Ź Localised file for battle descriptions

{CANNAE_TITLE}Kanny
{CANNAE_DESCR}Po zwyciężeniu rzymskiej armii nad rzeką Trebia i jeziorem Trazymeńskim, kartagiński generał Hannibal skierował się w stronę Rzymu, wciąż mając nadzieję, że zdoła uzyskać wsparcie ze strony mieszkańców Italii niebędących obywatelami rzymskimi. Niestety, czekało go rozczarowanie, choć zdołał zaciągnąć w szeregi swojej armii nielicznych Galów.
Rzym, aby go powstrzymać, wyprowadził na pole bitwy olbrzymią armię. Prowadzona do boju przez L. Emiliusza Paullusa i C. Terrentiusza Warron wielokrotnie przewyższała ona liczebnością oddziały Hannibala. Rzymianie w swojej pysze sądzili, że zwycięstwo osiągną, wystawiając do boju przeważające liczebnie siły.
Niestety, hiszpańska i numidyjska jazda Hannibala przewyższała rzymskich ekwitów, którzy szybko zbiegli z pola bitwy, umożliwiając sojusznikom Kartagińczyków przebicie się na tyły nacierających Rzymian. Wtedy właśnie Hannibal wykonał manewr uznawany za jeden z najznamienitszych w całej historii wojskowości - wycofał oddziały w centrum, pociągając za sobą Rzymian. Następnie przełamał skrzydła wroga atakiem falangitów, zamykając nieprzyjaciela w stalowym pierścieniu. Tego dnia doszło do największej w historii masakry armii Rzymu.
Hannibalowi nie dane jednak było skorzystać z owoców swojego zwycięstwa. Wojna wciąż trwała, a jej ostatecznym zwycięzcą miał się okazać Rzym.

{CARRHAE_TITLE}Carrhae
{CARRHAE_DESCR}Bitwa pod Carrhae nie powinna była się wydarzyć.
Sukcesy Juliusza Cezara w Galii sprawiły, że Licyniusz Krassus, jego konkurent na drodze do władzy, wyruszył na Partów - Cezar radził sobie po prostu zbyt dobrze. Krassus współtworzył pierwszy triumwirat wraz z Cezarem i Pompejuszem, następnie, podobnie jak Pompejusz, został konsulem. Jednak teraz ktoś mógł przyćmić jego osiągnięcia.
W 55 roku p.n.e. Krassus wyruszył do Syrii - prowincji, którą otrzymał po podziale Imperium - z żądzą walki w sercu. Wschodnie imperium Partów stwarzało możliwości okrycia się chwałą i jeszcze większym bogactwem. Jednak jego chęć walki była zbyteczna i dalece przerastała jego talenty militarne. Szczerze mówiąc, Krassus był raczej typem rzetelnego generała, nie zaś wielkiego wodza, jak Cezar czy Pompejusz. Prawdopodobnie zdawał sobie sprawę, że swoje miejsce w triumwiracie zawdzięczał niewyobrażalnym bogactwom. Wątpliwe są również prawdziwe intencje Cezara, który pisał do Krassusa, przekonując go, by ten udał się na wojnę.
W roku 53 wyruszył na wojnę, lecz bez zastanowienia zignorował sugestie miejscowych doradców i skierował się wprost ku ziemiom Partów, choć zalecano mu atak przez góry Armenii. Legiony przekroczyły Eufrat na wysokości miasteczka Zeugma, kierując się na wschód, jednak na wieść o zbliżających się Partach Krassus przeformował szyki w masywny czworobok marszowy. Zmierzyła się z nim armia jazdy i konnych łuczników dowodzona przez ambitnego przywódcę Surenasa. Podczas gdy rzymska piechota utrzymywała pozycje, Partowie rozpoczęli bitwę w kakofonii budzących grozę w sercach wroga uderzeń bębnów. Z nieba spadł grad strzał...
Choć zwykle nie powinno się opowiadać wyników bitew, które przyjdzie ci stoczyć, warto poznać los Krassusa. Partowie pojmali go i stracili. Krassus był najprawdopodobniej najbogatszym człowiekiem w rzymskim świecie, dlatego Partowie wlali mu do gardła roztopione złoto. Następnie dobili rannych Rzymian a pozostałych wzięli do niewoli. Największą obelgą był fakt, że zdobyli wiele sztandarów, w tym orły legionów.

{CYNOCEPHALAE_TITLE}Kynoskefale
{CYNOCEPHALAE_DESCR}Po pobiciu Kartaginy pod Zamą i zwycięstwie w drugiej wojnie punickiej Rzym skierował swoją uwagę na nowe wyzwania.
W Grecji były sojusznik Kartaginy Filip Macedoński prowokował agresję Rzymian samym swoim istnieniem. Rzymianie nigdy nie zapominali ani nie wybaczali wrogom, nawet jeśli byli oni niezbyt skuteczni. Tytus Flamininus nie musiał długo przekonywać senatu o konieczności wyrównania rachunków z Filipem.
"W roku 200 p.n.e. rzymska armia wylądowała w Tesalii. Po pierwszych niepewnych manewrach obie strony rozbiły swoje obozy po dwóch stronach łańcucha wzgórz, zwanych od ich kształtu "psimi głowami", i zaczęły przygotowywać się do walki. W bitwie, która się wtedy odbyła, szala zwycięstwa chyliła się to w stronę jednego, to w stronę drugiego z adwersarzy, jednak ostatecznie zwycięstwo odnieśli Rzymianie."
Wpływy Filipa w Grecji zostały pomniejszone, a seria niewielkich kampanii Flamininusa sprawiła, że greckie miasta stały się niezależne od Macedonii już przed rokiem 196. Flamininus, który rozsądnie nie wymuszał poddaństwa wobec Rzymu, został obwołany wyzwolicielem, jednak w praktyce żadne z greckich miast nie było dość potężne, by sprzeciwić się woli Rzymu.

{MANCETTER_TITLE}Mancetter
{MANCETTER_DESCR}Dwadzieścia lat po pierwszej inwazji na Brytanię Rzymianie wciąż byli dalecy od spacyfikowania jej rdzennych mieszkańców. Potrzebowali poparcia miejscowej arystokracji, aby utrzymać władzę, jednak zdołali zrazić ją do siebie bezmierną chciwością i dumą. Nawet członkowie rodziny królewskiej byli z
le traktowani. Po śmierci króla Icenów jego dwór został splądrowany, żona wybatożona, a córka zgwałcona. Mieszkańcy Brytanii ujrzeli na własne oczy, jaka rola jest im pisana w rzymskim świecie.
Jednak nie wszystko szło po myśli Rzymian. Wdowa po królu, Boudicea, nie zamierzała pogodzić się z takim traktowaniem. Bez trudu zdołała zgromadzić ludzi, którzy podzielali jej nienawiść do Rzymu, i wyruszyła na Londinium, po drodze wybijając w pień osadników z Verulamium (St. Albans). W istocie mieszkańcy Brytanii nie tracili okazji, by pozbawić życia wszystkich Rzymian lub podróżnych, których zdołali pojmać.
Paullinus, rzymski namiestnik, zgromadził wszystkie wojska, jakie zdołał (dowódca jednego z jego własnych legionów odmówił wyruszenia mu z pomocą). Zmierzył się z Boudiceą w pobliżu Watrling Street, traktu handlowego prowadzącego z wybrzeża Kent, mając pod swoją komendą jedynie 10 000 ludzi. Jednak było to 10 000 zdyscyplinowanych, doświadczonych legionistów...
Rzez
Brytów była krwawa. W ciągu jednego dnia Paullinus zdołał ocalić Brytanię dla Imperium.
Boudicea wolała sama odebrać sobie życie, niż dać się schwytać i narazić na kolejne upokorzenia ze strony Rzymian.

{PHARSALUS_TITLE}Farsalos
{PHARSALUS_DESCR}Juliusz Cezar podczas kampanii w Galii nie tylko dowiódł swoich talentów, lecz również stał się popularnym i uznanym dowódcą. Jednak jego legiony czekał ostateczny test, gdy w 49 roku p.n.e. przekroczył Rubikon, formalną granicę własnej prowincji, i skierował się w głąb Italii, przeciwstawiając się potędze senatu i swojego największego rywala, Pompejusza. Przewagą Cezara było doświadczenie jego legionistów, z których większość była weteranami kampanii w Galii. Aby dodatkowo zapewnić sobie ich wierność, Cezar podwoił ich żołd.
Pompejusz wycofał wojska senatu do Grecji, pragnąc zgromadzić całą armię Rzymu na wschodzie wraz z wojskami z krajów ościennych. Cezar przemieszczał się szybko, dławiąc opór na zachodzie, a następnie wyruszył na wschód starając się schwytać Pompejusza w zasadzkę w Grecji, działał jednak zbyt pochopnie i nie zdołał zgromadzić zapasów niezbędnych do prowadzenia dłuższego oblężenia. Tak więc to Cezar musiał wycofać się z Grecji przez góry do Tesalii. Pompejusz, mimo że pragnął powrócić do Italii i odbić ziemie w sercu Imperium Rzymskiego, ruszył w ślad za nim.
W czerwcu obie armie dotarły do miasta Farsalos i starły się w jednej z największych bitew w historii Rzymu. Obie armie rozwinęły szyki, których jedno skrzydło graniczyło z rzeką Enipeus, jazda Pompejusza bacznie wypatrywała słabego punktu, który mogłaby zaatakować.
Gdy bitwa dobiegła końca, siły Pompejusza zostały rozbite, a on sam zbiegł do Egiptu. Cezar stał się władcą całego rzymskiego świata. Nawet po jego zabójstwie w Senacie w idy marcowe 44 roku p.n.e. jego imię przetrwało jako tytuł władców do czasów współczesnych, w formach takich jak kajzer, car czy cesarz. Jednak historia nie musiała potoczyć się w ten sposób...

{SPARTACUS_TITLE}Spartakus
{SPARTACUS_DESCR}Prawdopodobnie najsłynniejszy niewolnik w historii Rzymu. Samo imię Spartakusa budziło grozę w sercach Rzymian. On i jego gladiatorzy zgromadzili pod swoim sztandarem zdesperowanych niewolników z terenów całego Imperium i stworzyli z nich armię. Dla Rzymian był czymś więcej niż tylko buntownikiem - stanowił zagrożenie dla całego rzymskiego świata. Cała ekonomia opierała się na niewolnictwie, a niewolnicy byli wszechobecni. Gdyby zwrócili się oni przeciw swym prawowitym panom i zgładzili ich, któż mógłby czuć się bezpieczny, nawet w zaciszu własnego domostwa?
Dlatego właśnie Rzymianie nie szczędzili sił, starając się zniszczyć Spartakusa i dlatego też jego osiągnięcia są tak imponujące. W 73 roku p.n.e. zdołał on założyć obóz na stoku Wezuwiusza i odpierać kolejne ataki armii rzymskiej. W tym samym czasie jego ludzie plądrowali okoliczne latyfundia (posiadłości ziemskie), niemal bez wysiłku sprowadzając uwolnionych niewolników zasilających szeregi armii Spartakusa.
Spartakus utrzymał się jeszcze przez dwa lata, do momentu, gdy niesnaski wśród niewolników rozdzieliły jego siły, wskutek czego został pokonany przez połączone wojska Pompejusza i Licyniusza Krassusa. W trakcie ostatniej kampanii Krassus wzniósł nawet mur i fosę ciągnące się przez 60 kilometrów, starając się zamknąć Spartakusa w potrzasku!

{TEUTOBURGERWALD_TITLE}Las Teutoburski
{TEUTOBURGERWALD_DESCR}Do roku 9 n.e. granice świata rzymskiego rozciągały się wzdłuż linii Renu. Na północy, w mrocznych ostępach ukrywali się barbarzyńcy, knując spiski (wedle rzymskiego mniemania) mające zniszczyć ich cywilizację.
Imperator August był jednak absolutnie przekonany, że wygody cywilizowanego życia zostaną przyjęte przez plemiona germańskie i naciskał na szybki rozwój prowincji na terenie Germanii. Niestety, szanse na przekonanie gruboskórnych Germanów do cywilizacji i związanych z nią udogodnień były niewielkie. Być może właśnie dlatego gubernatorem prowincji mianowany został Kwintyliusz Warus. Był utalentowanym namiestnikiem, lecz niezbyt zdolnym żołnierzem. Sam będąc cywilem, realizował cywilne zadania, takie jak pobór podatków, zaciąg wojsk i wprowadzanie rzymskich praw. Wydawało się, że rzymska skuteczność pozwoli pokonać Germanów.
Z drugiej strony plemiona germańskie zgadzały się wprawdzie, że wygody, jakie kojarzyły się z Rzymem, były zapewne bardzo miłe, jednak rządy Rzymian i podatki już znacznie mniej. Zresztą na podatki brakowało pieniędzy (były one zbędne w wypadku handlu wymiennego), wolni wojownicy postrzegali zaciąg jako niewolnictwo, a prawa rzymskie wydawały się im kompletnym barbarzyństwem. Zgodnie z nimi wolno było więzić i chłostać ludzi tylko dlatego, że jakiś okrutny władca ziemski wygrał proces.
Warus założył swój główny obóz w okolicy Weser (prawdopodobnie w pobliżu współczesnego Minden), jednak z nadejściem zimy on sam, jego armia i inni mieszkańcy obozu wycofali się do zimowych kwater na południu. Na taką szansę czekali Germanie. Arminiusz, ich zakonspirowany przywódca, odwiedził obóz Warusa - gdy Rzymianie wyruszyli, a trasa ich przemarszu została ustalona, zniknął - wtedy rozpoczęły się ataki leśnych oddziałów dzikich Germanów...

Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************
Ź*
Ź* THIS FILE GONE FOR LOCALISATION!!!
Ź* ALL CHANGES & ADDITIONS MADE POST THE DATE SPECIFIED
Ź* BELOW MUST GO UNDERNEATH THIS DIVIDER!!!
Ź*
Ź***** Changes made after 29/03/2004 17:30:00
Ź*
Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************

{TELAMON_TITLE}Telamon
{TELAMON_DESCR}Po zakończeniu pierwszej wojny punickiej i wojny z Pyrrusem Rzymianie mieli wszelkie powody do zadowolenia z ich wyniku. Na północy Italii było niespokojnie, jednak już sama obecność armii zdławiła wszelki opór. Rzymianie zdecydowali się nawet zamknąć świątynię Janusa w Forum, co zdarzało się jedynie wtedy, gdy na terenie Rzymu panował pokój. Nieczęsto tak się działo.
Jednak pokój nigdy nie trwa wiecznie. W roku 225 p.n.e. zjednoczone siły szczepów galijskich i najemników z Galijskich Alp wkroczyły na teren Etrurii przez niestrzeżoną przełęcz w Apeninach. Na spotkanie sił inwazyjnych Rzymianie wezwali posiłki z całej środkowej i południowej Italii, szybko mobilizując siły obronne. Dzięki temu zdołali wymanewrować Galów i zepchnąć najez
dz
ców w kierunku wybrzeża Toskanii, podczas gdy druga armia nie napotykając oporu wylądowała w Pisae (dziś Pisa), odcinając wrogowi drogę odwrotu.
Galowie wpadli w zasadzkę - zostali otoczeni. Pod Telamon na wybrzeżu Etrurii Galowie stali, opierając się o siebie plecami w oczekiwaniu na nadciągających Rzymian. Ci ostatni jednak sporo nauczyli się w trakcie swoich wojen z Galami i nie przerazili się na widok szarżującego nieprzyjaciela...
Po bitwie pod Telamon Rzymianie postanowili położyć kres swoim problemom. Północna Italia musiała czuć się bezpiecznie, a Galów należało pokonać, dzięki czemu Rzym niemal dwukrotnie zwiększyłby strefę swoich bezpośrednich wpływów. Do roku 220 p.n.e. niemal wszystkie galijskie plemiona zostały pokonane, a Kartagina została znacznie osłabiona przez odcięcie jednego ze swoich głównych z
ródeł najemników. Niestety, wywalczony pokój nie miał trwać długo.

{RAPHIA_TITLE}Rafia
{RAPHIA_DESCR}Ponad sto lat po śmierci Aleksandra Wielkiego jego następcy wciąż walczyli o władzę nad podzielonym imperium, w tym również na środkowym wschodzie, w jednej z najbardziej niespokojnych okolic świata. Antioch III, syn Seleukosa, starał się zdominować Coelesyrię (obejmującą tereny współczesnej Libii, Izraela i Jordanii), uprzednio zaanektowanej przez Egipt. Antioch z początku nie mógł wiele zdziałać, jednak gdy nowy król Egiptu, Ptolemeusz IV, wstąpił na tron, spostrzegł swoją szansę. Ponieważ nie był on postacią popularną, część egipskich generałów i gubernatorów postanowiła go zdradzić, a kraj stanął przed widmem wojny.
Wiosną 217 roku p.n.e. obie strony ukończyły przygotowania. Egipscy dyplomaci wystarczająco długo opóz
niali wybuch wojny. Egipt zgromadził najemną armię, jednak Antioch zdołał przejąć znaczne obszary Coelesyrii w trakcie swoich kampanii w latach ubiegłych. Dwie armie starły się w pobliżu niewielkiego miasteczka Rafia na terenie obecnej Gazy. Jedno ze skrzydeł każdej armii było chronione przez morze. Obaj władcy to właśnie skrzydło wzmocnili i z niego kierowali bitwą...
Chociaż Ptolemeusz odniósł zwycięstwo (Antioch w ogniu bitwy w trakcie szarży jazdy został odcięty od swojej armii) nie podjął on żadnych działań, które mogłyby mu zapewnić wymierne korzyści. Antioch prowadził dalej walki na granicach jego państwa i wiodło mu się całkiem dobrze, powrócił zresztą do Coelesyrii w roku 200 p.n.e., pragnąć pomścić swoją porażkę i przyłączyć nowe tereny do swojego królestwa.

{LAKE_TRASIMENE_TITLE}Jezioro Trazymeńskie
{LAKE_TRASIMENE_DESCR}Rzym wcale nie był skazany na sukces. Gdy Rzymianie starali się przejąć kontrolę nad półwyspem Italii, inny naród, Kartagińczycy, zapamiętale tworzył własne imperium na terenie Hiszpanii i Afryki Północnej. Starcie tych dwóch powstających w sąsiedztwie potęg było jedynie kwestią czasu. W zachodniej części basenu Morza Śródziemnego nie było miejsca dla dwóch takich imperiów.
Podczas gdy Rzym opierał swoją potęgę na legionach, morska potęga Kartaginy miała z
ródło w bogactwach, które miasto zdobywało dzięki rozwojowi handlu. Jednak Rzymianie zdołali pokonać swoich konkurentów w Italii, zagrozić morskiej dominacji Kartaginy podczas pierwszej wojny punickiej, a następnie podsycić żądzę kolejnych podbojów, przejmując kontrolę nad Sardynią i Korsyką. Takie działania musiały spowodować reakcję Kartaginy. Nie mogła ona pozwolić, by władzę przejęli nowicjusze z północy, z Italii.
Na szczęście dla Kartaginy jednym z jej generałów był Hannibal, którego należy wspomnieć jako geniusza wojskowości. W roku 218 p.n.e. poprowadził on armię z Hiszpanii przez Alpy do północnej Italii i stawił czoła potędze Rzymu. Rozbił Rzymian pod Trebią w roku 217 p.n.e. i wymusił na nich strategię defensywną, po części dzięki temu, że po tej bitwie w szeregi jego armii wstąpiło wielu Galów. Hannibal nie zdoła jednak wykorzystać swojego sukcesu, ponieważ mieszkańcy Italii w przeciwieństwie do Galów pozostali wierni Republice Rzymu.
Hannibal jednak wciąż parł naprzód i ponownie spotkał się z armia rzymską w pobliżu jeziora Trazymeńskiego. Miał teraz szansę ponownie dowieść swoich talentów, tym razem stając przeciwko potędze armii konsularnej pod dowództwem C. Flaminiusza. Zdążył już wykazać się finezją, dowodząc różnymi typami wojsk w starciu z brutalną siłą rzymskiego dowódcy nad rzeką Trebia. Również i tym razem Hannibal zamierzał dać Rzymianom bolesną nauczkę. Nie miała to być ostatnia lekcja, jakiej udzielił w swojej karierze generała.

{SYRACUSE_TITLE}Syrakuzy
{SYRACUSE_DESCR}Państwo-miasto Syrakuzy na początku było grecką kolonią na Sycylii, leżącą w miejscu dogodnym do obrony, z własnym portem. Miasto to, jak wiele greckich osad, prowadziło liczne wojny, broniąc się przed Kartaginą, Etruskami, a w końcu przed Atenami, aż wreszcie w roku 413 p.n.e. zdominowało zachodnią część basenu Morza Śródziemnego. Podczas następnych stu lat Kartagina po raz kolejny podjęła próbę rozszerzenia strefy swoich wpływów na Sycylię, a Syrakuzy zwróciły się do swoich greckich i rzymskich sojuszników o pomoc.
Sojusz z Rzymem został zerwany po śmierci króla Syrakuz, Hierona, w roku 215 p.n.e. Jego młodszy wnuk i dziedzic, Hieronim, kierował sympatię w stronę Kartaginy, został jednak zamordowany, a po jego śmierci ustanowiono republikę. Gdy stało się jasne, że w Syrakuzach władzę zaczynają przejmować sprzymierzeńcy Kartaginy, Rzymianie wysłali na Sycylię armię inwazyjną pod dowództwem Klaudiusza Marceliusza. Pospieszne zajęcie jednego z wysuniętych posterunków Syrakuz przez Rzymian nie poprawiło ich wizerunku w mieście. Wynikiem tej akcji była rzez
popleczników Rzymu i ponowne poparcie sojuszu Hierona z Kartaginą.
Marceliusz bezzwłocznie rozpoczął oblężenie Syrakuz. Stopniowo przerodziło się ono w ciężki i długi bój, jednak w końcu Marceliusz przełamał zewnętrzną linię obrony podczas śmiałego nocnego ataku. Najtragiczniejsze chwile nastąpiły po tym, jak Marceliusz nakazał splądrować miasto. Rzymscy żołnierze podczas plądrowania zabili największego żyjącego wówczas wynalazcę - Archimedesa... Korzystnym wynikiem tych wydarzeń było bliskie spotkanie Rzymian z kulturą grecką, która znalazła uznanie w ich oczach.

{ZAMA_TITLE}Zama
{ZAMA_DESCR}Po piętnastu latach wojny Kartagina i Rzym były na skraju całkowitego wyczerpania. Druga wojna punicka nie toczyła się po myśli Kartaginy, jednak również Rzymianie zaczęli odczuwać braki w zaopatrzeniu.
Mimo swoich wspaniałych zwycięstw Hannibal nie zdołał złamać potęgi Rzymu w Italii. Wciąż działał, jednak do dokonania przełomowego ruchu brakowało mu ludzi. Rzymianie z rozmysłem pozwalali mu na manewry, aż w końcu zdołali odeprzeć armię Kartaginy z Hiszpanii, ponosząc znaczne straty. Dzięki temu nauczyli się jednak, że można pokonać Kartaginę dzięki skutecznej taktyce na polu bitwy, a nie podczas długotrwałej, wyczerpującej wojny.
W roku 204 p.n.e. Scypion na czele wielkiego rzymskiego oddziału wylądował w północnej Afryce. Dwuletnia, ciężka kampania i śmiałe zwycięstwa Scypiona sprawiły, że Kartagina poprosiła o pokój. Rzymianie zdołali również rozdzielić Kartaginę i Numidię i umieścić własnego kandydata na tronie numidyjskim. Zawarto pokój, a wojna miała się niemal ku końcowi, lecz powrót Hannibala i jego weteranów z Italii sprawił, że zwolennicy zdecydowanej polityki Kartaginy przejęli władzę, zanim doszło do pełnego wprowadzenia postanowień traktatu. Po zerwaniu zawieszenia broni wrogie armie zwróciły się przeciw sobie pod Zamą.
Wojska rozwinęły szyki. Armia Scypiona miała za sobą doborowe szkolenie. Hannibal miał do dyspozycji spory oddział słoni, jednak tym razem brakowało mu jazdy. Utrata Numidii znacznie osłabiła jego jazdę...

{MAGNESIA_TITLE}Magnezja
{MAGNESIA_DESCR}Po śmierci Aleksandra Wielkiego jego generałowie rozpoczęli walkę o władzę nad jego imperium. Wskutek tych sporów imperium zostało podzielone na trzy samodzielne państwa. Należała do nich Macedonia, w której władzę sprawowała dynastia Antygonidów, królestwo Seleucydów oraz Egipt rządzony przez dynastię Ptolemeuszy (z rodziny tej wywodziła się słynna, piękna i niezwykle kusząca Kleopatra).
Podczas gdy Rzymianie starali się pokonać Macedonię, Antioch III władający królestwem Seleucydów usilnie zabiegał o odzyskanie części Azji Mniejszej (obecnej Turcji). Choć Rzymianie nie byli bezpośrednio zainteresowani wpływami w tym obszarze basenu Morza Śródziemnego, to mieli zainteresowanych nimi sojuszników, szczególnie Pergamon. Rzym interweniował choćby dlatego, że jakikolwiek potężniejszy kraj mógłby w przyszłości stać się zagrożeniem dla jego bezpieczeństwa.
Relacje między Seleucydami a Rzymianami nie uległy poprawie po wystąpieniu Hannibala przed sądem Seleucydów. Mimo że wojna nie została wypowiedziana, rozpoczęcie walk było jedynie kwestią czasu. Żadna ze stron tak naprawdę nie pragnęła wojny, jednak w napiętej atmosferze rzymskiej arogancji, podejrzeń Seleucydów dotyczących motywów Rzymian i po ponownym pojawieniu się Hannibala stała się ona faktem. Wynik tej wojny oznaczał dla Seleucydów początek końca.
Pod Magnezją (obecna zachodnia Turcja) spotkały się armie Rzymu i Antiocha III. Szyk Seleucydów tworzyły duże, regularne falangi przedzielane oddziałami słoni, dzięki czemu stanowiły one bardziej elastyczną linię niż klasyczna falanga. Jak każda falanga była ona narażona na ataki na skrzydła, przy czym problem ten pogłębiała jeszcze niska jakość jazdy greckiej. W starciu ze zdyscyplinowanymi i elastycznymi legionami rzymskimi armia Seleucydów stanęła na krawędzi zagłady...

{ARAUSIO_TITLE}Arausio
{ARAUSIO_DESCR}Gdy Rzym powiększał swoje terytorium pod koniec 2 wieku p.n.e., inne ludy, w tym barbarzyńskie szczepy na północy i zachodzie, również nie pozostawały bierne. Cymbrowie i Teutonowie od wielu lat istnieli na obrzeżu rzymskiego świata po tym, jak opuścili swoje ziemie na Jutlandii i Fryzji, uciekając przed kaprysami mórz. Ich podróż nie doprowadziła ich od razu na ziemie rzymskie, gdyż nie chcieli się mierzyć z legionami, jednak potrzeba zdobycia przestrzeni życiowej stanowiła palący problem. To właśnie ta przyczyna doprowadziła ich na tereny galijskich Alp około roku 110 p.n.e. i w ostateczności do konfrontacji z Rzymem.
Dotąd senat poświęcał im niewiele uwagi, odrzucał jednak wszelkie propozycje pokojowe ze strony barbarzyńców. W roku 105 konsul Gnejusz Malliusz Maximus został oddelegowany na północ na czele swojej armii z zadaniem rozwiązania problemu, lecz na jego drodze stanęła niechęć do współpracy okazana przez prokonsula Kwintusa Serwiliusza Caepio. Tak się złożyło, że Caepio był podejrzewany o przywłaszczenie olbrzymiego łupu w srebrze i złocie zdobytego podczas wcześniejszych kampanii, który powinien był trafić do skarbca Rzymu.
Bitwa pod Arausio, w pobliżu współczesnego Orange, była całkowitą porażką Rzymian. Szczęśliwie dla Rzymu najez
dz
cy nie skorzystali z otwartej drogi do serca Imperium. Cymbrowie wyruszyli w kierunku Hiszpanii, a Teutonowie kontynuowali podróż na terenach Francji. Miasto Rzym cudem uniknęło klęski.
Po tak dotkliwej porażce Rzymianie wybrali Gajusza Mariusza na stanowisko konsula. To właśnie on całkowicie zreformował organizację armii rzymskiej, nie tylko tworząc nowy model legionu, lecz również ucząc legionistów nowych metod walki i zwiększając ich mobilność dzięki założeniu, że każdy legionista musi sam nieść swój sprzęt, nie oglądając się na wóz transportowy. Legiony Mariusza miały stać się siłą, która pozwoliła Rzymowi zdominować cały znany świat.

{JUGURTHA_TITLE}Jugurta
{JUGURTHA_DESCR}Numidia przez wiele stuleci była królestwem zależnym od Kartaginy, a jej granice w przybliżeniu pokrywały się z granicami obecnej Algierii. Jej mieszkańcy prowadzili na wpół koczowniczy tryb życia mniej więcej do czasów drugiej wojny punickiej, gdy król Masynissa zmienił stronę, porzucając Kartaginę dla Rzymu. Przez dziesiątki lat rozszerzał swoje wpływy, odbierając tereny należące dotąd do Kartaginy i próbując zmienić ludzi w osiadłych rolników.
Numidia dostarczyła Rzymowi pretekstu do wyprowadzenia ostatecznego ataku na Kartaginę, w trakcie którego miasto zostało starte z powierzchni ziemi, a jego pozostałości posypane solą. Uchodzący Kartagińczycy otrzymali zezwolenie na osiedlenie się na terenach, które przeszły we władanie Numidii. Jednak ziarno niezgody zostało posiane, gdy nowy król, Micipsa, zaadaptował swojego bratanka, Jugurthę, i wyznaczył go dziedzicem. Po latach otrzymał on dowództwo nad armią wysłaną na pomoc Rzymowi i zaimponował własnym podkomendnym swoim talentem militarnym. Tymczasem Micipsa doczekał się dwóch synów i wydziedziczył Jugurthę. Po śmierci Micipsy Jugurtha doszedł do wniosku, że podział królestwa między braci nie był najlepszym pomysłem i uzurpował sobie prawo do tronu. Jeden z synów został zamordowany, drugi zbiegł do Rzymu. Na tym mogło się skończyć, lecz Jugurtha dał się sprowokować i w roku 109 p.n.e. wypowiedział wojnę.
Człowiekiem, z którym przyszło mu się zmierzyć, był Gajusz Mariusz. Wybrany na stanowisko konsula dwa razy z rzędu, co wedle praw rzymskich nie powinno było nastąpić, Mariusz był jednym z najlepszych żołnierzy, jakich kiedykolwiek zrodził Rzym. Jego talenty organizacyjne odegrały kluczową rolę podczas reorganizacji strategii legionów. To dzięki Mariuszowi zmodyfikowana struktura legionów pozwoliła Rzymowi całkowicie zdominować cały znany świat. Jednak w trakcie obecnego kryzysu uwaga Rzymu była skupiona na znacznie bliższym zagrożeniu - kolejna inwazja barbarzyńców na Italię wydawała się nieunikniona.
Po bitwie Jugurtha zakuty w łańcuchy trafił do Rzymu, a po przejściu jego ulicami podczas parady zwycięstwa został rytualnie stracony - tak zginął kolejny wróg senatu i ludu rzymskiego.

{CHAERONEA_TITLE}Chaeronea
{CHAERONEA_DESCR}W Rzymie sukcesy militarne i wpływy polityczne były ze sobą powiązane. Osiągnięcie tego drugiego bez pierwszego było praktycznie niemożliwe.
Lucjusz Korneliusz Sulla rozpoczął swoją karierę wojskową pod komendą Mariusza w Afryce, pomagając schwytać Jugurthę w Numidii, a w roku 86 p.n.e. został konsulem i członkiem senatu. Mariusz, 'człowiek ludu', stał się teraz jego rywalem. Obaj byli zdecydowani walczyć na śmierć i życie o władzę nad Rzymem i rzymskim światem, nawet mimo tego, że Imperium było atakowane. Mitrydates, satrapa Pontu, przemierzał ziemie Azji Mniejszej, kierując się na zachód - ku terytoriom rzymskim.
Dowódca armii, która stanęłaby na jego drodze, odniósłby korzyści polityczne, a Mariusz zdołał pokonać Sullę na froncie politycznym i otrzymać tę misję. Niemal na pewno Mariusz troskał się, że Sulla był bardziej utalentowanym generałem - a tym samym bardziej wpływowym - niż on sam. Wściekły i urażony porażką, Sulla skierował swoje wojska w stronę Rzymu i wyzwał Mariusza i jego sprzymierzeńców do walki! Gdy Mariusz został wyjęty spod prawa (w końcu to zwycięzcy piszą historię), Sulla zwrócił się przeciwko Grecji i leżącej za nią Azji z zamiarem wyeliminowania zagrożenia ze strony Mitrydatesa i Pontu.
Sulla na czele pięciu legionów wylądował w Epirze, zajął Ateny i zmierzył się z armią Pontu pod Chaeroneą, póz
niejszym miejscem narodzin Plutarchy. Po pokonaniu wroga nałożył zawrotne grzywny, zmuszając Mitrydatesa do wypłacenia 2000 srebrnych talentów (talent był jednostką wagi równą w przybliżeniu udz
wigowi jednego mężczyzny), przekazania 70 okrętów wojennych i wcześniej zdobytych ziem oraz złożenia przysięgi wasalnej Rzymowi. Jednak w Rzymie Sulla został ogłoszony wrogiem publicznym. Jego dom został zrównany z ziemią, a dobra jego rodziny i przyjaciół zostały skonfiskowane.
Po zapewnieniu sobie zwycięstwa Sulla wykorzystał je do zdobycia całkowitej władzy nad Rzymem. Człowiek wysłany, by go zastąpić w Azji, został zamordowany, a Sulla powrócił do miasta jako zwycięzca i dyktator. Jego brutalny reżim doprowadził do wymordowania wielu wrogów i zajęcia ich posiadłości, on sam zmodernizował rząd, pozbawił senat wpływów, wprowadził wiele niepopularnych ustaw, a na koniec, ku zdziwieniu wszystkich, zrezygnował z roli dyktatora i zmarł w pokoju wiele lat póz
niej na skutek gorączki...

{GERGOVIA_TITLE}Gergowia
{GERGOVIA_DESCR}Juliusz Cezar został mianowany prokonsulem połączonych prowincji Illirii, północnej Italii i Galii zaalpejskiej - rozległych terenów, jednak jego zdaniem wciąż nie dość rozległych. Na szczęście dowodził on jedną z najlepszych ówczesnych armii, którą tworzyli zahartowani w boju legioniści i utalentowani inżynierowie. Mimo to dla jego celów było to wciąż za mało, dlatego rekrutował on legiony z miejscowych ludów, nieposiadających rzymskiego obywatelstwa, czego wcześniej nie uczynił żaden z rzymskich generałów.
Podczas kilku szybkich kampanii rozbił rzesze galijskich plemion na terenie obecnej Francji, od Renu po kanał La Manche. Celem Cezara było zdobycie wpływów politycznych w Rzymie, nie tylko podbicie bandy barbarzyńców. Znalazł nawet czas na przekroczenie Renu i walkę z Germanami oraz przemarsz przez Brytanię połączony z szybką lekcją rzymskiej myśli wojskowej udzieloną jej mieszkańcom. Jednak w trakcie wszystkich swoich kampanii wciąż zwracał uwagę na polityczne manewry swoich rzymskich rodaków, Krassusa i Pompejusza, oraz na to, jak senat postrzegał jego zwycięstwa. Na szczęście Krassus niedługo miał rozstać się z życiem, po tym jak za namową samego Cezara nierozsądnie wyruszył na wojenną przygodę.
Sprawy toczyły się pomyślnie do roku 54 p.n.e., kiedy to wybuchła rewolta pod przywództwem Wercyngetoryksa, galijskiego arystokraty. Zaatakowany Cezar został zmuszony do zmierzenia się z armią Galów, choć dotąd sprawy wyglądały raczej odwrotnie. Zimą, w latach 54-53 p.n.e., Galowie zniszczyli jeden z jego legionów, zbliżając tym samym widmo klęski. Galijska rewolta zaczynała stanowić poważny problem.
W roku 53 p.n.e. Galowie i Rzymianie stanęli naprzeciw siebie pod Gergowią. Po bitwie umiejętność szerzenia korzystnej dla siebie propagandy przez Cezara została wystawiona na ciężką próbę. Bitwa ta była jednym z jego nielicznych niepowodzeń (nie porażek, gdyby taką się stała, byłaby to wina kogoś innego). Wercyngetoryks i Galowie wzięli górę nad Rzymianami, jednak Cezar miał zaznać słodyczy zemsty i zwycięstwa rok póz
niej pod Alezją.
Wercyngetoryks słono zapłacił za znieważenie autorytetu Rzymu. Po kapitulacji został przeprowadzony ulicami Rzymu i publicznie ścięty.

{ALEXANDRIA_TITLE}Aleksandria
{ALEXANDRIA_DESCR}Po swojej porażce pod Pharsalos rywal Cezara, Pompejusz, uznał, że dla własnego dobra powinien się udać do Egiptu. Rzym od dawna interesował się Egiptem i był 'strażnikiem' dynastii Ptolemeuszy, dlatego jego decyzja o ucieczce do Egiptu nie była bezpodstawna. Wyruszył drogą morską, chcąc poprosić o azyl władcę Egiptu, Ptolemeusza XIII, jednak nim dotarł na miejsce, został zamordowany.
ścigający go Cezar w niedługi czas póz
niej dotarł do Egiptu i głęboko zaangażował się w jego wewnętrzną politykę i sprzeczki dynastyczne Ptolemeuszy - co zwykle oznaczało to samo.
Ptolemeusz XIII nie był jedynym członkiem rodziny roszczącym sobie prawa do tronu. Jego siostra i żona zarazem (grecka dynastia Ptolemeuszy przyjęła zwyczaje egipskich faraonów), Kleopatra VII, sama pragnęła zostać królową. Ta dwudziestodwuletnia kobieta rozkazała zanieść się do kwatery Cezara (który był notorycznym samotnikiem) ukryta w orientalnym dywanie i przekonała starego lisa, by poparł ją, zamiast jej brata. Jej plan powiódł się, po przybyciu posiłków z Rzymu Cezar przeprowadził w jej imieniu zamach stanu, walcząc z lojalistami popierającymi Ptolemeusza na ulicach Aleksandrii.
Po bitwie Kleopatra poślubiła swojego młodszego brata, Ptolemeusza XIV, została kochanką Cezara i urodziła mu syna Cezariona. Odtąd mogliby żyć szczęśliwie, gdyby nie fakt, że zachowanie Cezara rozwścieczyło senat. Po zabójstwie Cezara Kleopatra uczyniła Marka Antoniusza obiektem swoich uczuć, co miało stać się przyczyną jej tragedii...

{BIBRACTE_TITLE}Bibracte
{BIBRACTE_DESCR}Gdy Rzymianie przybyli do Galii zaalpejskiej, bezzwłocznie zaangażowali się lokalną politykę Celtów. Na tych terenach istniało ponad 60 różnych plemion, a zjednoczeni Rzymianie stanowili dominująca potęgę. Oznaczało to, że wiele celtyckich plemion zwiedzionych rozwojem handlu i bogactwami stopniowo trafiało do rzymskiej strefy wpływów. Eduowie byli jednym z takich plemion, które z nadania senatu otrzymało nawet tytuł 'Braci Rzymu', podkreślający ich bliski z nim związek.
Naturalną koleją rzeczy Eduowie zwrócili się o pomoc do Rzymian, gdy zostali zaatakowani przez Helwetów, plemię, które schodząc z gór, wkroczyło na ich ziemie. Początkowo senat odmówił pomocy, jednak Juliusz Cezar, ówczesny prokonsul, zwietrzył okazję wzmocnienia rzymskich wpływów w Galii. Zgodził się pomóc Eduom, widząc w tym szansę wprowadzenia swojej armii na terytoria Celtów. Gdy Helweci zostaną pobici, kwestia ewentualnego wycofania wojsk będzie miała zupełnie inny wymiar...

{MONS_GRAUPIUS_TITLE}Mons Graupius
{MONS_GRAUPIUS_DESCR}'Rabują, mordują, gwałcą i nazywają to rzymskim prawem. Pustoszą ziemie i nazywają to pokojem.'
To jedynie cześć przekleństw i słów krytyki kierowanych pod adresem Rzymian przez Calgacusa, przywódcę Celtów, wedle relacji historyka Tacyta.
W roku 84 n.e. południowa część Brytanii została w większości spacyfikowana, jednak w górach północy tubylcy wciąż stawiali opór rzymskiej potędze. Agrykola, gubernator Brytanii, wyruszył na północ, prowadząc znaczne siły z zamiarem rzucenia niewdzięczników na kolana i umocnienia autorytetu Rzymu w górach. Brytowie stworzyli bastion oporu na zboczach Mons Graupius. Bitwa, która rozgorzała po ataku Rzymian, była bezlitosną rzezią tubylców...
Pisma Tacyta są jedynym z
ródłem danych historycznych dotyczących tej bitwy. Cytuje on - a dla rzymskiego pisarza była to bezpieczna metoda krytyki rzymskich władz - znakomitą i porywającą mowę Calgacusa przed bitwą. Wódz Brytów wzywa swoich wojowników do obrony swoich domów, wolności i życia przed potęgą Rzymu, podczas gdy Agrykola i jego legiony zbliżają się z żądzą mordu. Niestety, Tacyt nie był zbyt dobrym geografem i dokładne położenie Mons Graupius pozostaje nieznane. Sugerowane jest kilka możliwych lokacji, między innymi na terenie Grampians.

{TIGRANOCERTA_TITLE}Tigranokerta
{TIGRANOCERTA_DESCR}Przez długi okres swojej historii Armenia stanowiła języczek u wagi ścierających się potęg, jednak na początku pierwszego wieku p.n.e. również w niej rozbudziły się imperialne ambicje. Król Armenii, Tigranes, zajął większość Syrii i wzniósł nową stolicę, którą nazwał Tigranokerta. Jednak nierozsądnie zjednoczył się z sąsiednim królestwem Pontu w walce przeciwko Rzymowi, wskutek czego w roku 69 p.n.e. rzymski generał Lukullus wyruszył przeciw niemu, by wyrównać rachunki.
Lukullus wkroczył na teren Syrii z niewielkimi siłami 20 000 weteranów. Początkowo Tigranes pogardliwie opisywał wojska Lukullusa jako 'zbyt liczne jak na ambasadę, zbyt słabe, by zwać je armią', jednak gdy Lukullus rozpoczął oblężenie stolicy, został zmuszony do działania. Tigranes stworzył olbrzymią armię, której trzon stanowili katafrakci - jazda składająca się z ciężkozbrojnych jez
dz
ców dosiadających opancerzonych koni.
Tigranes wyruszył na spotkanie Lukullusa w pobliżu niewielkiej rzeki. Lukullus w odpowiedzi przemaszerował wzdłuż jej biegu, symulując odwrót, a następnie skierował szarżę przez bród i zaatakował prawą flankę armeńskiej armii, na której znajdowała się katafrakta. Gdy została ona związana walką z jazdą Lukullusa, zdołał on przeprowadzić dwie piesze kohorty na jej skrzydło i przypuścił atak. Katafrakci, którzy nigdy nie byli atakowani pieszo, odkryli nagle, że przegrupowanie w ciasnym szyku i ciężkich zbrojach jest niemożliwe i zostali rozproszeni. Przerażona utratą swoich najlepszych jednostek, reszta armii Tigranesa poszła w jej ślady.
W dniu narodzin swojego imperium Armenia stała się jedynie przypisem w podręcznikach historii.


Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************
Ź*
Ź* THIS FILE GONE FOR LOCALISATION!!!
Ź* ALL CHANGES & ADDITIONS MADE POST THE DATE SPECIFIED
Ź* BELOW MUST GO UNDERNEATH THIS DIVIDER!!!
Ź*
Ź***** Changes made after 21/04/2004 17:30:00
Ź*
Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************

Ź NB: In the following (Bibracte), I've changed "Brothers of Rome" to "Friends of Rome", which is the correct term. (Luci Black)
{BIBRACTE_TITLE}Bibracte
{BIBRACTE_DESCR}Gdy Rzymianie przybyli do Galii zaalpejskiej, bezzwłocznie zaangażowali się lokalną politykę Celtów. Na tych terenach istniało ponad 60 różnych plemion, a zjednoczeni Rzymianie stanowili dominująca potęgę. Oznaczało to, że wiele celtyckich plemion zwiedzionych rozwojem handlu i bogactwami stopniowo trafiało do rzymskiej strefy wpływów. Eduowie byli jednym z takich plemion, które z nadania senatu otrzymało nawet tytuł 'Przyjaciół Rzymu', podkreślający ich bliski z nim związek.
Naturalną koleją rzeczy Eduowie zwrócili się o pomoc do Rzymian, gdy zostali zaatakowani przez Helwetów, plemię, które schodząc z gór, wkroczyło na ich ziemie. Początkowo senat odmówił pomocy, jednak Juliusz Cezar, ówczesny prokonsul, zwietrzył okazję wzmocnienia rzymskich wpływów w Galii. Zgodził się pomóc Eduom, widząc w tym szanse wprowadzenia swojej armii na terytoria Celtów. Gdy Helweci zostaną pobici, kwestia ewentualnego wycofania wojsk będzie miała zupełnie inny wymiar...

Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************
Ź*
Ź* THIS FILE GONE FOR LOCALISATION!!!
Ź* ALL CHANGES & ADDITIONS MADE POST THE DATE SPECIFIED
Ź* BELOW MUST GO UNDERNEATH THIS DIVIDER!!!
Ź*
Ź***** Changes made after 13/05/2004 09:00:00
Ź*
Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************

Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************
Ź*
Ź* THIS FILE GONE FOR LOCALISATION!!!
Ź* ALL CHANGES & ADDITIONS MADE POST THE DATE SPECIFIED
Ź* BELOW MUST GO UNDERNEATH THIS DIVIDER!!!
Ź*
Ź***** Changes made after 03/06/2004 16:48:00
Ź*
Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************

{TELAMON_TITLE}Telamon
{TELAMON_DESCR}Po zakończeniu pierwszej wojny punickiej Rzymianie mieli wszelkie powody do zadowolenia z jej wyniku. Na północy Italii było niespokojnie, jednak już sama obecność armii zdławiła wszelki opór. Jednak w roku 225 p.n.e. zjednoczone siły plemion galijskich i najemników z Galijskich Alp wkroczyły na teren Etrurii przez niestrzeżoną przełęcz w Apeninach. Na spotkanie sił inwazyjnych Rzymianie wezwali posiłki z całej środkowej i południowej Italii, szybko mobilizując siły obronne. Dzięki temu zdołali wymanewrować Galów i zepchnąć najez
dz
ców w kierunku wybrzeża Toskanii, podczas gdy druga armia nie napotykając oporu wylądowała w Pisae (dziś Pisa), odcinając wrogowi drogę odwrotu. Galowie wpadli w zasadzkę - zostali otoczeni.
Po bitwie pod Telamon Rzymianie postanowili położyć kres swoim problemom. Północna Italia musiała czuć się bezpiecznie, a Galów należało pokonać, dzięki czemu Rzym niemal dwukrotnie zwiększyłby strefę swoich bezpośrednich wpływów. Do roku 220 p.n.e. niemal wszystkie galijskie plemiona zostały pokonane, a Kartagina została znacznie osłabiona przez odcięcie jednego ze swoich głównych z
ródeł najemników. Niestety, wywalczony pokój nie miał trwać długo.

{RAPHIA_TITLE}Rafia
{RAPHIA_DESCR}Ponad sto lat po śmierci Aleksandra Wielkiego jego następcy wciąż walczyli o władzę nad podzielonym imperium. Antioch III, syn Seleukosa, starał się zdominować Coelesyrię (obejmującą tereny współczesnej Libii, Izraela i Jordanii), uprzednio zaanektowanej przez Egipt. Antioch z początku nie mógł wiele zdziałać, jednak gdy nowy król Egiptu, Ptolemeusz IV, wstąpił na tron, spostrzegł swoją szansę. Ponieważ nie był on postacią popularną, część egipskich generałów i gubernatorów postanowiła go zdradzić, a kraj stanął przed widmem wojny.
Wiosną 217 roku p.n.e. obie strony ukończyły przygotowania. Egipscy dyplomaci wystarczająco długo opóz
niali wybuch wojny. Dwie armie starły się w pobliżu niewielkiego miasteczka Rafia na terenie obecnej Gazy. Jedno ze skrzydeł każdej armii było chronione przez morze. Obaj władcy to właśnie skrzydło wzmocnili i z niego kierowali bitwą...

{LAKE_TRASIMENE_TITLE}Jezioro Trazymeńskie
{LAKE_TRASIMENE_DESCR}Rzym wcale nie był skazany na sukces. Gdy Rzymianie starali się przejąć kontrolę nad półwyspem Italii, inny naród, Kartagińczycy, zapamiętale tworzył własne imperium na terenie Hiszpanii i Afryki Północnej. Starcie tych dwóch powstających w sąsiedztwie potęg było jedynie kwestią czasu. W zachodniej części basenu Morza Śródziemnego nie było miejsca dla dwóch takich imperiów.
Na szczęście dla Kartaginy jednym z jej generałów był Hannibal, którego należy wspomnieć jako geniusza wojskowości. W roku 218 p.n.e. poprowadził on armię z Hiszpanii przez Alpy do północnej Italii i stawił czoła potędze Rzymu. Rozbił Rzymian pod Trebią w roku 217 p.n.e. i wymusił na nich strategię defensywną.
Hannibal jednak wciąż parł naprzód i ponownie spotkał się z armia rzymską w pobliżu jeziora Trazymeńskiego. Miał teraz szansę ponownie dowieść swoich talentów, tym razem stając przeciwko potędze armii konsularnej pod dowództwem C. Flaminiusza. Zdążył już wykazać się finezją, dowodząc różnymi typami wojsk w starciu z brutalną siłą rzymskiego dowódcy nad rzeką Trebia. Również i tym razem Hannibal zamierzał dać Rzymianom bolesną nauczkę. Nie miała to być ostatnia lekcja, jakiej udzielił w swojej karierze generała.

{ARAUSIO_TITLE}Arausio
{ARAUSIO_DESCR}Gdy Rzym powiększał swoje terytorium pod koniec II wieku p.n.e., inne ludy, w tym barbarzyńskie plemiona na północy i zachodzie, między innymi Cymbrowie i Teutonowie, również nie pozostawały bierne. Ich podróż nie doprowadziła ich od razu na ziemie rzymskie, jednak potrzeba zdobycia przestrzeni życiowej stanowiła palący problem. To właśnie ta przyczyna doprowadziła ich na tereny galijskich Alp około roku 110 p.n.e. i w ostateczności do konfrontacji z Rzymem. W roku 105 konsul Gnejusz Malliusz Maximus został oddelegowany na północ na czele swojej armii z zadaniem rozwiązania problemu, lecz na jego drodze stanęła niechęć do współpracy okazana przez prokonsula Kwintusa Serwiliusza Caepio. Kiedy doszło do bitwy pod Arausio, w pobliżu współczesnego Orange, Rzymianie ponieśli całkowitą porażkę. Szczęśliwie dla Rzymu najez
dz
cy nie skorzystali z otwartej drogi do serca Imperium. Cymbrowie wyruszyli w kierunku Hiszpanii, a Teutonowie kontynuowali podróż na terenach Francji. Miasto Rzym cudem uniknęło klęski.

{GERGOVIA_TITLE}Gergowia
{GERGOVIA_DESCR}Juliusz Cezar został mianowany prokonsulem połączonych prowincji Illirii, północnej Italii i Galii zaalpejskiej - rozległych terenów, jednak jego zdaniem wciąż nie dość rozległych. Na szczęście dowodził on jedną z najlepszych ówczesnych armii, którą tworzyli zahartowani w boju legioniści i utalentowani inżynierowie.
Sprawy toczyły się pomyślnie do roku 54 p.n.e., kiedy to wybuchła rewolta pod przywództwem Wercyngetoryksa, galijskiego arystokraty. Zaatakowany Cezar został zmuszony do zmierzenia się z armią Galów, choć dotąd sprawy wyglądały raczej odwrotnie. Zimą, w latach 54-53 p.n.e., Galowie zniszczyli jeden z jego legionów, zbliżając tym samym widmo klęski. Galijska rewolta zaczynała stanowić poważny problem.
W roku 53 p.n.e. Galowie i Rzymianie stanęli naprzeciw siebie pod Gergowią, ufortyfikowanym fortem na szczycie wzgórza. Obawiając się tego, że Galowie wezwali posiłki, Cezar rozkazał legionom przemarsz na tyły fortu. Widząc to, Wercyngetoryks przesunął całą galijską armię, by zabezpieczyć tę część umocnień, odsłaniając w ten sposób drogę główną do fortu. Rzymski generał dał swoim oddziałom rozkaz do niespodziewanego ataku, jednak Galowie powrócili w samą porę, by stawić opór ofensywie i otoczyć rzymską armię.

{MONS_GRAUPIUS_TITLE}Mons Graupius
{MONS_GRAUPIUS_DESCR}W roku 84 n.e. południowa część Brytanii została w większości spacyfikowana, jednak w górach północy tubylcy wciąż stawiali opór rzymskiej potędze. Agrykola, gubernator Brytanii, wyruszył na północ, prowadząc znaczne siły z zamiarem rzucenia niewdzięczników na kolana i umocnienia autorytetu Rzymu w górach. Brytowie stworzyli bastion oporu na zboczach Mons Graupius. Bitwa, która rozgorzała po ataku Rzymian, była bezlitosną rzezią tubylców. Jedynym z
ródłem historycznym, podającym opis tego starcia, są pisma Tacyta. Cytuje on - a dla rzymskiego pisarza była to bezpieczna metoda krytyki rzymskich władz - znakomitą i porywającą mowę Calgacusa przed bitwą. Wódz Brytów wzywa swoich wojowników do obrony swoich domów, wolności i życia przed potęgą Rzymu, podczas gdy Agrykola i jego legiony zbliżają się z żądzą mordu.

{TIGRANOCERTA_TITLE}Tigranokerta
{TIGRANOCERTA_DESCR}Król Armenii, Tigranes, zajął większość Syrii i wzniósł nową stolicę, którą nazwał Tigranokerta. Jednak nierozsądnie zjednoczył się z sąsiednim królestwem Pontu w walce przeciwko Rzymowi, wskutek czego w roku 69 p.n.e. rzymski generał Lukullus wyruszył przeciw niemu, by wyrównać rachunki. Lukullus wkroczył na teren Syrii z niewielkimi siłami 20 000 weteranów. Początkowo Tigranes pogardliwie opisywał wojska Lukullusa jako 'zbyt liczne jak na ambasadę, zbyt słabe, by zwać je armią', jednak gdy Lukullus rozpoczął oblężenie stolicy, został zmuszony do działania. Tigranes stworzył olbrzymią armię, której trzon stanowili katafrakci - jazda składająca się z ciężkozbrojnych jez
dz
ców dosiadających opancerzonych koni. Tigranes wyruszył na spotkanie Lukullusa w pobliżu niewielkiej rzeki. Lukullus w odpowiedzi przemaszerował wzdłuż jej biegu, symulując odwrót, a następnie skierował szarżę przez bród i zaatakował prawą flankę armeńskiej armii, na której znajdowali się katafrakci. Gdy została ona związana walką z jazdą Lukullusa, zdołał on przeprowadzić dwie piesze kohorty na jej skrzydło i przypuścił atak. Katafrakci, którzy nigdy nie byli atakowani pieszo, odkryli nagle, że przegrupowanie w ciasnym szyku i ciężkich zbrojach jest niemożliwe i zostali rozproszeni. Przerażona utratą swoich najlepszych jednostek, reszta armii Tigranesa poszła w jej ślady. W dniu narodzin swojego imperium Armenia stała się jedynie przypisem w podręcznikach historii.


Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************
Ź*
Ź* THIS FILE GONE FOR LOCALISATION!!!
Ź* ALL CHANGES & ADDITIONS MADE POST THE DATE SPECIFIED
Ź* BELOW MUST GO UNDERNEATH THIS DIVIDER!!!
Ź*
Ź***** Changes made after 17/06/2004 13:01:00
Ź*
Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************

Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************
Ź*
Ź* THIS FILE GONE FOR LOCALISATION!!!
Ź* ALL CHANGES & ADDITIONS MADE POST THE DATE SPECIFIED
Ź* BELOW MUST GO UNDERNEATH THIS DIVIDER!!!
Ź*
Ź* This particular divider does not denote a changes round.
Ź* This is when the files were locked to be sent for Russian and Polish translation.
Ź*
Ź*
Ź***** Changes made after 01/07/2004 09:00:00
Ź*
Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************

Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************
Ź*
Ź* THIS FILE GONE FOR LOCALISATION!!!
Ź* ALL CHANGES & ADDITIONS MADE POST THE DATE SPECIFIED
Ź* BELOW MUST GO UNDERNEATH THIS DIVIDER!!!
Ź*
Ź*
Ź***** Changes made after 07/07/2004 17:15:00
Ź*
Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************

{TREBIA_TITLE}Bitwa nad Trebią
{TREBIA_DESCR} Podczas, gdy Rzym obejmował swoimi rządami półwysep Italii, Kartagina tworzyła swoje imperium w Hiszpanii i w północnej Afryce. Konflikt o kontrolę nad zachodnim basenem Morza Śródziemnego, pomiędzy tymi dwiema rosnącymi w siłę potęgami, był nieunikniony. Potęga morska Kartagina rosła w siłę, a Rzymianie traktowali Kartaginę jako kolejne zagrożenie. Wcześniej czy póz
niej musiała wybuchnąć wojna.\n\n
Na szczęście, Kartagina posiadała Hannibala Barka, jednego z największych generałów, jacy kiedykolwiek żyli. Maszerując z terenów Hiszpanii, ominął armię rzymską i dostał się do północnej Italii przekraczając Alpy, prowadząc ze sobą kontyngent słoni. Jego strategia polegała na złamaniu potęgi rzymskiej przez zadanie ciosu wprost w samo serce - czyli Rzym. Hannibal liczył, że w trakcie marszu na Rzym uda mu się pozyskać sprzymierzeńców pośród ludów znajdujących się pod dominacją Rzymu.\n\n
Po dwóch miesiącach kampanii Hannibal spotkał się z siłami Rzymu nad rzeką Trebia. Hannibal zwiódł Rzymian udawanym odwrotem jazdy i zmusił ich do przekroczenia przez lodowate wody rzeki. Niezważający na wezbrane zimą wody, Rzymianie przekroczyli rzekę i ruszyli wprost na czekającą armię Hannibala. Hannibal był przygotowany na to uderzenie, a jego siły rozgromiły armię rzymską. Niewielka część Rzymian, której udało się uciec z pogromu, to byli ci, którzy przebili się przez linię Kartagińczyków i nie zatrzymując się pobiegli dalej!

{CYNOCEPHALAE_TITLE}Bitwa pod Kynoskefale

{BATTLE_OF_ASCULUM_TITLE}Bitwa pod Auskulum
{BATTLE_OF_ASCULUM_DESCR}Pyrrus, król Epiru, był doświadczonym żołnierzem, przebywającym w szeregach armii, od kiedy skończył 12 lat. Poprzez swoją matkę był spokrewniony z Aleksandrem Wielkim, po śmierci, którego został wciągnięty w wojny o władzę rozgrywające się pomiędzy diadochami - przywódcami armii Aleksandra. W ich wyniku powrócił na tron Epiru i ogłosił się królem Macedonii, a następnie został zdetronizowany w Macedonii. Pyrrus świadomie starał się upodobnić do Aleksandra, twierdził nawet, że rozmawia z Aleksandrem w snach. Nawet po stracie tronu Macedonii starał się znalez
ć nowe tereny do podboju tak, jak jego bohater...\n\n
W tym czasie przybyli ambasadorzy z Tarentu z prośbą o pomoc przeciwko  barbarzyńcom z zachodu, którzy nazywają się  Rzymianami . Pyrrus nie potrzebował specjalnej zachęty i w 280 p.n.e. jego siły wylądowały w Italii. Początkowo zwrócił się do Rzymian ofiarując pomoc w negocjacjach pomiędzy nimi a mieszkańcami Tarentum, Rzym odrzucił tę propozycję. Zwycięstwo pod Herakleją nie wystarczyło, żeby wygrać wojnę, więc Pyrrus ruszył na Rzym. Przypadkowo, jego przeciwnik pod Herakleją, Klaudiusz Appiusz, był odpowiedzialny za to, że armia rzymska poczuła po raz pierwszy gorycz nowej kary: pogromu. Pyrrus miał nadzieję, że przyłączą się do niego sprzymierzeńcy Rzymu i miasta podległe, niestety każde z nich zamknęło przed nim swoje bramy. Pyrrus został zmuszony do spędzenia zimy w Kampanii, mimo że był tak blisko Rzymu, że widział dymy unoszące się nad miastem.\n\n
W 279 Pyrrus wyruszył ponownie. Tym razem udał się w kierunku wybrzeża Adriatyku, metodycznie podbijając znajdujące się tam kolonie Rzymu. Być może miał nadzieję, że ich mieszkańcy podążą za nim, lecz Rzymianie również nie próżnowali i wysłali przeciwko niemu armię pod dowództwem P. Sulpicjusza Saverrio i P. Decymusa Musa. Dwie armie spotkały się w pobliżu rzeki Aufidus, tej samej, gdzie 63 lata póz
niej rozegra się równie krwawa bitwa pod Kannami...\n\n
Bitwa pod Auskulum miała stać się symbolem pyrrusowego zwycięstwa: zwycięstwa odniesionego tak ogromnym kosztem, że było ono niemal porażką. Jak powiedział Pyrrus  Jeszcze jedno takie zwycięstwo nad Rzymianami, a będziemy straceni.

{THE_SIEGE_OF_SPARTA_TITLE}Oblężenie Sparty
{THE_SIEGE_OF_SPARTA_DESCR}Król Epiru Pyrrus lubił uważać się za ostatniego z rodu wielkich królów, wielkiego wojownika kontynuującego tradycję Aleksandra Wielkiego i godnego miana bohatera Grecji.\n\n
Prawda była inna.\n\n
Po początkowych sukcesach w walkach przeciwko greckim i macedońskim sąsiadom, szczęście opuściło go, kiedy zmierzył się z siłami Rzymu pod Auskulum w 329 p.n.e. Zwycięstwo w tej bitwie zostało okupione ogromnymi stratami wśród jego oddziałów i od tej pory wyrażeniem "pyrrusowe zwycięstwo" określa się zwycięstwo osiągnięte nadmiernym kosztem.\n\n
Po krwawych bitwach w Italii i na Sycylii, Pyrrus wrócił do Epiru i powołał do życia nową armię, którą chciał zawojować Grecję i Macedonię. Udało mu się odnieść kilka szybkich zwycięstw nad siłami króla Macedonii, Antygona, po których zwrócił swoją uwagę na południe, na Grecję i szczególnie pożądaną przez niego nagrodę: Spartę.\n\n
Miasto-państwo stanowiło zaledwie cień swojej dawnej świetności. Wielkie dni wojowników Sparty dawno temu odeszły w zapomnienie, lecz ziemie Sparty nadal były warte podboju. Sparta, w obronie, zawsze polegała na swoich elitarnych jednostkach hoplitów, mężczyzn szkolonych od najwcześniejszych lat, których głównym zadaniem była walka. W związku z tym miasto nie było otoczone murami - nigdy ich nie potrzebowało!\n\n
Kiedy większość armii Sparty walczyła u boku króla Areusa, miasto wyglądało na łatwe do zdobycia...

{Battle_Tutorial_TITLE}Bitwa szkoleniowa
{Battle_Tutorial_DESCR}Jesteś nowym przywódcą (pater familias) młodej i zyskującej coraz większe wpływy bogatej rodziny (Patrycjuszy).\n\n
Senat i lud rzymski (SPQR) przydzielił ci stanowisko dowódcy wojskowego, musisz stworzyć bezpieczne, silne i długotrwałe imperium w Italii.\n\n
Twoim pierwszym zadaniem jest odparcie ataku barbarzyńców, którzy pojawili się na północnym zachodzie od Rzymu./n
Marek jest doświadczonym i zaufanym centurionem, który zgodził się pomóc ci w twojej pierwszej bitwie.
Zgodnie ze słowami twojego nauczyciela powinieneś "chwytać dzień" (carpe diem).

Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************
Ź*
Ź* THIS FILE GONE FOR LOCALISATION!!!
Ź* ALL CHANGES & ADDITIONS MADE POST THE DATE SPECIFIED
Ź* BELOW MUST GO UNDERNEATH THIS DIVIDER!!!
Ź*
Ź*
Ź***** Changes made after 15/07/2004 17:00:00
Ź*
Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************

{GERGOVIA_TITLE} Oblężenie Gergowii, rok 52 p.n.e.
{LAKE_TRASIMENE_TITLE} Bitwa nad Jeziorem Trazymeńskim, rok 217 p.n.e.
{RAPHIA_TITLE} Bitwa pod Rafią, rok 217 p.n.e.
{TELAMON_TITLE} Bitw pod Telamon, rok 225 p.n.e.
{TIGRANOCERTA_TITLE} Bitwa pod Tigranokertą, rok 69 p.n.e.

Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************
Ź*
Ź* THIS FILE GONE FOR LOCALISATION!!!
Ź* ALL CHANGES & ADDITIONS MADE POST THE DATE SPECIFIED
Ź* BELOW MUST GO UNDERNEATH THIS DIVIDER!!!
Ź*
Ź*
Ź***** Changes made after 22/07/2004 09:00:00
Ź*
Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************

Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************
Ź*
Ź* THIS FILE GONE FOR LOCALISATION!!!
Ź* ALL CHANGES & ADDITIONS MADE POST THE DATE SPECIFIED
Ź* BELOW MUST GO UNDERNEATH THIS DIVIDER!!!
Ź*
Ź*
Ź***** Changes made after 29/07/2004 09:00:00
Ź*
Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************

{BATTLE_TUTORIAL_TITLE}Bitwa szkoleniowa
{BATTLE_TUTORIAL_DESCR}Jesteś nowym przywódcą (pater familias) młodej i zyskującej coraz większe wpływy bogatej rodziny (Patrycjuszy).\n\n
Senat i lud rzymski (SPQR) przydzielił ci stanowisko dowódcy wojskowego, musisz stworzyć bezpieczne, silne i długotrwałe imperium w Italii.\n\n
Twoim pierwszym zadaniem jest odparcie ataku barbarzyńców, którzy pojawili się na północnym zachodzie od Rzymu./n
Marek jest doświadczonym i zaufanym centurionem, który zgodził się pomóc ci w twojej pierwszej bitwie.
Zgodnie ze słowami twojego nauczyciela powinieneś "chwytać dzień" (carpe diem).

Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************
Ź*
Ź* THIS FILE GONE FOR LOCALISATION!!!
Ź* ALL CHANGES & ADDITIONS MADE POST THE DATE SPECIFIED
Ź* BELOW MUST GO UNDERNEATH THIS DIVIDER!!!
Ź*
Ź*
Ź***** Changes made after 05/08/2004 12:00:00
Ź*
Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************

ŹAll that has changed in the text below is that the incorrect "/n" has been replaced by a correct "\n".

{BATTLE_TUTORIAL_DESCR}Jesteś nowym przywódcą (pater familias) młodej i zyskującej coraz większe wpływy bogatej rodziny (Patrycjuszy).\n\n
Senat i lud rzymski (SPQR) przydzielił ci stanowisko dowódcy wojskowego, musisz stworzyć bezpieczne, silne i długotrwałe imperium w Italii.\n\n
Twoim pierwszym zadaniem jest odparcie ataku barbarzyńców, którzy pojawili się na północnym zachodzie od Rzymu.\n
Marek jest doświadczonym i zaufanym centurionem, który zgodził się pomóc ci w twojej pierwszej bitwie.
Zgodnie ze słowami twojego nauczyciela powinieneś "chwytać dzień" (carpe diem).

{BATTLE_OF_ASCULUM_TITLE}Bitwa pod Auskulum
{CYNOCEPHALAE_TITLE}Bitwa pod Kynoskefale
{TREBIA_TITLE}Bitwa nad Trebią
{CARRHAE_TITLE}Bitwa pod Carrhae
{TEUTOBURGERWALD_TITLE}Bitwa pod Lasem Teutoburskim
{THE_SIEGE_OF_SPARTA_TITLE}Oblężenie Sparty

ŹNB: All that has changed in the following is that the date has been removed (game adds it via the descr_battle file)
{GERGOVIA_TITLE} Oblężenie Gergowii
{LAKE_TRASIMENE_TITLE} Bitwa nad Jeziorem Trazymeńskim
{RAPHIA_TITLE} Bitwa pod Rafią
{TELAMON_TITLE} Bitwa pod Telamon
{TIGRANOCERTA_TITLE} Bitwa pod Tigranokertą

Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************
Ź*
Ź* THIS FILE GONE FOR LOCALISATION!!!
Ź* ALL CHANGES & ADDITIONS MADE POST THE DATE SPECIFIED
Ź* BELOW MUST GO UNDERNEATH THIS DIVIDER!!!
Ź*
Ź*
Ź***** Changes made after 12/08/2004 09:53:00
Ź*
Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************

{MACEDONIAN_RUINS_TITLE}Macedońskie ruiny
{ANCRYA_TITLE}Ankara
{ROME_TITLE}Rzym
{CILICIAN_HILLS_TITLE}Cylicyjskie wzgórza
{SYRIAN_FLATS_TITLE}Syryjskie równiny
{ARRETIUM_TITLE}Arretium
{ILLYRIAN_VALLEY_TITLE}Illyryjska dolina
{SOUTHWATER_TITLE}Southwater
{LONDINIUM_TITLE}Londinium
{NUMIDIAN_BASIN_TITLE}Basen numidyjski
{SARMATION_MOUND_TITLE}Sarmacki kopiec
{THRACIAN_FOOTHILLS_TITLE}Podnóże gór Tracji
{GRASSY_FLATLAND_TITLE}Trawiaste równiny

Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************
Ź*
Ź* THIS FILE GONE FOR LOCALISATION!!!
Ź* ALL CHANGES & ADDITIONS MADE POST THE DATE SPECIFIED
Ź* BELOW MUST GO UNDERNEATH THIS DIVIDER!!!
Ź*
Ź*
Ź***** Changes made after 19/08/2004 16:05:00
Ź*
Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************
Ź The only change to the following text is to the date of the battle of Asculum which was previously specified wrongly.

{THE_SIEGE_OF_SPARTA_DESCR}Król Epiru Pyrrus lubił uważać się za ostatniego z rodu wielkich królów, wielkiego wojownika kontynuującego tradycję Aleksandra Wielkiego i godnego miana bohatera Grecji.\n\n
Prawda była inna.\n\n
Po początkowych sukcesach w walkach przeciwko greckim i macedońskim sąsiadom, szczęście opuściło go, kiedy zmierzył się z siłami Rzymu pod Auskulum w 279 p.n.e. Zwycięstwo w tej bitwie zostało okupione ogromnymi stratami wśród jego oddziałów i od tej pory wyrażeniem "pyrrusowe zwycięstwo" określa się zwycięstwo osiągnięte nadmiernym kosztem.\n\n
Po krwawych bitwach w Italii i na Sycylii, Pyrrus wrócił do Epiru i powołał do życia nową armię, którą chciał zawojować Grecję i Macedonię. Udało mu się odnieść kilka szybkich zwycięstw nad siłami króla Macedonii, Antygona, po których zwrócił swoją uwagę na południe, na Grecję i szczególnie pożądaną przez niego nagrodę: Spartę.\n\n
Miasto-państwo stanowiło zaledwie cień swojej dawnej świetności. Wielkie dni wojowników Sparty dawno temu odeszły w zapomnienie, lecz ziemie Sparty nadal były warte podboju. Sparta, w obronie, zawsze polegała na swoich elitarnych jednostkach hoplitów, mężczyzn szkolonych od najwcześniejszych lat, których głównym zadaniem była walka. W związku z tym miasto nie było otoczone murami - nigdy ich nie potrzebowało!\n\n
Kiedy większość armii Sparty walczyła u boku króla Areusa, miasto wyglądało na łatwe do zdobycia...

Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************
Ź*
Ź* THIS FILE GONE FOR LOCALISATION!!!
Ź* ALL CHANGES & ADDITIONS MADE POST THE DATE SPECIFIED
Ź* BELOW MUST GO UNDERNEATH THIS DIVIDER!!!
Ź*
Ź*
Ź***** Changes made after 01/09/2004 09:00:00
Ź*
Ź****************************************************************************************
Ź****************************************************************************************