MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI
Zofia Sepkowska
Prowadzenie działalności gospodarczej w regionie
311[08].Z5.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
0
Recenzenci:
dr Paweł Alberciak
mgr Anna Mozalewska
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Katarzyna Maćkowska
Konsultacja:
dr Bożena Zając
Korekta:
mgr inż. Jarosław Sitek
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej Prowadzenie
działalności gospodarczej w regionie 311[08].Z5.03 zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu: technik elektryk.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 4
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Koszty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 8
4.1.3. Ćwiczenia 8
4.1.4. Sprawdzian postępów 9
4.2. Kalkulacja kosztów działalności 9
4.2.1. Materiał nauczania 9
4.2.2. Pytania sprawdzające 11
4.2.3. Ćwiczenia 11
4.2.4. Sprawdzian postępów 11
4.3. Kalkulacja cen sprzedaży 12
4.3.1. Materiał nauczania 12
4.3.2. Pytania sprawdzające 13
4.3.3. Ćwiczenia 13
4.3.4. Sprawdzian postępów 13
4.4. Dokumentacja związana z gospodarką magazynową 14
4.4.1. Materiał nauczania 14
4.4.2. Pytania sprawdzające 14
4.4.3. Ćwiczenia 14
4.4.4. Sprawdzian postępów 19
4.5. Rozliczenia pieniężne w obrocie gospodarczym 19
4.5.1. Materiał nauczania 19
4.5.2. Pytania sprawdzające 21
4.5.3. Ćwiczenia 21
4.5.4. Sprawdzian postępów 22
4.6. Rozliczenia z Urzędem Skarbowym z tytułu podatku VAT 23
4.6.1. Materiał nauczania 23
4.6.2. Pytania sprawdzające 25
4.6.3. Ćwiczenia 25
4.6.4. Sprawdzian postępów 29
4.7. Zatrudnianie i wynagradzanie pracowników 29
4.7.1. Materiał nauczania 29
4.7.2. Pytania sprawdzające 31
4.7.3. Ćwiczenia 31
4.7.4. Sprawdzian postępów 35
4.8. Rozliczenie z Urzędem Skarbowym z tytułu podatku dochodowego
od dokonanych wypłat 35
4.8.1. Materiał nauczania 35
4.8.2. Pytania sprawdzające 36
4.8.3. Ćwiczenia 36
4.8.4. Sprawdzian postępów 40
4.9. Rozliczenia z ZUS z tytułu ubezpieczeń społecznych 40
4.9.1. Materiał nauczania 40
4.9.2. Pytania sprawdzające 41
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
4.9.3. Ćwiczenia. 41
4.9.4. Sprawdzian postępów 42
4.10. Prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów 42
4.10.1. Materiał nauczania 42
4.10.2. Pytania sprawdzające 45
4.10.3. Ćwiczenia 45
4.10.4. Sprawdzian postępów 47
4.11. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych 48
4.11.1. Materiał nauczania 48
4.11.2. Pytania sprawdzające 50
4.11.3. Ćwiczenia 50
4.11.4. Sprawdzian postępów 50
4.12. Podatki majątkowe i opłaty lokalne 51
4.12.1. Materiał nauczania 51
4.12.2. Pytania sprawdzające 54
4.12.3. Ćwiczenia 55
4.12.4. Sprawdzian postępów 56
4.13. Wynik finansowy i analiza ekonomiczna działalności gospodarczej
przedsiębiorcy 57
4.13.1. Materiał nauczania 57
4.13.2. Pytania sprawdzające 60
4.13.3. Ćwiczenia 61
4.13.4. Sprawdzian postęp 62
4.14. Kształtowanie wizerunku firmy. Certyfikaty jakości 62
4.14.1. Materiał nauczania 62
4.14.2. Pytania sprawdzające 66
4.14.3. Ćwiczenia 66
4.14.4. Sprawdzian postępów 66
4.15. Przygotowanie oferty przetargowej 67
4.15.1. Materiał nauczania 67
4.15.2. Pytania sprawdzające 70
4.15.3. Ćwiczenia 70
4.15.4. Sprawdzian postępów 71
5. Sprawdzian osiągnięć 72
6. Literatura 76
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
1. WPROWADZENIE
Niniejszy poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiadomości i kształtowaniu
umiejętności w zakresie podejmowania działalności gospodarczej na własny rachunek.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, w których wykazano umiejętności, jakie powinieneś posiadać przed
rozpoczęciem pracy z poradnikiem,
- cele kształcenia, które wskazują umiejętności, jakie będziesz kształtował w procesie
nauczania  uczenia się w niniejszej jednostce modułowej,
- materiał nauczania, podzielony na 10 tematów  ściśle ze sobą powiązanych
i pozostających względem siebie w logicznym układzie, w którym wyodrębnione zostały
następujące elementy:
- treści kształcenia, mające na celu poszerzenie Twoich wiadomości i stanowiące podstawę
do kształtowania określonych umiejętności, pozwolą Ci poznać podstawowe obowiązki
przedsiębiorcy związane z podejmowaniem działalności gospodarczej,
- pytania sprawdzające, które umożliwią Ci samoocenę w zakresie przygotowania do
wykonania ćwiczeń,
- wykaz ćwiczeń ułatwiających kształtowanie planowanych umiejętności,
- sprawdzian postępów, zawierający zestaw pytań sprawdzających, dzięki którym będziesz
miał możliwość dokonania samooceny, czy wszystko dobrze zrozumiałeś i możesz
kontynuować proces nauczania uczenia się,
- sprawdzian osiągnięć, który pozwoli ocenić poziom ukształtowanych przez Ciebie
umiejętności w całej jednostce modułowej,
- wykaz literatury, który ułatwi Ci pogłębianie wiedzy z zakresu jednostki modułowej oraz
doskonalenie umiejętności.
- Przechodząc przez kolejne etapy uczenia się, zwróć szczególną uwagę na:
- zasady finansowania działalności gospodarczej,
- zasady kalkulacji i cen,
- zasady i procedury rozliczania się z instytucjami publiczno-prawnymi,
- poprawne wypełnianie dokumentacji związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- wyszukiwać przepisy prawne związane z podejmowaniem i prowadzeniem działalności
gospodarczej,
- rozróżniać formy organizacyjno-prawne przedsiębiorców,
- wybierać najbardziej korzystną formę opodatkowania przedsiębiorcy,
- obliczać koszt kredytu,
- wybierać najkorzystniejszy kredyt,
- otwierać konto w banku,
- rozpoznawać organy kontroli w procesie podejmowania działalności gospodarczej,
- wypełniać dokumenty rejestracyjne: wniosek o wpis przedsiębiorcy do ewidencji działalności
gospodarczej, wniosek o wpis do KRS, wniosek o nadanie numeru REGON RG-1, NIP1,
dokumenty zgłoszeniowe do ZUS,
- wypełniać dokumenty zgłoszeniowe przedsiębiorcy do organów kontroli,
- identyfikować obowiązki przedsiębiorcy związane z ubezpieczeniem społecznym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji jednostki modułowej powinieneś umieć:
- scharakteryzować koszty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej,
- skalkulować koszt jednostkowy produktu,
- przeprowadzić kalkulację ceny sprzedaży,
- obliczyć wynik finansowy,
- obliczyć wysokość podatku VAT naliczonego i należnego,
- sporządzić fakturę i rachunek,
- wystawić weksel, czeki i polecenie przelewu,
- obliczyć i zinterpretować podstawowe wskaz
niki efektywności ekonomicznej firmy,
- zarejestrować typowe zdarzenia gospodarcze w podatkowej księdze przychodów i rozchodów,
- dokonać ewidencji typowych zdarzeń gospodarczych w rejestrze zakupów i sprzedaży VAT,
- rozliczyć się z urzędem skarbowym z tytułu różnego rodzaju zobowiązań podatkowych,
- rozliczyć płatnika składek na ubezpieczenie społeczne z ZUS,
- skorzystać z oferty przetargowej,
- sporządzić ofertę przetargową.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Koszty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej
4.1.1. Materiał nauczania
Koszty są to wyrażone w jednostkach pieniężnych celowe nakłady na działalność
gospodarczą poniesione przez przedsiębiorcę. Koszty można klasyfikować na wiele sposobów.
Trzy podstawowe układy kosztów to:
- układ rodzajowy,
- układ funkcjonalny,
- układ kalkulacyjny.
Układ rodzajowy kosztów dzieli koszty według rodzaju i obejmuje następujące grupy
kosztów:
1) amortyzacja,
2) zużycie materiałów,
3) zużycie energii,
4) usługi obce,
5) wynagrodzenia,
6) ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia,
7) podatki i opłaty,
8) pozostałe koszty rodzajowe.
Układ funkcjonalny dzieli koszty według miejsc powstawania kosztów. Mamy więc:
1) koszty działalności podstawowej (produkcyjnej, usługowej, handlowej),
2) koszty wydziałowe,
3) koszty zarządu,
4) koszty sprzedaży.
Układ kalkulacyjny klasyfikuje koszty wg tzw. pozycji kalkulacyjnych niezbędnych do
obliczenia kosztu wytworzenia produktu. Układ kalkulacyjny dzieli koszty na:
1) koszty bezpośrednie:
a) materiały bezpośrednie,
b) płace bezpośrednie,
2) koszty pośrednie:
a) koszty wydziałowe,
b) koszty zarządu,
c) koszty sprzedaży.
W oparciu o klasyfikację kosztów w układzie kalkulacyjnym można obliczyć różne
wielkości kosztów, w szczególności:
- techniczny koszt wytworzenia, stanowiący sumę kosztów bezpośrednich i kosztów
wydziałowych, przypadający na jednostkę produktu.
- całkowity koszt wytworzenia, stanowiący sumę technicznego kosztu wytworzenia oraz
kosztów zarządu, przypadający na jednostkę produktu.
- koszt własny sprzedaży (całkowity koszt własny), stanowiący sumę wszystkich kosztów
bezpośrednich i pośrednich, przypadający na jednostkę produktu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
UKA
AD UKA
AD UKA
AD
RODZAJOWY FUNKCJONALNY KALKULACYJNY
KOSZTÓW KOSZTÓW KOSZTÓW
PONIESIONE
KOSZTY
KOSZTY KOSZTY
BEZPOŚREDNIE POŚREDNIE
Rys. 1. Klasyfikacja kosztów
y
ródło: opracowanie własne.
Koszty bezpośrednie  obejmują te pozycje kosztów, które mogą być przyporządkowane
produktom na podstawie dokumentacji z
ródłowej, np.: zużycie materiałów bezpośrednich, paliw,
wynagrodzenia i narzuty na wynagrodzenia pracowników bezpośrednio produkcyjnych itp.
Koszty pośrednie nie mogą być przyporządkowane do produktów wprost na podstawie
dokumentów z
ródłowych. Rozliczane są na produkty z wykorzystaniem określonych procedur
kalkulacyjnych. Typowe koszty pośrednie to: koszty wydziałowe, koszty ogólnoadministracyjne,
koszty zakupu, koszty sprzedaży.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1) Co stanowi koszt?
2) W jakich układach grupuje się koszty?
3) Jakie grupy kosztów występują w układzie rodzajowym?
4) Jak dzielimy koszty w układzie funkcjonalnym?
5) Co zaliczamy do kosztów bezpośrednich i pośrednich?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozróżnianie kosztów w układzie rodzajowym i kalkulacyjnym.
Na podstawie poniższych danych przeprowadz
klasyfikację kosztów przedsiębiorstwa
w układzie rodzajowym i kalkulacyjnym:
a) zużycie materiałów,
b) paliwo,
c) amortyzacja,
d) materiały bezpośrednie,
e) koszty sprzedaży,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
f) koszty wydziałowe,
g) wynagrodzenia,
h) koszty zakupu,
i) płace bezpośrednie,
j) energia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapisać podane pozycje kosztów w układzie rodzajowym,
2) dokonać klasyfikacji kosztów w układzie kalkulacyjnym.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zdefiniować pojęcie kosztu?

2) wymienić układy grupowania kosztów?

3) zidentyfikować koszty wg rodzaju?

4) dokonać podziału kosztów wg różnych układów ich grupowania?

4.2. Kalkulacja kosztów działalności
4.2.1. Materiał nauczania
Kalkulacja jest to czynność obliczeniowa, zmierzająca do ustalenia kwoty kosztów
przypadających na przedmiot kalkulacji.
Zadaniem kalkulacji jest określenie efektywności wytworzenia określonych produktów.
Celem kalkulacji kosztów jest ustalenie kosztu jednostkowego wytwarzanego produktu lub
świadczonej usługi. Kalkulacja kosztów pozwala również na prawidłowe ustalenia poziomu
kosztów, ich kontrolę i analizę. Jest niezbędna do ustalenia ceny zbytu na produkowane wyroby
i usługi.
W zależności od przyjętego kryterium, wyróżnia się następujące rodzaje kalkulacji:
- ze względu na czas dokonania kalkulacji kosztów:
- kalkulacja wstępna,
- kalkulacja wynikowa,
- ze względu na metodę kalkulacji:
- kalkulacja podziałowa,
- kalkulacja doliczeniowa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Rodzaj kalkulacji
ze względu na czas
przeprowadzania
kalkulacja wynikowa
kalkulacja wstępna (ofertowa,
przeprowadzana po
planowa, cenowa)
zakończeniu procesów
przeprowadzana przed
wytwarzania objętych
rozpoczęciem procesów
procedurą kalkulacyjną
wytwarzania objętych procedurą
kalkulacyjną
Rys. 2. Podstawowe rodzaje kalkulacji kosztów według kryterium czasu
y
ródło: opracowanie własne.
Kalkulacja podziałowa polega na podzieleniu sumy kosztów całkowitych przez liczbę
wyrobów. Znajduje zastosowanie w jednostkach produkujących masowo jednorodny wyrób.
Wyróżnia się trzy rodzaje kalkulacji podziałowej:
a) kalkulacja podziałowa prosta stosowana w warunkach gdy produkcja we wszystkich fazach
jest jednorodna,
KC
k =
j
P + ixPwt
gdzie:
kj  koszt jednostkowy wytworzenia,
Kc  całkowite koszty wytworzenia,
P  liczba wytworzonych produktów gotowych (wielkość produkcji)
Pwt  liczba wytworzonych produktów w toku,
i  stopień zaawansowania produktów w toku w%.
b) kalkulacja podziałowa ze współczynnikami, stosowana gdy produkcja odbywa się w tych
samych lub w zbliżonych warunkach technologicznych,
c) kalkulacja mieszana, stosowana w warunkach, gdy w jednych fazach produkcja jest
jednorodna w innych ma charakter różnorodny.
Kalkulacja doliczeniowa polega na doliczeniu do kosztów bezpośrednich, kosztów
pośrednich przy zastosowaniu odpowiedniej procedury doliczeniowej. Kalkulacja doliczeniowa
znajduje zastosowanie przy produkcji różnorodnych produktów lub oferowaniu różnorodnych
usług.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1) Na czym polega kalkulacja kosztów ?
2) Kiedy stosowana jest kalkulacja prosta?
3) Jakie znasz rodzaje kalkulacji?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Kalkulacja kosztu jednostkowego produkcji.
Oblicz jednostkowy koszt wytworzenia lampy elektrycznej, wiedząc, że poniesione w ciągu
miesiąca koszty całkowite na produkcję 2000 szt. kompletnie wykończonych oraz 1000 szt. lamp
nie zakończonych, zmontowanych w 30% wyniosły 25 000,00 zł.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) obliczyć koszt jednostkowy wytworzenia wyrobu gotowego i produktu nie zakończonego,
2) sprawdzić poprawność obliczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kalkulator
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić cel kalkulacji?

2) obliczyć koszty jednostkowe produkcji jednorodnej?

3) wymienić rodzaje kalkulacji?

4) sporządzić kalkulację prostą wyrobu gotowego i produkcji

nie zakończonej?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.3. Kalkulacja cen sprzedaży
4.3.1. Materiał nauczania
Przez cenę rozumie się wartość towaru lub usługi wyrażoną w pieniądzu, którą kupujący
płaci sprzedawcy za określony towar lub usługę.
Tabela 1. Rodzaje cen
Kryterium podziału Rodzaje cen
Urzędowe:
 ceny minimalne np. przy skupie płodów rolnych,
 ceny maksymalne  których przekroczyć nie można,
ale sprzedawca może sprzedawać towar poniżej tej
ceny,
Ze względu na sposób i tryb ustalania  ściśle określające wartość jednostki towarów,
 określające przedział, który musi się mieścić
w cenach konkretnego towaru.
Umowne: ceny ustalone przez sprzedawcę
i akceptowane przez kupującego.
Cena zbytu  to cena, po której jednostki produkujące
lub importujące sprzedają swoje towary
przedsiębiorstwom handlu hurtowego. Dla hurtowni
cena zbytu jest ceną zakupu. Elementy ceny zbytu:
koszt własny wyrobu, zysk producenta, podatek
akcyzowy (jeśli towar jest obciążony tym podatkiem),
podatek VAT.
cena zbytu = koszt własny+zysk+podatek
akcyzowy+VAT
Ze względu na szczebel obrotu
towarowego Cena hurtowa-to cena sprzedaży ustalona przez
hurtownie dla przedsiębiorstw handlu detalicznego, dla
których stanowi cenę zakupu. Na cenę hurtową składa
się cena zbytu plus marża hurtowa.
Cena hurtowa = cena zbytu+marża hurtowa
Cena detaliczna to cena sprzedaży w jednostkach
handlu detalicznego. Na cenę detaliczną składa się
cena hurtowa i marża detaliczna.
Cena detaliczna = cena hurtowa+marża detaliczna
Cena netto  bez podatku VAT
Ze względu na budowę
Cena brutto = cena netto + podatek VAT
y
ródło: opracowanie własne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia
1) Co nazywamy ceną?
2) Jaka jest różnica między ceną urzędową a ceną umowną?
3) Jaki wpływ na cenę brutto ma podatek VAT?
4) Jakie elementy składają się na cenę detaliczną?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Obliczanie ceny zbytu.
Oblicz cenę zbytu netto i brutto, jeżeli całkowity koszt wyrobu wynosi 8000,00 zł, założony
zysk 800,00zł, podatek VAT 22%.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) obliczyć cenę zbytu netto.
2) wyliczyć podatek VAT.
3) obliczyć cenę zbytu brutto.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kalkulator,
- przybory do pisania.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcie ceny?

2) obliczyć cenę hurtową i detaliczną?

3) obliczyć podatek VAT i cenę brutto?

4) sporządzić kalkulację ceny sprzedaży?

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.4. Dokumentacja związana z gospodarką magazynową
4.4.1. Materiał nauczania
Gospodarką magazynową nazywamy działalność związaną z przyjmowaniem materiałów
do magazynu, rozmieszczeniem, przechowywaniem, konserwacją materiałów, wydawaniem
materiałów i ewidencją obrotu materiałami.
Przyjmowanie materiału do magazynu związane jest z ilościowym i jakościowym
sprawdzeniem dostarczonej partii materiału, ujawnieniem ewentualnych braków lub wad,
spisaniem protokołu odbioru, zarejestrowaniem dostawy i wystawieniem dowodu przyjęcia
materiałów  Pz . Przyjęcie wyrobów z własnej produkcji następuje na podstawie dowodu  Pw ,
a przyjęcie zwrotów materiałów poprzednio pobranych przez komórki produkcyjne, a nieużytych
z różnych przyczyn  na podstawie dowodu  Zw .
Wydawanie materiałów z magazynu może nastąpić tylko na podstawie ściśle określonego
i należycie wypełnionego dokumentu. Materiały wydaje się na podstawie dowodu rozchodu
materiału wystawionego na formularzu  Rw lub karty limitowej. Kartę limitową sporządza
zwykle dział technologiczny lub gospodarki materiałowej.
Najczęściej spotykaną formą ewidencji obrotów materiałowych jest kartoteka ilościowa
prowadzona na specjalnych kartach. Dla każdej pojedynczej pozycji materiałowej przeznaczona
jest jednak karta. W karcie tej uwidacznia się każdą zaszłość magazynową: przyjęcie, rozchód,
zwrot materiału oraz bieżący zapas po dokonanej operacji. Każdy zapis w kartotece materiałowej
musi być udokumentowany odpowiednimi dokumentami, które zostały już omówione. Ręczna
ewidencja obrotów materiałowych w kartotece zastępowana jest często przez komputery
rejestrujące obroty materiałów i sporządzające w ustalonych okresach zestawienie tych obrotów.
Niekiedy zachodzi konieczność przesunięcia materiałów pomiędzy magazynami tego
samego przedsiębiorstwa. Nie wpływa to na sumaryczną ilość towarów we wszystkich
magazynach. Przesunięcia materiałów z jednego magazynu do drugiego dokonuje się na
podstawie dokumentu MM  Przesunięcie magazynowe.
W celu kontroli stanu magazynu okresowo przeprowadzana jest inwentaryzacja towarów.
Po dokonaniu inwentaryzacji danego towaru stan magazynowy tego towaru jest równy jego
ilości wpisanej na dokumencie inwentaryzacji.
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.
1. Jakie czynności składają się na gospodarkę magazynową?
2. Kiedy wystawia się dokumenty Pz, Wz, Rw, MM, Pw, Zw?
3. Na czym polega przyjmowanie materiałów do magazynu?
4. Co zawiera kartoteka magazynowa?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządzanie zamówienia.
Jako właściciel Przedsiębiorstwa Handlowego ENERGETYK Jan Kowalski, zam.:
97-200 Tomaszów Maz., ul. Polna 5, NIP 773-123-67-09, Bank PKO BP S.A. o/Tomaszów Maz.
nr konta 25896325896547859625236589, sporządz
zamówienie nr 1 z dnia 2.09.2005 r. do
Hurtowni Artykułów Elektrycznych, 05-205 Ożarów Mazowiecki, ul. Poznańska 121, NIP
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
675-101-76-23, Bank PBKo/Ożarów Maz. Nr konta 258963214785236987236958 na poniższe
towary:
Tabela 2. Wykaz artykułów elektrycznych do zakupu
Cena zakupu
Lp. Nazwa towaru Symbol Ilość
netto
1 Lampy rtęciowo żarowe 160W E-27 150 13,00 zł
2 Promienniki podczerwieni 125W E-27 200 8,50 zł
y
ródło: opracowanie własne
Dodatkowe informacje:
- forma płatności: przelew w ciągu 14 dni,
- termin dostawy: 3 dni,
- środek transportu: własny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) wypełnić druk zamówienia w oparciu o podane informacje,
2) ustalić wartość zamówienia,
3) sprawdzić poprawność wystawionego dokumentu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kalkulator,
- formularz zamówienia lub arkusz kalkulacyjny,
- stanowisko komputerowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
ZAMÓWIENIE NR ________ z dnia _________________
ZAMAWIAJ
CY PA
ATNIK ADRESAT
NIP: Bank : NIP
Bank:
Nr konta:
Bank :
Nr konta:
Nr konta:
WARUNKI PA
ATNOŚCI
INDEKS/ CENA WARTOŚĆ TERMIN
LP NAZWA ARTYKUA
U J.m. ILOŚĆ
SWW/KU Netto Netto DOSTAWY
RAZEM
Oświadczamy, że upoważniamy do odbioru faktury bez naszego podpisu.
......................................... ...........................................
pieczątka i czytelny podpis pieczątka i czytelny podpis
osoby upoważnionej do otrzymania osoby uprawnionej do wystawienia
zamówienia zamówienia
Potwierdzenie przyjęcia zamówienia
............................................ ..........................................
pieczątka i czytelny podpis data
Rys. 3. Formularz zamówienia
y
ródło: opracowanie własne na podstawie druku zamówienia.
Ćwiczenie 2
Sporządzanie dokumentu potwierdzającego przyjęcie materiałów.
Sporządz
dokument przyjęcia materiałów (Pz) nr 1 z dnia 5.09.05 zakupionych w Hurtowni
Artykułów Elektrycznych w Ożarowie Maz. zgodnie z zamówieniem sporządzonym
w poprzednim ćwiczeniu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Środek Nr zamówienia
transportu
PRZYCHÓD
Pz
ZEWN
TRZNY
DOSTAWCA
Data przyjęcia Numer i data dowodu dostawy Nr kolejny Pz
w magazynie
ILOŚĆ Wartość
LP. NAZWA MATERIAA
U INDEKS J.m. Cena netto
netto
Otrzymana Przyjęta
Wystawił Przyjął Uwagi kontroli przyjęcia Uwagi
Data Data
Podpis Podpis Podpis
Rys. 4. Formularz druku Pz
y
ródło: opracowanie własne na podstawie druku Pz.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z przepisami ustawy o rachunkowości,
2) wypełnić dowód przyjęcia materiałów,
3) ustalić wartość przyjęcia towarów do magazynu.
4) sprawdzić poprawność wystawionego dokumentu.
Wyposażenie stanowiska pracy
- literatura zgodna z punktem 8, 9c,
- kalkulator,
- druk Pz lub arkusz kalkulacyjny,
- przybory do pisania.
Ćwiczenie 3
Potwierdzanie wydania towarów z magazynu.
Uzupełnij brakujące dane w załączonym dokumencie Wz nr 1 z dnia 10.09.2005 r., wiedząc,
że wydano:
- 50 szt. lamp rtęciowo-żarowych (160W E-27) cena jednostkowa 13,00 zł,
- 100 szt. promienników podczerwieni (125W) cena jednostkowa 8,50 zł,
dla Sklepu Elektrycznego  JÓZEF , 57-200 A
ÓDy
, ul. Piotrkowska 23 wg faktury VAT 11/2005
z dnia 8.09.2005 r.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Nr zamówienia
Środek
transportu
WYDANIE
Wz
NA ZEWN
TRZ ---------
Własny
------
PH  ENERGETYK
ODBIORCA
97-200 Tomaszów
Data wydania Numer i data dowodu sprzedaży Nr kolejny Wz
Maz., ul. Polna 5
w mag
ZAKA
AD
ILOŚĆ
NAZWA MATERIAA
U INDEKS j.m.
Cena netto Wartość netto
LP.
Zadysponowana Wydana
RAZEM
Wystawił Przyjął Wynik badań jakości Uwagi
Data Data Data
Podpis Podpis Podpis
Rys. 5. Formularz druku Wz
y
ródło: opracowanie własne na podstawie druku Wz.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami wypełniania dokumentów potwierdzających wydanie materiałów
z magazynu,
2) wypełnić dowód wydania materiałów,
3) ustalić wartość wydanych materiałów z magazynu.,
4) sprawdzić poprawność wystawionego dokumentu.
Wyposażenie stanowiska pracy
- kalkulator,
- druk Wz lub arkusz kalkulacyjny,
- przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcie gospodarki magazynowej?

2) wymienić dokumenty związane z gospodarką magazynową?

3) wypełnić dokumenty magazynowe?

4) dobrać odpowiedni dokument magazynowy do zaistniałego zdarzenia

gospodarczego?
5) rozróżnić dokumenty przychodowe i rozchodowe?

4.5. Rozliczenia pieniężne w obrocie gospodarczym
4.5.1. Materiał nauczania
Wyróżniamy dwie podstawowe formy rozliczeń pieniężnych: rozliczenia gotówkowe
i rozliczenia bezgotówkowe (za pośrednictwem banku).
Dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością
gospodarczą za pośrednictwem rachunku bankowego przedsiębiorcy następuje w każdym
przypadku, gdy:
1) stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca,
2) jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności,
przekracza równowartość 15.000 euro przeliczonych na złote według średniego kursu walut
obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego
miesiąc, w którym dokonano transakcji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
 Tabela 3. Formy rozliczeń pieniężnych i ich charakterystyka
Forma
Cechy charakterystyczne danej formy rozliczenia
rozliczenia
Operacje kasowe  Obrót gotówkowy jest realizowany przez kasjera, który ponosi
pełną odpowiedzialność materialną za stan gotówki w kasie oraz za prawidłowość
operacji kasowych. Obroty gotówkowe powinny być udokumentowane dowodami
z
ródłowymi lub zastępczymi dowodami kasowymi. Wpływy gotówkowe są
dokonywane za pomocą znormalizowanych druków  Dowód Wpłaty  KP"
wystawianych w dwóch egzemplarzach. Wypłaty gotówkowe mogą być dokonywane
na podstawie dokumentów z
ródłowych (np. faktury obce, listy płac, delegacje
służbowe, pokwitowane przez bank dowody wpłat własnych) lub dokumentu
zastępczego  Dowód wypłaty  KW".
Czek gotówkowy stanowi dyspozycję wystawcy czeku (dłużnika) udzieloną trasatowi
do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz wypłaty tej
kwoty okazicielowi czeku (czek na okaziciela) lub osobie wskazanej na czeku (czek
imienny).
Czek rozrachunkowy  rozliczenie polegające na wręczeniu czeku przez dłużnika
wierzycielowi, na podstawie, którego bank wierzyciela uznaje jego rachunek i obciąża
rachunek dłużnika. Czeki rozrachunkowe nie upoważniają posiadacza do podjęcia
gotówki, a jedynie jej przelania na rachunek bankowy. Czek rozrachunkowy ważny
jest w ciągu 10 dni od daty wystawienia i w tym okresie powinien być złożony
w banku do realizacji.
Weksle  są dokumentami zawierającymi bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty
określonej osobie, w ustalonym terminie i miejscu, określonej sumy pieniężnej. Suma
wystawionego weksla zawiera w sobie odsetki od kredytu za okres od daty
wystawienia weksla do terminu zapłaty. Suma wekslowa (nominał) składa się z dwóch
elementów:
" sumy netto,
" odsetek od daty wystawienia weksla do daty płatności.
Zaletą weksla jest to, że umożliwia on dokonywanie rozliczeń wielostronnych poprzez
ich indosowanie, dzięki temu następuje kredytowe regulowanie należności
sprzedawcy.
Polecenie przelewu  płatnik (dłużnik) dla uregulowania zobowiązania wydaje swemu
bankowi zlecenie przekazania środków pieniężnych z własnego rachunku bankowego
na rachunek wierzyciela (beneficjenta) w dowolnym banku. Polecenie przelewu składa
się z 4 egzemplarzy, z których:
- odcinek A  oryginał, jest dokumentem obciążenia rachunku dłużnika;
- odcinek B  jest dokumentem uznania rachunku wierzyciela;
- odcinek C  jest załącznikiem do wyciągu bankowego z rachunku
wierzyciela;
- odcinek D  jest załącznikiem do wyciągu z rachunku dłużnika;
Rozliczenia saldami  mogą mieć miejsce, gdy dwaj kontrahenci są dla siebie
wzajemnie odbiorcami i dostawcami. Nie rozlicza się wówczas każdej dostawy
osobno, lecz rozliczenie następuje okresowo saldem, przy czym suma poszczególnych
należności i zobowiązań jest kompensowana.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
ROZLICZENIA GOTÓWKOWE
ROZLICZENIA BEZGOTÓWKOWE
Akredytywa  stosowana bardzo rzadko i dotyczy głównie rozliczeń z płatnikami,
których sytuacja finansowa jest niezadowalająca, (którzy nie płacą swoich zobowiązań
terminowo). W tym przypadku dostawca przed wykonaniem dostawy może domagać
się otwarcia przez przyszłego dłużnika akredytywy, czyli zdeponowanego na
specjalnym rachunku bankowym środków pieniężnych przeznaczonych dla ściśle
określonego wierzyciela, za ściśle określaną dostawę, w ściśle określonym terminie.
Zabezpiecza to pokrycie należności po złożeniu w banku dokumentów stwierdzających
wykonanie dostawy.
Rozliczenia planowe  mają miejsce przy stałych (codziennych) dostawach np. mleka,
pieczywa. Polegają one na tym ,że odbiorca w stosunku do planowanych dostaw
dokonuje  zaliczkowych przelewów, a rozliczenie następuje okresowo przez
porównanie wartości dostaw w danym okresie z sumą wpłaconych zaliczek.
y
ródło: opracowanie własne.
4.5.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie formy rozliczeń funkcjonują w obrocie pieniężnym?
2. Jaka jest różnica miedzy rozliczeniami gotówkowymi i bezgotówkowymi?
3. Jakie są formy rozliczeń bezgotówkowych?
4. W jakich warunkach przedsiębiorca zobowiązany jest do rozliczeń pieniężnych za
pośrednictwem rachunku bankowego?
5. Na czym polega rozliczenie za pomocą polecenia przelewu?
6. Jaka jest różnica między czekiem gotówkowym i czekiem rozrachunkowym?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wypełnianie polecenia przelewu.
Wypełnij polecenie przelewu wystawione przez właściciela Przedsiębiorstwa Handlowego
 ENERGETYK  Jan Kowalski, 97-200 Tomaszów Maz., ul Polna 5 posiadający rachunek
bankowy w PKO BP, nr konta 25896325896547859625236589, w celu zapłaty za prenumeratę
czasopism dla wydawnictwa INFOR w wysokości 180,00zł, na rachunek banku PBK O/A
ódz
,
nr konta: 1285855214788551174855254526. Przelew wystawiono 03.10.2005 r.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Rys. 6. Formularz polecenia przelewu
y
ródło: kopia druku przelewu
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) wypełnić druk polecenia przelewu
2) sprawdzić poprawność wypełnienia dokumentu.
Wyposażenie stanowiska pracy
- literatura zgodna z punktem 1,4,9 poradnika,
- druk dokumentu,
- przybory do pisania.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcie obrotu pieniężnego?

2) wymienić formy obrotu pieniężnego?

3) rozróżnić formy obrotu gotówkowego?

4) rozróżnić formy obrotu bezgotówkowego?

5) wypełnić polecenie przelewu?

6) zastosować formy obrotu gotówkowego i bezgotówkowego?

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4.6. Rozliczenia z tytułu podatku od towarów i usług VAT
4.6.1. Materiał nauczania
Podatnicy VAT są zobowiązani do prowadzenia różnego rodzaju ewidencji, w tym
najważniejszej, tj. ewidencji zakupów i sprzedaży towarów i usług, w której rejestruje się
wszystkie faktury VAT i faktury korygujące. Na podstawie zapisów w ewidencji podatnik ma
obowiązek sporządzania deklaracji podatkowych VAT-7, a następnie składania ich do
właściwego urzędu skarbowego za każdy kolejny okres rozliczeniowy (tj. miesiąc lub kwartał),
zasadniczo do 25 dnia miesiąca następującego po tym okresie rozliczeniowym.
Ewidencja zakupów i sprzedaży
Podatnicy, z wyjątkiem podatników wykonujących wyłącznie czynności zwolnione od podatku
oraz zwolnionych od podatku, są obowiązani prowadzić ewidencję zawierającą:
- kwoty podatku naliczonego związane ze sprzedażą, od której przysługuje częściowe lub
całkowite odliczenie podatku naliczonego,
- dane niezbędne do określenia przedmiotu i podstawy opodatkowania,
- wysokość podatku należnego,
- kwoty podatku naliczonego obniżające kwotę podatku należnego,
- kwotę podatku podlegającą wpłacie do urzędu skarbowego lub zwrotowi z tego urzędu,
- inne dane służące do prawidłowego sporządzenia deklaracji podatkowej.
W oparciu o ewidencje zakupu i sprzedaży podatnicy obliczają kwotę zobowiązania
podatkowego za okresy miesięczne i kwotę zobowiązania wpłacają na konto właściwego Urzędu
Skarbowego. Za okresy miesięczne w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po każdym
kolejnym miesiącu składają również deklaracje podatkowe VAT-7. Obowiązek składania
w urzędzie skarbowym deklaracji podatkowych za okresy miesięczne w terminie do 25 dnia
miesiąca następującego po każdym kolejnym miesiącu nie dotyczy podatników zwolnionych od
podatku oraz podmiotów wykonujących wyłącznie czynności zwolnione od podatku.
Niektóre grupy podatników mogą również składać deklaracje w okresach kwartalnych.
W deklaracji VAT-7 podatnicy wykazują kwoty podatku naliczonego, podatku należnego
oraz kwotę zobowiązania podatkowego lub kwotę podatku do zwrotu/zaliczenia na miesiąc
następny. Wszystkie wartości w deklaracji VAT-7 ujmuje się w pełnych złotych, odrzucając
końcówki groszowe i to niezależnie od ich wielkości. Jeżeli podatek należny jest większy od
podatku naliczonego (poz. 60 w deklaracji), to różnicę wpłaca się na rachunek właściwego
urzędu skarbowego. Jeżeli większy jest podatek naliczony, to w rubryce 64 w deklaracji VAT  7
wpisuje się jego kwotę i przenosi tym samym do rozliczenia w miesiącu następnym.
Podatek należny  podatek naliczony = zobowiązanie do urzędu skarbowego z tytułu
Podatek należny  podatek naliczony = zobowiązanie do urzędu skarbowego
podatku VAT
Podatnicy podatku VAT są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności
dokonanie sprzedaży. Fakturę obowiązani są również wystawić podatnicy zarejestrowani jako
podatnicy VAT czynni lub zwolnieni, dokonujący czynności, dla których miejscem
opodatkowania jest terytorium państwa innego niż Polska i dla tych czynności podatnicy ci nie są
zidentyfikowani dla podatku od wartości dodanej (UE) lub podatku o podobnym charakterze
(poza UE).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
W przypadku sprzedaży osobom fizycznym nie prowadzącym działalności gospodarczej nie
wystąpi obowiązek wystawienia faktury. Jednakże na żądanie tych osób podatnicy są obowiązani
do wystawienia faktury  w terminie 7 dni od daty wykonania usługi lub dostawy towaru.
W przypadku gdy faktura dotyczy sprzedaży zarejestrowanej przy zastosowaniu kasy
rejestrującej, do kopii faktury podatnik obowiązany jest dołączyć paragon dokumentujący tę
sprzedaż. Nie dotyczy to jednak sprzedaży dokumentowanej fakturą emitowaną przy
zastosowaniu kasy rejestrującej, w przypadkach gdy wartość sprzedaży i kwota podatku
należnego zostały zarejestrowane w raporcie fiskalnym dobowym kasy.
Faktury należy wystawiać w dwóch egzemplarzach (oryginał i kopia).
Fakturę wystawia się nie póz
niej niż:
- siódmego dnia od dnia wydania towaru lub wykonania usługi,
- gdy podatnik określa w fakturze wyłącznie miesiąc i rok dokonania sprzedaży (umowy
o charakterze ciągłym), fakturę wystawia się nie póz
niej niż siódmego dnia od zakończenia
miesiąca, w którym dokonano sprzedaży,
- przepisy szczególne ustawy o podatku od towarów i usług przewidują w przypadku
niektórych rodzajów działalności wystawienie faktury nie póz
niej niż z chwilą powstania
obowiązku podatkowego i nie wcześniej niż 30 dnia przed powstaniem obowiązku
podatkowego.
Wyżej wymienionych zasad szczególnych nie stosuje się jednak w przypadku wystawiania
faktur w zakresie dostaw energii elektrycznej i cieplnej, gazu przewodowego, usług
telekomunikacyjnych i radiokomunikacyjnych oraz usług wymienionych w poz. 138 i 153
załącznika nr 3 do ustawy (usług komunalnych), jeżeli faktura zawiera informację, jakiego
okresu rozliczeniowego dotyczy. Podatnik VAT w sytuacjach określonych w ustawie ma
obowiązek wystawić dokumenty korygujące, którymi są:
- faktury korygujące wystawiane przez sprzedawcę;
- noty korygujące wystawiane przez nabywcę.
W sytuacji, gdy przedmiotem korekty jest pomyłka w treści faktury, nie ma znaczenia, czy
to sprzedawca wystawi fakturę korygującą, czy też nabywca wystawi notę korygującą (kto
pierwszy, ten lepszy).
Faktura korygująca i nota korygująca mogą korygować zarówno treść faktury, jak i treść
faktury korygującej.
Rys. 7. Sytuacje, w których może dojść do korygowania treści faktury
y
ródło: opracowanie własne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4.6.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie obowiązki w zakresie ewidencji ciążą na podatniku podatku VAT?
2. Jakie elementy zawiera ewidencja zakupu i sprzedaży?
3. W jaki sposób podatnik VAT rozlicza się z Urzędem skarbowym?
4. W jakim terminie podatnik VAT składa do Urzędu skarbowego deklarację podatkową
VAT-7?
5. Jakie elementy zawiera faktura VAT?
6. Jakie dokumenty korygujące funkcjonują w obrocie gospodarczym?
7. W jakich sytuacjach podatnik VAT może sporządzić dokumenty korygujące?
8. Jakie obowiązują terminy wystawiania faktury przez podatnika VAT?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wystawianie faktury VAT.
Przedsiębiorstwo Handlowe  ENERGETYK wystawiło fakturę nr 1 z dnia 4.10.2005 r.
w związku z dokonaną sprzedażą dla sklepu Elektrycznego  JÓZEF , 49-809 A
ódz
,
ul. Piotrkowska 121, NIP 345-234-56-00, bank PKO S.A. A
ódz
nr konta
12548885241885614851258741.
Sprzedaż obejmowała następujące pozycje:
1) promienniki podczerwieni 100 szt., cena netto 8,50 zł/szt., stawka VAT: 22%,
2) lampy rtęciowo-żarowe 50 szt., cena netto 13,00 zł/szt., stawka VAT: 22%.
Wystaw fakturę sprzedaży VAT, wykorzystując poniżej zamieszczony wzór dokumentu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) wypełnić fakturę VAT,
2) obliczyć kwotę do zapłaty,
3) sprawdzić poprawność obliczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kalkulator lub arkusz kalkulacyjny,
- druk dokumentu,
- przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
FAKTURA VAT
ORYGINAA
/ KOPIA
dnia
Data sprzedaży:
środek transportu: ________
Sposób zapłaty: przelew 7 dni
SPRZEDAWCA: NABYWCA:
Imię, nazwisko lub nazwa Imię, nazwisko lub nazwa
Adres: Adres
NIP NIP
Bank Bank
Konto Konto
Lp PKWiU J.m Ilość Cena jedn. Wartość netto PODATEK VAT Wartość brutto
Nazwa towaru
netto
% Kwota
lub usługi
zł gr zł gr zł gr zł gr
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
1
2
Słownie: RAZEM
Imię, nazwisko, podpis
Imię, nazwisko,
22
osoby uprawnionej do
podpis osoby
Zw
odbioru faktury
uprawnionej do
wystawienia faktury 3
7
(-)
0
(-)
Do zapłaty
Rys. 8. Formularz faktury VAT
y
ródło: opracowanie własne na podstawie druku faktury VAT.
Ćwiczenie 2
Obliczanie kwoty podatku VAT oraz wypełnianie deklaracji podatkowej
Dokonaj zapisu zdarzeń w rejestrze zakupu i sprzedaży VAT oraz sporządz
deklarację VAT
7 za miesiąc wrzesień 2005r. na podstawie poniższych informacji:
- 1.03.09.05 otrzymano fakturę VAT nr 15 za zakupione towary od Hurtowni Elektrycznej
w Ożarowie Maz. NIP 345-567-89-00:
a) wartość netto zakupu  1250,00 zł,
b) podatek VAT 22%  275,00 zł,
c) wartość brutto zakupu  1475,00 zł.
- 2.10.09.05 r. otrzymano fakturę VAT 11 za rozmowy telefoniczne od TPSA, NIP
765-78-89-789:
a) wartość netto  240,00 zł,
b) podatek VAT 22%  52,80 zł,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
W tym
c) wartość brutto  292,80 zł.
- 3.14.09.05r. PH  ENERGETYK  wystawiło fakturę VAT nr 1 za sprzedane towary:
a) wartość netto  1620,00 zł,
b) podatek VAT 22%  356,40 zł,
c) wartość brutto  1976,00 zł.
Sposób wykonania zadania
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) wypełnić właściwe rejestry VAT,
2) podsumować rejestry,
3) obliczyć wysokość podatku naliczonego i należnego,
4) sporządzić deklarację VAT 7,
5) sprawdzić poprawność obliczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy
- kalkulator lub arkusz kalkulacyjny,
- wzory dokumentu deklaracji PIT-4,
- przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
ZAKUPY OPODATKOWNE SA
UŻ
CE
Nr Wartość Zakupy Zakupy VAT
DOSTAWCA
SPRZEDAŻY OPODATKOWNEJ
Data
Lp. faktury zakupu zwolnione niepodlegaj Podlegający
(Imię i nazwisko,
zakupu NIP
POZOSTAA
E
i data BRUTTO od podatku ące odliczeniu
firma, adres)
Inwestycyjne Stawka 22% Stawka 7% Stawka 0%
otrzy- odliczeniu
mania
Wartość VAT Wartość VAT Wartość VAT Wartość
netto netto netto netto
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.
Podsumowanie
Przeniesienie ze strony
RAZEM
SPRZEDAŻ OPODATKOWANA
Wartość Stawka 22% Stawka 7% Sprzedaż Podatek
Stawka 0%
ODBIORCA
Nr
Data
Lp. sprzedaży wolna od należny od
(Imię i nazwisko, firma, adres)
sprzedaży NIP
faktury
BRUTTO podatku sprzedaży
Wartość VAT Wartość VAT Wartość VAT
i data
netto netto netto
wystawie-
nia
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
Podsumowanie
Przeniesienie ze strony
RAZEM
Rys. 9. Wzór rejestru zakupu i sprzedaży VAT
y
ródło: opracowanie własne na podstawie druku rejestru zakupu i sprzedaży VAT.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.6.4 Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić dokumentację podatku od towarów i usług VAT?

2) obliczyć wartość podatku VAT?

3) wymienić elementy faktury VAT?

4) sporządzić fakturę VAT?

5) rejestrować operacje gospodarcze w rejestrach VAT?

6) wskazać różnice rejestrów VAT?

7) sporządzić deklarację VAT?

4.7. Zatrudnianie i wynagradzanie pracowników
4.7.1. Materiał nauczania
Praca może być świadczona przede wszystkim w oparciu o przepisy Kodeksu pracy,
na podstawie umowy o pracę. Zgodnie z uregulowaniem zawartym w Kodeksie pracy rozróżnia
się umowy o pracę:
- bezterminowe, czyli umowę zawartą na czas nieokreślony, w której strony ustalają tylko datę
jej zawarcia, natomiast nie wskazują daty jej zakończenia,
- terminowe, czyli umowę zawartą na czas określony, na okres próbny, na czas wykonania
określonej pracy, na zastępstwo, w których strony określają zarówno datę zawarcia umowy,
jak i datę jej zakończenia.
- W umowie o pracę, bez względu na jej rodzaj, powinny być zawarte następujące elementy:
- strony umowy,
- rodzaj umowy,
- datę jej zawarcia,
- warunki pracy i płacy, a w szczególności:
1) rodzaj pracy,
2) miejsce wykonywania pracy,
3) wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem jego składników,
4) wymiar czasu pracy,
5) termin rozpoczęcia pracy.
Umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli jednak umowa o pracę nie została zawarta
z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca ma obowiązek, najpóz
niej w dniu rozpoczęcia pracy
przez pracownika, potwierdzić na piśmie ustalenia, co do rodzaju umowy oraz jej warunków.
Ponadto pracodawca informuje pracownika na piśmie, nie póz
niej niż w ciągu 7 dni od dnia
zawarcia umowy o pracę, o obowiązującej dobowej i tygodniowej normie czasu pracy,
częstotliwości wypłaty wynagrodzenia za pracę, urlopie wypoczynkowym oraz długości okresu
wypowiedzenia umowy, a jeżeli pracodawca nie ma obowiązku ustalenia regulaminu pracy 
dodatkowo o porze nocnej, miejscu, terminie i czasie wypłaty wynagrodzenia oraz przyjętym
sposobie potwierdzania przez pracowników przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania
nieobecności w pracy.
Każda zmiana warunków umowy o pracę wymaga formy pisemnej.
Umowę o pracę rozwiązuje się:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
1) na mocy porozumienia stron,
2) przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie
umowy o pracę za wypowiedzeniem),
3) przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie
umowy o pracę bez wypowiedzenia),
4) z upływem czasu, na który była zawarta,
5) z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta.
Przez nawiązanie umowy o pracę pracownik zobowiązuje się do starannego wykonywania
pracy, natomiast pracodawca zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia. Wynagrodzenie za
pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej
pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość
świadczonej pracy.
Pracodawca zatrudniający co najmniej 20 pracowników, ustala warunki wynagradzania za
pracę w regulaminie wynagradzania. Jeżeli u danego pracodawcy działa zakładowa organizacja
związkowa, pracodawca uzgadnia z nią regulamin wynagradzania. Regulamin wynagradzania
wchodzi w życie po upływie dwóch tygodni od dnia podania go do wiadomości pracowników,
w sposób przyjęty u danego pracodawcy.
W przypadku, gdy pracodawca nie ma obowiązku ustalania regulaminu wynagradzania,
warunku wynagradzania pracowników określane są w drodze negocjacji pomiędzy stronami
umowy o pracę.
Wypłaty wynagrodzenia za pracę dokonuje się co najmniej raz w miesiącu, w stałym
i ustalonym z góry terminie. Wynagrodzenie płatne raz w miesiącu wypłaca się z dołu,
niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie póz
niej jednak niż w ciągu pierwszych 10
dni następnego miesiąca kalendarzowego. Jeżeli ustalony dzień wypłaty wynagrodzenia za pracę
jest dniem wolnym od pracy, wynagrodzenie wypłaca się w dniu poprzedzającym.
Pracodawca jest obowiązany wypłacać wynagrodzenie w miejscu, terminie i czasie
określonych w regulaminie pracy lub w innych przepisach prawa pracy.
Wypłaty wynagrodzenia dokonuje się w formie pieniężnej do rąk pracownika. Częściowe
spełnienie wynagrodzenia w innej formie niż pieniężna jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy
przewidują to ustawowe przepisy prawa pracy lub układ zbiorowy pracy.
Obowiązek wypłacenia wynagrodzenia może być spełniony w inny sposób niż do rąk
pracownika, jeżeli tak stanowi układ zbiorowy pracy lub pracownik uprzednio wyrazi na to
zgodę na piśmie.
Podstawowe elementy wynagrodzenia za pracę pokazuje tabela 5.
Praca może być świadczona także na podstawie umów cywilnoprawnych: umowy zlecenia
i umowy o dzieło.
Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego
dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.
Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej
czynności prawnej dla dającego zlecenie. Jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że
przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia
należy się wynagrodzenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Tabela 4. Składniki wynagrodzenia
SKA
ADNIKI WYNAGRODZENIA
OBLIGATORYJNE FAKULTATYWNE
" wynagrodzenie zasadnicze, " nagroda,
" dodatek za pracę w nocy, " premia,
" dodatek za pracę w godzinach " dodatek funkcyjny,
nadliczbowych,
" dodatek stażowy,
" wynagrodzenie za czas pełnienia
" dodatek za pracę w warunkach
dyżuru,
szkodliwych dla zdrowia,
" dodatek za pracę w warunkach
" wynagrodzenie za przestój
uciążliwych lub niebezpiecznych.
niezawiniony przez pracownika.
y
ródło: B. Janik:  Funkcjonowanie przedsiębiorstwa w warunkach gospodarki rynkowej . Difin, Warszawa 2005.
Jednak w tych przypadkach osoba świadcząca swe usługi nie posiada przymiotu pracownika
i praw płynących z nawiązania stosunku pracy, a w szczególności prawa do urlopu
wypoczynkowego, prawa do wypłaty wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, prawa do
świadczeń z funduszu socjalnego.
Pomiędzy stronami tych umów zlecenia i o dzieło nawiązuje się stosunek cywilnoprawny,
nie zaś stosunek pracy.
4.7.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1) Jakie rozróżnia się rodzaje umów o pracę?
2) W jaki sposób może być rozwiązana umowa o pracę?
3) W oparciu, o jakie kryteria powinno być ustalone wynagrodzenie za pracę?
4) Z jakich składników składa się wynagrodzenie za pracę?
5) Na podstawie jakich umów cywilnoprawnych może być świadczona praca?
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządzanie umowy o pracę.
Jan Kowalski, właściciel Przedsiębiorstwa Handlowego  ENERGRTYK w A
odzi, ul. Polna 5,
postanowił zatrudnić na czas określony w pełnym wymiarze czasu pracy Tadeusza Jezierskiego
(ur. 21.05.1971 r. w A
odzi, zam. ul. Różana 15/16 w Tomaszowie Mazowieckim) na stanowisku
sprzedawcy  kasjera. W drodze negocjacji z pracownikiem ustalił, że wynagrodzenie
miesięczne będzie wynosiło 860,00 zł brutto. Umowę o pracę zawarto 12.10.2005 r. Również ten
dzień określono jako datę rozpoczęcia pracy.
W celu dokonania formalności sporządz
umowę o pracę z tym pracownikiem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
(pieczęć nagłówkowa pracodawcy)
Tomaszów Maz., .................r.
(nr REGON  PKD)
UMOWA O PRAC

Zawarta w dniu ....................................................................................................................
(data zawarcia umowy)
między
.................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
w którego imieniu działa
(imię i nazwisko pracodawcy lub osoby reprezentującej pracodawcę albo osoby upoważnionej do składania oświadczeń w imieniu pracodawcy)
......................................................................................................................................................
a ..............................................................................................................................................
................................................................................................................................................
(imię i nazwisko pracownika oraz jego miejsce zamieszkania)
na ..........................................................................................................................................
(okres próbny, czas nieokreślony, czas określony, czas wykonywania określonej pracy)
1. Strony ustalają następujące warunki zatrudnienia:
1) rodzaj umówionej pracy: ..........................................................................................
(stanowisko, funkcja, zawód, specjalność)
2) miejsce wykonywania pracy: ....................................................................................
3) wymiar czasu pracy: ...............................................................................................
4) wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy ze wskazaniem składników
wynagrodzenia: ................................................................................................................
(składniki wynagrodzenia i ich wysokość oraz podstawa prawna ich ustalenia)
5) inne warunki zatrudnienia: ........................................................................................
2. Termin rozpoczęcia pracy: ...............................................................................................
Dane osobowe w niniejszej umowie z pracownikiem podlegają ochronie według ustawy z dnia
29 sierpnia 1997 r. (Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z póz
n. zm.)
.........................................................
(data i podpis pracownika)
(podpis pracodawcy lub osoby
reprezentującej pracodawcę)
Rys. 10. Formularz umowy o pracę
y
ródło: opracowanie własne
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z przepisami Kodeksu Pracy w zakresie zatrudniania pracowników,
2) dokonać analizy wzorów umów o pracę,
3) sporządzić umowę o pracę dla pana Tadeusza Jezierskiego.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przepisy Kodeksu Pracy,
- przykładowe oferty pracy,
- wzory umów o pracę,
- literatura zgodna z punktem poradnika,
- przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Sporządzanie umowy zlecenia.
Jan Kowalski, właściciel Przedsiębiorstwa Handlowego  ENERGETYK w A
odzi, ul. Polna 5,
postanowił w prowadzonym przez siebie sklepie wykonać prace remontowe polegające na
wymalowaniu powierzchni sali sprzedażowej oraz wymianie w niej okna. W celu znalezienia
właściwej osoby do wykonania tych prac, zamieścił ogłoszenie w  Głosie Tomaszowa Nr 68
z dnia 15 listopada 2005 r. Odpowiedział na nie między innymi Henryk Tokarski zamieszkały w
Tomaszowie Mazowieckim przy ul. Hożej 21 m. 13, który przedstawił stosowne referencje do
wykonania tej pracy. Postanowione referencje oraz rozmowa z Henrykiem Tokarskim przekonała
go do wyboru tego kandydata. W celu dokonania formalności sporządz
umowę zlecenia
z Henrykiem Tokarskim.
W sporządzanej umowie wykorzystaj informacje, że za wykonaną pracę przyjmujący
zlecenie miał otrzymać wynagrodzenie w wysokości 540,00 zł. brutto. Wynagrodzenie miało być
przekazane na jego rachunek bankowy prowadzony przez PeKaO O/Tomaszów Mazowiecki
nr 45699145791111000018232156 w terminie 14 dni od dnia doręczenie rachunku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z przepisami Kodeksu Cywilnego regulującymi zawieranie umowy zlecenia,
2) wzorować się na dostarczonej przez nauczyciela dokumentacji.
3) sporządzić umowę zlecenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- Kodeks Cywilny,
- wzory umów zlecenia,
- wzory umów o dzieło,
- przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
UMOWA ZLECENIE
Zawarta w dniu .......................................... w .................................................. pomiędzy:
.................................................................................. reprezentowanymi przez:
..............................................................................................................................................
zwanym dalej Dającym zlecenie,
a ..........................................................................................................................................
zwanym dalej Przyjmującym zlecenie,
o treści następującej:
ż 1. Dający zlecenie powierza, a Przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do ....................
..............................................................................................................................................
ż 2. Dający zlecenie zobowiązany jest wydać lub udostępnić Przyjmującemu zlecenie
wszystkie dokumenty, niezbędne do wykonania umowy, w terminie 14 dni od dnia zawarcia
niniejszej umowy.
ż 3. Dający zlecenie udzieli Przyjmującemu zlecenie pełnomocnictwa do dokonania
czynności objętych niniejszą umową.
ż 4. Tytułem wynagrodzenia Przyjmujący zlecenie otrzyma kwotę .................
(.............................) złotych.
ż 4.1. Zapłata wynagrodzenia nastąpi na podstawie rachunku wystawionego przez
Przyjmującego zlecenie po wykonaniu czynności objętych niniejszą umową w terminie 14
dni od dnia jego doręczenia Dającemu zlecenie.
ż 4.2. Zapłata dokonana będzie na rachunek bankowy Przyjmującego zlecenie
................................................................................................................................................
ż 4.3. Za dzień zapłaty uważany będzie dzień obciążenia rachunku Dającego zlecenie.
ż 5. W sprawach nie uregulowanych niniejszą umową zastosowanie mają przepisy
Kodeksu cywilnego.
ż 6. Zmiana niniejszej umowy wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności.
ż 7. Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla
każdej ze stron.
ZLECENIODAWCA: PRZYJMUJ
CY ZLECENIE:
..................................................... ..........................................................
Rys. 11. Formularz umowy zlecenia
y
ródło: opracowanie własne na podstawie druku umowy zlecenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
4.7.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zdefiniować pojęcia: umowa o pracę, umowa zlecenia, umowa

o dzieło?
2) wskazać elementy konieczne umowy o pracę?

3) wskazać różnicę pomiędzy wykonywaniem pracy na podstawie

umowy o pracę a jej świadczeniem na podstawie umów
cywilnoprawnych?
4) wyliczyć i scharakteryzować rodzaje umów o pracę?

5) wyliczyć i scharakteryzować sposoby rozwiązania umowy o pracę?

6) wskazać składniki wynagrodzenia za pracę?

7) wskazać zasady wypłaty wynagrodzenia za pracę?

4.8. Rozliczenie z Urzędem Skarbowym z tytułu podatku
dochodowego od dokonanych wypłat
4.8.1. Materiał nauczania
Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą, będący pracodawcą obowiązany jest na
podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczania i pobierania od podatnika zaliczki na
podatek dochodowy i wpłacania jej na konto organu podatkowego. Obowiązek ten wynika
z definicji płatnika zawartej w art. 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.  Ordynacja podatkowa
(Dz. U. Nr 137, póz. 926 z póz
n. zm.). Przedsiębiorcy jako płatnicy zobowiązani są do
przekazania pobranych zaliczek na podatek dochodowy od przychodów, m.in. ze stosunku pracy
w terminie do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano zaliczki na
rachunek urzędu skarbowego właściwego według miejsca zamieszkania płatnika będącego osobą
fizyczną. Natomiast pozostali płatnicy przekazują pobrane zaliczki według siedziby bądz
miejsca
prowadzenia działalności, jeżeli płatnik nie posiada siedziby. W tym samym terminie płatnik
zgodnie z art. 38 ust. l ustawy z dnia 26 lipca 1992 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
(Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176) przekazuje deklarację PIT-4, zawierającą łączną sumę wypłat
dokonanych w danym miesiącu, kwotę potrąconego podatku dochodowego oraz kwotę składki
na ubezpieczenie zdrowotne pobraną i odliczoną zgodnie z przepisami o powszechnym
ubezpieczeniu zdrowotnym i kwotę podatku wpłaconego na rachunek urzędu skarbowego.
Płatnicy dokonujący także wypłat z umów zleceń, pobrane zaliczki wykazują w deklaracji PIT-4
w póz. 66 i przekazują do urzędu skarbowego łącznie z zaliczkami pobranymi od wynagrodzeń
ze stosunku pracy Płatnicy dokonujący wypłat wyłącznie z tytułu działalności określonej w art.
13 pkt. 2, 5 i 9 oraz 18 tj. m.in. z umów zleceń lub o dzieło, pobrane zaliczki od tych
wynagrodzeń przekazują w terminie do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym
pobrano zaliczki na rachunek urzędu skarbowego, właściwego według siedziby płatnika,
a w przypadku braku siedziby według miejsca zamieszkania płatnika  o czym stanowi art. 42
ust. l ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ponadto płatnicy zobowiązani są do
przekazywania zbiorczych deklaracji zryczałtowanego podatku dochodowego od osób
fizycznych PIT-8A w terminie do dnia 7 miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano
ten podatek, przekazując kwotę podatku na rachunek urzędu skarbowego właściwego dla
siedziby płatnika, a w przypadku braku siedziby według miejsca zamieszkania płatnika.
W przypadku wypłat należności osobom nie mającym miejsca zamieszkania na terenie
Rzeczypospolitej, zryczałtowany podatek wraz z deklaracją PIT-8A płatnicy przekazują do
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Urzędu Skarbowego właściwego w sprawach opodatkowania osób zagranicznych. Obowiązek
ten wynika z art. 42 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Po zakończeniu
roku podatkowego płatnicy zobowiązani są do sporządzenia i przekazania informacji
i rozliczenia rocznego podatku - PIT-8B, PIT-11, PIT-R, PIT-1, PIT-40.
4.8.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1) Jakie obowiązki w zakresie obliczania zaliczek na podatek dochodowy pracowników ciążą na
pracodawcy?
2) W jakich terminach płatnicy przekazują zaliczki na podatek dochodowy od dokonanych
wypłat do Urzędu Skarbowego?
3) Jakie dokumenty składają płatnicy podatku dochodowego od wypłat z tytułu umowę o pracę?
4) Jakie informacje przekazuje przedsiębiorca zatrudnionemu i do Urzędu Skarbowego z tytułu
rozliczenia z podatku dochodowego od dokonanych wypłat?
4.8.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Obliczanie należnych zaliczek na podatek dochodowy z tytułu wynagrodzeń oraz
wypełnianie deklaracji podatkowej.
Właściciel Przedsiębiorstwa Handlowego ENERGRTYK  Jan Kowalski w A
odzi,
ul. Polna 5, zatrudnił z dniem 1.10.2005 r. Tadeusza Jezierskiego (ur. 21.05.1971 r. w A
odzi,
zam. ul. Różana 15/16 w Tomaszowie Mazowieckim) na stanowisku sprzedawca  kasjer.
Wynagrodzenie miesięczne ustalono w wysokości  860,00 zł brutto. Tadeusz Jezierski
rozpoczął pracę z dniem 1.10.2005 r.
Na podstawie danych zawartych w poniższej liście płac za miesiąc paz
dziernik sporządz

deklarację PIT-4.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) wypełnić deklarację PIT-4,
2) ustalić należne zaliczki na podatek dochodowy od dokonanych wypłat,
3) sprawdzić poprawność wypełnienia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- ustawa o podatku dochodowym,
- formularz deklaracji PIT-4,
- kalkulator,
- przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Tabela 5. Wyciąg z listy płac
Wysokość Składki ZUS Podstawa Potrącenie Składka na Koszty Podatek Zaliczka na Wysokość
wynagro- łącznie ubezpieczenia składki na ubezpieczenie uzyskania dochodowy podatek wynagrodzenia
dzenia (9,76%+6,5%+ zdrowotnego ubezpie-czenie zdrowotne do przychodu bez ulgi dochodowy netto
brutto 2,45%= (1  2) zdrowotne potrącenia zdrowotnej (7  5) (1  2  4  8)
(w zł) 18,71% (8,5% (7,75% (1  2  6) x 19%
w zł od poz. 3) od rubryki 3)  44,17zł
1 2 3 4 5 6 7 8 9
860,00 160,90 zł 699,10 59,42 54,18 zł 102,25 zł 69,23 zł 15,05 zł 624,63 zł
y
ródło: opracowanie własne
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Rys. 12. Formularz deklaracji podatkowej PIT-4, strona 1
y
ródło: druk deklaracji podatkowej PIT-4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Rys. 13. Formularz deklaracji podatkowej PIT-4, strona 2
y
ródło: druk deklaracji podatkowej PIT-4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
4.8.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić obowiązki pracodawcy wobec urzędu skarbowego z tytułu

dokonanych wypłat.
2) wymienić obowiązki pracodawcy wobec pracowników w zakresie

poboru zaliczek na podatek dochodowy od dokonanych wypłat..
3) analizować listę płac.

4) wypełnić deklarację PIT 4

5) wyliczyć zobowiązanie podatkowe z tytułu dokonanych wypłat.

4.9. Rozliczenia z ZUS z tytułu ubezpieczeń społecznych
4.9.1. Materiał nauczania
Pracodawca ma obowiązek odprowadzania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składki
z tytułu ubezpieczeń społecznych. Wykaz tych ubezpieczeń wraz z należnymi im składkami
i podstawą wymiaru obrazuje tabela 6.
Tabela 6. Wykaz zobowiązań z tytułu ubezpieczeń społecznych
Wymiar składki finansowanej
Razem składki
Tytuł Podstawa przez:
odprowadzane
ubezpieczenia wymiaru składek Ubezpieczonego Płatnika
do ZUS
(pracownika) (pracodawcę)
Emerytalne 9,76% 9,76% 19,52%
Rentowe 6,5% 6,5% 13,00%
Chorobowe 2,45% - 2,45%
Wypadkowe - 1,93% 1,93%
Przychód
Fundusz Pracy (Wynagrodzenie - 2,45% 2,45%
brutto)
Fundusz
Gwarantowanych
-
Świadczeń 0,15% 0,15%
Pracowniczych
RAZEM 18,71% 20,79%* 39,50%
Wynagrodzenie 8,50% - 8,50%
 składka
brutto  składki
zdrowotna pobrana
ubezpieczeń
 składka
zdrowotna społecznych
odliczona
(ubezpieczonego) 7,75% - 7,75%
y
ródło: opracowanie własne.
Składki na ubezpieczenie społeczne 20,79% płacone przez pracodawcę mogą mieć różną
wysokość ze względu na ubezpieczenie wypadkowe. W tabeli ubezpieczenie wypadkowe
stanowi 1,93% podstawy wymiaru.
Z tytułu miesięcznego rozliczenia składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenia
zdrowotne za siebie oraz wszystkich zatrudnionych pracowników, pracodawca ma obowiązek
złożyć wypełnioną deklarację rozliczeniową:  ZUS DRA, do której załącza się imienne
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
raporty miesięczne za wszystkich ubezpieczonych ZUS RCA. Gdy zajdzie konieczność ZUS
RSA tzw.  raport imienny o wypłacanych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek .
Płatnik składek przesyła deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłaca
składki za dany miesiąc, nie póz
niej niż:
1) do 5 dnia następnego miesiąca  w przypadku jednostek budżetowych, zakładów
budżetowych i gospodarstw pomocniczych,
2) do 10 dnia następnego miesiąca w przypadku osób fizycznych opłacających składkę
wyłącznie za siebie,
3) do 15 dnia następnego miesiąca w przypadku pozostałych płatników.
Pracodawcy zatrudniający więcej niż 5 osób zobowiązani są do przekazywania do ZUS
dokumentów rozliczeniowych oraz dokumentów korygujących drogą elektroniczną.
Zmniejszenie zatrudnienia poniżej 6 osób, nawet w jednym miesiącu, uprawnia do składania
za ten miesiąc formularzy papierowych.
4.9.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1) Jakie składki wchodzą w zakres ubezpieczeń społecznych?
2) W jakim procencie składki obciążają pracownika?
3) Jak wyliczamy podstawę składki na ubezpieczenie zdrowotne?
4) Jaki% składki zdrowotnej podlega odliczeniu od podatku?
4.9.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Obliczanie składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
Oblicz wysokość składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne za miesiąc wrzesień
2005 r. dla pracownika zatrudnionego w Przedsiębiorstwie Handlowym  ENERGETYK
z wynagrodzeniem brutto 1500,00 zł.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) obliczyć wysokość składki na ubezpieczenie finansowanej przez pracownika
i pracodawcę,
2) ustalić pobraną i odliczoną składkę na ubezpieczenie zdrowotne,
3) obliczyć ogólną kwotę do zapłaty do ZUS,
4) sprawdzić poprawność wykonanych obliczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- ustawa o ubezpieczeniach społecznych,
- kalkulator,
- stanowisko komputerowe z dostępem do sieci Internet.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
4.9.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) rozróżnić tytuły ubezpieczenia społecznego?

2) pogrupować składki ubezpieczeń płaconych przez pracownika

i pracodawcę?
3) obliczyć składki ubezpieczeń społecznych?

4) obliczyć wysokość składek na ubezpieczenie zdrowotne?

4.10. Prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów
4.10.1. Materiał nauczania
Podatkową księgę przychodów i rozchodów prowadzą podatnicy, którzy wybrali
rozliczenia na zasadach ogólnych. Opodatkowanie na zasadach ogólnych regulują przepisy
ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r.
nr 14 poz. 176 z póz
ń. zm.). Ta forma opodatkowania może być zastosowana przy
prowadzeniu każdej działalności gospodarczej. Nie przewiduje się tu żadnych wyłączeń. Przy
tej formie opodatkowania ewidencjonowane są wszystkie przychody i koszty, a uzyskany
dochód opodatkowany jest zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o podatku
dochodowym od osób fizycznych. W celu prawidłowego rozliczania wyników działalności
gospodarczej istnieje obowiązek prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów
według uproszczonych zasad księgowości lub księgi handlowej według zasad pełnej
księgowości. Pełna księgowość wymagana jest przy prowadzeniu działalności gospodarczej
przez osoby fizyczne po uzyskaniu przez nie w roku poprzedzającym rok obrotowy kwoty
obrotów w wysokości 800.000 euro. W przypadku rozpoczynania działalności gospodarczej
obowiązuje księgowość uproszczona, lecz można z niej zrezygnować i wybrać prowadzenie
ksiąg handlowych. O założeniu podatkowej księgi przychodów i rozchodów należy
poinformować na piśmie urząd skarbowy właściwy według zamieszkania podatnika
w terminie 20 dni od dnia jej założenia. Jeżeli działalność gospodarcza jest prowadzona
w formie spółki cywilnej, jawnej lub komandytowej osób fizycznych to zawiadomienie
o założeniu podatkowej księgi przychodów i rozchodów składają wspólnicy w urzędzie
skarbowym właściwym według miejsca zamieszkania każdego z nich.
Podstawowe zasady prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów
- zakup materiałów podstawowych oraz towarów handlowych musi być wpisany do księgi,
niezwłocznie po ich otrzymaniu, najpóz
niej przed przekazaniem do magazynu, lub
sprzedaży,
- strony w księdze muszą być kolejno ponumerowane i zbroszurowane,
- zapisów dotyczących pozostałych wydatków dokonuje się, jeden raz dziennie, po
zakończeniu dnia, nie póz
niej niż przed rozpoczęciem działalności w dniu następnym, na
podstawie otrzymanych faktur VAT, rachunków, paragonów i innych dowodów
księgowych,
- zapisów w księdze dotyczących przychodów ze sprzedaży wyrobów, towarów handlowych
i usług dokonuje się na podstawie wystawionych faktur VAT, a w przypadku nie
udokumentowanej sprzedaży  na podstawie wystawionego na koniec dnia dowodu
wewnętrznego,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
- wpisy w księdze powinny być:
" zgodne ze stanem faktycznym i załączonymi dowodami,
" czytelne, napisane w języku polskim i w polskiej walucie,
" prowadzone rzetelnie i w sposób niewadliwy,
" księgowane chronologicznie,
" błędny zapis można poprawić przekreślając zły zapis i wpisując obok poprawny,
podpis (parafkę) i datę dokonania poprawy lub wpisując poprawny zapis na
czerwono albo ze znakiem minus,
Księga oraz dowody księgowe, na podstawie których dokonuje się w niej zapisów, muszą
być przechowywane na stałe w miejscu wykonywania działalności gospodarczej lub
w miejscu wskazanym jako siedzibę firmy.
Księga może być prowadzona w formie elektronicznej. W takim przypadku po
zakończeniu miesiąca należy sporządzić wydruk komputerowy wszystkich danych
w porządku chronologicznym, zgodnie ze wzorem księgi.
Zapisy w Podatkowej Księdze Przychodów i rozchodów powinny być prowadzone
zgodnie z przyjętymi zasadami. W tabeli 4.11.1 znajdziesz wskazówki do dokonywania tych
zapisów w poszczególnych kolumnach. W wierszu pierwszym wpisujemy wartość remanentu
początkowego według schematu:  Remanent na dzień .................... wynosi.................... .
Tabela 7. Charakterystyka zapisów w poszczególnych kolumnach książki przychodów
i rozchodów
Nr kolumny Charakterystyka zapisu
KOLUMNA 1  kolejny numer zapisu, tym samym numerem oznacza się wpisany
dowód. Wszystkie wpisy numeruje się kolejno od dnia rozpoczęcia
działalności do ostatniego dnia danego roku podatkowego;
KOLUMNA 2  data zdarzenia gospodarczego  dokonania sprzedaży, zakupu towaru
lub poniesienia innych kosztów;
KOLUMNA 3  nazwa i numer dowodu księgowego;
KOLUMNY  imię i nazwisko, nazwa firmy kontrahenta oraz jego adres;
4 i 5
KOLUMNA 6  określenie zdarzenia, np.: sprzedaż żarówek, opłata za wywóz śmieci,
wypłata wynagrodzeń;
KOLUMNA 7  wartość netto przychodu ze sprzedaży i usług  płatnik podatku VAT;
KOLUMNA 8  wartość pozostałych przychodów np.: odsetki z rachunków
bankowych, przychód ze sprzedaży składników majątku;
KOLUMNA 9
 suma kolumn 7 i 8;
KOLUMNA  wartość zakupu materiałów podstawowych i pomocniczych oraz
10 towarów handlowych według cen zakupu netto  przedsiębiorca
będący podatnikiem podatku VAT, lub brutto przedsiębiorca, który
nie jest płatnikiem VAT-u;
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
KOLUMNA  koszty związane z zakupem towarów np.: koszty ubezpieczenia,
11 załadunku i wyładunku, transportu;
KOLUMNA  koszty reklamy i reprezentacji prowadzonej w inny sposób niż
12 w środkach masowego przekazu np.: wizytówki, poczęstunki. Suma
tych kosztów jest limitowana i nie może przekroczyć 0,25% rocznego
przychodu (obrotu) firmy;
KOLUMNA  wartość wynagrodzeń brutto w gotówce i w naturze z tytułu umów
13 o pracę i umów cywilnoprawnych pracowników tzn. bez potrąceń na
ubezpieczenia społeczne i podatek dochodowy. Zapisu dokonuje się
na podstawie listy płac;
KOLUMNA  koszty związane z uzyskaniem przychodu, a nie ujęte w innych
14 kolumnach np.: opłaty czynszu, energii elektrycznej, gazu,
amortyzacji, składki ZUS pracowników, Fundusz Pracy właściciela,
usług obcych, reklamy w środkach masowego przekazu, paliwo, diety,
koszty zakupu składników majątkowych poniżej 3500 zł, których nie
zostały zaliczone do środków trwałych;
KOLUMNA  suma kolumn 12 14;
15
KOLUMNA  np.: wartość remanentu początkowego;
16
KOLUMNA  wszelkie uwagi do treści zapisów np.: zaliczki, opakowania zwrotne,
17 zwroty towarów.
y
ródło: opracowanie własne.
Po zakończeniu miesiąca zapisy na danej stronie podkreśla się, sumuje i na tej podstawi
wylicza dochód, który jest podstawą opodatkowania. Następny miesiąc rozpoczyna się od
kolejnej strony, kontynuując dotychczasową numerację.
Zasady obliczania dochodu:
(+) Przychód ( kol.9)
( ) koszty uzyskania przychodu (kol. 10+11+15)
____________________________________________
(=) Dochód
____________________________________________
( ) odliczenia od dochodu (składki na ubezpieczenia społeczne właściciela)
____________________________________________
(=) podstawa opodatkowania po zaokrągleniu do pełnych złotych
Zasady obliczenia comiesięcznej zaliczki na podatek dochodowy:
podstawa opodatkowania DOCHÓD OD POCZ
TKU ROKU pomnożona przez stawkę
podatku zgodnie ze skalą podatkową minus kwota wolna od podatku minus odliczenie od
podatku składki na ubezpieczenie zdrowotne = podatek należny od początku roku. Wartość
podatku należnego pomniejszamy o sumę należnych zaliczek zapłaconych za poprzednie
miesiące i w ten sposób otrzymujemy należną zaliczkę podatku za miesiąc (po zaokrągleniu
do pełnych dziesiątek groszy).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Zaliczki miesięczne przedsiębiorca wpłaca na konto urzędu skarbowego do 20
następnego miesiąca składając jednocześnie deklarację PIT-5. Pierwszą zaliczkę płaci się za
miesiąc, w którym dochód przekroczy kwotę powodującą obowiązek zapłacenia podatku.
Zaliczkę można obniżyć o zapłaconą w danym miesiącu składkę zdrowotną. Zaliczki
miesięczne za okres od stycznia do listopada uiszcza się w terminie do 20 każdego miesiąca
za miesiąc poprzedni (np. zaliczkę za styczeń do 20 lutego, itd.). W tych terminach również
składa się deklarację PIT-5. Zaliczkę za grudzień w wysokości należnej za listopad uiszcza
się w terminie do 20 grudnia. Za grudzień nie składa się deklaracji PIT-5. Po zakończeniu
roku podatkowego  w terminie do dnia 30 kwietnia roku następnego jest obowiązek złożenia
zeznania o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym (PIT-36) i wpłacenia
różnicy pomiędzy podatkiem należnym od dochodu wynikającego z zeznania a sumą
należnych za dany rok zaliczek. Jeżeli nie uzyska się dochodu, w zeznaniu PIT-36 wykazuje
się wysokość poniesionej straty.
4.10.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1) Jakie warunki powinien spełniać przedsiębiorca, aby prowadzić księgę przychodów
i rozchodów?
2) Jakie są zasady prowadzenia księgi przychodów i rozchodów?
3) W jaki sposób na podstawie zapisów w podatkowej księdze przychodów i rozchodów
wylicza się dochód?
4) Jakie dokumenty rozliczeniowe z Urzędem skarbowym sporządza przedsiębiorca
prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów?
5) W jakich terminach rozlicza się z Urzędem skarbowym podatnik prowadzący księgę
przychodów i rozchodów?
4.10.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Prowadzenie ewidencji typowych zdarzeń gospodarczych w podatkowej księdze
przychodów i rozchodów.
Na podstawie poniższych danych dokonaj wpisu do księgi przychodów i rozchodów
PH  ENERGETYK .
1) 03.09.2005 r. otrzymano fakturę VAT nr 15 za zakupione towary od Hurtowni
Elektrycznej w Ożarowie Maz. NIP 345-567-89-00
a) wartość netto 1250,00 zł,
b) podatek VAT 22% 275,00 zł,
c) wartość brutto 1475,00 zł.
2) 10.09.2005 r. otrzymano fakturę VAT 11 za rozmowy telefoniczne od TPSA
NIP 765-78-89-789
a) wartość netto 240,00 zł,
b) podatek VAT 22% 52,80 zł,
c) wartość brutto 292,80 zł.
3) 14.09.2005 r. PH  ENERGETYK wystawiło fakturę VAT nr 1 za sprzedane towary
a) wartość netto 1620,00 zł,
b) podatek VAT 22% 356,40 zł,
c) wartość brutto 1976,00 zł.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
4) 15.09.2005 r. otrzymano rachunek nr 34 za opłacony czynsz w wysokości 250,00 zł za
lokal od SM  PRZ
ŚNICZKA , 92-369 A
ódz
., ul. Graniczna 5,
5) 28.09.2005 r. PH  ENERGETYK wystawiło fakturę VAT nr 2 za sprzedane towary
a) wartość netto 2400,00 zł,
b) podatek VAT 22% 528,00 zł,
c) wartość brutto 2928,00 zł.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapisać operacje w podatkowej książce przychodów i rozchodów.
2) ustalić kwotę przychodów.
3) ustalić kwotę wydatków.
4) obliczyć podstawę opodatkowania.
5) sprawdzić poprawność wykonanych obliczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wzory dokumentów,
- stanowisko komputerowe podłączone do sieci Internet,
- kalkulator,
- przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
 Kontrahent PRZYCHÓD
Data Opis
Wartość Pozostałe Razem
Lp. zdarze- Nr zdarzenia
Imię Adres sprzedanych przychody przychód
nia dowodu gospodar-
i nazwisko towarów (7+8)
gospo- księgowego czego
(firma) i usług
darczego
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Remanent początkowy
Suma strony
Przen. z poprzedniej strony
Razem
KSI
GA PRZYCHODÓW I ROZCHODÓW za miesiąc ......................................
WYDATKI (koszty)
Zakup towarów
Koszty Wynagro- Pozostałe Razem
handlowych Koszty
Uwagi
reprezentacji dzenie wydatki wydatki
i materiałów uboczne
i reklamy w gotówce (12+13+14)
wg cen zakupu zakupu
objęte limitem i w naturze
10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.
Rys. 14. Układ księgi przychodów i rozchodów
y
ródło: księga przychodów i rozchodów.
4.10.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wyjaśnić zasady prowadzenia podatkowej księgi przychodów

i rozchodów?
2) obliczyć dochód na podstawie wpisów do księgi przychodów

i rozchodów?
3) ustalić wysokość miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy?

4) ewidencjonować zdarzenia gospodarcze w podatkowej księdze

przychodów i rozchodów?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
4.11. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
4.11.1. Materiał nauczania
Podatnicy ryczałtowcy mają obowiązek obliczać ryczałt od przychodów
ewidencjonowanych za każdy miesiąc i wpłacać go w terminie do dnia 20 następnego miesiąca,
a za grudzień w terminie złożenia zeznania (tj. do 31 stycznia następnego roku)  na rachunek
urzędu skarbowego właściwego wg miejsca zamieszkania podatnika. Uwaga: Podatnicy na
podstawie art. 21 ust. l a ustawy mogli wybrać rozliczanie kwartalne ryczałtu, składając
oświadczenie w urzędzie skarbowym do 20 stycznia danego roku. Prawo do kwartalnego
rozliczania mieli tylko ci podatnicy, u których przychody z działalności prowadzonej
samodzielnie albo przychody spółki w roku poprzedzającym rok podatkowy nie przekroczyły
równowartości 25.000 euro. Podatnicy rozliczający się kwartalnie mają obowiązek obliczać
ryczałt od przychodów ewidencjonowanych i wpłacać go na rachunek urzędu skarbowego
w terminie do dnia 20 następnego miesiąca po upływie kwartału I, II, III, natomiast za IV kwartał
 w terminie złożenia zeznania rocznego (tj. do 31 stycznia następnego roku). Zeznanie PIT-28
o wysokości osiągniętego przychodu, dokonanych odliczeń i należnego ryczałtu od przychodów
ewidencjonowanych oraz załącznik PIT-28 A lub 28B, a w przypadku dokonywania odliczeń
załączniki PIT/O i PIT/D należy złożyć w terminie do 31 stycznia następnego roku. Podatnicy
(osoby fizyczne i wspólnicy spółek cywilnych) opodatkowani w formie ryczałtu są obowiązani,
zgodnie z art. 15 ustawy, do prowadzenia ewidencji przychodów odrębnie za każdy rok
podatkowy. Ten sam przepis nakłada obowiązek prowadzenia wykazu środków trwałych oraz
wartości niematerialnych i prawnych. Nie muszą prowadzić ewidencji przychodów podatnicy
osiągający przychody, których wysokość wynika z umowy najmu, podnajmu, dzierżawy,
poddzierżawy czy innej umowy zawartej w formie pisemnej. Pozostałymi ewidencjami, których
obowiązek założenia nakładają przepisy ustawy są: indywidualne karty przychodów
pracowniczych (prowadzą podatnicy, którzy zatrudniają pracowników lub zleceniobiorców),
imienne karty składek ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego. Ewidencję przychodów należy
prowadzić rzetelnie i poprawnie. Oznacza to, że musi być ona prowadzona zgodnie z przepisami,
a jej zapisy muszą odzwierciedlać stan rzeczywisty. Prawo dopuszcza niewielkie błędy, wpisane
błędnie kwoty nie mogą jednak przekroczyć 0,5% wartości przychodu w całym roku lub do dnia,
kiedy urząd skarbowy stwierdzi te błędy.
Ewidencję przychodów wraz ze wszystkimi dokumentami należy przechowywać
w miejscu wykonywania działalności gospodarczej albo we wskazanym biurze
rachunkowym. Ewidencję przychodów prowadzi się na podstawie dowodów księgowych,
czyli dokumentów potwierdzających sprzedaż. W przypadku dowodów księgowych
związanych z przychodem, mogą to być faktury, rachunki, paragony, dowody wewnętrzne itp.
Zapisy w ewidencji przychodów dokonywane są według określonych zasad. Ich ogólna
charakterystykę obrazuje tabela 8.
Tabela 8. Charakterystyka zapisów w ewidencji przychodów
Nr kolumny Charakterystyka zapisu w kolumnie
KOLUMNA 1 Numer wpisu  przeznaczona jest do wpisywania kolejnych numerów
ewidencjonowanych dokumentów. Faktury lub rachunki należy wpisywać
chronologicznie według daty uzyskania przychodu.
KOLUMNA 2 W tej rubryce wpisuje się datę wpisania danego dokumentu do ewidencji.
Pamiętaj, że przychody wpisuje się w dniu ich uzyskania, a najpóz
niej
w dniu następnym przed uzyskaniem kolejnego przychodu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
KOLUMNA 3 Data uzyskania przychodu  to inaczej data wystawienia dokumentu
sprzedaży. Zwróć uwagę, że datą uzyskania przychodu nie jest faktyczne
uzyskanie pieniędzy za towar czy usługę. Datą tą jest data wystawienia
faktury, rachunku lub paragonu.
KOLUMNA 4 W kolumnie nr 4  Numer dokumentu  wpisujesz numery faktur lub
rachunków oraz ewentualnie dowodów wewnętrznych. O sposobie
numeracji dokumentów piszemy w rozdziale o procedurach fakturowania.
KOLUMNA 5 9 Kwota przychodów według stawki opodatkowania jest podzielona na 5
rubryk (kolumny nr 5  9). Każda rubryka odpowiada innej stawce ryczałtu.
Jeżeli sprzedawane towary lub usługi podlegają stawce na przykład 8,5%,
kwoty przychodu wpisuje się w rubryce z nagłówkiem 8,5%. Jeżeli jest to
inna stawka, np. 17%, przychód wpisuje się w rubryce przeznaczonej dla tej
stawki. W przypadku, kiedy produkty lub usługi są opodatkowane różnymi
stawkami ryczałtu, ewidencjonuje się je w różnych rubrykach. Jeżeli
przedsiębiorca jest jesteś płatnikiem podatku VAT, do ewidencji wpisuje
wartości sprzedaży netto bez podatku. Jeżeli nie jesteś vatowcem, wpisuje
wartość brutto.
KOLUMNA 10 W kolumnie tej sumuje się wartości wpisane w kolumnach nr 5, 6, 7, 8 i 9.
y
ródło: opracowanie własne
Podsumowanie strony
W Podsumowaniu strony wpisujemy sumę wartości kwot wpisanych w tej samej
kolumnie powyżej na danej stronie.
Przeniesienie z poprzedniej strony
Rubrykę tę wypełnia się, jeśli ewidencja przychodów z danego miesiąca zawiera więcej
niż jedną stronę. Wtedy na każdej następnej stronie wpisujesz stan ze strony poprzedniej
odpowiednio w każdej kolumnie.
Suma przychodów od początku miesiąca
Rubryka ta jest sumą kwot dwóch poprzednio omawianych rubryk, czyli Podsumowania
strony i Przeniesienia z poprzedniej strony. Na podstawie kwot w tej rubryce wylicza się
podatek do zapłaty.
Jeżeli przedsiębiorca codziennie wystawia większą ilość faktur lub rachunków, może
stworzyć dzienne zestawienie sprzedaży. W takim zbiorczym zestawieniu należy podać datę,
numer zestawienia, kolejne numery i wartości faktur lub rachunków wystawionych danego
dnia oraz ich łączną wartość. Kwoty z takiego zestawienia można wpisać do ewidencji
przychodów, zamiast poszczególnych faktur. Wtedy w rubryce Numer dokumentu wpisuje się
numer zestawienia.
Można również prowadzić ewidencję komputerowo. Po zakończeniu każdego miesiąca
należy sporządzić wydruk.
Wyliczenie należnego podatku
Należny podatek = (wartość przychodu  składki na ubezpieczenie społeczne) x%
stawka podatku  składka na ubezpieczenie zdrowotne
Aby wyliczyć należny podatek dochodowy, od wartości przychodu odejmuje się wartość
składek na ubezpieczenia społeczne, a następnie mnoży się wynik przez odpowiednią stawkę
podatku ryczałtowego i odejmuje składkę na ubezpieczenie zdrowotne.
Jeżeli usługi są opodatkowane różnymi stawkami ryczałtu, trzeba obliczyć, jaki jest
udział procentowy przychodów opodatkowanych każdą stawką w przychodach ogólnych i te
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
same proporcje należy zastosować przy odejmowaniu składki na ubezpieczenia społeczne od
poszczególnych przychodów.
4.11.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1) Jaki jest termin rozliczenia się z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych?
2) Jakie warunki należy spełnić, aby rozliczać się kwartalnie?
3) Jaką dokumentację należy prowadzić przy opodatkowaniu ryczałtem od przychodów
ewidencjonowanych?
4) W jaki sposób ustalać wysokość należnego podatku zryczałtowanego?
4.11.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Obliczanie ryczałtu podatkowego od przychodów ewidencjonowanych.
Oblicz ryczałt od przychodów ewidencjonowanych za wrzesień 2005 r., wiedząc, że
- prowadzona działalność jest opodatkowana stawką ryczałtu w wysokości 5,5%.
- przychody za miesiąc wrzesień wyniosły 22000,00 zł,
- opłacone składki na ubezpieczenie społeczne wyniosły 534,79 zł,
- składka ubezpieczenia zdrowotnego odliczona 140,97 zł.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) obliczyć podstawę opodatkowania,
2) obliczyć zryczałtowany podatek dochodowy,
3) obliczyć składkę na ubezpieczenie zdrowotne,
4) obliczyć zryczałtowany podatek należny do urzędu skarbowego.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym,
- Internet,
- kalkulator,
- przybory do pisania.
4.11.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) podać terminy rozliczenia z tytułu podatku od przychodów

ewidencjonowanych?
2) rozróżnić dokumentację stosowaną przy opodatkowaniu

ryczałtem?
3) obliczyć podstawę opodatkowania?

4) obliczyć należny podatek zryczałtowany?

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
4.12. Podatki majątkowe i opłaty lokalne
4.12.1. Materiał nauczania
Oprócz podatków uiszczanych na rzecz budżetu państwa (podatek dochodowy od osób
fizycznych i prawnych, akcyzowy, VAT) występują podatki, które zasilają budżet samorządu
terytorialnego.
Stosownie do ustawy z dnia 12.01.1991 r. o opłatach i podatkach lokalnych (t.j. Dz.U.
z 2002 r., Nr 9, poz. 84 ze zm.) na rzecz budżetu gminy uiszczane są następujące podatki
i opłaty:
1) podatek od nieruchomości,
2) podatek od środków transportowych,
3) podatek od posiadania psów,
4) opłata targowa,
5) opłata miejscowa,
6) opłata administracyjna.
Podatek od nieruchomości
Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają następujące nieruchomości lub
obiekty budowlane:
1) grunty,
2) budynki lub ich części,
3) budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Opodatkowaniu tym podatkiem nie podlegają grunty sklasyfikowane w ewidencji
gruntów i budynków jako użytki rolne, grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach
rolnych lub lasy, z wyjątkiem zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej.
Płatnikami podatku od nieruchomości są osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki
organizacyjne, w tym spółki nie posiadające osobowości prawnej, będące:
1) właścicielami nieruchomości lub obiektów budowlanych,
2) posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych,
3) użytkownikami wieczystymi gruntów,
Podstawę opodatkowania stanowi:
1) dla gruntów  powierzchnia,
2) dla budynków lub ich części  powierzchnia użytkowa,
3) dla budowli lub ich części związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej,
wartość, o której mowa w przepisach o podatkach dochodowych, ustalona na dzień
1 stycznia roku podatkowego, stanowiąca podstawę obliczania amortyzacji w tym roku,
niepomniejszona o odpisy amortyzacyjne, a w przypadku budowli całkowicie
zamortyzowanych  ich wartość z 1 stycznia roku, w którym dokonano ostatniego odpisu
amortyzacyjnego.
Wysokość stawek podatkowym określa w drodze uchwały Rada Gminy, z tym że stawki
te nie mogą przekroczyć rocznie kwot określonych w powołanej wyże ustawie, i tak np. od
gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, bez względu na sposób
zakwalifikowania w ewidencji gruntów i budynków stawka ta nie może przekroczyć 0,63 zł
od 1 m2 powierzchni, od budynków lub ich części związanych z prowadzeniem działalności
gospodarczej oraz od budynków mieszkalnych lub ich części zajętych na prowadzenie
działalności gospodarczej  17,42 zł od 1 m2 powierzchni użytkowej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
Podatek od nieruchomości na rok podatkowy od osób fizycznych ustala w drodze decyzji
organ podatkowy właściwy ze względu na miejsce położenia przedmiotów opodatkowania.
Podatek jest płatny w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego,
w terminach: do dnia 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego.
Osoby prawne, jednostki organizacyjne oraz spółki niemające osobowości prawnej są
obowiązane:
1) składać, w terminie do dnia 15 stycznia, organowi podatkowemu właściwemu ze względu
na miejsce położenia przedmiotów opodatkowania, deklaracje na podatek od
nieruchomości na dany rok podatkowy, sporządzone na formularzu według ustalonego
wzoru, a jeżeli obowiązek podatkowy powstał po tym dniu  w terminie 14 dni od dnia
zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie tego obowiązku,
2) odpowiednio skorygować deklaracje w razie zaistnienia zdarzenia powodującego zmianę
obowiązku podatkowego, w terminie 14 dni od dnia zaistnienia tego zdarzenia,
3) wpłacać obliczony w deklaracji podatek od nieruchomości  bez wezwania  na rachunek
budżetu właściwej gminy, w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku
podatkowego, w terminie do dnia 15 każdego miesiąca.
Podatek od środków transportowych
Obowiązek podatkowy w zakresie podatku od środków transportowych ciąży na osobach
fizycznych i osobach prawnych będących właścicielami środków transportowych. Jak
właścicieli traktuje się również jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej,
na które środek transportowy jest zarejestrowany?
Jeżeli środek transportowy stanowi współwłasność dwóch lub więcej osób fizycznych lub
prawnych, obowiązek podatkowy w zakresie podatku od środków transportowych ciąży
solidarnie na wszystkich współwłaścicielach.
W przypadku zmiany właściciela środka transportowego zarejestrowanego, obowiązek
podatkowy ciąży na poprzednim właścicielu do końca miesiąca, w którym nastąpiło
przeniesienie własności.
Obowiązek podatkowy powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po
miesiącu, w którym środek transportowy został zarejestrowany, a w przypadku nabycia
środka transportowego zarejestrowanego  od pierwszego dnia miesiąca następującego po
miesiącu, w którym środek transportowy został nabyty.
Podatnicy podarku od środków transportowych są obowiązani:
- składać w terminie do 15 lutego właściwemu organowi podatkowemu, deklaracje na
podatek od środków transportowych na dany rok podatkowy, sporządzone na formularzu
według ustalonego wzoru, a jeżeli obowiązek podatkowy powstał po tym dniu 
w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie tego
obowiązku,
- odpowiednio skorygować deklaracje w razie zaistnienia okoliczności mających wpływ na
powstanie lub wygaśnięcie obowiązku podatkowego, lub zmianę miejsca zamieszkania,
lub siedziby  w terminie 14 dni od dnia zaistnienia tych okoliczności.
Organem właściwym w sprawach podatku od środków transportowych jest organ
podatkowy, na którego terenie znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba podatnika,
a w przypadku przedsiębiorstwa wielozakładowego lub podmiotu, w którego skład wchodzą
wydzielone jednostki organizacyjne  organ podatkowy, na terenie którego znajduje się
zakład lub jednostka posiadająca środki transportowe podlegające opodatkowaniu.
W przypadku współwłasności środka transportowego organem właściwym jest organ
podatkowy odpowiedni dla osoby lub jednostki organizacyjnej, która została wpisana jako
pierwsza w dowodzie rejestracyjnym pojazdu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
Wysokość stawek podatku od środków transportowych określa w drodze uchwały rada
gminy, z tym, że roczna stawka podatku od jednego środka transportowego nie może
przekroczyć kwot ustalonych przez ustawodawcę.
Opłaty lokalne
Wśród opłat lokalnych rozróżnia się opłatę targową, opłatę miejscowa i opłatę
administracyjną.
Opłatę targową mają obowiązek uiszczać osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki
organizacyjne nie mające osobowości prawnej, jeżeli dokonują sprzedaży na targowiskach,
czyli wszelkich miejscach w których prowadzony jest handel.
Jednak opłacie targowej nie podlega sprzedaż dokonywana w budynkach lub częściach
budynków, z wyjątkiem targowisk pod dachem oraz hal używanych do targów, aukcji
i wystaw.
Zwalnia się od opłaty targowej osoby i jednostki, które są podatnikami podatku od
nieruchomości w związku z przedmiotami opodatkowania położonymi na targowiskach.
Opłata miejscowa jest pobierana od osób fizycznych przebywających dłużej niż dobę
w celach wypoczynkowych, zdrowotnych, szkoleniowych lub turystycznych,
w miejscowościach posiadających korzystne właściwości klimatyczne, walory krajobrazowe
oraz warunki umożliwiające pobyt osób w tych celach  za każdy dzień pobytu w takich
miejscowościach.
Jednak opłaty miejscowej nie pobiera się:
1) pod warunkiem wzajemności  od członków personelu przedstawicielstw
dyplomatycznych i urzędów konsularnych oraz innych osób zrównanych z nimi na
podstawie ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych, jeżeli nie są obywatelami
polskimi i nie mają miejsca pobytu stałego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
2) od osób przebywających w szpitalach,
3) od osób niewidomych i ich przewodników,
4) od podatników podatku od nieruchomości z tytułu posiadania domów letniskowych
położonych w miejscowości, w której pobiera się opłatę miejscową,
5) od zorganizowanych grup dzieci i młodzieży szkolnej.
Opłata administracyjna może być wprowadzona przez radę gminy za czynności urzędowe
wykonywane przez organy gminy, wójta (burmistrza, prezydenta), jeżeli czynności te nie są
objęte przepisami o opłacie skarbowej.
Zasady ustalania i poboru oraz terminy płatności i wysokość stawek opłat określa rada
gminy, w drodze uchwały, z tym, że wysokość tych opłat nie może być wyższa niż wysokość
określona przez ustawodawcę.
Podatek od spadków i darowizn
Na rzecz budżetu gminy uiszczany jest także podatek od spadków i darowizn.
Opodatkowaniu tym podatkiem podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy
znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych
wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z tytułu min. Spadku i darowizny.
Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych,
a w wypadku darowizny obowiązek podatkowy ciąży solidarnie na obdarowanym
i darczyńcy. Obowiązek ten powstaje:
 przy nabyciu w drodze dziedziczenia  z chwilą przyjęcia spadku,
 przy nabyciu w drodze darowizny  z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia
w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania tej formy 
z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po
potrąceniu długów i ciężarów (tzw. czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw
majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.
Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest
podatnik tego podatku. Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego
stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.
Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:
1) do grupy I  małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo,
ojczyma, macochę i teściów;
2) do grupy II  zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków
pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa
małżonków, małżonków innych zstępnych;
3) do grupy III  innych nabywców.
Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od
podatku, według następujących skal:
Tabela 9. Skale podatku od spadków i darowizn
Kwoty nadwyżki w zł
Wysokość podatku
ponad do
1) od nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej
10.278 3%
10.278 20.556 308 zł 30 gr i 5% nadwyżki ponad 10.278 zł
20.556 822 zł 20 gr i 7% nadwyżki ponad 20.556 zł
2) od nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej
10.278 7%
10.278 20.556 719 zł 50 gr i 9% od nadwyżki ponad 10.278 zł
20.556 1.644 zł 50 gr i 12% od nadwyżki ponad 20.556 zł
3) od nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej
10.278 12%
10.278 20.556 1.233 zł 40 gr i 16% od nadwyżki ponad 10.278 zł
20.556 2.877 zł 90 gr i 20% od nadwyżki ponad 20.556 zł
y
ródło: opracowanie własne na podstawie ustawy o rachunkowości
4.12.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1) Jakie występują rodzaje podatków lokalnych?
2) Jakie występują rodzaje opłat lokalnych?
3) W jakich przypadkach i przez jaki podmiot może być wprowadzona opłata
administracyjna?
4) Na kim ciąży obowiązek podatkowy w przypadku zawarcia umowy darowizny?
5) Co stanowi podstawę opodatkowania w podatku od nieruchomości?
6) Kiedy powstaje obowiązek podatkowy w podatku od środków transportu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
4.12.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Identyfikowanie zasad ustalania podatków majątkowych.
Uzupełnij tabelę według podanych informacji:
Przedmiot Podstawa
Rodzaj podatku Podatnik
opodatkowania opodatkowania
Podatek
od spadków
i darowizn
Podatek od
nieruchomości
Podatek
od środków
transportowych
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) ustalić podmiot, przedmiot i podstawę opodatkowania dla poszczególnych rodzajów
zobowiązań podatkowych.
2) wypełnić tabelę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- ustawa o podatkach i opłatach lokalnych,
- ustawa o podatku od spadków i darowizn,
- przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Identyfikowanie przeznaczenia podatków.
Uzupełnij schemat przedstawiający podział podatków ze względu na ich przeznaczenie.
Podatki
kryterium podziału: przeznaczenie
na rzecz samorządu terytorialnego
P
R
Z
Y
K
A

A
D
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z przepisami ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz o podatku
od spadków i darowizn,
2) uzupełnić schemat podziału podatków.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- ustawa o podatkach i opłatach lokalnych,
- ustawa o podatku od spadków i darowizn,
- przybory do pisania.
Ćwiczenie 3
Obliczanie podatku od darowizny.
Oblicz oraz uzasadnij wyliczoną wysokość podatku od darowizny w następującej
sytuacji:
Jan Kowalski darował swojej matce  Julicie Kowalskiej środki pieniężne w wysokości
35.500,00 zł. Obdarowana miała przeznaczyć otrzymaną kwotę na zakup działki rekreacyjnej.
Darczyńca złożył oświadczenie o dokonanej darowiz
nie przed notariuszem.
Wyjaśnij, kiedy powstanie obowiązek podatkowy w zaistniałej sytuacji oraz kto będzie
zobowiązany do uiszczenia podatku.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) dokonać analizy przepisów ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz o podatku od
spadków i darowizn,
2) wyliczyć podatek od otrzymanej darowizny.
3) uzasadnić wysokość obliczonego podatku.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- ustawa o podatkach i opłatach lokalnych,
- ustawa o podatku od spadków i darowizn,
- przybory do pisania,
- kalkulator.
4.12.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcia: podatek od nieruchomości, podatek od środków

transportu, opłaty lokalne?
2) wyjaśnić, w jakich przypadkach pobierana jest opłata targowa,

miejscowa i administracyjna?
3) obliczyć podatek od nieruchomości, od środków transportu, od

spadku i darowizny?
4) wymienić organ uprawniony do ustalania stawek podatku od

nieruchomości i środków transportowych?
5) wymienić obowiązki podatników podatku od nieruchomości

i środków transportowych?
6) wyjaśnić, kiedy powstaje obowiązek podatkowy w zakresie

podatków majątkowych uiszczanych na rzecz budżetu gminy?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
56
4.13. Wynik finansowy i analiza ekonomiczna działalności
gospodarczej przedsiębiorcy
4.13.1. Materiał nauczania
Podstawowym miernikiem oceny działalności gospodarczej przedsiębiorcy jest wynik
finansowy. Miernik ten odzwierciedla w całości osiągnięte efekty i poniesione nakłady.
Dodatni wynik finansowy jest zyskiem, a ujemny  stratą na działalności gospodarczej.
Zasady obliczania wyniku finansowego:
(+) Przychody ze sprzedaży
( ) Koszty
______________________
(=) Wynik z działalności operacyjnej
(+)Przychody z operacji finansowych
( ) Koszty z operacji finansowych
(+) zyski nadzwyczajne
( )straty nadzwyczajne
_____________________
(=) wynik finansowy (zysk/strata) brutto
( ) podatek dochodowy
( ) inne odpisy
_____________________
(=) Wynik finansowy (zysk/strata) netto
Na wynik finansowy brutto jednostki składa się:
a) wynik działalności operacyjnej:
- wynik na sprzedaży, stanowiący różnicę między sumą należnych przychodów
ze sprzedaży produktów, towarów i innych składników aktywów obrotowych bez
podatku od towarów i usług (VAT) a wartością sprzedanych składników wycenionych
według kosztów wytworzenia (lub ceny nabycia) powiększoną o podatki obciągające
sprzedawcę (np. podatek akcyzowy) oraz koszty ogólne zarządu i koszty sprzedaży.
- wynik na pozostałej działalności operacyjnej, niezwiązany ze zwykłą działalnością
gospodarcza jednostki organizacyjnej, stanowiący różnicę miedzy suma zrealizowanych
pozostałych przychodów operacyjnych (np. sprzedaży niefinansowych aktywów
trwałych, otrzymanych odszkodowań, odpisanych zobowiązań przedawnionych,
dotacji) a suma pozostałych kosztów operacyjnych;
b) wynik na operacjach finansowych jest to różnica między sumą należnych przychodów
z operacjami finansowych a sumą kosztów tych operacji. Przychody z operacji
finansowych obejmują np. przychody z tytułu udziałów w zyskach innych jednostek
i papierów wartościowych. Na koszty operacji finansowych składa się: pokrycie strat
w innych jednostkach, w których jednostka gospodarcza jest udziałowcem, wartość
nabycia sprzedanych papierów wartościowych, odsetki od zaciągniętych pożyczek
i płacone za zwłokę w zapłacie, odsetki oraz prowizje od kredytów bankowych i inne;
c) wynik na operacjach nadzwyczajnych jest różnicą między otrzymanymi zyskami
nadzwyczajnymi a poniesionymi stratami nadzwyczajnymi. Jako straty i zyski nadzwyczajne
traktuje się skutki finansowe zdarzeń powstających sporadycznie, niepowtarzalnie trudnych
do przewidzenia i niezwiązanych ze zwykłą działalnością podmiotu gospodarczego. Do tych
zdarzeń zalicza się wypadki losowe, sprzedaż jednostki lub zorganizowanej części jednostki,
postępowanie układowe lub naprawcze i inne zdarzenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
57
Wynik finansowy brutto, stanowiący sumę wyników na działalności operacyjnej,
operacjach finansowych i operacjach nadzwyczajnych, nie jest wartością stojącą do wyłącznej
dyspozycji jednostki gospodarczej. Wynik ten ulega pomniejszeniu o obowiązkowe
obciążenia wyniku finansowego, do których zalicza się podatek dochodowy i inne
obowiązkowe obciążenia np. obowiązkowe wpłaty z zysku na rzecz budżetu państwa
z przedsiębiorstw państwowych oraz spółek skarbu państwa. Wynik finansowy brutto
pomniejszony o obowiązkowe obciążenia stanowi zysk lub stratę jednostki gospodarczej.
Wynik finansowy pozwala na dokonanie wstępnej oceny efektywności prowadzonej
przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej.
Efektywność ekonomiczna przedsiębiorstwa oznacza rezultat prowadzonej działalności
gospodarczej, mierzony wynikami procesu gospodarowania.
Analiza ekonomiczna stanowi metodę badania procesów gospodarczych, polegającą na
rozpatrywaniu związków zachodzących pomiędzy elementami składowymi tych procesów
w oparciu o uzyskane efekty.
W przypadku przedsiębiorstwa analiza ekonomiczna dotyczy głównie:
 wysokości osiągniętego zysku,
 oceny efektywności prowadzonej działalności gospodarczej.
Pierwszy zakres analizy ekonomicznej przeprowadza się głównie w oparciu o wynik
finansowy przedsiębiorstwa. Oceny efektywności prowadzonej działalności gospodarczej
dokonuje się przez obliczanie odpowiednich wskaz
ników, w zależności od tego czego
chcemy się dowiedzieć i jak chcemy wykorzystać tę wiedzę, aby lepiej gospodarować
zasobami ekonomicznymi.
Analizy ekonomicznej dokonuje się głównie w celu:
- stawiania diagnoz i opinii o poszczególnych zakresach prowadzonej działalności
gospodarczej,
- opracowania informacji ułatwiających podejmowanie decyzji inwestycyjnych
i finansowych,
- ustalania przyczyn rozbieżności między planowanymi a rzeczywistymi wynikami
działalności gospodarczej,
- tworzenia podstaw sprzyjających procesom wdrażania zmian skierowanych na
doskonalenie jakości pracy oraz podnoszenia efektywności ekonomicznej.
- W praktyce wyróżnia się dwie podstawowe metody analizy ekonomicznej:
- metodę porównań, która polega na zestawieniu wielkości badanego zjawiska w dwóch
różnych sytuacjach i ustaleniu różnic (odchyleń) między nimi.
- metodę kolejnych podstawień, która stanowi uzupełnienie metody porównań i służy do
przeprowadzenia analizy szczegółowej w sytuacjach bardziej złożonych, np. gdy na
badane zjawisko wpływa wiele czynników.
Dla naszych celów zajmiemy się wyłącznie metodą porównań. Porównanie
analizowanych zjawisk może dotyczyć:
- dwóch różnych okresów (np. bieżącego z okresem z przeszłości lub prognozą w okresie
przyszłym),
- rzeczywistego efektu z planowanym lub przeciętnym,
- innego przedsiębiorstwa  porównania tego typu dają podstawy do ustalenia różnic
w wielkościach badanego zjawiska i poszukiwania przyczyn,
- struktury zjawiska (np. w ustaleniu struktury z
ródeł finansowania inwestycji) przed i po
wprowadzeniu zmian,
- zjawisk współzależnych (np. wpływu wprowadzonych innowacji na wydajność pracy,
relacje między poziomem kosztów i zysku).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
58
Wynik finansowy przedsiębiorstwa stanowi bardzo ważny dokument o charakterze
sprawozdawczym. Pokazuje różnicę między przychodami z działalności gospodarczej
a kosztami uzyskania tych przychodów w badanym okresie (najczęściej jednego roku).
Analiza porównawcza wyniku finansowego w dwóch różnych sytuacjach (np. czasowych)
może pozwolić zauważyć jaka jest tendencja przedsiębiorstwa. Jeżeli z roku na rok wynik
finansowy będzie wzrastał w coraz to większym tempie, to oznacza to tendencję rosnącą.
Natomiast jeżeli z roku na rok analiza wyniku finansowego wskazuje malejące tempo
wzrostu, oznacza to tendencje malejącą. Tendencja malejąca stanowi dla przedsiębiorcy
sygnał ostrzegawczy. Aby uniknąć straty, musi on podjąć takie decyzje, które pozwolą na
pokonanie złej koniunktury gospodarczej i nie doprowadzą do braku rentowności.
Analiza wskaz
nikowa stanowi rozwinięcie analizy sprawozdań finansowych. Zróżnicowane
wskaz
niki stosowane w tej analizie pozwalają bardziej szczegółowo poznać wpływ
poszczególnych zakresów działalności na efekty ekonomiczne przedsiębiorstwa i wynik
finansowy.
Do wskaz
ników najczęściej stosowanych w analizie ekonomicznej należą wskaz
niki
rentowności.
Rentowność oznacza stopień opłacalności angażowanych bądz
zużywanych
w przedsiębiorstwie zasobów ekonomicznych. Wskaz
niki rentowności należą do
najważniejszych mierników efektywności ekonomicznej prowadzonej działalności
gospodarczej. Często nazywane są wskaz
nikami zyskowności lub stopami zysku.
Wyróżnia się trzy główne obszary analizy rentowności:
 rentowność sprzedaży,
 rentowność aktywów,
 rentowność finansowa.
Rentowność (opłacalność) sprzedaży oblicza się za pomocą wskaz
ników rentowności
brutto i netto.
Wskaz
nik rentowności sprzedaży brutto oblicza się według wzoru:
Z
" 100 %
Rbs = b
S
n
gdzie:
Rbs  wskaz
nik rentowności sprzedaży brutto,
Zb  zysk brutto (przed opodatkowaniem),
Sn  wartość sprzedaży netto.
Wskaz
nik ten informuje, jaka wartość zysku przypada na jedną złotówkę sprzedaży
i służy do oceny opłacalności całokształtu działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.
Wskaz
nik rentowności sprzedaży netto informuje o udziale zysku netto w wartości
sprzedaży, czyli jaką marżę zysku przynosi określona wartość sprzedaży. Oblicza się go
według wzoru:
Z
n
" 100 %
Rns
=
S
n
gdzie:
Rns  wskaz
nik rentowności sprzedaży netto,
Zn  zysk netto,
Sn  wartość sprzedaży netto.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
59
Im ten wskaz
nik jest wyższy, tym mniejsza wartość sprzedaży musi być zrealizowana dla
osiągnięcia określonej kwoty zysku. Zmniejszenie tego wskaz
nika w badanym roku
sprawozdawczym oznacza pogorszenie opłacalności prowadzonej działalności gospodarczej.
Natomiast jego wzrost jest oznaką korzystniejszej koniunktury gospodarczej
przedsiębiorstwa.
Rentowność aktywów informuje o ogólnej zdolności aktywów przedsiębiorstwa do
tworzenia zysku. Wskaz
nik rentowności aktywów ukazuje efektywność gospodarowania
(zarządzania) majątkiem przedsiębiorstwa. Do jego obliczenia służy następująca formuła:
Z
" 100 %
Ra = o
A
gdzie:
Rns  wskaz
nik rentowności aktywów,
Zo  zysk operacyjny,
A  wartość aktywów.
Wskaz
nik ten nazywany jest również wskaz
nikiem zwrotu majątku przedsiębiorstwa.
Rentowność finansowa dotyczy zbadania opłacalności zaangażowania kapitału własnego.
Wskaz
nikiem rentowności finansowej przedsiębiorstwa jest wskaz
nik rentowności kapitałów
własnych. Oblicza się go według wzoru:
Z
" 100 %
Rkw = n
K
w
gdzie:
Rkw  wskaz
nik rentowności kapitałów własnych,
Zn  zysk netto,
Kw  wartość kapitału własnego.
Wskaz
nikiem tym interesują się nią głównie właściciele i akcjonariusze przedsiębiorstwa,
bowiem jest miarą korzyści osiąganych przez z nich. Im bowiem wskaz
nik ten jest wyższy,
tym większe możliwości uzyskania większej kwoty zysku, a tym samym wyższej dywidendy
oraz możliwości ogólnego rozwoju przedsiębiorstwa.
4.13.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1) W jakim celu przedsiębiorca oblicza wynik finansowy na działalności gospodarczej?
2) Na czym polega obliczanie wyniku finansowego?
3) Co oznacza wynik na działalności operacyjnej?
4) Co zaliczamy do zysków nadzwyczajnych?
5) Co wywołuje straty nadzwyczajne w przedsiębiorstwie?
6) Co stanowi wynik na operacjach finansowych?
7) Czy wynik finansowy brutto jest do wyłącznej dyspozycji przedsiębiorcy?
8) Jak obliczamy rentowność przedsiębiorstwa?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
60
4.13.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ustalanie wyniku finansowego.
Ustal wynik z działalności gospodarczej przedsiębiorcy w oparciu o następujące dane:
- przychody ze sprzedaży towarów  32000,00 zł,
- przychody finansowe  2400,00 zł,
- wartość sprzedanych towarów według cen zakupu 11500,00 zł,
- koszty finansowe  1100,00 zł,
- straty nadzwyczajne  580,00 zł,
- podatek dochodowy  19%.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) ustalić elementy wyniku finansowego,
2) obliczyć zysk brutto,
3) ustalić wysokość podatku dochodowego,
4) obliczyć zysk netto,
5) sprawdzić prawidłowość wykonanych obliczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy
- kalkulator lub arkusz kalkulacyjny i stanowisko komputerowe,
- przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Analiza rentowności przedsiębiorstwa.
Wykorzystując dane i wyliczenia z poprzedniego ćwiczenia oraz wiedząc, że kapitał
własny przedsiębiorcy stanowi wartość 10 000 zł, a wartość aktywów na koniec
analizowanego okresu wynosi 14 000 zł, oszacuj efektywność ekonomiczną działalności
gospodarczej, prowadzonej przez tego przedsiębiorcę.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) dokonać analizy poszczególnych elementów wyniku finansowego oraz ich wartości
wyliczonych w ćwiczeniu 1,
2) obliczyć poszczególne wskaz
niki rentowności,
3) ocenić efektywność ekonomiczną firmy na podstawie wyliczonych wskaz
ników
rentowności.
Wyposażenie stanowiska pracy
- kalkulator lub arkusz kalkulacyjny i stanowisko komputerowe,
- przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
61
4.13.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcie wyniku finansowego?

2) obliczyć wynik na działalności operacyjnej?

3) obliczyć wynik na operacjach finansowych?

4) obliczyć wynik na operacjach nadzwyczajnych?

5) rozróżnić wynik finansowy brutto i netto?

6) objaśnić cel ustalania wyniku finansowego?

7) obliczyć podstawowe wskaz
niki rentowności?

8) oszacować efektywność ekonomiczną prowadzonej działalności

gospodarczej na podstawie wskaz
ników rentowności?
4.14. Kształtowanie wizerunku firmy. Certyfikaty jakości
4.14.1. Materiał nauczania.
Właściwy wizerunek zapewnia firmie lub produktowi możliwość realizacji założonych
celów. W warunkach silnej konkurencji rynkowej, klient zainteresowany towarem lub usługą
ma możliwość dokonania wyboru spośród wielu ofert. W takiej sytuacji często to właśnie
wizerunek firmy jest elementem decydującym o zdobyciu zaufania rynku. W tworzeniu
wizerunku firmy najistotniejszą sprawą jest rzetelne i bieżące komunikowanie się
z otoczeniem  z mediami, z kontrahentami, z lokalnymi społecznościami.
Na kształtowanie wizerunku firmy składa się bardzo wiele elementów. Jednak
podstawowe to nazwa firmy, logo, kolorystyka, a także powszechnie używane materiały
reklamowe takie jak wizytówki, papier firmowy, koperty, czy foldery i broszury. To również
stosowanie odpowiednich czcionek w firmowych dokumentach, oznakowanie samochodów
i budynków, firmowe uniformy a czasem wręcz sposób bycia pracowników. W okresie
recesji, kiedy firmy zaczynają gorączkowo szukać oszczędności, bardzo często jako pierwsze
ofiarą reorganizacji padają działy marketingu, reklamy i public relations. Jednak nie jest to
dobre rozwiązanie, bowiem od działań tych komórek organizacyjnych zależy wizerunek
przedsiębiorstwa. Należy pamiętać, że stworzenie właściwego wizerunku firmy jest
działaniem długofalowym, rozłożonym w czasie, a jego utrata może nastąpić gwałtownie,
pociągając za sobą dalsze niekorzystne skutki.
Jako przykład skutecznego wpływu wizerunku na działania przedsiębiorstwa,
w literaturze fachowej wskazuje się przykład stojącej na skraju bankructwa firmy, której
prezes przeznaczył większość pozostałych środków na przygotowanie spotkania z ważnym
klientem, od którego zależało istnienie firmy. Znając realną kondycję finansową partnera,
klient prawdopodobnie nie zaryzykowałby podpisania umowy. Jednak dzięki zdobyciu
dobrego wizerunku w oczach kontrahenta firma doprowadziła do zawarcia korzystnego
kontraktu, co pozwoliło jej utrzymać się na rynku. W dobie globalizacji rynków gwarancja
jakości dostarczanych produktów, odgrywa szczególnie istotną rolę. Partnerzy handlowi nie
mają możliwości częstego spotykania się i ich wzajemne zaufanie, zdobyte przed dostawą
produktów, ma duże znaczenie. Zaufanie takie budują międzynarodowe certyfikaty jakości,
stanowiące współczesną formę gwarancji solidności firmy.
Aby odnieść sukces na rynku międzynarodowym, należy wytwarzać produkt wysokiej
jakości. Z tego to właśnie powodu Międzynarodowa Organizacja Standardów (International
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
62
Standard Organisation) pracuje od 1987 roku nad międzynarodowymi normami jakości, które
ułatwiają klientom i dostawcom budowanie wzajemnego zaufania.
Zaufanie to oparte jest na szerokiej analizie pracy firmy, w oparciu o normy ISO 9000
i wydaniu stosownego certyfikatu jakości.
Certyfikacja przedsiębiorstwa jest sposobem zagwarantowania, że firma przestrzega
wymagań jednej z norm ISO 9000. Certyfikacja firmy powinna być narzędziem
zwiększającym jej możliwości poprzez lepsze poznanie samej siebie czy doskonalenie
procesu technologicznego. Wybrany rodzaj certyfikacji powinien być przedstawiony
w strategii rozwoju firmy i zależeć od jej charakteru oraz klientów finalnych.
Aktualnie w Polsce obowiązuje w tym zakresie od dnia 1.01.2003 r. ustawa z 30 sierpnia
2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2002 r., Nr 166 poz. 1360 z póz
n. zm.). Ustawa
określa m.in.: zasady funkcjonowania systemu oceny zgodności oraz zasady działania
systemu kontroli wyrobów wprowadzonych do obrotu. Celem ustawy jest przede wszystkim:
1) eliminowanie zagrożeń stwarzanych przez wyroby dla życia lub zdrowia użytkowników
i konsumentów oraz mienia, a także zagrożeń dla środowiska,
2) znoszenie barier technicznych w handlu i ułatwianie międzynarodowego obrotu
towarowego,
3) stworzenie warunków do rzetelnej oceny wyrobów i procesów ich wytwarzania przez
kompetentne i niezależne podmioty. W procesie oceny zgodności uczestniczą producenci,
ich upoważnieni przedstawiciele, importerzy, jednostki certyfikujące, jednostki
kontrolujące oraz laboratoria.
Procedura certyfikacji wyrobów w Polsce składa się z następujących etapów:
1) zgłoszenie wyrobu do certyfikacji wraz z dokumentacją i kwestionariuszem dostawcy,
2) przeprowadzenie wymaganych badań,
3) zawarcie umowy o przeprowadzeniu certyfikacji,
4) przeprowadzenie kontroli warunków techniczno-organizacyjnych dostawcy,
5) przegląd i ocena zebranego materiału oraz produktu zgłoszonego do certyfikacji,
6) wydanie bądz
odmowa wydania certyfikatu,
7) oznaczenie wyrobu posiadającego certyfikat,
8) nadzór jednostki certyfikującej nad certyfikowanym wyrobem.
Certyfikaty są wydawane na okres:
- 3 lat w przypadku wyrobów certyfikowanych po raz pierwszy,
- do 5 lat przy kolejnych przedłużeniach okresu ważności.
Certyfikat może zostać zawieszony, cofnięty albo unieważniony przed upływem terminu
ważności.
Producent lub jego upoważniony przedstawiciel, który poddał wyrób lub proces jego
wytwarzania ocenie zgodności z zasadniczymi wymaganiami i potwierdził ich zgodność,
wystawia deklarację zgodności lub umieszcza na wyrobie oznakowanie CE.
Dokonanie oceny zgodności, jest obowiązkowe przed wprowadzeniem wyrobu do
obrotu. Podczas dokonywania oceny zgodności z zasadniczymi wymaganiami wyrób
(w zależności od rodzaju wyrobu oraz stopnia stwarzanych przez niego zagrożeń) może być
poddawany:
1) badaniom przez: producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela, jeżeli nie jest
wymagane przeprowadzenie badań przez laboratorium niezależne od dostawcy i odbiorcy
lub w innym przypadku przez notyfikowane laboratorium,
2) sprawdzeniu zgodności z zasadniczymi wymaganiami  przez notyfikowaną jednostkę
kontrolującą;
3) certyfikacji  przez notyfikowaną jednostkę certyfikującą.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
63
Podmiot, który:
- wprowadza do obrotu wyroby niezgodne z zasadniczymi wymaganiami,
- umieszcza oznakowanie CE na wyrobie, który nie spełnia zasadniczych wymagań,
- nie wystawił deklaracji zgodności,
- umieszcza na wyrobie znak podobny do oznakowania CE, mogący wprowadzić w błąd
nabywcę i użytkownika tego wyrobu,
- wprowadza do obrotu wyrób podlegający oznakowaniu CE, a nie oznakowany takim
oznakowaniem,
- podlega odpowiedzialności karnej w postaci grzywny do 100 000 złotych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
64
Rys. 15. Wzór certyfikatu jakości
y
ródło: www.vulkan.edu.pl
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
65
4.14.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1) Jakie elementy mają wpływ na kształtowanie wizerunku przedsiębiorstwa na rynku?
2) Z jakich etapów składa się procedura certyfikacji wyrobów?
3) Jakiej odpowiedzialności podlega podmiot, który umieszcza na wyrobie znak podobny do
oznakowania CE, mogący wprowadzić w błąd nabywcę i użytkownika tego wyrobu?
4) Jakie obowiązki spoczywają na producencie lub jego upoważnionym przedstawicielu,
który poddał wyrób lub proces jego wytwarzania ocenie zgodności?
5) Czym zajmuje się Międzynarodowa Organizacja Standardów?
4.14.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Planowanie działań mających na celu dostosowanie produkcji i usług branży elektrycznej
do standardów Unii Europejskiej.
W jednostce modułowej dotyczącej planowania własnej działalności gospodarczej
zaprojektowałeś logo własnej firmy. Biorąc pod uwagę działania skierowane na podnoszenie
jakości prowadzonej działalności gospodarczej, opracuj ulotkę reklamową, informującą
o dobrej jakości produktów Twojej firmy. Uwzględnij również pozyskane informacje na
temat międzynarodowych i europejskich standardów w branży elektrycznej oraz przedstaw
plan komunikowania się Twojego przedsiębiorstwa z otoczeniem.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) dokonać analizy opracowanego logo dla planowanej firmy lub ponownie opracuj jego
projekt.
2) dokonać analizy dostępnych informacji (w tym również w Internecie) na temat standardów
Unii Europejskiej w zakresie produkcji i usług w branży elektrycznej.
3) opracować ulotkę reklamową przedsiębiorstwa.
Wyposażenie stanowiska pracy
- przykładowe ulotki reklamowe,
- przykładowe certyfikaty jakości,
- komputer z dostępem do Internetu,
- ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2002 r., Nr 166
poz. 1360 z póz
n. zm.),
- przybory do pisania,
- karton,
- kolorowe pisaki.
4.14.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcia: wizerunek firmy, certyfikat jakości?

2) wskazać uczestników procesu oceny zgodności?

3) wskazać jakim czynnościom podlega wyrób podczas dokonywania

oceny zgodności?
4) wskazać cel ustawy o systemie oceny zgodności?

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
66
4.15. Przygotowanie oferty przetargowej
4.15.1. Materiał nauczania
Przedsiębiorca może swoje usługi bądz
produkty zbywać na rzecz innych
przedsiębiorców na podstawie umów cywilnoprawnych zawieranych w drodze zamówień
publicznych.
Przez zamówienia publiczne bowiem należy rozumieć umowy odpłatne zawierane
między zamawiającym a wykonawcą, których przedmiotem są usługi, dostawy lub roboty
budowlane.
Zamawiającym jest osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna nie
posiadającą osobowości prawnej obowiązaną do stosowania ustawy Prawo zamówień
publicznych.
Wykonawcą zaś jest osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna nie
posiadającą osobowości prawnej, która ubiega się o udzielenie zamówienia publicznego
i złożyła ofertę lub zawarła umowę w sprawie zamówienia publicznego.
Zamówienie publiczne może być udzielone w trybie przetargu nieograniczonego,
ograniczonego, negocjacji z ogłoszeniem, negocjacji bez ogłoszenia, z wolnej ręki, zapytania
ocenę, aukcji elektronicznej.
Podstawowym trybem udzielenia zamówienia publicznego jest przetarg nieograniczony,
w którym w odpowiedzi na publiczne ogłoszenie o zamówieniu oferty mogą składać wszyscy
zainteresowani wykonawcy.
Obowiązkiem zamawiającego jest przygotowanie i przeprowadzenie postępowania
o udzielenie zamówienia w sposób zapewniający zachowanie uczciwej konkurencji oraz
równe traktowanie wykonawców. Przede wszystkim zamawiający musi zawiadomić
potencjalnych wykonawców o udzielanym zamówieniu poprzez sporządzenie ogłoszenia
i zamieszczenie go m.in. w swojej siedzibie, na swojej stronie internetowej lub w prasie.
W ogłoszeniu tym musi wskazać przedmiot zamówienia. Przedmiot zamówienia należy
opisać się w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za pomocą dostatecznie dokładnych
i zrozumiałych określeń, uwzględniając wszystkie wymagania i okoliczności mogące mieć
wpływ na sporządzenie oferty. Przedmiot zamówienia należy opisać za pomocą cech
technicznych i jakościowych przy przestrzeganiu Polskich Norm. Wszystkie czynności
związane z przygotowaniem oraz przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia
muszą wykonywać osoby zapewniające bezstronność i obiektywizm.
Aby uczestniczyć w postępowaniu o udzielenie zamówienia, wykonawca jest
zobowiązany przygotować i przedstawić oferty zgodną z wymogami zamawiającego
określonymi w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Oferta, której treść nie
odpowiada treści niniejszej specyfikacji, zostanie odrzucona.
Oferta powinna obejmować całość zamówienia. Oferta i wszystkie załączniki do niej
powinny być napisane w języku polskim oraz podpisane przez osobę lub osoby upoważnione
do reprezentowania wykonawcy w zakresie jej praw majątkowych. Uprawnienie to musi być
zgodne z wpisem do właściwego rejestru lub zaświadczeniem o wpisie do ewidencji
działalności gospodarczej. Dopuszcza się też podpisanie oferty przez osobę umocowaną przez
osobę lub osoby uprawnione, przy czym umocowanie to musi być załączone do oferty.
Wszystkie poprawki lub zmiany w tekście oferty muszą być parafowane i datowane
własnoręcznie przez osobę podpisującą ofertę.
W przypadku załączenia kopii dokumentów niezbędne jest potwierdzenie ich zgodności
z oryginałem na wszystkich zapisanych stronach wchodzących w skład dokumentu.
Wszelkie koszty związane z przygotowaniem oferty ponosi wykonawca.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
67
Ofertę należy złożyć w dwóch zamkniętych kopertach. Pierwsza, zewnętrzna powinna
być opisana zgodnie z instrukcją podaną przez zamawiającego, np.  Nie otwierać przed: godz.
1100 Oferta: Dostawa sprzętu komputerowego . Druga, wewnętrzna koperta, powinna
zawierać oznaczenie wykonawcy, co ma umożliwić zwrócenie oferty złożonej po terminie
składania ofert.
Zaleca się by wszystkie zapisane strony oferty był ponumerowane i parafowane przez
osobę/osoby podpisujące ofertę a całość oferty była złożona w sposób uniemożliwiający jej
zdekompletowanie.
Ofertę należy składać w siedzibie zamawiającego w terminie przez niego określonym.
O zachowaniu terminu złożenia oferty decyduje data wpływu do zamawiającego. Ofertę
złożoną po terminie zamawiający bez jej otwierania zwraca wykonawcy. Po upływie terminu
do składania ofert zamawiający dokonuje wyboru najkorzystniejszej oferty. Przez ofertę
najkorzystniejszą należy rozumieć ofertę, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny
i innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu zamówienia publicznego, albo ofertę
z najniższą ceną, a w przypadku zamówień publicznych w zakresie działalności twórczej lub
naukowej, których przedmiotu nie można z góry opisać w sposób jednoznaczny
i wyczerpujący  ofertę, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny i innych kryteriów
odnoszących się do przedmiotu zamówienia publicznego.
Przykład formularza oferty
Nazwa i adres Wykonawcy ...........................................
/miejsce i data/
.........................................
Szpital Rejonowy
w Tomaszowie Mazowieckim
ul. Południowa 28
97-200 Tomaszów Maz.
OFERTA PRZETARGOWA
Nawiązując do ogłoszenia w sprawie udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego
w trybie przetargu nieograniczonego na dostawę sprzętu komputerowego dla potrzeb Szpitala
Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim.
1. Oświadczamy, że zapoznaliśmy się z dostarczoną specyfikacją istotnych warunków zamówienia,
w pełni akceptujemy i przyjmujemy postanowienia w niej określone i zobowiązujemy się do
stosowania i ścisłego przestrzegania warunków w niej określonych.
2. Zobowiązujemy się do samodzielnej realizacji całości prac określonych w przedmiocie
zamówienia.
3. Oświadczamy, że uważamy się za związanych niniejszą ofertą na okres 30 dni liczonych od
upływu terminu składania ofert.
4. Oświadczamy, że zawarty w specyfikacji istotnych warunków zamówienia wzór umowy został
przez nas zaakceptowany i zobowiązujemy się w przypadku wyboru naszej oferty do zawarcia
umowy na wymienionych warunkach w miejscu i terminie określonym przez Zamawiającego.
5. Zobowiązujemy się do zachowania parametrów jakościowych, technicznych i eksploatacyjnych
nie gorszych niż wynikające z opisu przedmiotu zamówienia i obowiązujących norm i przepisów.
6. Oświadczamy, że dostarczany sprzęt posiada certyfikaty CE oznaczające, iż jest on dopuszczony
do obrotu i posiada widoczne oznaczenie CE na obudowie.
7. Zobowiązujemy się dostawy sprzętu objętego przedmiotem zamówienia w terminie 14 dni od
dnia podpisania umowy oraz do zachowania należytej staranności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
68
8. Udzielamy ............... (nie mniej niż 2 lata) letniej gwarancji na całość sprzętu dostarczanego
w ramach niniejszego zamówienia.
9. Wartość oferty netto wynosi ...................... zł (słownie złotych: ..............................
...................................................................) a z podatkiem VAT ....................................... zł
(słownie złotych: ...............................................................................................).
10. Oświadczamy, że oferowana przez nas cena całkowita obejmuje całość prac wchodzących
w skład przedmiotu zamówienia i nie ulegnie zmianom przez cały okres obowiązywania umowy.
W cenie zostały ujęte wszystkie rabaty i upusty, jakich zamierzamy udzielić Zamawiającemu.
11. Załącznikami do oferty są wszystkie wymagane dokumenty wymienione Specyfikacji Istotnych
Warunków Zamówienia dotyczące Wykonawcy.
..............................................................
Podpis i pieczątka upoważnionego
przedstawiciela Wykonawcy
Przykład formularza cenowego
FORMULARZ CENOWY
.................................................
Nazwa i adres Wykonawcy
(pieczątka)
Szpital Rejonowy
w Tomaszowie Mazowieckim
ul. Warszawska 12
97-200 Tomaszów Maz.
Nr telefonu .....................................
Nr faksu .........................................
Cena Cena Wartość Wartość
Lp. Przedmiot zamówienia Ilość
netto brutto netto brutto
1 Komputer w min. konfiguracji z pkt. 1.1 części II
specyfikacji/..................... 15
2 Komputer w min. konfiguracji z pkt. 1.2 części II
specyfikacji/...................... 1
3 Komputer w min. konfiguracji z pkt. 1.4 części II
specyfikacji/..................... 1
Drukarka laserowa A4/.........................
9
4
Notebook + torba/................................
5 1
Switch 24 port/....................................
6 3
RAZEM
słownie złotych netto: ...............................................................................................
słownie złotych brutto: ..........................................................................................................
Wyżej wymienione ceny są ostateczne i uwzględniają wszystkie koszty związane z realizacją
przedmiotu zamówienia w szczególności koszty dostawy przedmiotu zamówienia.
Ewentualne rabaty i upusty udzielane przez Wykonawcę muszą być uwzględnione w wyżej
podanych wartościach cenowych.
Sprzęt dostarczany w ramach niniejszego zamówienia musi posiadać widoczne oznaczenie CE
oznaczające, iż spełnia on normy w tym zakresie i jest dopuszczony do sprzedaży.
................................................
(Podpis i pieczęć uprawnionego /
upoważnionego przedstawiciela Wykonawcy)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
69
4.15.2.Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1) Jakie podmioty mogą być wykonawcami w procedurze zamówienia publicznego?
2) Jakie tryby zamówień publicznych przewiduje ustawa Prawo zamówień publicznych?
3) W jaki sposób wykonawca powinien opracować ofertę przetargową.
4) Czy oferta przetargowa i załączone do niej dokumenty mogą być sporządzone w języku
obcym?
5) Kto w imieniu wykonawcy jest uprawniony do podpisania oferty przetargowej?
4.15.3.Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Formułowanie oferty przetargowej.
W gazecie  Głos Tomaszowa Nr 58 z dnia 15 paz
dziernika 2005 r. zostało
opublikowane ogłoszenie o przetargu nieograniczonym na dostawę materiałów elektrycznych
do Urzędu Gminy w Tomaszowie Mazowieckim. Zamawiający poinformował, że oferty na
wykonanie tego zamówienia należy składać w jego siedzibie tj. przy ul. Św. Antoniego 38,
97-200 Tomaszów Mazowiecki w terminie do 2 listopada 2005 r., do godz. 12. Oferty należy
składać w zaklejonej kopercie z dopiskiem:  Nie otwierać przed: godz. 1200. Oferta: Dostawa
materiałów elektrycznych . Ponadto zamawiający poinformował, że zainteresowani udziałem
w postępowaniu wykonawcy mogą pobrać w jego siedzibie Specyfikację Istotnych
Warunków Zamówienia. Jak wynika z tego dokumentu przedmiotem zamówienia jest
dostarczenie:
- kabla elektrycznego czarnego  100 m,
- izolacji elektrycznej  500 szt.,
- kabla elektrycznego płaskiego  150 m,
- promienników podczerwieni  100 szt.,
- lamp rtęciowo-żarowych  100 szt.
Zamawiający wskazał, że decydującym kryterium wyboru oferty będzie cena. Jako
właściciel Przedsiębiorstwa Handlowego  ENERGETYK  Jan Kowalski w Tomaszowie
Mazowieckim, ul. Polna 5, sporządz
kwestionariusz ofertowy oraz kwestionariusz cenowy
w postępowaniu przetargowym, o którym mowa we wskazanym ogłoszeniu. Następnie,
zaprojektuj czynności mające na celu złożenie przygotowanej oferty w siedzibie
zamawiającego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) wykorzystać przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych,
2) dokonać analizy materiału nauczania i ewentualnie otrzymanej od nauczyciela
dodatkowej dokumentacji.
3) sporządzić kwestionariusz ofertowy oraz kwestionariusz cenowy.
4) zaprojektować czynności mające na celu złożenie przygotowanej oferty w siedzibie
zamawiającego.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- Ustawa Prawo zamówień publicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
70
- przykładowe oferty przetargowe.
- przykładowe ogłoszenia o postępowaniach w zakresie zamówień publicznych.
- komputer z dostępem do Internetu.
- przybory do pisania.
4.15.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zdefiniować pojęcia: zamówienie publiczne, zamawiający,

wykonawca?
2) opisać sposób przygotowania oferty przetargowej?

3) wyliczyć tryby zamówień publicznych?

4) określić kto w imieniu wykonawcy jest uprawniony do podpisania

oferty przetargowej?
5) wskazać co oznacza wybór najkorzystniejszej oferty?

6) określić czy w ofercie przetargowej można dokonywać skreśleń

i poprawek?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
71
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 pytań wyboru wielokrotnego. W każdym zadaniu są 4 możliwości
odpowiedzi, z których jedna jest prawidłowa.
5. Za każdą prawidłową odpowiedz
otrzymasz 1 punkt. Za odpowiedz
błędną lub jej brak
 0 punktów.
6. Jeśli któreś zadanie sprawi Ci trudność, przejdz
do kolejnego, do tego powrócisz po
rozwiązaniu pozostałych zadań.
7. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi zaczerniając właściwe pole lub
wpisując do tego pola znak  x .
8. Jeśli się pomyliłeś, zaznacz błędną odpowiedz
kółkiem i następnie dokonaj poprawnego
oznaczenia.
9. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
10. Po zakończeniu testu sprawdz
jeszcze raz poprawność oznaczeń w karcie odpowiedzi.
11. Oddaj kartę odpowiedzi nauczycielowi.
POWODZENIA!
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Do jakiej wysokości w EURO można dokonać zapłaty w formie gotówkowej:
a) 3000 EURO,
b) 30000 EURO,
c) 13000 EURO,
d) 23000 EURO.
2. O certyfikację wyrobów lub usług ubiegać się może przedsiębiorca:
a) każdy po spełnieniu określonych warunków,
b) wyłącznie prowadzący działalność jako osoba prawna,
c) wyłącznie prowadzący działalność jako spółka prawa handlowego,
d) wyłącznie świadczący usługi dla ludności.
3. Umowę zlecenie sporządza się w:
a) 1 egzemplarzu (dla zleceniobiorcy),
b) 2 egzemplarzach (dla zleceniobiorcy i zleceniodawcy),
c) 3 egz. (dla zleceniobiorcy, ZUS, PUP ),
d) 4 egz. (dla zleceniobiorcy, zleceniodawcy, ZUS, PUP)
4. Dokument Rw należy do dokumentów:
a) sprzedaży,
b) bankowych,
c) magazynowych,
d) płacowych.
5. Składka na ubezpieczenie zdrowotne potrącona wynosi:
a) 20%,
b) 8,5%,
c) 19%,
d) 30%.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
72
6. Przychodem ze sprzedaży towarów są :
a) należne od odbiorcy kwoty kar za nieterminowy odbiór towarów,
b) należne od odbiorcy kwoty za sprzedane środki trwałe,
c) należne od odbiorcy kwoty za sprzedane towary,
d) należne odszkodowanie od ubezpieczyciela.
7. Do potrąceń obowiązkowych w liście płac należy:
a) zasiłek rodzinny,
b) składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne płacone przez pracownika,
c) dodatek funkcyjny,
d) składki na Fundusz Pracy
8. Składki ubezpieczenia społecznego obciążające pracownika to:
a) ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe,
b) ubezpieczenie emerytalne , rentowe, chorobowe,
c) ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe, F.P., FGŚP,
d) ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, F.P., FGŚP .
9. Powstałe błędy w fakturach VAT należy poprawić poprzez:
a) anulowanie błędnie wystawionej faktury,
b) wystawienie faktury korygującej,
c) skreślenie błędnej wartości,
d) wystawienie noty korygującej
10. Jeżeli wynagrodzenie zasadnicze ustalone jest w wysokości 960 zł, a premia
regulaminowa wynosi 15% wynagrodzenia zasadniczego, to wynagrodzenie brutto
pracownika za miesiąc pracy wynosi:
a) 1200 zł,
b) 960 zł,
c) 1104 zł,
d) 849 zł.
11. Przedsiębiorca ma obowiązek złożyć deklarację PIT-4 i przekazać zaliczkę na podatek
dochodowy do Urzędu Skarbowego za miesiąc wrzesień do dnia:
a) 30 września,
b) 20 paz
dziernika,
c) 10 paz
dziernika,
d) 1 paz
dziernika.
12. Przedsiębiorca zobowiązany do prowadzenia Podatkowej Książki Przychodów
i Rozchodów składa do Urzędu Skarbowego co miesiąc deklarację:
a) PIT-37,
b) PIT-5,
c) PIT-28,
d) PIT-16.
13. Jeżeli całkowity koszt własny wytworzenia wyrobu wynosi 450 zł, a odpowiednio zysk -
40 zł i podatek VAT - 22%, to prawidłowa wartość ceny sprzedaży brutto wynosi:
a) 697,80 zł,
b) 850,00 zł,
c) 597,80 zł,
d) 490,00 zł.
14. Podstawową składką podatku dochodowego od osób fizycznych jest:
a) 19%,
b) 23%,
c) 48%,
d) 17%.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
73
15. Jeżeli żarówka w sklepie hurtowym kosztuje 8 zł, a sprzedawca zakłada 25% marży
handlowej, to kupując ją u producenta zapłacił za nią:
a) 2 zł,
b) 2,50 zł,
c) 6 zł,
d) 7 zł.
16. Formą rozliczeń bezgotówkowych jest:
a) polecenie przelewu,
b) czek gotówkowy,
c) dowód wpłaty KP,
d) wyciąg bankowy.
17. Przedsiębiorca musi złożyć deklarację VAT -7 za miesiąc wrzesień do:
a) 15 paz
dziernika,
b) 25 paz
dziernika,
c) 25 września,
d) 1 paz
dziernika
18. Przedsiębiorca jest zobowiązany zgłosić w ZUS pracownika zatrudnionego na podstawie
umowy o pracę w terminie:
a) 21 dni,
b) 5 dni,
c) 7 dni,
d) w dniu zawarcia umowy.
19. Zobowiązanie do Urzędu Skarbowego z tytułu podatku VAT jest różnicą między:
a) podatkiem naliczonym a podatkiem należnym,
b) wartością sprzedaży, a wartością zakupu towarów,
c) podatkiem należnym a podatkiem naliczonym
d) wartością brutto a wartością netto
20. Wskaz
nik rentowności sprzedaży netto w wysokości 5% w odniesieniu do sprzedaży
netto o wartości 100 000 zł informuje, że przedsiębiorca osiągnął zysk netto
w wysokości:
a) 20 000 zł,
b) 50 000 zł,
c) 5 000 zł,
d) 25 000 zł.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
74
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ................................................................................................
Planowanie własnej firmy w regionie
Zaczernij prostokąt z poprawną odpowiedzią.
Odpowiedz

Nr
Punkty
zadania
a b c d
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
RAZEM:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
75
6. LITERATURA
1. Arends R. I.: Uczmy się nauczać, WSiP, Warszawa 1995
2. Frymark I.: Elementy rachunkowości. WSiP S.A., Warszawa 2003
3. Gierusz B.: Podręcznik samodzielnej nauki księgowania. ODDK, Gdańsk 2004
4. Janik B.: Funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Difin, Warszawa 2005
5. Maciejewska J.: Rachunkowość finansowa. WSiP S.A., Warszawa 2002
6. Matuszewicz P.: Rachunkowość od podstaw. Finanse  Serwis, Warszawa 2001
7. Mikina A., Zając B.: Jak wdrażać metodę projektów? Kraków, Wydawnictwo Impuls,
2001
8. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia. WSiP S.A., Warszawa 1999
9. Niemierko B.: Miedzy oceną szkolną a dydaktyką. WSiP S.A., Warszawa 1999
10. Padurek B.: Uproszczone formy rachunkowości. Wrocław 2004
11. Sepkowska Z., Przedsiębiorczość. Kreowanie ról na rynku pracy  przewodnik dla
nauczyciela, WSiP S.A., Warszawa 1999
12. Sepkowska Z., Przedsiębiorczość. Wprowadzenie do mikroekonomii  przewodnik dla
nauczyciela, WSiP S.A., Warszawa 1999
13. Szwajor J.: Zakładam własną firmę. Hermes, Kielce 2004
14. Żaro S.W.: Jak założyć i poprowadzić własną firmę.  Sigma , Skierniewice 2003.
Ponadto:
15. Ustawa o rachunkowości
16. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych
17. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej
18. Ustaw Kodeks Pracy
19. Ustawa Prawo zamówień publicznych
20. Ustawa o podatku od towarów i usług VAT i o podatku akcyzowym
21. Rozporządzenie w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów
22. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych
23. Przydatne strony internetowe: www.1praca.gov.pl; www.infoobywatel.gov.pl
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
76