Przeciw stereotypom, czyli o naszym
postrzeganiu osób bezdomnych
Scenariusz zajęć z zakresu przełamywania stereotypów dotyczących
osoby bezdomnej.
Autor: Agnieszka Szyk
Scenariusz przygotowany w ramach projektu Agenda Bezdomności 
Standard Aktywnego powrotu na Rynek Pracy.
1. Główne zagadnienia zajęć (2 jednostki lekcyjne):
- uświadomienie istnienia problemu bezdomności
- dostrzeżenie stereotypów w postrzeganiu osób bezdomnych
- zauważenie potrzeby walki ze stereotypowym myśleniem
2. Cele zajęć:
a) operacyjne:
- określanie stereotypu osoby bezdomnej
- próba określenia przyczyn bezdomności
- poznanie metod działania stereotypu
- kształcenie umiejętności prowadzenia dyskusji
b) wychowawcze:
- promowanie humanistycznego systemu wartości
- upowszechnianie wśród uczniów problematyki osób bezdomnych
- przełamywanie stereotypów dotyczących osób bezdomnych
- wychowanie młodzieży w poszanowaniu godności każdej osoby
ludzkiej
3. Metody pracy:
-  burza mózgów ,
- emocjonalna,
- problemowa,
- dyskusja.
4. Formy pracy:
- indywidualna,
- grupowa,
- zbiorowa
5. Środki dydaktyczne:
- załącznik nr 1 - hasła istotne dla scharakteryzowania XX wieku
- załącznik nr 2 - definicja pojęcia : stereotyp
- załącznik nr 3 - instrukcja scenek dramowych
- załącznik nr 4 - karta uwag widzów
- załącznik nr 5 - instrukcja dla projektujących dom dla
bezdomnych dzieci
- film H.Polak i A.Celińskiego  Dzieci z Leningradzkiego
- Słownik Wyrazów Obcych PWN W-wa 1995
6. Literatura:
- Materiały edukacyjne Agendy Bezdomności- Standard
Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy Gdańsk
- M. Kowalski, U. Krasnowaska,  Dom bezdomnych (w)  Wprost
nr 49 2001, s.38-40
- W. Markiewicz,  Ciepłe, ciepłe (w)  Polityka nr6 2001, s.101-
105
- K. Pławiec,  Pomoc bezdomnej młodzieży w Wielkiej Brytanii
(w)  Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze nr 3 2004,s.42-48
- Materiały edukacyjne Polskiej Akcji Humanitarnej
- Kopia filmu  Dzieci z Leningradzkiego w reż. Hanny Polak i
Andrzeja Celińskiego
7. Plan zajęć:
a) część wstępna:
- uświadomienie uczniom istnienia problemu bezdomności w
Polsce i na świecie
- sklasyfikowanie bezdomności jako zjawiska negatywnego
- próba określenia własnego stosunku do osób bezdomnych i
problemu bezdomności
b) część właściwa:
- omówienie funkcjonującego w społeczeństwie stereotypu osoby
bezdomnej
- dostrzeżenie uprzedzeń i stereotypowych zachowań wobec
osób potrzebujących naszej pomocy
- zaprezentowanie fragmentu filmu, pokazującego los
bezdomnych dzieci-rówieśników uczniów
- zapisanie listy uczuć dzieci bezdomnych
- stworzenie katalogu praw osób bezdomnych
c) część końcowa:
- zauważenie konieczności niesienia pomocy osobom
bezdomnym
- zadanie pracy domowej
- przeprowadzenie ewaluacji zajęć
8. Schemat lekcji
Część Czas Przewidywane czynności Uwagi
lekcji prowadzącego oraz
młodzieży
1 min. Rozdaj uczniom kartki z
hasłami istotnymi dla
scharakteryzowania
XX wieku (załącznik nr 1)
3 Poproś, by uczniowie
uporządkowali zapisane na
min.
kartce hasła wg. wzoru:
zjawiska pozytywne/
zjawiska negatywne
Część wstępna
3 Zapytaj, jakie wnioski Przypuszczalny wniosek: W
min. wynikają XX wieku nastąpił gwałtowny
z powstałego zapisu. rozwój techniki, świat stał
się mniejszy(globalizacja)
( Bezdomność, bez i wygodniejszy, człowiek
wątpienia, znajdzie się poradził sobie z wieloma
pośród zjawisk dręczącymi ludzkość
negatywnych) chorobami- to plusy.
Jednakże świat nie radzi
sobie ze sprawami zdawałoby
się prostymi  takimi jak
zapewnienie opieki nad
osobami zagubionymi, takimi,
które nie radzą sobie ze
współczesną rzeczywistością.
3 A. Poproś uczniów o Zakładam, że pojawią się
min. zapisanie na określenia, które będą
przygotowanych kartkach pewnym uproszczeniem
samoprzylepnych jednego (pijak, żebrak,  żur itp.)
skojarzenia, które oraz takie, które oddają
przychodzi im na myśl, gdy trudną sytuację osoby
słyszą określenie  osoba bezdomnej (osoba samotna,
bezdomna . opuszczona, potrzebująca
Uczniowie przyklejają pomocy itp.)
karteczki na tablicy.
2 B. Podziel określenia na
min. dwie grupy:
a) negatywne, czyli
krzywdzące,
b) zawierające element
empatii, nazywające trudną
sytuację bezdomnego.
6 Stwórz wraz z uczniami Prawdopodobny zapis:
min.  Portret człowieka Człowiek bezdomny:
bezdomnego y
le ubrany
( zapis na tablicy) Nie umyty
Podpity (pod wpływem
alkoholu )
Szperający w koszu na
śmieci
Objuczony tłumoczkami
Przesiadujący na dworcu
Patrzący w dal (niewidzący
wzrok)
Zaczepiający podróżnych na
dworcu
2 Poproś uczniów, by Wniosek:
min. sformułowali wniosek w Nasz  Portret człowieka
oparciu o stworzony bezdomnego to wizerunek
portret osoby bezdomnej. negatywny.
3 Zadaj pytanie: Możliwe wypowiedzi uczniów:
min. Dlaczego człowiek Osoby bezdomne widzimy na
bezdomny przywodzi na dworcach, są zazwyczaj pod
myśl obraz
liwe, negatywne wpływem alkoholu, brzydko
określenia. pachną, co więc za tym idzie
 mogą kojarzyć się z kimś
gorszym od nas,
niebezpiecznym, złym.
1 min. Poinformuj uczniów o tym,
że w woj. pomorskim żyje
ok. 2,8 tys. osób
bezdomnych. Większość z
nich to ludzie, którym
pomagają różne
organizacje. Ludzie ci
wyglądają tak samo jak my i
próbują poradzić sobie ze
swoim problemem,
przebywając w miejscach
specjalnie dla nich
przygotowanych  nie
mieszkają na dworcach.
5 Wprowadz
lub przypomnij Każda osoba bezdomna żyje
min. pojęcie  stereotypu . na dworcu, jest brudny i
Omów je, biorąc za szuka pożywienia w śmietniku
przykład funkcjonujący w  to stereotyp.
społeczeństwie stereotyp Każda osoba bezdomna,
osoby bezdomnej. która żyje na dworcu jest
(załącznik nr 2) gorszym człowiekiem, nie
Każdy uczeń otrzymuje należy na nią zwracać uwagi,
kartkę z definicją i wkleja nie należy jej pomagać,
ją do zeszytu. ponieważ może nam zrobić
krzywdę 
to również stereotyp.
3 Zaproś uczniów do Zapytaj:
min. ćwiczenia pt  Alfabet Co przychodzi ci na myśl, gdy
zachowań (skojarzenia słyszysz słowo: Anglik,
wywołane hasłem.) Chińczyk, Niemiec, człowiek
bezdomny, alkohol, katolik& .
Uczniowie mogą podawać
słowa, zwroty, pokazywać to,
co kojarzy się im z
wymienionymi słowami.
Część właściwa
1 min. Zapisz na tablicy wniosek Wniosek:
podsumowujący ćwiczenie. Alfabet naszych zachowań
jest alfabetem zachowań z
poprzedniej epoki.
Powtarzamy to, co
zasłyszeliśmy. Nasza
wyobraz
nia jest
przedłużeniem wyobrażeń
naszych przodków. Myślimy
stereotypami.
3 Zapytaj, czy uczniowie Wniosek:
min. rozumieją potrzebę walki Ze stereotypami trzeba
ze stereotypami? walczyć!
Wystąpmy przeciw
stereotypom!
Spróbujmy przełamać
stereotyp osoby bezdomnej !
1 min. Zapisz temat lekcji:
Przeciw stereotypom, czyli
o naszym postrzeganiu
osób bezdomnych.
6 Rozdaj wybranym uczniom
min. karteczki z zadaniami
(załącznik nr 3 a,b,c,d,) i
poproś, żeby odegrali
scenki dramowe.
3 Zaproponuj, by pozostali
min. uczniowie po obejrzeniu
etiudy uzupełnili schemat
dotyczący zachowania
postaci ze scenki (
załącznik nr 4 )
5 Zapytaj uczniów, co wynika Wniosek:
min. z ich rozważań po Osoba bezdomna prosi o
obejrzeniu scenki i pomoc i ma do tego prawo.
uzupełnieniu schematu Jest kulturalna, uprzejma.
zachowań postaci. Podróżni zajęci są tylko sobą
i swoimi sprawami, nie
zwracają uwagi na potrzeby
innych. Są opryskliwi,
niegrzeczni.
7 Zaproś uczniów na Poinformuj uczniów o tym, że
min. projekcję fragmentu filmu film, który obejrzą jest
H.Polak i A.Celińskiego pt. dokumentem, poruszającym
 Dzieci z Leningradzkiego bardzo trudny temat i niesie
(pierwszych siedem minut). ze sobą silny ładunek
emocjonalny.
10 Zainicjuj dyskusję na temat Rozmowę można rozpocząć
min. obejrzanego fragmentu od pytań:
filmu. Kiedy i gdzie mają miejsca
wydarzenia?
Dlaczego dzieci, mieszkające
na dworcu, zostały skazane
na bezdomność?
Jak spędzają czas?
Jak wyglądają?
3 Stwórz wraz z uczniami Propozycje uczniów
min. listę uczuć, które zapisujemy na tablicy. Dzieci
towarzyszą bezdomnym z Leningradzkiego czują się:
dzieciom. samotne, odrzucone,
niekochane, opuszczone,
zagrożone, poniżone,
niepotrzebne, zdesperowane.
5 Stwórz z uczniami katalog Np: Osoba bezdomna
min. praw człowieka (dziecko i dorosły)
bezdomnego. ma prawo do:
" dachu nad głową,
" opieki,
" życzliwości,
" miłości,
" naszego miłosierdzia
1 min. Podziel uczniów na grupy, Np.
które będą odpowiednikiem " biznesmeni
grup społecznych, " księża
pełniących określone " lekarze
funkcje. " nauczyciele
" władze miasta
5 Określ zadanie dla grup: Uczniowie pracują w grupach
min. W jaki sposób wasza grupa
może pomóc osobom
bezdomnym?
3 Grupy zawieszają arkusze Wniosek:
min. papieru na tablicy. Tak mogłoby być, gdyby
Prezentują swoje pomysły. wszystkim leżało na sercu
dobro tych ludzi, którzy
samodzielnie nie dają sobie
rady.
Część końcowa
3 Zadaj uczniom pracę
min. domową.
Zaproponuj im stworzenie
hipotetycznego domu dla
bezdomnych dzieci i
młodzieży.
Poproś uczniów, aby
posłużyli się poleceniami
zapisanymi w karcie
pracy(załącznik nr 5).
Załóż, że uczniowie mają na
realizację zadania
nieograniczone środki
finansowe.
2 Przeprowadz
ewaluację
min. zajęć przy pomocy tarczy
strzelniczej. Uczniowie
zaznaczają na tarczy (w
skali od 10 pkt. do 0) czy
zajęcia podobały się, czy
wniosły nowe treści w ich
życie.
9. Spis załączników:
- załącznik nr 1 - hasła istotne dla scharakteryzowania XX
wieku
- załącznik nr 2 - definicja pojęcia : stereotyp
- załącznik nr 3 - instrukcja scenek dramowych
- załącznik nr 4 - karta uwag widzów
- załącznik nr 5 - instrukcja dla projektujących dom dla
bezdomnych dzieci
Załącznik nr 1
" OLIMPIADY ( SPORT " UPADEK
ZAWODOWY) KOMUNIZMU W
" KINO EUROPIE
" PENICYLINA ( " SAMOCHÓD
ANTYBIOTYKI) " KARTELE
" MAGNETOFON NARKOTYKOWE
" KATASTROFA W " PORNOGRAFIA
CZARNOBYLU " BEZDOMNOŚĆ
" TELEWIZJA " INTERNET
" TELEFON " A
AGRY
KOMÓRKOWY " BOMBA ATOMOWA
" KLONOWANIE " KOMPUTER
" GWIAZDY MUZYKI " ZANIECZYSZCZENIE
POP ŚRODOWISKA
" DZIURA OZONOWA " SILNIK ODRZUTOWY
" L
DOWANIE NA " AIDS
KSI
ŻYCU " UNIA EUROPEJSKA
Załącznik nr 2
Stereotyp :
1. uproszczony, banalny, utarty, powtarzający się schemat, szablon
2. funkcjonujący w świadomości społecznej skrótowy, uproszczony
i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości odnoszący się do
rzeczy, osób, instytucji itp., często oparty na niepełnej lub
fałszywej wiedzy o świecie.
Stereotyp :
1. uproszczony, banalny, utarty, powtarzający się schemat, szablon
2. funkcjonujący w świadomości społecznej skrótowy, uproszczony
i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości odnoszący się do
rzeczy, osób, instytucji itp., często oparty na niepełnej lub
fałszywej wiedzy o świecie.
Stereotyp :
1. uproszczony, banalny, utarty, powtarzający się schemat, szablon
2. funkcjonujący w świadomości społecznej skrótowy, uproszczony
i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości odnoszący się do
rzeczy, osób, instytucji itp., często oparty na niepełnej lub
fałszywej wiedzy o świecie.
Stereotyp :
1. uproszczony, banalny, utarty, powtarzający się schemat, szablon
2. funkcjonujący w świadomości społecznej skrótowy, uproszczony
i zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości odnoszący się do
rzeczy, osób, instytucji itp., często oparty na niepełnej lub
fałszywej wiedzy o świecie.
Załącznik nr 3
a) Jesteś osobą bezdomną. Często przebywasz na dworcu. Chronisz się
tam przed chłodem. Jesteś głodny, od dawna nie jadłeś do syta. Prosisz
podróżnych o datek.
b) Jesteś podróżnym. Za minutę odjeżdża twój pociąg. Spieszysz się.
Osoba bezdomna prosi cię o pomoc. Odmawiasz pomocy, nie masz czasu.
c) Jesteś podróżnym. W torbie masz dużą sumę pieniędzy. Boisz się o nie.
Osoba bezdomna prosi cię o pomoc. Strach każe ci pospiesznie odejść.
d) Jesteś podróżnym Wstałeś lewą nogą z łóżka. Pokłóciłeś się ze swoim
szefem. Osoba bezdomna prosi cię o pomoc. Zły na cały świat odmawiasz
jej.
Załącznik nr 4
Kto? (osoba bezdomna)
Jak wygląda? Co czuje, gdy mówi? Jak się
zachowuje?
Co robi? (prosi o pomoc)
Kogo? Gdzie? W jaki
sposób?
Podróżni
Jak wyglądają? Jak się
zachowują?
Co czują, gdy odmawiają pomocy?
Załącznik nr 5
Karta pracy
Dom dla bezdomnych dzieci i młodzieży
1. Wymyślcie nazwę oraz logo domu dla osób bezdomnych.
2. Ułóżcie regulamin, który będzie obowiązywał w ośrodku.
3. Projektując ośrodek, uwzględnijcie następujące zagadnienia:
Mieszkanie
Odżywianie
Higienę osobistą
Edukację
Zainteresowania
Pracę
Sposób na spędzanie czasu wolnego
4. Zaproponujcie warsztaty, w których młodzież będzie brała
udział. Uwzględnijcie potrzeby bezdomnych dzieci i młodzieży.