Francuscy Żydzi i Francuzi w Auschwitz
Historycy szacują, że 75-76 tysięcy francuskich Żydów, w tym ponad 11 tysięcy dzieci,
zostało deportowanych do obozów zagłady. Około 69 tysięcy osób trafiło do KL
Auschwitz, blisko 900 do Kowna, 4 tysiące do Sobiboru, z których część przeniesiono
następnie do Majdanka. Spośród wszystkich deportowanych przeżyło zaledwie 3
procent, około 2,5 tysiąca ludzi.
Za udział w ruchu oporu z Francji do KL Auschwitz deportowano również ponad 3 tysiące
osób nieżydowskiego pochodzenia. Przeżyło 969.
Historyk Serge Klarsfeld, prezydent Les Fils et Filles des Deportes Juifs de France
(Synowie i Córki Deportowanych Żydów z Francji), autor Księgi Pamięci Deportacji
Żydów z Francji, pisze, że w czasie, gdy hitlerowcy zajęli Francję w czerwcu 1940 roku,
przebywało tam około 320 tysięcy Żydów. Około 20 tysięcy spośród nich stanowili
uchodz
cy z zajętych wcześniej Belgii i Holandii.
Tak zwane ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej poprzez deportacje na Wschód
rozpoczęło się na Zachodzie wiosną 1942 roku. Pierwszy transport z Francji do
Auschwitz wyruszył 27 marca.
Pertraktacje między władzami niemieckimi strefy okupowanej (Paryż i północna część
Francji - około trzech piątych przedwojennego terytorium) a rządem Vichy na temat
aresztowania i dostarczania Żydów przez policję francuską toczyły się w dniach
zwycięskiej ofensywy Hitlera w Afryce i Związku Radzieckim. Doprowadziły one - mimo
wahań marszałka Petaina i szefa rządu Pierrea Lavala, do wyrażenia zgody na
aresztowania francuskich Żydów przy wsparciu policji francuskiej. Ustalono początkowo,
że w pierwszej fazie zatrzymanych zostanie 40 tysięcy osób uznawanych za
bezpaństwowców (obywateli niemieckich, austriackich, polskich, czeskich, rosyjskich).
W paz
dzierniku 1940 roku dziesiątki tysięcy "bezpaństwowców" zostało osadzonych w
obozach na terenie znajdującym się w jurysdykcji rządu Vichy, m.in. w Gurs, Rivesaltes
lub Milles.
W strefie okupowanej przez Niemców w 1941 roku miały miejsce trzy duże "łapanki".
Zatrzymani Żydzi trafiali do obozów przejściowych wokół Paryża. Największy z nich
istniał w Drancy. Został założony 20 sierpnia 1941 roku w byłych koszarach francuskiej
żandarmerii. Do 1 lipca 1943 roku pozostawał pod nadzorem francuskiej policji i
żandarmerii, kontrolowanych przez niemieckiego dowódcę policji bezpieczeństwa i
służby bezpieczeństwa na tym terenie. Przez ostatni rok kierowany był bezpośrednio
przez SS. Od założenia do wyzwolenia w sierpniu 1944 roku przez Drancy przeszło
około 70 tysięcy Żydów.
1
Podczas "łapanki" w maju Żydzi byli osadzani w Pithiviers i Baune-la Rolande (4000
osób), w sierpniu w Drancy (4000 osób), a w grudniu w Compiegne (700 osób). Klarsfeld
podaje, że chodziło wówczas wyłącznie o mężczyzn, ale podczas czwartej "łapanki" 16 i
17 lipca 1942 roku w Paryżu i strefie okupowanej zatrzymywano całe rodziny.
Internowano w jej trakcie 13 tysięcy paryskich Żydów, w tym 4 tysiące dzieci. Ze
wspomnianych wyżej obozów mieli trafić do Auschwitz.
Ogółem w 43 transporty do Auschwitz, które opuściły okupowane tereny francuskie w
1942 roku, jeden wyjechał z prowincji (Angers), dwa z Compiegne, osiem z Pithiviers I
Baune-la-Rolande, a 32 z Drancy.
W sierpniu i wrześniu 1942 roku rząd Vichy wydał Niemcom 10 tysięcy
"bezpaństwowych" Żydów z własnego terytorium. Część z nich została przeniesiona z
miejsc internowania, do których trafili już wcześniej. Część dostała się w ręce
kolaborantów podczas wielkiej "łapanki" 26 sierpnia, zorganizowanej w 40
departamentach strefy Vichy. Trafili do obozu tranzytowego w Drancy.
Klarsfeld podaje, że w ciągu 11 tygodni, między 17 lipca a 30 września 1942 roku
deportowanych zostało do Auschwitz 33 tysiące Żydów. Każdego tygodnia wyjeżdżało 3
tysiące osób. Tempo deportacji zostało zahamowane po ostrym sprzeciwie Francuzów,
głównie duchownych katolickich i Kościoła reformowanego, którzy wywierali presję na
rząd Vichy. Uratowało to prawdopodobnie życie dziesiątkom tysięcy Żydów. Gestapo
zakładało bowiem deportowanie każdego dnia od 15 września do 30 paz
dziernika po
tysiąc osób.
W całym 1943 roku deportowano 17 tysięcy Żydów. Klarsfed twierdzi, że niemieckie
plany masowej deportacji z Francji utrudniła w tym okresie prożydowska postawa
włoskich władz w okupowanej przez nie strefie (8 departamentów południowo-
wschodniej Francji).
Klęska Niemców pod Stalingradem sprawiła, że rząd Vichy - bez udziału którego
masowe aresztowania nie były możliwe - odmówił pozbawienia praw obywatelskich
dziesiątków tysięcy Żydów, którzy po 1927 roku zostali uznani na Francuzów.
8 września 1943 roku, po kapitulacji Włoch, Niemcy weszli do zajmowanej przez nie
strefy. Zaczęli "polowanie" na Żydów, które zakończyło się wysłaniem czterech
transportów do obozów na Majdanku i Sobiboru. 13 transportów trafiło do Auschwitz.
W 1944 roku do Auschwitz zostało deportowanych ogółem 16 tysięcy Żydów. Tylko
jeden transport z 878 mężczyznami wysłano na Litwę, do Kowna.
Ostatni transport z Drancy do Auschwitz wyjechał 31 lipca 1944 roku. W wagonach było
1,3 tysiąca Żydów, w tym dzieci od 2 do 13 lat. 25 dni póz
niej wyzwolony został Paryż.
2
11 sierpnia z Lyonu do Auschwitz deportowano jeszcze 430 osób, a 17 sierpnia z Drancy
do KL Buchenwald 51 Żydów.
Francuzi współczuli Żydom. Pomagali uniknąć "łapanek" organizowanych przez
francuską policję i Gestapo. W pierwszej kolejności ratowano żydowskie dzieci.
"Kolaborancki i antysemicki rząd Vichy pomógł Niemcom w deportowaniu 25 procent
Żydów z Francji, natomiast Francuzi pomogli pozostałym 75 procentom" - pisze
Klarsfeld.
PAP
3