Politechnika Wrocławska
Instytut Energoelektryki
BADANIA INSTALACJI
ELEKTRYCZNYCH NISKIEGO
NAPI
CIA
Na podstawie prezentacji przygotowanej przez dra inż. Janusza Koniecznego
Wrocław 2011
Wymagania dotyczące bezpieczeństwa wykonywania prac przy
Podstawy prawne
urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych:
" Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28.05.1996 r. w sprawie
rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby
Ustawa  Prawo budowlane z 07.07.1994:
(Dz.U. 1996 nr 62, poz. 288) Uwaga: wycofane 18.01.2009 !!!
" rozdz. 5  Budowa i oddawanie do użytku obiektów budowlanych (art. 57):
1. przy urządzeniach elektroenergetycznych znajdujących się całkowicie lub
 do zawiadomienia o zakończeniu budowy obiektu budowlanego lub
częściowo pod napięciem, z wyjątkiem prac polegających na wymianie
bezpieczników i żarówek (świetlówek) w obwodach o napięciu do 1 kV,
wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie obiektu inwestor jest
2. w pobliżu znajdujących się pod napięciem nieosłoniętych urządzeń
obowiązany dołączyć protokół badań i sprawdzeń
elektroenergetycznych lub ich części,
3. przy wyłączonym spod napięcia torze 2-torowej linii napowietrznej o napięciu e" 1 kV,
jeżeli drugi tor linii pozostaje pod napięciem,
" rozdz. 6  Utrzymanie obiektów budowlanych :
4. przy wyłączonych spod napięcia liniach napowietrznych, które krzyżują się z liniami
znajdującymi się pod napięciem,
zapisano obowiązek poddawania obiektu budowlanego (także instalacji
5. przy próbach i pomiarach urządzeń elektroenergetycznych w zakładach
elektrycznej) kontroli okresowej i podano maksymalne czasy między
energetycznych i innych zakładach, z wyłączeniem prac stale wykonywanych przez
wyznaczonych pracowników w ustalonych miejscach pracy (laboratoria, stacje prób),
badaniami (1 rok lub 5 lat)
6. przy budowie i eksploatacji napowietrznych linii elektroenergetycznych:
" w terenie trudno dostępnym lub zalesionym, wymagającym ścinania drzew,
" przy wymianie słupów lub przewodów na słupach,
7. w studniach kablowych, w pomieszczeniach z nimi połączonych i dołkach
monterskich,
8. wykonywane na wysokości > 2 m w przypadkach, w których wymagane jest
zastosowanie środków ochrony indywidualnej przed upadkiem z wysokości.
Normy:
" Szczegółowe wymagania dot. zakresu badań, przykładowe układy i
metody pomiarowe:
" PN-IEC 60364-6-61:2000 Instalacje elektryczne w obiektach
budowlanych - Sprawdzanie - Sprawdzanie odbiorcze (Uwaga:
wycofana 05.02.2007 !!!)
" PN-HD 60364-6:2008 Instalacje elektryczne niskiego napięcia -
ZAKRES BADAC

Sprawdzanie
" Wymagania dot. niektórych badań pomontażowych nowoinstalowanych
lub modernizowanych urządzeń i układów w systemach wytwarzania,
przesyłu i rozdziału energii elektrycznej:
" PN-E-04700:1998 Urządzenia i układy elektryczne w obiektach
elektroenergetycznych. Wytyczne przeprowadzania pomontażowych
badań odbiorczych
Uwagi ogólne Terminy i definicje
" PN-IEC 60364-6-61 - szczegółowe wymagania dotyczące zakresu badań
" oględziny
odbiorczych i eksploatacyjnych, przykładowe układy pomiarowe
Badania (sprawdzanie) " próby (pomiary)
=
" protokołowanie
" 5.02.2007: wycofanie normy PN-IEC 60364-6-61 bez zastąpienia
" 17.04.2007: wprowadzenie PN-HD 603646-6 (oryg.) do katalogu PKN
Sprawdzanie  wszystkie czynności, za pomocą których kontroluje się zgodność
instalacji elektrycznej z odpowiednimi wymaganiami HD 60364.
" Obowiązek dalszego stosowania normy wycofanej, gdyż jest ona powołana
w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury jako norma datowana.
Oględziny - kontrola instalacji elektrycznej za pomocą zmysłów w celu upewnienia
się czy wyposażenie elektryczne zostało prawidłowo dobrane i zainstalowane.
" 12.2008: wprowadzenie do katalogu PKN normy PN-HD 60364-6:2008 oraz
Próba  z użyciem środków, za pomocą których sprawdzana jest skuteczność
powołanie jej w tekście rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia
ochrony. Próby wykonywane są za pomocą odpowiednich przyrządów pomiarowych.
12.03.2009 r. (Dz. U. nr 56 z dnia 7.04.2009, poz. 461) zmieniającego
Protokołowanie  zapisywanie wyników oględzin i prób.
rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny
odpowiadać budynki i ich usytuowanie.
Konserwacja  powiązanie wszystkich technicznych i administracyjnych czynności
" 8 lipca 2009: obowiązek stosowania nowego rozporządzenia (oraz
(łącznie z czynnościami nadzoru) przeznaczonych do utrzymania instalacji w stanie,
przywołanych w nim norm)
w którym może spełniać wymagane funkcje lub do przywrócenia wymaganego stanu.
Oględziny
Podstawowy zakres oględzin instalacji elektrycznej niskiego napięcia:
Cel oględzin:
1. zgodność instalacji z dokumentacją techniczną
" ocena stanu technicznego instalacji i urządzeń, ich zdolności do pracy
2. oznaczenie przewodów
oraz warunków eksploatacji
3. rozmieszczenie schematów, tablic ostrzegawczych itp.
" sprawdzenie, czy zainstalowane urządzenia spełniają wymagania
4. oznaczenie obwodów, zabezpieczeń, łączników, zacisków itp.
odpowiednich norm i przepisów, ze szczególnym uwzględnieniem
wymagań dotyczących bezpieczeństwa ich użytkowania 5. poprawność połączeń przewodów
6. dostęp do urządzeń umożliwiający wygodną obsługę i konserwację
7. stan urządzeń, a w szczególności brak widocznych uszkodzeń ochrony
Terminy i sposób przeprowadzania: ustalone w instrukcji eksploatacji, z
przed dotykiem bezpośrednim
uwzględnieniem zaleceń wytwórcy urządzeń, odpowiednich przepisów
eksploatacji i warunków pracy.
Oględziny:
" w czasie ruchu urządzeń (pod napięciem)
" w czasie postoju urządzeń (bez napięcia)
1. Sprawdzenie zgodności urządzeń i instalacji z dokumentacją 2. Sprawdzenie oznaczeń przewodów i zacisków:
techniczną
" kombinacja barwy zielonej i żółtej: tylko do oznaczania przewodów PE
(izolowanych i gołych)
Dokumentacja techniczna obejmuje w szczególności:
" dla gołych przewodów PE oprócz oznaczania przez malowanie
- projekt techniczny (z rysunkami zamiennymi lub naniesionymi zmianami
dopuszczalne jest stosowanie taśmy samoprzylepnej zielono-żółtej w
wprowadzonymi w czasie realizacji)
postaci stykających się ze sobą pasków zielonych i żółtych o jednakowej
- dokumentację fabryczną dostarczoną przez dostawcę urządzeń
szerokości 15�100 mm
(świadectwa, karty gwarancyjne, fabryczne instrukcje obsługi, opisy techniczne
" nie wymaga się oznaczania na całej długości przewodu PE, który może
oraz rysunki konstrukcyjne, montażowe i zestawieniowe)
być łatwo zidentyfikowany (przez kształt, konstrukcję lub usytuowanie).
- dokumentację eksploatacyjną (dokumenty przyjęcia urządzeń do
Wymagane jest tylko oznaczanie jego zakończeń i dostępnych części za
eksploatacji, w tym protokoły z prób odbiorczych oraz z rozruchu i ruchu
pomocą symboli graficznych lub barwy
próbnego urządzeń)
- instrukcje eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych " przewód PEN (w instalacjach TN-C) powinien być oznaczony barwą
zieloną i żółtą, a w pobliżu zacisków dodatkowo barwą jasnoniebieską
- książki i raporty pracy urządzeń
(tak, aby jednocześnie widoczne były wszystkie trzy barwy). Dopuszcza
- dokumenty dot. oględzin, przeglądów, konserwacji, napraw i remontów
się oznaczenie odwrotne w starych instalacjach TN-C
- protokoły zawierające wyniki prób i pomiarów okresowych
" przewód PE w instalacjach TN-S powinien być oznaczony barwą zieloną i
- dokumenty dotyczące rodzaju i zakresu uszkodzeń i napraw
żółtą, a przewód N - barwą jasnoniebieską
3, 4. Prawidłowe rozmieszczenie schematów, tablic ostrzegawczych oraz
7. Ocena stanu zastosowanych środków ochrony (podstawowej i przy
oznaczenie obwodów, bezpieczników, wyłączników, zacisków itp.:
uszkodzeniu)
" sprawdzenie zgodności wykonania instalacji z dokumentacją
W normie preferowane jest stosowanie we wszystkich instalacjach
" w toku eksploatacji ułatwia wykonywanie napraw i konserwacji
ochrony przy uszkodzeniu przez samoczynne wyłączenie zasilania:
" prawidłowe oznaczenia w istotny sposób wpływają na obniżenie
zagrożenia porażeniowego wynikającego z  czynnika ludzkiego " w warunkach niebezpiecznych z punktu widzenia zagrożenia
porażeniowego wymaga się, aby urządzeniem wyłączającym był
wysokoczuły wyłącznik RCD
5. Poprawność połączeń: sposób przyłączania przewodów do osprzętu
instalacyjnego, prawidłowe wykonanie końcówek, a w szczególności:
" w szczególnych przypadkach w części instalacji może być zalecane
- zachowanie naddatku żyły PE lub PEN w stosunku do żył przewodów L
stosowanie obwodów SELV lub PELV do zasilania odbiorników i
- przyłączenie przewodu PEN do zacisku PE gniazdka (odbiornika), a nie
narzędzi ręcznych lub stosowanie separacji elektrycznej dla
do zacisku N
pojedynczego odbiornika albo grupy odbiorników
- dobre mocowanie przewodu (o małej rezystancji przejścia)
6. Usytuowanie urządzeń:
" umożliwiające wygodną obsługę i konserwację
" dostęp nie może być utrudniany przez wyposażenie technologiczno-
produkcyjne, składowane materiały lub surowce itp.
Badania odbiorcze
W porównaniu do zakresu pomiarów i prób odbiorczych zapisanych w PN-
Zakres prób odbiorczych podany w PN-HD 60364-6 jest bardzo podobny
IEC 60364-6-61 w normie PN-HD 60364-6:
do zakresu podanego w PN-IEC 60364-6-61.
" zrezygnowano z próby wytrzymałości elektrycznej i sprawdzania
ochrony przed skutkami cieplnymi,
Próby należy wykonać, w zależności od potrzeb, w sposób zgodny z
wymaganiami opisanymi w normie i w miarę możliwości w następującej " dodano sprawdzanie ochrony uzupełniającej oraz kolejności faz,
kolejności:
" zmieniono zapis  sprawdzenie ochrony przez oddzielenie od siebie
obwodów na  sprawdzenie ochrony przez zastosowanie SELV, PELV
1. ciągłość przewodów
lub separacji .
2. rezystancja izolacji instalacji elektrycznej
3. ochrona przez SELV, PELV lub separację elektryczną
4. rezystancja/impedancja podłóg i ścian
5. samoczynne wyłączenie zasilania
6. ochrona uzupełniająca
7. biegunowość
8. kolejność faz
9. sprawdzenie działania
10. sprawdzenie spadku napięcia
Badania eksploatacyjne (okresowe)
" Zapisy i zalecenia z protokołów wcześniejszych badań powinny być
Odstępy między badaniami zgodne z  Prawem budowlanym :
udostępnione wykonującemu sprawdzenie.
" nie rzadziej niż co 5 lat,
" W normie zaznaczono, że instalacja może być zaprojektowana i
" nie rzadziej niż co rok - przy szkodliwym wpływie czynników zewnętrznych,
zbudowana zgodnie z wymaganiami wcześniejszych norm lub przepisów,
" po każdym remoncie lub przebudowie instalacji lub linii elektrycznej.
co nie musi oznaczać, że jest ona niebezpieczna.
" Urządzenia pomiarowe, monitorujące i metody badań powinny być
Czasokresy mogą wymagać skrócenia w obiektach, w których występuje wyższy
dobrane zgodnie z odpowiednimi częściami normy PN-EN 61557. Jeśli
stopień zagrożenia, np. w przypadku:
" stanowisk lub pomieszczeń o dużym zagrożeniu porażeniowym, pożarowym lub zastosowany jest inny sprzęt pomiarowy, to powinien on zapewniać nie
wybuchowym,
niższy stopień dokładności pomiarów i bezpieczeństwa.
" stanowisk lub pomieszczeń, w których występują równocześnie instalacje WN i nn
PN-EN 61557: Bezpieczeństwo elektryczne w niskonapięciowych sieciach
" miejsc ogólnodostępnych,
elektroenergetycznych o napięciach przemiennych do 1000 V i stałych do
" placów budów,
1500 V. Urządzenia przeznaczone do sprawdzania, pomiarów lub
" instalacji bezpieczeństwa (np. oświetlenia awaryjnego).
monitorowania środków ochronnych (12 części).
Czasookresy między badaniami, zależne od warunków eksploatacji, powinny być
" W instalacji skutecznie nadzorowanej w czasie normalnej pracy, możliwe
podane w instrukcjach eksploatacji instalacji, linii, urządzeń.
jest zastąpienie badań okresowych odpowiednim systemem stałej
kontroli przez wykwalifikowany personel (z zachowaniem odpowiednich
W obiektach mieszkalnych można stosować dłuższe okresy (np. 10 lat).
raportów z monitorowania, konserwacji i nadzoru).
Zalecane jest dodatkowe badanie instalacji w przypadku zmiany użytkownika
(właściciela) obiektu.
Według PN-IEC 60364-6-61 badania okresowe instalacji elektrycznych
powinny obejmować co najmniej:
1. oględziny,
2. pomiary rezystancji izolacji,
3. badania ciągłości przewodów ochronnych,
4. pomiary skuteczności ochrony przed dotykiem pośrednim,
BADANIE
5. sprawdzenie działania urządzeń ochronnych RCD.
CI
GA
OŚCI PRZEWODÓW
W PN-HD 60364-6 zakres badań okresowych opisano w sposób ogólny:
(pomiary rezystancji lub ciągłości
Badania okresowe powinny być przeprowadzone tak, jak dla badań
odbiorczych, dla sprawdzenia:
przewodów PE i CC)
" bezpieczeństwa osób i inwentarza żywego przed porażeniem
elektrycznym i poparzeniem,
" ochrony mienia przed zniszczeniem w wyniku pożaru lub ciepła
wydzielanego w wyniku uszkodzenia instalacji elektrycznej,
" że instalacja nie jest uszkodzona, a ewentualny ubytek nie wpływa na
obniżenie się poziomu bezpieczeństwa,
" identyfikacji wad instalacji i odstępstw od wymagań niniejszej normy,
które mogą zwiększyć zagrożenie.
Badania ciągłości przewodów wg PN-HD 60364-6
Badania ciągłości przewodów PE i CC wg PN-IEC 60364-6-61
Badania ciągłości przewodów powinny być wykonywane dla: Cel pomiaru: sprawdzenie poprawności działania ochrony przed dotykiem
" przewodów ochronnych, w tym przewodów połączeń wyrównawczych pośrednim przez samoczynne wyłączenie zasilania  zamiast pomiaru
głównych i dodatkowych, rezystancji przewodu PE
" przewodów czynnych  w pierścieniowych obwodów odbiorczych.
Zastosowanie: obwody chronione przez RCD
" W normie brak szczegółowych zapisów dotyczących tego badania.
Pomiar: pomiędzy częścią przewodzącą dostępną odbiornika a miejscem,
" Wartość prądu pomiarowego nie powinna stwarzać zagrożenia
w którym na pewno zachowane jest połączenie z punktem
pożarowego i wybuchowego.
neutralnym/uziomem (np. GSW lub sprawdzony wcześniej styk ochronny)
" Nie podano minimalnych wartości prądu ani napięcia pomiarowego.
" Podano wymóg stosowania przyrządów o parametrach zgodnych z
Napięcie pomiarowe: 4 � 24 V AC lub DC w stanie jałowym
odpowiednią normą PN-EN 61557-4:2007, co w praktyce oznacza że
sprawdzenie powinno być wykonane przy zachowaniu warunków
Natężenie prądu pomiarowego: co najmniej 0,2 A
opisanych w starej normie PN-IEC 60364-6-61.
Metoda: techniczna, przyrząd specjalistyczny, przystosowana do tego
celu latarka elektryczna
Pomiary rezystancji przewodów ochronnych PE
Cel pomiaru: sprawdzenie skuteczności ochrony przez samoczynne
wyłączenie zasilania - zamiast pomiarów impedancji pętli zwarcia
Pomiar: tak samo jak w przypadku ciągłości
Warunki wg PN-IEC 60364-6-61:
" taka sama budowa i ułożenie przewodu PE i przewodów fazowych
" przewód PE bez części ferromagnetycznych
" przekrój przewodów PE d" 95 mm2 Cu
Rys. Badanie ciągłości przewodów PE i CC za pomocą specjalnie
przystosowanej do tego celu latarki
Napięcie pomiarowe: 4 � 24 V AC lub DC w stanie jałowym
Wartość prądu pomiarowego: co najmniej 0,2 A
Wymagania, jakie musi spełniać rezystancja przewodu PE w układzie TN:
m U0
R d" �" - przy pomijalnej impedancji układu zasilania
m +1 Ia
0,8�" m U0
R d" �"
- przy niepomijalnej impedancji układu zasilania
m +1 Ia
gdzie:
R
m =
R
ph
Rys. Przykład pomiaru rezystancji przewodów PE:
U0 - napięcie znamionowe między fazą a przewodem neutralnym
a) metodą techniczną
Rph- rezystancja przewodu fazowego ułożonego w tym samym oprzewodowaniu co
b) przyrządem specjalistycznym
przewód ochronny
R - rezystancja przewodu ochronnego między dowolną częścią przewodzącą dostępną a
najbliższym punktem GPW
Pomiary rezystancji przewodów wyrównawczych CC
Cel pomiaru: sprawdzenie, czy przy metalicznym zwarciu L do części
przewodzącej dostępnej, napięcie dotykowe między tą częścią a częścią
przewodzącą obcą objętą połączeniem wyrównawczym nie przekroczy
wartości dopuszczalnej UL
Warunek:
Rys. Badanie rezystancji przewodów wyrównawczych (1-PE)
UL
i połączenia stykowego (1-2)
RCC d"
Ia
Uwaga: Rezystancja przejścia połączenia stykowego nie powinna być większa niż
gdzie: rezystancja przewodu o długości 1 m przyłączonego do tego styku
UL - dopuszczalna długotrwale wartość napięcia dotykowego
Ia - prąd powodujący samoczynne zadziałanie urządzenia wyłączającego zainstalowanego
w obwodzie zasilania urządzenia objętego badanym połączeniem wyrównawczym
Obiekty badań: przewody i kable elektroenergetyczne, przewody
instalacyjne, urządzenia elektryczne
Cel badań: wykrycie uszkodzeń izolacji - zapobieganie zwarciom i ich
skutkom
BADANIA REZYSTANCJI
Sposób pomiarów: specjalistyczne mierniki izolacji
IZOLACJI INSTALACJI
I URZ
DZEC

ELEKTRYCZNYCH
Uwagi:
Typ miernika Cechy charakterystyczne
" Wraz ze wzrostem wilgotności i temperatury rezystancja izolacji maleje,
Induktorowe (typ IMI):
zwłaszcza w temperaturze > 20�C
niezawodne i pewne w eksploatacji
- z ustrojem pomiarowym ilorazowym mierzącym
(szczególnie ilorazowe), uciążliwe w
rezystancję " Wraz ze wzrostem wartości napięcia pomiarowego rezystancja początkowo
użyciu ze względu na konieczność
- z ustrojem pomiarowym szeregowym, mierzące
szybko maleje i ustala się zwykle przy napięciu kilkuset woltów
długiego nieraz kręcenia korbką
prąd upływający przez izolację, skalowane w M&!
" Przy niezmiennym napięciu pomiarowym prąd płynący przez izolację
łatwe w obsłudze, z
ródłem napięcia
Elektroniczne (typ EMI)
stałego jest bateria lub akumulator
maleje, głównie ze względu na ładowanie pojemności układu oraz zmiany
fizyczne i chemiczne zachodzące w izolacji podczas przepływu prądu
" Odczyt: po określonym czasie (np. 60 s) od rozpoczęcia pomiaru
" Przy pomiarach w urządzeniach niskiego napięcia, dla których nie określa
Wartość rezystancji izolacji
się R60/R15 można dokonać wcześniejszego odczytu, jeżeli:
" wartość zmierzona jest większa od zakresu przyrządu
wilgotność temperatura przylożone napięcie
" wartość zmierzona jest znacznie większa od wartości wymaganej, a w
czasie około 5 s wskazówka przyrządu nie zmienia wskazań
" wartość zmierzona jest równa 0
" Dopuszczalny uchyb: 20-30 % mierzonej wartości
L1 L1
Badanie rezystancji izolacji instalacji elektrycznej a) b)
L2 L2
ś&! ś&!
W normie PN-IEC 60364-6-61 wymaga się, aby pomiary rezystancji izolacji
L3 L3
były wykonywane:
PEN PEN
" pomiędzy każdą z par przewodów czynnych,
" pomiędzy każdym przewodem czynnym a uziemionym przewodem
Rys. Pomiar rezystancji izolacji przewodów w instalacji typu TN-C
ochronnym (ochronno-neutralnym).
a) pomiar rezystancji izolacji międzyfazowej
b) pomiar rezystancji izolacji zwartych ze sobą żył fazowych względem przewodu PEN
Tabela. Wymagane napięcia pomiarowe i rezystancje izolacji
L1
L1
przewodów obwodów instalacji elektrycznych wg PN-IEC 60364-6-61 a) b)
L2
L2
Napięcie Wymagana
ś&!
Napięcie robocze instalacji ś&!
pomiarowe rezystancja izolacji
L3
L3
d" 50 V AC lub 120 V DC 250 V 0,25 M&!
N
N
UL < U d" 500 V 500 V 0,50 M&!
PE
PE
500 V < U d" 1000 V 1000 V 1,00 M&!
Rys. Pomiar rezystancji izolacji przewodów w instalacji typu TN-S:
> 1000 V 2500 V wymagania wytwórcy
a) pomiar rezystancji izolacji międzyfazowej
b) pomiar rezystancji izolacji zwartych ze sobą żył fazowych i żyły neutralnej
względem przewodu ochronnego (ziemi)
" W normie PN-HD 60364-6 wymóg pełnego wykonywania pomiarów
Tabela. Wymagane napięcia pomiarowe i rezystancje izolacji
ograniczono do pomieszczeń, w których występuje zagrożenie pożarowe. przewodów obwodów instalacji elektrycznych wg PN-HD 60364-6
" Dla oceny zagrożenia porażeniowego wystarczają pomiary pomiędzy
Napięcie Wymagana
Napięcie robocze instalacji
pomiarowe rezystancja izolacji
(zwartymi) przewodami czynnymi, a przewodem ochronnym PE.
SELV i PELV 250 V 0,5 M&!
" Dopuszcza się pomiar całej instalacji (w złączu) po odłączeniu
do 500 V włącznie i FELV 500 V 1,0 M&!
odbiorników, ale przy załączonych łącznikach poszczególnych obwodów.
Powyżej 500 V 1000 V 1,0 M&!
" W sieci TN-S pomiary powinny być wykonywane przy przewodzie
neutralnym N odłączonym od przewodu ochronnego PE.
" W sieci TN-C pomiar powinien być wykonywany między przewodami
Tabela. Wymagane napięcia pomiarowe i rezystancje izolacji
czynnymi, a przewodem PEN.
przewodów obwodów instalacji elektrycznych wg PN-IEC 60364-6-61
" Jeżeli w badanym obwodzie są ochronniki przepięciowe SPD lub inne
Napięcie Wymagana
Napięcie robocze instalacji
urządzenia mające wpływ na wynik pomiaru, to powinny one zostać
pomiarowe rezystancja izolacji
odłączone na czas pomiaru.
d" 50 V AC lub 120 V DC 250 V 0,25 M&!
" Gdy nie jest możliwe odłączenie w/w wyposażenia (np. w przypadku
UL < U d" 500 V 500 V 0,50 M&!
gniazdek wtyczkowych wyposażonych w SPD) pomiar można wykonać
500 V < U d" 1000 V 1000 V 1,00 M&!
napięciem 250 V (lecz minimalna rezystancja izolacji wynosi 1 M&!).
> 1000 V 2500 V wymagania wytwórcy
Tabela. Wymagane wartości rezystancji izolacji dla kabli o długości d"1 km,
Pomiary rezystancji izolacji kabli energetycznych
przeliczonej na temperaturę 20�C wg PN-E-04700
wg PN-E-04700:1998
Wymagana wartość [M&!]
Napięcie pomiarowe:
Rodzaj
Uwagi
izolacji
dla kabli d"1kV dla kabli >1kV
" 2,5 kV - dla kabli napięciu znamionowym e" 1 kV
Papierowa 20 50 -
" 1 kV  dla kabli o napięciu 250 V
Polwinitowa 20 40 -
Gumowa 75 - -
Pomiar: kolejne żyły względem pozostałych żył zwartych i uziemionych 100 o napięciu znam. d" 30 kV
Polietylenowa 100
- o napięciu > 30 kV
1 000
- kabel zasil. elektrofiltr
Olejowa - 1 000 -
W kablu o długości > 1 km wymaganą wartość rezystancji należy przeliczyć
na 1 km długości linii:
R1km
Rzm e"
l
gdzie:
Rzm  zmierzona rezystancja izolacji żyły kabla
R1km  wymagana rezystancja izolacji żyły kabla o długości 1 km
Rys. Pomiar rezystancji izolacji kabli energetycznych niskiego napięcia w sieci typu TN-C
l  długość badanego kabla w km
" Zmierzona wartość prądu upływu w �A nie powinna zwiększać się w czasie
Badania wytrzymałości elektrycznej kabli o napięciu > 1 kV
ostatnich 4 minut próby i nie powinna być większa niż wartość 300L, (L -
długość kabla w km)
Tabela. Wymagane czasy i wartości napięć dla prób napięciowych kabli wg PN-E-04700
" W przypadku nieustalenia się prądu upływu po 16 min., czas trwania próby
Wartość napięcia
należy przedłużyć do 30 min.
Rodzaj kabla Czas próby Uwagi
probierczego
" Natężenie prądu upływu w linii o długości mniejszej niż 330 m nie powinno
*)
Un < 64/110 kV AC 75 % 20 min
być większe niż 100 �A
olejowy 64/110 kV 4,5 U0
Napięcie probiercze
" Prąd znamionowy urządzenia probierczego powinien być co najmniej
stałe
olejowy 127/220 kV 4 U0
dwukrotnie większy niż mierzony prąd upływu
15min
(wyprostowane)
polietylenowy
" Uwaga: Pomiar prądu upływu nie dotyczy kabli do zasilania
3 U0
64/110 kV i 127/220 kV
elektrofiltrów oraz kabli o napięciu znamionowym wyższym niż 18/30 kV
220/400 kV wg zaleceń producenta
Izolacja powłoki/osłony polwinitowej lub polietylenowej kabla powinna
*) % probierczego napięcia fabrycznego (wartości podanej w normach wyrobu dotyczących
danego typu kabla) wytrzymać w czasie 1 min napięcie stałe o wartości:
- 5 kV w przypadku kabli o napięciu znamionowym do 18/30 kV,
- 10 kV w przypadku kabli o napięciu znamionowym powyżej 18/30 kV.
Rezystancja izolacji zmierzona po próbie napięciowej nie powinna być mniejsza
niż 90 % wartości zmierzonej przed próbą.
Izolacja kabla do zasilania elektrofiltru powinna wytrzymać w ciągu 20 min,
bez przebicia i przeskoków najwyższe napięcie urządzenia zasilającego
elektrofiltr.
Pomiary rezystancji izolacji silników indukcyjnych
Pomiary rezystancji izolacji silników indukcyjnych do 1 kV
asynchronicznych o napięciu powyżej 1 kV
wg PN-E-04700:1998
wg PN-E-04700:1998
Napięcie pomiarowe: jak dla przewodów instalacyjnych " Pomiar rezystancji izolacji każdej fazy oddzielnie lub wszystkich faz (przy
stałym połączeniu punktu gwiazdowego) należy wykonać napięciem 2,5 kV
Przygotowanie do pomiaru: rozłączenie uzwojeń
" Rezystancja izolacji uzwojeń stojana wyrażona w k&!, w temperaturze
Pomiar: uzwojenia względem siebie i względem zacisku PE (6 pomiarów) 75�C, nie powinna być liczbowo mniejsza niż wartość napięcia
znamionowego wyrażona w woltach
Wymagane wartości rezystancji izolacji:
" Podobnie jak dla prądnic i kompensatorów synchronicznych, wymaganą
" silnik nowy lub po remoncie: 5 M&!
wartość rezystancji izolacji zmierzoną w temperaturze innej niż 75�C
" silnik w eksploatacji: 1k&! na 1V napięcia znamionowego (fazowego
należy przeliczyć:
lub międzyfazowego)
Riz, t = kt � Riz, 75
gdzie: Riz t  wymagana wartość rezystancji izolacji w temperaturze t
kt  współczynnik przeliczeniowy rezystancji izolacji (z tabeli)
Tabela. Wartości współczynnika temperaturowego kt izolacji silnika
Temperatura podczas Temperatura podczas Tabela. Ocena wyników badań dodatkowych stanu izolacji silników lub prądnic o
Współczynnik kt Współczynnik kt
pomiaru, �C pomiaru, �C
mocy powyżej 100 kW lub silników ważnych w eksploatacji
10 12,3 50 2,6
Stan techniczny izolacji
15 10,2 55 2,2
niedostateczny
20 8,4 60 1,8 Lp. Parametr układu izolacyjnego
dobry dostateczny
izolacja izolacja
25 7,0 65 1,5
zużyta zawilgocona
30 5,7 70 1,2
1. Napięcie przebicia Up/Un > 3 > 2 < 1,5 H" 1,5
35 4,4 75 1,0
40 3,8 80 0,8 2. Rezystancja R60/U przy Un > 10 k&!/V > 1 k&!/V > 1 k&!/V < 1 k&!/V
45 3,2 85 0,7
3a. Czas zwarcia tz, (s) dla Un <6 kV e"10 H" 5 0,5 0,1
" Wartość R60/R15 nie powinna być mniejsza niż:
Maksymalna wartość napięcia
3b. > 0,1 > 0 = 0 = 0
" 1,5  w temperaturze 20 �C
odbudowanego Uodmax/U0
" 1,4  w temperaturze 40 �C
Czas odbudowy napięcia tod (s)
3c. > 60 H" 30 0 0
" 1,3  w temperaturze 60 �C
dla Un < 6 kV
Wahania prądu upływu (przy Un)
" W czasie próby napięciowej izolacja uzwojeń stojana powinna wytrzymać w ciągu
IP60 max - IP60 min
4. < 1ą0,5 < 1ą2 e" 1ą5 1
60 s napięcie przemienne 50 Hz o wartości 80% napięcia probierczego
IP60śr
fabrycznego.
" Rezystancja izolacji zmierzona bezpośrednio po próbie napięciowej nie powinna 5. ip15/ip60 = R60/R15 > 1,5 > 1 H" 1 = 1
być mniejsza niż 80 % wartości zmierzonej przed próbą.
" W obwodach SELV i obwodach separowanych ochrona powinna być
badana przez pomiar rezystancji izolacji pomiędzy częściami czynnymi
badanego obwodu a częściami czynnymi innych obwodów i ziemią.
" W obwodach PELV ochrona powinna być badana przez pomiar rezystancji
BADANIE OCHRONY
izolacji pomiędzy częściami czynnymi obwodu PELV a częściami czynnymi
innych obwodów.
PRZEZ ZASTOSOWANIE
SELV, PELV
" Zmierzone wartości rezystancji izolacji powinny być zgodne z
LUB SEPARACJI ELEKTRYCZNEJ wymaganiami stawianymi obwodowi o najwyższym napięciu.
W obwodach separowanych zasilających więcej niż jeden odbiornik
powinien zostać sprawdzony przypadek dwóch przypadkowych
jednoczesnych zwarć (uszkodzeń):
" pomiędzy różnymi przewodami czynnymi a przewodem
wyrównawczym,
" między różnymi przewodami czynnymi a częścią przewodzącą
dostępną w różnych odbiornikach. BADANIE SAMOCZYNNEGO
WYA

CZENIA ZASILANIA
Należy sprawdzić (pomiarowo lub obliczeniowo) ochronę przez samoczynne
wyłączenie zasilania, tak jak w obwodzie typu TN. Przy zwarciach takich
powinno zadziałać zabezpieczenie w obwodzie odbiornika o mniejszym
prądzie zadziałania w czasie zgodnym z wymaganiami dla układu TN.
Uwaga: W załączniku normatywnym ZA podającym szczególne warunki krajowe
A. W układzie (instalacji) TN należy:
zapisano, że z punktu dotyczącego wymagania sprawdzania czasu wyłączania
1) wykonać pomiar impedancji pętli zwarcia ZS
wyłączników różnicowoprądowych usuwa się tekst:
Uwaga 1. Jeśli zastosowano wyłącznik RCD o prądzie I"n d" 500 mA, to pomiary
 łącznie ze sprawdzeniem mającym na celu wykazanie, że spełnione są
impedancji pętli zwarcia zwykle nie są wymagane.
wymagania dotyczące czasów wyłączania RCD, określone w 4-41 .
Uwaga 2. Spełnienie wymagań może zostać sprawdzone przez pomiar rezystancji Tak więc w Polsce nie obowiązuje pomiar czasu wyłączania wyłączników
przewodów ochronnych PE.
RCD.
2) sprawdzić charakterystyki i skuteczność urządzeń ochronnych:
Zalecane jest sprawdzenie czasu wyłączania wyłączników RCD w
" dla zabezpieczęń nadprądowych  przez oględziny (np. sprawdzenie
przypadku:
prądu znamionowego i typu bezpieczników lub wyłączników
" sprawdzania ponownie używanych RCD,
instalacyjnych),
" rozbudowy lub zmian w eksploatowanych instalacjach elektrycznych z
" dla wyłączników RCD - przez oględziny i próbę.
wyłącznikami RCD.
Uwaga: Jeśli skuteczność ochrony przez samoczynne wyłączenia zasilania została
Uwaga: podczas sprawdzania czasu działania wyłączników RCD próba
potwierdzona w punkcie instalacji za RCD, to skuteczność ochrony w dalszych
powinna być wykonana przy prądzie różnicowym równym 5 I"n
punktach instalacji może zostać sprawdzona przez pomiar ciągłości przewodów
ochronnych.
B. Dla układu TT spełnienie wymagań samoczynnego wyłączenia zasilania Warunek skuteczności ochrony przez samoczynne wyłączenie zasilania w sieci TN:
powinno zostać sprawdzone przez:
I k1 e" Ia
1) pomiar rezystancji uziemienia RA części przewodzących dostępnych
Ia  prąd powodujący zadziałanie urządzenia ochronnego w wymaganym czasie (wyłączający)
Uwaga: Jeżeli pomiar rezystancji uziemienia nie jest możliwy, można
I k1  prąd metalicznego zwarcia doziemnego (do części przewodzącej dostępnej lub do PE)
zastąpić go pomiarem rezystancji pętli zwarcia.
2) sprawdzenie charakterystyki i skuteczności zastosowanych urządzeń
Tabela. Maksymalne czasy wyłączenia zasilania w sieci TN dla odbiorników ręcznych i przenośnych
ochronnych (tak jak dla układu TN)
Czas wyłączenia zasilania (s)
Napięcie znamionowe
sieci U0 (V)
dla UL= 50V dla UL= 25V
Warunek skuteczności ochrony w sieci TT: 120 0,8 0,35
230, 277 0,4 0,20
UL
400 0,2 0,05
RA d"
480 0,1 0,05
Ia
580 0,1 0,02*
RA - rezystancja uziemienia części przewodzących dostępnych badanego urządzenia
* przy niemożności spełnienia należy stosować połączenia wyrównawcze
Ia - prąd powodujący samoczynne zadziałanie urządzenia zabezpieczającego nadprądowego w
dodatkowe
wymaganym czasie (prąd wyłączający)
UL - dopuszczalna w danych warunkach wartość napięcia dotykowego (50 lub 25 V)
Obwody rozdzielcze i obwody zasilające tylko (!!!) urządzenia stacjonarne: 5 s
Sposoby pomiaru impedancji pętli zwarcia ZS w sieci TN :
A. metoda techniczna
B. mierniki specjalistyczne
C. pomiar rezystancji przewodów PE
D. pomiar z uwzględnieniem wzrostu temperatury podczas przepływu
prądu zwarciowego
Uwagi:
" Pomiary należy wykonywać dla wszystkich urządzeń (rozdzielczych i
odbiorczych) I klasy ochronności zainstalowanych w badanym obiekcie.
" Układ pomiarowy należy przyłączać bezpośrednio do zacisków badanego
urządzenia.
" W obwodach trójfazowych pomiar wykonuje się raz - z dowolnej fazy.
Rys. Charakterystyka czasowo-prądowa Rys. Charakterystyki czasowo-
wkładki topikowej typu BiWts (In = 20 A) prądowe wyłączników instalacyjnych
A. Pomiar ZS metodą techniczną A. Pomiar ZS metodą techniczną
Warunek ciągłości:
U2 H" U1
H"
H"
H"
Kolejność postępowania: Kolejność postępowania:
1. Kontrola ciągłości przewodu PE - zwarcie przez rezystor Rk o znacznej 1. Kontrola ciągłości przewodu PE - zwarcie przez rezystor Rk o znacznej
wartości ograniczającej prąd zwarcia: wartości ograniczającej prąd zwarcia:
" pomiar napięcia U1 przy otwartym łączniku S1 " pomiar napięcia U1 przy otwartym łączniku S1
" pomiar napięcia U2 przy zamkniętym łączniku S1 " pomiar napięcia U2 przy zamkniętym łączniku S1
2. Pomiar RS: 2. Pomiar RS:
" pomiar napięcia U1 przy otwartym S2 " pomiar napięcia U1 przy otwartym S2
" pomiar napięcia U2R i prądu IPR przy zamkniętym łączniku S2 " pomiar napięcia U2R i prądu IPR przy zamkniętym łączniku S2
3. Pomiar XS  analogicznie jak w p. 2 3. Pomiar XS  analogicznie jak w p. 2
B. Pomiary ZS miernikami specjalistycznymi
Schemat zastępczy obwodu zwarciowego:
�ł �ł
"UR U1 -U2R �ł U1 �ł
RS = = = RZ �łU -1�ł
I I
pR pR �ł 2 R łł
�ł �ł
"U U1 -U2 X U1
X
�ł �ł
X = = = X -1�ł
S Z
�łU
I I
pX pX �ł 2 X łł
U0
2 2
ZS = RS + X I'' = Uwagi:
S k1
ZS
" większe natężenie prądu pomiarowego = większa dokładność pomiaru
" metody przemiennoprądowe: z reguły obarczone błędem dodatnim -
Uwagi:
zmierzona wartość RS lub XS większa od wartości rzeczywistej
" przy pomiarach RS wynik pomiaru może służyć do wyznaczenia prądu
" pomiar ZS przyrządem o określonym kącie przesunięcia fazowego: z reguły
zwarciowego tylko w obwodach o stosunkowo dużej RS (powyżej 0,5 &!)
obarczony błędem ujemnym
" w obwodach rozdzielczych lub odbiorczych o bardzo dużych prądach " błąd można ograniczyć wykonując zwarcie przez impedancję pomiarową o
znamionowych zabezpieczeń (ponad 100 A) konieczny jest pomiar ZS regulowanym kącie przesunięcia fazowego. Największą dokładność pomiaru
ZS uzyska się uwzględniając geometryczną różnicę napięć U1- U2
C. Pomiar ZS przez pomiar rezystancji przewodów PE
Zmierzona rezystancja powinna spełniać warunki:
Pomiar impedancji pętli zwarcia może być zastąpiony pomiarem rezystancji
m U0
pomiędzy dowolną częścią przewodzącą dostępną a najbliższym punktem
R d" �" - przy pomijalnej impedancji układu zasilania
głównego połączenia wyrównawczego, gdy:
m +1 Ia
" przewód PE jest tej samej budowy i tak samo ułożony jak przewody fazowe,
bez części ferromagnetycznych 0,8�" m U0
R d" �" - przy niepomijalnej impedancji układu zasilania
" przekrój przewodów PE nie przekracza 95 mm2 Cu
m +1 Ia
Wymagania pomiarowe:
" zasilanie ze z
ródła o napięciu 4 - 24 V w stanie bezobciążeniowym
gdzie:
" prąd pomiarowy e" 0,2 A (AC lub DC)
R
m =
Rph
U0 - napięcie znamionowe między fazą a przewodem neutralnym
Rph- rezystancja przewodu L ułożonego w tym samym oprzewodowaniu co przewód PE
R - rezystancja przewodu PE między dowolną częścią przewodzącą dostępną a
najbliższym punktem głównego połączenia wyrównawczego
0,8  współczynnik przyjęty doświadczalnie
Rys. Przykład pomiaru rezystancji przewodów ochronnych:
a) metodą techniczną, b) miliomomierzem
D. Pomiar ZS z uwzględnieniem wzrostu rezystancji przewodów
Wyjaśnienie:
" pomiar uwzględnia wzrost rezystancji przewodów powodowany
R2 = R1[1+ą(�2 -�1)]
wzrostem ich temperatury w wyniku przepływu prądu zwarciowego
gdzie:
" może być stosowany, gdy pomiary są wykonywane w temperaturze
ą  temperaturowy współczynnik zmian rezystywności (dla Cu: 3,98 �10-3 &!/K)
pokojowej, przy małych prądach
R1 rezystancja żyły przewodu podczas pomiaru w temperaturze �1
R2 rezystancja żyły przewodu w czasie przepływu prądu zwarciowego w temperaturze �2
Warunek skuteczności ochrony:
Założenia dla przewodu z żyłą Cu i izolacją polwinitową (PVC):
2
U0 " temperatura w czasie pomiaru: �1 = 20�C
ZS d" �"
" temperatura wywołana przepływem prądu zwarciowego: �2 = 120�C
3 Ia
Po podstawieniu:
gdzie:
ZS  zmierzona impedancja pętli zwarcia
U0  napięcie znamionowe względem ziemi
Ia  prąd powodujący samoczynne zadziałanie zabezpieczenia w wymaganym czasie
R120�C = R20�C[1+ 3,89�"(120 - 20)]=1,398�" R20�C
Jeżeli zmierzona wartość ZS przekracza 2U0/3Ia, to można dokładniej
oszacować wartość impedancji pętli zwarcia:
a) zmierzyć impedancję pętli zwarcia Ze na początku instalacji (przy
złączu) obejmującej przewód fazowy i uziemiony punkt neutralny
b) zmierzyć rezystancję przewodów L i PE obwodu rozdzielczego
c) zmierzyć rezystancję przewodów L i PE badanego obwodu odbiorczego
BADANIE INSTLACJI
d) wartości rezystancji zmierzone w b) i c) powiększyć w związku ze
Z WYA

CZNIKAMI RCD
wzrostem temperatury, uwzględniając w przypadku prądów
zwarciowych energię przepuszczaną przez urządzenia zabezpieczające
e) powiększone wartości rezystancji dodać do wartości impedancji pętli
zwarcia Ze, by otrzymać realną wartość impedancji ZS w warunkach
zwarcia
Badanie samego (!) wyłącznika RCD
Ogólne warunki wykonywania badań
Tok postępowania (we wszystkich układach sieciowych: TN-S, TT, IT):
1. Sprawdzenie mechanizmu wyłącznika: przyciskiem  TEST :
" prąd kontrolny: do 2,5 �" I"n
" sprawny, prawidłowo zainstalowany wyłącznik MUSI zadziałać
" częstość sprawdzeń: raz na miesiąc, raz na 2 tygodnie,
 okazjonalnie , przed rozpoczęciem pracy
2. Sprawdzenie prądu zadziałania I" wyłącznika:
" przy odłączonych odbiornikach od zasilanej instalacji
" przy znacznych długościach przewodów instalacji (> 100 m)  przy
odłączonych przewodach od wyłącznika (szczególnie przy wyłącznikach
Uwagi:
wysokoczułych)
" dokładność pomiaru prądu zadziałania RCD: ą 10 %
" norma PN-IEC 60364-6-61 ani PN-HD 60364-6 nie wymaga badania czasu
wyłączania RCD
2. Metoda techniczna (badanie rzeczywistej wartości różnicowego prądu
zadziałania I")
Warunek sprawności wyłącznika RCD typu AC:
L1
L2
(badanie wyłącznie prądem sinusoidalnie zmiennym nieodkształconym):
L3
N
PE
0,5I"n < I" d" I"n
U0
U0
R e"
p max R d"
0.2 �" I"n p min
1.2 �" I"n
I
"
S Rp
1.Sprawdzenie RCD za pomocą testera (np. FIT) powodującego nagłe
pojawienie się prądu uszkodzeniowego I"p
I" mA
Rys. Metoda techniczna badania poprawności
Czas Odbiornik
Czynność Wartość I"p Zadziałanie działania wyłącznika RCD
przepływu
0,5 � I"n 0,5 s NIE
Tok postępowania Wartość I" Zadziałanie
I"n 0,3 s
nagłe włączenie prądu
pomiarowego I"p 2 � I"n 0,15 s TAK
1. zwiększanie prądu pomiarowego & � 0,5�I"n nie
5 � I"n 0,04 s
2. przerwanie i ponowne załączenie obwodu 0,5� I"n nie
3. zwiększanie prądu pomiarowego 0,5� I"n � & tak
Badanie skuteczności ochrony w obwodach TN-S z RCD
Dla wyłączników typu A, przy badaniu prądem pomiarowym przemiennym
odkształconym, prąd zadziałania I" musi spełniać następujące warunki:
1. Badanie wyłącznika
2. Sprawdzenie ciągłości połączeń przewodu PE z częściami przewodzącymi
Prąd pomiarowy stały
dostępnymi urządzeń I klasy ochronności i stykami ochronnymi w
I"n Wymagana wartość I"
pulsujący
gniazdach wtyczkowych
o kącie zapłonu 0� 0,35 I d" I" d" 1,4 I"n
"n
e" 30 mA o kącie zapłonu 90� 0,25 I d" I" d" 1,4 I"n
"n
L1
o kącie zapłonu 135� 0,11 I d" I" d" 1,4 I"n
"n
L2
o kącie zapłonu 0� 0,35 I d" I" d" 2 I"n
"n " I L3
N
d" 10 mA o kącie zapłonu 90� 0,25 I d" I" d" 2 I"n
"n
o kącie zapłonu 135� 0,11 I d" I" d" 2 I"n PE
"n PEN
RB
Badanie skuteczności ochrony w obwodach TT z RCD
Uzasadnione jest, by w instalacjach TN-S zapewniać ochronę dodatkową
przez towarzyszące wyłącznikowi RCD zabezpieczenie nadprądowe:
1. Badanie wyłącznika
2. Sprawdzenie ciągłości połączeń przewodu PE z częściami przewodzącymi
" wyłącznik RCD (często wysokoczuły): urządzenie chroniące skutecznie,
dostępnymi urządzeń I klasy ochronności i ze stykami ochronnymi gniazd
ale skomplikowane, o zawodności wyższej niż zabezpieczenie
wtyczkowych
nadprądowe
3. Pomiar rezystancji uziemienia RE przewodu ochronnego PE
" urządzenie nadprądowe zwarciowe: o dość niskiej czułości, lecz zwykle
mniej zawodne niż RCD
Warunki skuteczności ochrony:
Dla sprawdzenia poprawności działania urządzenia nadprądowego przy
a) przy uziemieniu indywidualnym:
zwarciach jednofazowych należy przy zbocznikowanym RCD wykonać
klasyczne pomiary skuteczności ochrony przez pomiar ZS U
L
RA d"
I"n
b) przy uziemieniu
grupowym lub zbiorowym:
U
L
RA d"
ŁI"n
Pomiar rezystancji uziemienia RE:
" przyrządem specjalistycznym lub
" w sposób przybliżony: przez pomiar impedancji (rezystancji) pętli zwarcia
doziemnego L - PE (np. metodą 2-krotnego pomiaru napięcia):
a) U1 - przy otwartym łączniku S
b) U2 - przy zamkniętym łączniku S i max. prądzie pomiarowym I"
L1
L2
L3 POMIARY REZYSTANCJI
N
STANOWISK
" I
V
U1 -U2
S Rp
RE H"
I"
I" mA
Odbiornik
PE
R
E
Rys. Badanie poprawności działania wyłącznika różnicowoprądowego i pomiar
rezystancji uziemienia ochronnego RE w sieci o układzie TT
Cel badań:
Uwagi:
a) ocena skuteczności ochrony przy dotyku pośrednim:
" napięcie pomiarowe: AC lub DC
" przez zastosowanie izolowanego stanowiska,
" odczyt: po ok. 1 min od załączenia napięcia
" przez zastosowanie nieuziemionych połączeń wyrównawczych,
" ilość punktów pomiarowych w pomieszczeniu  na każdej powierzchni
b) ocena zagrożenia pożarowego lub wybuchowego w wyniku
należy wykonać przynajmniej 3 pomiary, w tym jeden w odległości
elektryczności statycznej
ok. 1 m od dostępnych części przewodzących, a pozostałe dwa w
większych odległościach
Wymagania:
" do oceny należy przyjmować najmniejszą zmierzoną wartość
" 50 k&! - przy napięciu znamionowym instalacji elektrycznej d" 500 V,
" przed pomiarem badaną powierzchnię należy zwilżyć lub pokryć
" 100 k&! - przy wyższym napięciu instalacji
zwilżoną tkaniną
Metody badań
omomierzem lub
techniczna woltomierzowa
miernikiem izolacji
Pomiary rezystancji stanowisk  metoda techniczna Pomiary rezystancji stanowisk  metoda woltomierzowa
Rys. Schemat układu do pomiaru rezystancji Rd
mA V
V
stanowiska metodą techniczną:
E
Rys. Schemat układu do pomiaru rezystancji
S
V  woltomierz, mA  miliamperomierz,
2
1 U2 E stanowiska metodą  woltomierzową :
E  elektroda
U1 Rd  rezystor dodatkowy, E  elektroda pomiarowa
UV - (IA �" R ) UV
A
R = = - R
�ł �ł
st U1
IA IA A �ł �ł
Rst = Rz�ł -1�ł
U2
�ł łł
gdzie:
Pomijając rezystancję miliamperomierza: U1 - napięcie sieci względem ziemi,
U2 - napięcie między przewodem fazowym a elektrodą E,
RZ - rezystancja równolegle połączonych rezystancji: wewnętrznej woltomierza RV i rezystancji
UV
dodatkowej Rd
Rst =
IA
gdzie: " Błąd pomiaru zależy od ilorazu Rst i Rz oraz od klasy zastosowanego woltomierza.
UV - zmierzone napięcie (V),
Udowodniono, że błąd będzie najmniejszy, gdy Rz H" 0,7 Rst
RA - rezystancja miliamperomierza, (&!),
" Na stanowiskach o dużej rezystancji można zrezygnować z użycia rezystora Rd
IA - zmierzony prąd, (A)
Pomiary rezystancji stanowisk  miernik izolacji Pomiary rezystancji stanowisk  elektroda pomiarowa
" Jeden zacisk przyrządu należy przyłączać do przewodu ochronnego PE, a
" Przy pomiarze podłóg - modeluje styczność stóp ze stanowiskiem
drugi do elektrody pomiarowej.
" Przy pomiarze rezystancji ścian - modeluje styczność ręki ze ścianą
" Wymaga się, aby w instalacjach o napięciu znamionowym nie
" W normie PN-HD 60364-6 opisano dwie elektrody pomiarowe:
przekraczającym 500 V, do pomiaru Rst stosować omomierz induktorowy
lub próbnik izolacji wytwarzający w stanie bez obciążenia napięcie
- elektroda 1 - metalowy statyw trójnożny w kształcie trójkąta
500 V (lub 1000 V)
równobocznego o boku 180 mm.
Elektroda ma kontakt z mierzonym stanowiskiem poprzez trzy elastyczne
podstawy z gumy przewodzącej o powierzchni styku ok. 900 mm2 każda i
rezystancji nie większej niż 5 k&!
- elektroda 2 - składa się z metalowej płytki kwadratowej o boku 250 mm i
zwilżonego papieru lub tkaniny o boku 270 mm umieszczonej między
metalową płytką a badaną powierzchnią
" W czasie wykonywania pomiarów rezystancji ściany należy przyłożyć siłę
ok. 250 N, w czasie pomiaru podłogi: ok. 750 N
Elektrody pomiarowe stosowane w praktyce:
39
c) d)
a)
" elektroda prętowa - pogrążana w grunt na głębokość co najmniej 20 cm przy
21
pomiarach UTM, a dla szybkiej oceny USTM  na głębokość 10 cm
" optymalna - elektroda czterowarstwowa:
- dolna warstwa, zapewniającą styczność elektrody z podłożem: guma przewodząca
o grubości 3 � 5 mm i rezystywności d" 10 &!m
- druga warstwa: folia lub cienka blacha miedziana o grubości d" 0,2 mm, z
b)
33
zaciskiem pomiarowym
- równomierny docisk elektrody do podłoża zapewnia elastyczna warstwa filcu o
grubości ok. 5 mm i sztywna płyta z materiału izolacyjnego (np. z tekstolitu).
6
7
Rys. Elektroda pomiarowa w postaci trójdrożnego statywu: a) widok z góry, b) widok od 5
3
spodu, c) widok z boku, d) przekrój kołka stykowego z przewodzącej gumy
4 1
2
Rys. Czterowarstwowa elektroda pomiarowa; 1  stanowisko, 2  guma przewodząca,
3  folia metalowa, 4  zacisk elektrody, 5  filc, 6 płyta izolacyjna, 7  obciążenie
8
15
Pomiary napięć dotykowych
a) b)
L 1 L 1
Napięcie dotykowe UST (UD) - napięcie między dwoma punktami nie L 2 L 2
L 3 L 3
należącymi do obwodu elektrycznego, z którymi mogą się zetknąć
N N
PE PE
jednocześnie ręka (ręce) i stopy człowieka.
S2 RB S S2 RB
S1
1
RZ RZ
I"k1
Cel pomiarów UST - uzyskanie danych dla:
A V A V UST = USTM
IM
" oceny zagrożenia porażeniowego przy dotyku pośrednim,
" wyboru odpowiednich środków ochrony przy dotykiem pośrednim
E
1 m 2 m
Pomiary mogą być wykorzystane, np. przy podejmowaniu decyzji o
Rys. Zasada pomiaru napięć dotykowych UST (i napięć dotykowych rażeniowych
dopuszczeniu przekroczenia wymaganego czasu samoczynnego wyłączania
UT) między: a) częścią przewodzącą dostępną i podłożem, b) częścią przewodzącą
zasilania dostępną i częścią obcą pozostającą w zasięgu drugiej ręki
W celu pomiaru napięcia dotykowego niezbędne jest wykonanie dwóch
" Rezystor RZ ogranicza prąd IM do wartości niestwarzającej zagrożenia.
obwodów:
" Woltomierz - o dużej rezystancji wewnętrznej.
" UST przy rażeniu na drodze ręka-stopy, należy mierzyć w odległości 1 m od części
" obwodu wymuszania prądu pomiarowego IM,
przewodzącej dostępnej, która może stwarzać zagrożenie, a przy rażeniu na drodze
" obwodu pomiaru napięcia dotykowego.
ręka-ręka  między częściami oddalonymi od siebie nie więcej niż 2 m.
" Obciążenie elektrody odwzorowującej styczność stóp z podłożem przy urządzeniach
niskiego napięcia powinno wynosić około 750 N.
Rezystancja uziemienia  zasady pomiaru
G
A
V
E Sn SP
POMIARY REZYSTANCJI
Strefa potencjału
UEM zerowego
UZIEMIEC

I REZYSTYWNOŚCI GRUNTU
USPM
Rys. Zasada pomiaru prądu i napięcia uziomowego metodą techniczną oraz
rozkład potencjałów na powierzchni gruntu wywołany prądem pomiarowym IEM
UEM
Szukana rezystancja: REM =
IEM
RE = REM � kR
Tablica. Wymogi stawiane obwodom pomiarowym przy pomiarach rezystancji uziemienia
Oddalenie elektrody napięciowej - niesprecyzowane przez normę PN-HD 60364-6
Stawiane wymagania
Element
Regulacja
obwodu
Obwód prądowy Obwód napięciowy
prądu
y
ródło powinno umożliwiać wymuszanie prądu
A G
y
ródło o wartości i/lub przebiegu pozwalającym
-
prądu wyeliminować istotne wpływy prądów
V
zakłócających na wyniki pomiarów
Zakres woltomierza powinien pozwalać
mierzyć napięcia UEM
Amperomierz powinien umożliwiać pomiar
Przyrządy
Stosunek rezystancji wewnętrznej
prądu wymuszanego przez z
ródło prądu
pomiarowe
woltomierza Rv do rezystancji uz. elektrody
pomiarowego (wartość, kształt)
E Sn
napięciowej RSn powinien być na tyle duży, Sp
aby błąd pomiaru UEM był dopuszczalny
Elektroda prądowa powinna być tak oddalona
Elektroda napięciowa powinna być
od badanego uziomu, aby między występowała
Elektrody pogrążona w gruncie w miejscu, w którym
6 m 6 m
dostatecznie szeroka strefa potencjału
potencjał ma wartość zerową
zerowego
Przewody łączące elementy obwodów pomiarowych powinny być izolowane od ziemi
Rys. Rozstawy elektrod przy pomiarach RE wg PN-HD 60364-6
Przewody obwodu prądowego powinny być tak usytuowane względem przewodów obwodu
napięciowego, aby prąd IEM nie indukował w obwodzie napięciowym napięcia zakłócającego
pomiar napięcia UEM
W większości przypadków poprawne wyniki pomiarów uziomów prostych (zajmujących
Przewody
Przewody i elektroda prądowa powinny mieć
niewielki teren) przy niewielkich prądach pomiarowych uzyskuje się stosując
ograniczoną rezystancję, aby przy pomocy
odległości między uziomem badanym i elektrodą napięciową co najmniej 20 m a
zastosowanego z
ródła prądu można było -
wymusić prąd pomiarowy o wartości między uziomem badanym i sondą prądową Sp  co najmniej 40 m
pozwalającej zmierzyć napięcie UEM
Rezystywność gruntu  zasada pomiaru
Główne nieprawidłowości przy
pomiarach rezystancji uziemienia
metoda techniczna
Pomiar
IMU
rezystywności gruntu
Niewłaściwe usytuowanie przewodów
mierniki specjalistyczne np.
Niewłaściwy
Niewłaściwe
układu pomiarowego względem MRU
rozmieszczenie dobór elementów
przewodów pobliskich linii
elektrod układu
napowietrznych lub podziemnych
pomiarowych pomiarowego A
elementów przewodzących
V
zasilanie obwodu prądowego ze z
ródła o mocy niewystarczającej
do wymuszenia prądu pomiarowego o dostatecznej wartości (wpływ
A M N B
prądów błądzących na wynik pomiarów)
zastosowanie przyrządów pomiarowych o niewłaściwych zakresach l
Rys. Zasada pomiaru rezystywności gruntu w
zastosowanie woltomierza o zbyt małej rezystancji wewnętrznej w a a a
układzie czteroelektrodowym Wennera
stosunku do rezystancji elektrody napięciowej
zastosowanie elektrody prądowej o rezystancji uniemożliwiającej
wymuszenie prądu pomiarowego
UMN
� = 2Ąa
gdy: a e" 5 l
zbyt bliskie umieszczenie elektrody prądowej - ograniczenie
IAB
strefy potencjału zerowego i niemożność jej zlokalizowania
usytuowanie elektrody napięciowej poza strefą potencjału
gdzie:
zerowego - pomiar napięcia różnego od napięcia uziomowego
l  długość podziemnej części elektrody
Przy projektowaniu rezystancji uziemienia należy uwzględniać największą
Cechy układu:
rezystywność gruntu, jaka może wystąpić w ciągu roku. Rezystancję tę oblicza się
1. Elektrody prądowe A i B tworzą obwód prądowy z udziałem gruntu.
mnożąc rezystancję zmierzoną rezystywność �M przez współczynnik kR sezonowych
2. Elektrody napięciowe M i N.
zmian rezystywności gruntu:
3. Założenie upraszczające: elektrody A, B, M i N są uziomami półkulistymi.
� = �M � kR
4. W gruncie jednorodnym zwiększanie  a ponad 5�"l nie wpływa na wynik pomiaru.
5. W gruntach niejednorodnych � = f (a)
Tablica. Wartości współczynnika kR
6. Odległość  a należy dobrać odpowiednio do rozmiarów uziomu:
Wartość kR
Zmierzona
Rozmiar
-zależność między głębokością  h warstwy gruntu, której mierzona jest
Rodzaj uziomu rezystywność grunt w czasie pomiarów:
uziomu
&!
&!
&!
rezystywność zastępcza a odległością  a : gruntu, &!m
suchy1) wilgotny2) mokry3)
Pojedynczy
L < 30 m dowolna 1,4 2,2 3,0
h H" 0,7 a
uziom poziomy4)
� d" 200 1,3 1,8 2,4
SE < 900 m2
-odległość  a przy wyznaczeniu rezystywności zastępczej gruntu dla
� > 200 1,4 2,2 3,0
Uziom kratowy4)
projektowania uziomu kratowego zajmującego terem o powierzchni S (m2):
� d"200 1,1 1,3 1,4
SE e" 900 m2
S � > 200 1,2 1,6 2,0
a =
L=2,5�5 m dowolna 1,2 1,6 2,0
20
Uziom pionowy
L > 5 m dowolna 1,1 1,2 1,3
-dla uziomu pionowego o dł. l (m) i głębokości górnego końca uziomu t (m):
1) Od czerwca do września (włącznie) z wyjątkiem 3-dniowych okresów po długotrwałych opadach
2) Poza okresem 1) z wyjątkiem 3-dniowych okresów po długotrwałych opadach lub stopieniu się śniegu
a = 1,25 (l + t)
3) W okresie trzech dni po długotrwałych opadach lub stopieniu się śniegu
4) Głębokość ułożenia uziomu od 0,6 do 1 m
beton
grunty bagniste
grunty orne
mokre piaski
suche piaski
kamienista ziemia
żwir
wapno
woda słodka
DOKUMENTACJA
woda morska
0,1 1 10 100 1000 10000
�
&!m WYNIKÓW BADAC

Rys. Przedziały rezystywności wybranych rodzajów gruntów
+30
�� ,%
glębokość pogrążenia < 1,5 m
+20
+10
glębokość pogrążenia > 1,5 m
0
-10
-20
Rys. Procentowe roczne wahania rezystywności
mies.
gruntu (bez uwzględniania opadów) -30
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Zawartość protokołu z badań:
Załącznik F (informacyjny): Opis instalacji przeznaczonej do sprawdzenia
" informacje dotyczące oględzin
Opis instalacji przeznaczonej do sprawdzenia
" zestawienie istotnych wyników prób (pomiarów)
" informacje dotyczące przeprowadzonych zmian i rozbudów instalacji
Rodzaj sprawdzenia:
" informacje o występujących odchyleniach od norm i przepisów w
Sprawdzanie odbiorcze
badanej instalacji Sprawdzanie okresowe
Nazwisko i adres użytkownika:
" informacje o zauważonych uszkodzeniach
Adres instalacji:
" znaczące ograniczenia badań w stosunku do wymagań normy
Nazwisko i adres instalatora:
Instalacja:
" informacje dla osoby zlecającej wykonanie badań o terminie
Nowa Modyfikacja
ponownych badań okresowych (zalecenie)
Rozbudowa Istniejąca
" podpis osoby kompetentnej w zakresie sprawdzania
Nazwisko inspektora:
Opis prac instalacyjnych:
Data kontroli: Podpis: & & & & & & & ...
Identyfikacja użytych przyrządów pomiarowych
Typ Model Numer seryjny
Urządzenia izolacyjne i ochronne przy złączu instalacji
Liczba Wartości
Urządzenie
Typ
biegunów znamionowe
U & & & & ..& .. V
n
A
ącznik główny
I & & & & & .... A
n
Bezpiecznik lub I & & & .& & ... A
n
wyłącznik I , I , I ..... kA(N5)
cn cu cs
I & & & & & & A
n
S zcze g ó ły u zio m u o d b io rcy (je żeli m a za sto s o w a n ie )
Urządzenie RCD
I & & & & & . mA
?n
M a te ria ł
T yp
C u F e In n y
(N5) Odsyłacz krajowy: symbole stosowane do oznaczania zdolności znamionowej
U z io m fu n da m en to w y
wyłączania prądów zwarciowych (patrz PN-EN 60947-1):
U z io m g ru n to w y
I - prąd znamionowy wyłączalny zwarciowy,
P rę t cn
T aś m a I - prąd znamionowy wyłączalny zwarciowy graniczny,
cu
In n y & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
I - prąd znamionowy wyłączalny zwarciowy eksploatacyjny.
cs
U s ytu ow a n ie & & & & & & & & & .
R e z ysta n cja u zie m ien ia & & & & & & ?
U w a g a : J eż e li w in s ta lac ja c h nie m oż n a us ta lić po w y ż sz y c h in fo rm ac ji, to fa k t te n na le ż y od n o to w a ć
Załącznik G (informacyjny): Formularz oględzin instalacji elektrycznej
G.1. Formularz oględzin instalacji elektrycznej B. Osprzęt (wyposażenie)
1)
Osprzęt Dobór 2) Montaż Komentarze
I Przewody
A. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim
II Osprzęt do przewodów
III Rury instalacyjne
Przedmiot Zgodność1) Komentarze
IV Listwy
I Izolacja części czynnych
V Urządzenia rozdzielcze
II Przegrody
VI Oprawy oświetleniowe
III Obudowy
VII Ogrzewanie
1) Wpisać (Z), jeśli jest zgodne z przepisami krajowymi
VIII Urządzenia ochronne RCD,
lub (NZ), jeśli jest niezgodne
wyłączniki instalacyjne, itd.
IX Inne
1)
Wpisać (Z), jeśli jest zgodne z przepisami krajowymi lub (NZ), jeśli jest niezgodne
2)
Widzialny znak zgodności z odpowiednim standardem produktu. W razie wątpliwości
wymagane jest posiadanie certyfikatu zgodności uzyskanego od producenta wyrobu.
Załącznik H. Przykład formularza do opisu szczegółów obwodu i wyników prób
C. Identyfikacja
Prawidłowe Poprawność
Przedmiot Obecność Komentarze
umiejscowienie nazw
Oznaczenie urządzeń
I ochronnych, łączników
i zacisków
II Napisy ostrzegawcze
Napisy wskazujące
III
na niebezpieczeństwo
Identyfikacja
IV
przewodów
Urządzenia do
V
odłączania
VI A
ączniki
VII Schematy i plany