład prof. G.
ne, October 13 15th, 2006.
3. Szancer J.: Wdrożenie programu zwalczania  leczenie
niego kontaktu między stadem podstawo- P. Martineau (4). Jest on najbardziej zna-
dyzenterii i adenomatozy świń w gospodarstwach trzody
wym i oseskami a warchlakami i tucznika- nym specjalistą z zakresu chorób świń we
chlewnej. Novartis Animal Health Symposium  Infections
mi. Warunkiem skuteczności programu Francji. Celem jego wykładu było uświa- risk control in pigs , Zakopane, October 13 15th, 2006.
4. Martineau G. P.: Dochodzenie epidemiologiczno-klinicz-
uwalniania stad od dyzenterii jest wpro- domienie uczestnikom sympozjum złożo-
ne na poziomie gospodarstwa. Novartis Animal Health
wadzenie programu terapeutycznego do- ności problemu biegunek prosiąt warchla-
Symposium  Infections risk control in pigs , Zakopane, Oc-
piero wtedy, gdy ze stada usunięte zosta- ków i tuczników. Biorąc pod uwagę powyż- tober 13 15th, 2006.
ną wszystkie lochy i knury, które powin- sze, autor referatu uważa, że zasadne jest
ny być z różnych względów wybrakowane posługiwanie się terminem  zespół zabu-
oraz wyeliminowane zostaną lochy będą- rzeń w funkcjonowaniu przewodu pokar-
ce w ostrej fazie choroby (wykazujące kli- mowego (porcine enteric disease complex Prof. dr hab. Z. Pejsak, Państwowy Instytut Weterynaryjny,
niczne objawy dyzenterii). Nie wcześniej  PEDC). Przyjęcie tej propozycji wydaje al. Partyzantów 57, 24-100 Puławy