Instrukcja do laboratorium  Materiały budowlane Ćwiczenie 13
IIBZ
ĆWICZENIE 13
GIPS
13.1. WPROWADZENIE
Oznaczania powinny być wykonywane w pomieszczeniach o temperaturze 23 Ä…ð 2°C i
wilgotnoÅ›ci wzglÄ™dnej powietrza 50 Ä…ð 5%ð. PróbkÄ™ do badaÅ„ należy przechowywać przed
badaniami w hermetycznie zamykanym pojemniku, a przed przeprowadzaniem badań należy
ją zhomogenizować. Do badań należy używać wody destylowanej lub zdemineralizowanej.
Urządzenia oraz formy stosowane do badań powinny być szczelne oraz wykonane z
materiałów wodoodpornych, które nie reagują z siarczanem wapnia (nie należy stosować
miękkich tworzyw sztucznych i gum).
13.2. OZNACZANIE STOSUNKU WODA/SPOIWO
a) Metoda zasypywania  stosowana do spoiw gipsowych.
Metoda ta polega na oznaczaniu masy spoiwa gipsowego [g], którym podczas zasypywania
nasycić można 100 g wody.
Przyrządy. Do oznaczania zostaną użyte: cylindryczne naczynie szklane o średnicy
wewnętrznej 66 mm i wysokości 66 mm (naczynie to powinno być oznakowane na wysokości
16 mm i 32 mm powyżej wewnętrznej powierzchni podstawy), stoper, waga o dokładności do
Ä…ð 0,1 g.
Przebieg badania. Do szklanego naczynia należy nalać 100 g wody, w taki sposób, aby
górna część ścianki cylindrycznej nie została zwilżona. Tak przygotowane naczynie wraz z
wodą zważyć m0 z dokładnością do ok. 0,5 g. Następnie zasypywać powierzchnię wody
równomiernie spoiwem gipsowym tak, aby po 30 s zaczyn gipsowy osiągnął pierwsze
oznakowanie, a po 60 s drugie oznakowanie. Zasypywanie powinno być kontynuowane do
momentu, aż zaczyn gipsowy osiągnie wysokość ok. 2 mm poniżej powierzchni wody po (90
Ä…ð 10) s. Przez nastÄ™pne 20÷40 s wsypać na powierzchniÄ™ wody wystarczajÄ…cÄ… ilość spoiwa,
tak aby całe lustro wody znikło. Pojawiające się podczas operacji stożki gipsu powinny
nasycać się wodą po 3 s do 5 s. Całkowity czas wykonywania badania nie może przekraczać
(120 Ä…ð 5) s.
Jeśli badane spoiwo charakteryzuje się powolnym opadaniem, oznakowane poziomy
mogą nie zostać osiągnięte w wymaganym czasie. Należy wtedy podać czas zasypywania
spoiwa sypanego tylko na wolnÄ… powierzchniÄ™ wody, w miarÄ™ jego opadania.
Następnie zważyć należy masę naczynia szklanego razem z wodą i spoiwem m1 z
dokÅ‚adnoÅ›ciÄ… do Ä…ð 0,5 g.
Zaleca się co najmniej dwukrotne wykonanie badania. Należy obliczyć średnią masę
spoiwa, którym została zasypana woda.
Wynik oznaczania. Stosunek woda/spoiwo R oblicza się według zależności:
100
R =ð
m1 -ð m0
gdzie: m0 - masa naczynia szklanego wraz z wodÄ…, g;
m1 - masa naczynia szklanego wraz z wodÄ… i spoiwem, g.
- 1 -
Instrukcja do laboratorium  Materiały budowlane Ćwiczenie 13
IIBZ
Jako wynik końcowy oznaczania uziarnienia należy przyjąć średnią arytmetyczną
dwóch uzyskanych wyników, pod warunkiem iż nie różnią się od siebie o więcej niż 0,1
wartości bezwzględnej.
b) Metoda dyspersji  stosowana do spoiw i tynków gipsowych o ciekłej
konsystencji.
Metoda ta polega na pomiarze rozpływu zaprawy po usunięciu formy wcześniej nią
wypełnionej.
Przyrządy. Do oznaczania zostaną użyte: miska i łopatka do mieszania wykonane z nie
reagującego materiału, pierścień Vicata ( wysokość 40 mm, górna wewnętrzna średnica 65
mm, dolna wewnętrzna średnica 75 mm), szklana płytka (gładka, czysta, sucha), stoper,
suwmiarka lub linijka.
Przebieg badania. Do miski nalać 500 g wody i wsypać taką ilość spoiwa gipsowego, aby
możliwe było otrzymanie średnicy rozpływu od 150 mm do 210 mm. Od momentu
rozpoczęcia zsypywania wody spoiwem należy mierzyć czas. Sposób przygotowania
mieszanki do badania:
" zasypywanie 30 s,
" przerwa 60 s,
" mieszanie ręczne 30 s (w sposób naśladujący cyfrę  8 30
razy),
" przerwa 30 s,
" mieszanie ręczne 30 s (w sposób naśladujący cyfrę  8 30
razy).
Tak przygotowaną mieszankę należy wlać do pierścienia
Vicata umieszczonego na szklanej płytce. Po upływie czasu 3
Rys. 13.1. Wymiary pierścienia do
min i 15 s od momentu rozpoczęcia wsypywania spoiwa do
oznaczania stosunku woda/spoiwo
wody szybko podnieść pierścień Vicata pionowo do góry i
pozwolić mieszance rozpłynąć się na płytce. Następnie
zmierzyć rozpływ utworzonego placka w dwóch prostopadłych kierunkach i obliczyć
Å›redniÄ…. JeÅ›li uzyskany wynik pomiaru nie mieÅ›ci siÄ™ w zakresie 150 ÷ 210 mm, caÅ‚e badanie
należy powtórzyć, zmieniając odpowiednio ilość spoiwa. W przypadku uzyskania rozpływu
mieszanki w zakresie 150 ÷ 210 mm, ilość użytego spoiwa jest odpowiednia i należy jÄ…
oznaczyć jako m2.
Wynik oznaczania. Stosunek woda/spoiwo R oblicza się według zależności:
500
R =ð
m2
gdzie: m2 - masa spoiwa, g.
c) Metoda stolika wstrząsowego  stosowana do tynków gipsowych w postaci
suchych mieszanek.
Metoda ta polega na ustaleniu stosunku woda/spoiwo sposobem prób i błędów do momentu
utworzenia placka o określonej średnicy rozpływu równej
(165 Ä… 5) mm.
- 2 -
Instrukcja do laboratorium  Materiały budowlane Ćwiczenie 13
IIBZ
Przyrządy. Do oznaczania zostaną użyte:
" mieszarka z mieszadłem oraz miska do mieszania (wg EN 196-1: 1994),
" stolik wstrząsowy i forma stożkowa (wg EN 459-2: 2001),
" Å‚opatka,
" suwmiarka, linijka,
" stoper.
Przebieg badania. Do suchej miski do mieszania należy odważyć ilość wody ustaloną
podczas wstÄ™pnych badaÅ„ (m3). Do tak przygotowanej wody odważyć ok. 1,2÷1,5 dm3 tynku
gipsowego z dokładnością do 1 g (m4) i całość mieszać ręcznie łopatką przez około 1 min.
Przez kolejną minutę należy mieszać tynk mieszarką z mieszadłem o niskiej prędkości (140 ą
5) ruchów obrotowych/min i (62 ą 5) ruchów planetarnych/min.
Następnie ustawić formę stożkową na środku szklanej płytki na stoliku potrząsalnym i
napełnić ją zaprawą usuwając nadmiar za pomocą noża.
Po 10 ÷ 15 s należy podnieść pionowo formÄ™, a wszelkÄ… pozostaÅ‚ość zaprawy
przylegającą do formy dołączyć do placka zaprawy. Wykonać 15 wstrząsów na stoliku
wstrząsowym przy stałej prędkości jeden obrót na sekundę.
Rozpływ powstałego placka należy zmierzyć w dwóch prostopadłych do siebie
kierunkach z dokładnością do 1 mm. Średni rozpływ placka powinien wynieść (165 ą 5) mm,
w przeciwnym wypadku oznaczenie należy powtórzyć zmieniając ilość wody.
Wynik oznaczania. Stosunek woda/tynk R oblicza się według zależności:
m3
R =ð
m4
gdzie: m3 - masa użytej wody, g,
m4  masa tynku gipsowego, g.
13.3. OZNACZANIE CZASU WI
ZANIA
W przypadku spoiw gipsowych do znaczenia czasu wiÄ…zania stosowana jest metoda nacinania
nożem. Polega ona na określeniu początku czasu wiązania w minutach, po którym krawędzie
naciętego nożem placka zaczynu gipsowego nie zlewają się.
PrzyrzÄ…dy pomiarowe. Oznaczanie czasu wiÄ…zania spoiw gipsowych wykonuje siÄ™
wykorzystując następujące przyrządy:
żð ð nóż z ostrzem o dÅ‚ugoÅ›ci ok. 100 mm, szerokoÅ›ci 16 mm i gruboÅ›ci górnego ostrza ok. 1 mm z
przekrojem klinowym,
żð ð Å‚opatka,
żð ð gÅ‚adkie szklane pÅ‚ytki (min. dÅ‚ugość 400 mm, szerokość 200 mm),
żð ð stoper,
żð ð miska do mieszania, wykonana z nierdzewnego materiaÅ‚u.
- 3 -
Instrukcja do laboratorium  Materiały budowlane Ćwiczenie 13
IIBZ
Przebieg oznaczenia.
a) Formowanie placków gipsowych.
Spoiwo gipsowe należy wymieszać i przygotować z ilością wody ustaloną z wykorzystaniem
metody zasypywania lub metody dyspersji. Z chwilą rozpoczęcia wsypywania spoiwa do
wody należy zanotować czas t0. Otrzymany zaczyn gipsowy wylewa się nie przerywając
mieszania na szklanÄ… pÅ‚ytkÄ™, tak aby można byÅ‚o uformować 3 placki o Å›rednicy ok. 100÷120
mm i grubości ok. 5 mm.
b) Oznaczanie poczÄ…tku czasu wiÄ…zania Ti.
Na placku należy wykonać nacięcia w odstępach nie większych niż 1/20 oczekiwanego czasu
wiązania. Po każdym nacięciu należy oczyścić i osuszyć nóż. Na dwóch plackach wykonuje
się nacięcia próbne, trzeci przeznaczony jest do właściwego nacięcia kontrolnego.
Za początek czasu wiązania Ti należy uznać taki moment t1, w którym krawędzie naciętego
nożem placka zaczynu gipsowego nie zlewają się.
Wynik. Początek czasu wiązania oblicza się według wzoru:
Ti = t1  t0
gdzie:
Ti  poczÄ…tek czasu wiÄ…zania, min
t0  czas, w którym rozpoczyna się wsypywanie spoiwa do wody, min
t1  czas, w którym krawędzie naciętego nożem placka nie zlewają się, min
- 4 -
Instrukcja do laboratorium  Materiały budowlane Ćwiczenie 13
IIBZ
Grupa LP - & & & /zespół & & & Data& & & & &
1. & & & & & & & & & &
2. & & & & & & & & & &
3. & & & & & & & & & &
4. & & & & & & & & & &
Ćwiczenie 13
OZNACZANIE STOSUNKU WODA/SPOIWO SPOIW GIPSOWYCH METOD

DYSPERSJI
Pomiar Ilość Ilość Średnica Stosunek
wody gipsu rozpływu woda/spoiwo
g g mm R = 500/m2
1
2
3
4
5
OZNACZANIE CZASU WI
ZANIA SPOIW GIPSOWYCH
Czas, w którym rozpoczyna się wsypywanie spoiwa do wody [min]:
t0 = & & & & & & .
Czas, w którym krawędzie naciętego nożem placka nie zlewają się [min]:
t1 = & & & & & & .
PoczÄ…tek czasu wiÄ…zania [min]:
Ti = & & & & & & .
Dodatkowe spostrzeżenia: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
- 5 -