Ks. Stanisław Dyk
BIBLIJNE PODSTAWY EWANGELIZACJI
Od czasów Synodu Biskupów z 1974 r. poświęconemu ewangelizacji w świecie
współczesnym oraz adhortacji apostolskiej Pawła VI Evangelii nuntiandi termin
 ewangelizacja rozumiany jest bardzo szeroko. Według tej adhortacji ewangelizację
określa się jako wszelkie działania prowadzące ludzi do udziału w misterium Chrystusa
ogłoszonym w Ewangelii1. Do  czynności ewangelizacyjnej Jezusa należały wszystkie
elementy Jego misterium: wcielenie, głoszenie Ewangelii, znaki i cuda, powołanie
uczniów, (...) męka, śmierć, zmartwychwstanie, wniebowstąpienie, zesłanie Ducha
Świętego, nieustanna obecność wśród swoich.  Ewangelia to także sam Jezus Chrystus
 Jego osoba i zbawcza misja. Jezus ewangelizował przez wszystko, przez to kim był, co
powiedział i co uczynił. W analogiczny sposób również i Kościół ewangelizuje przez
wszystko, przez to kim jest, co głosi i co czyni.
Szerokie rozumienie ewangelizacji niesie ze sobą ryzyko rozmycia jej zakresu
znaczeniowego. Tym bardziej zasadne jest odwołanie się do biblijnych podstaw
ewangelizacji. Nowy Testament nie używa co prawda słowa  ewangelizacja , ale
pojawiają się w nim takie terminy z
ródłowe dla ewangelizacji, jak  ewangelizować i
 ewangelia . Uważna lektura tekstów, w których pojawiają się te pojęcia, pozwala
wywnioskować, że ewangelizacja to przede wszystkim działalność, poprzez którą Jezus, a
po Nim Kościół, zwiastuje Ewangelię, aby zrodzić wiarę. Działalność taką nazywa się
dzisiaj ewangelizacją w sensie ścisłym. Głównie w tym także znaczeniu będzie mowa o
ewangelizacji w poniższym opracowaniu.
Kompletne wyjaśnienie zagadnienia ewangelizacji przekroczyłoby ograniczone ramy
tego artykułu. Niniejszą refleksję należy uznać raczej za szkic dotyczący postawionego
problemu. Poszczególnym partiom opracowania towarzyszyć będą wnioski natury
pastoralnej. Należy pamiętać bowiem, że Pismo Święte zostało spisane ku naszemu
pouczeniu (por. 2 Tm 3, 16n),  by mogło posłużyć za przykład dla nas (1 Kor 10, 6). To
znaczy, że są w nim obecne także modele ewangelizowania i wzorce pastoralne2.
Postawienie tego rodzaju wniosków sugeruje także pastoralny charakter większego
opracowania, którego poniższa refleksja jest częścią.
1. Treść ewangelizacji
Powyżej zostało już zaznaczone, że termin  ewangelizacja pochodzi od obecnych w
Nowym Testamencie pojęć  ewangelia (�x �{ ąłł�ąż�) i  ewangelizować (�{
ąłł�Ż�ą��ąą)3. W Nowym Testamencie  ewangelia oznacza dobrą, szczęśliwą nowinę,
1
Wedle tego ujęcia ewangelizacja może oznaczać wszelką działalność Kościoła, poprzez którą we wszelki możliwy sposób
świat zostaje przemieniony według woli Boga Stwórcy i Odkupiciela. Wyraża także spełnianie czynności kapłańskiej,
prorockiej i królewskiej, celem budowania Kościoła zgodnie z zamysłem Chrystusa. Ewangelizacją określa się również
pierwsze zwiastowanie Ewangelii niechrześcijanom, które ma za cel zrodzenie wiary  misje ad gentes (EN 17). Zob. G.
Caprile. III Sinodo dei Vescovi 1974. La Civiltą Cattolica. Roma 1975 s. 893n.
2
J. Kudasiewicz. Przedmowa. W: S. Dyk. Duch  Słowo  Kościół. Biblijny model ewangelizacji. Lublin 2007 s. 7.
3
T. Hergesel. Ewangelizacja w Biblii. W: W kręgu Dobrej Nowiny. Red. J. Szlaga. Lublin 1984 s. 87. Z pojęciem  ewangelizacji
łączą się w Piśmie Świętym również takie terminy jak  apostolat czy  misja . Apostolat to uczestnictwo w zbawczym
posłannictwie Jezusa Chrystusa oraz pośrednictwo w przekazywaniu zbawienia. Podobnie termin  misja oznacza posłanie
wiadomość. Jest to nowina pochodząca od Boga i przekazywana ludziom poprzez
wybranych przez Niego wysłańców4. Dla św. Marka Ewangelia utożsamia się z Jezusem i
Jego misją (por. Mk 1, 14-15; 8, 35; 10, 29; 13,10; 14, 9; 16, 15). Dla Mateusza
charakterystyczny zwrot  Ewangelia Królestwa (por. Mt 9, 35; 24, 14; 26, 13) oznacza
rzeczywistość królestwa Bożego głoszoną przez Jezusa. Ewangelia zatem to panowanie
Boga (por. Mk 1, 14) uobecnione w słowach i czynach Jezusa (por. Mt 13, 16n). Św.
A
ukasz terminu  ewangelia używa jedynie w Dziejach Apostolskich i odnosi go do
przepowiadania pierwotnego Kościoła (por. Dz 15, 7; 20, 24). Uważna analiza pokazuje
jednak, że słowo Ewangelia zastępuje on określeniami: królestwo Boże (A
k 4, 43; 8, 1)
oraz Jezus (Dz 5, 42; 8, 35; 11, 20), co jeszcze raz podkreśla, że Ewangelia to nie tylko
dobra nowina o królestwie Bożym, lecz to także sam Jezus Chrystus  Król i Pan tego
Królestwa (por. A
k 1-2; 19, 11-28.38; 22, 29-30; 23, 42). Królestwo Boże nadeszło w
osobie Jezusa Chrystusa. Ewangelia może oznaczać więc dobrą nowinę głoszoną przez
Chrystusa, samego Jezusa Chrystusa, bądz
też dobrą nowinę o Jezusie Chrystusie jako
Mesjaszu, Synu Bożym5.
Widać zatem, że treściowym jądrem ewangelizacji jest Ewangelia Jezusa Chrystusa.
Według synoptyków Ewangelia to nie system teologicznych praw, kodeks moralnych
zachowań, wysublimowania filozofia czy też jakaś polityczna wizja. Ewangelia to żyjący
Jezus Chrystus. Ewangelia dotyczy Chrystusa i jest Chrystusem. W Nim też urzeczywistnia
się królestwo Boże. Dlatego Jezus nie tylko głosi, lecz w swojej osobie także uobecnia
królestwo Boże (por. Mt 3, 2; 4, 17; 10, 7; Mk 1, 15)6. Uobecnione w Jezusie Chrystusie
królestwo Boże trwa obecnie w Kościele, a swoją pełnię osią gnie wraz z ponownym
przyjściem Chrystusa na ziemię7. Królestwo Boże rozumieć należy nie inaczej jak tylko
jako ekwiwalent suwerennej obecności samego Boga, który przychodzi zwyciężyć zło i
przekształcić świat swoją miłością8. Królestwo Boże to erupcja Bożej obecności. To sam
Bóg, który zbawia czystą łaską. Dlatego też głoszeniu Ewangelii towarzyszą znaki i cuda,
które są potwierdzeniem Bożej obecności. Rzeczywistość królestwa Bożego zostaje
przyswojona w procesie nawrócenia, które należy rozumieć jako uwierzenie w Boga i
uznanie swojej zależności od Niego (por. Mt 4, 17; Mk 1, 15). Podstawą takiego
nawrócenia jest doświadczenie miłosiernej miłości Boga (por. np. A
k 19, 1-10). W
ewangelizacji Jezusa chodzi zatem o zwrócenie się ku Bogu i powierzenie się Mu. Jest to
początkowy moment nawrócenia. Dopiero potem w procesie formacji wiary przeradza
się ono w naśladowanie Jezusa, czyli podjęcie tej samej drogi, jaką On przebył9.
przez Chrystusa, wypełnianie zbawczej misji. Zob. W. Przyczyna. Teologia ewangelizacji. Kraków 1992 s. 16-23. Autor
niniejszego opracowania będzie powoływał się zatem także i na zakres znaczeniowy pojęć apostolat i misja.
4
W Nowym Testamencie termin  ewangelia występuje jako dopełnienie czasowników  głosić ewangelię ,  dawać
świadectwo ewangelii ,  wstydzić się ewangelii ,  sprawować świętą czynność głoszenia ewangelii ,  dawać do poznania
ewangelię . Zob. R. Popowski. Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu. Wydanie z pełną lokalizacją greckich haseł,
kluczem polsko-greckim oraz indeksem form czasownikowych. Warszawa 1997 s. 239n. W greckim tłumaczeniu Starego
Testamentu za pomocą terminu  ewangelia przetłumaczono hebrajskie besor

h, które oznacza  nagrodę za dobrą wieść (2
Sm 4, 10) bądz
też  dobrą nowinę (2 Sm 18, 20.22). Zob. U. Becker. Vangelo. W: Dizionario dei concetti biblici. Red. L.
Coenen, E. Beyreuther, H. Bietenhard. Bologna 1976 s. 1933.
5
Zob. Becker, jw. s. 1934-1935.1937.
6
Zob. A. Paciorek. Jezus a królestwo Boże. W: Tenże. Ewangelia według świętego Mateusza. Wstęp, przekład z oryginału,
komentarz. Cz. II. Częstochowa 2008 s. 797-803.
7
J. Kudasiewicz. Królestwo Boże. W: Słownik teologiczny. T. 1. Red. A. Zuber- bier. Katowice 1985 s. 261-263;
Przyczyna, jw. s. 100-102.
8
Papieska Komisja Biblijna. Biblia a moralność. Biblijne korzenie postępowania chrześcijańskiego. Kielce 2009 s. 67.
9
S. Fausti. Rozważaj i głoś Ewangelię. Katecheza narracyjna Ewangelii według św. Marka. Kraków 2010 s. 40n; zob. Dyk.
Duch  Słowo  Kościół s. 92n.
Najczęściej pojęcia  ewangelia używa w Nowym Testamencie św. Paweł, który
utożsamia je z Jezusem ukrzyżowanym (por. 1 Kor 1, 23; 2, 2) i zmartwychwstałym (por.
1 Kor 15, 14; 2 Tm 2, 8)10. Głosi on także Ewangelię  o zbawieniu (Ef 1, 13) i  o pokoju
(Ef 6,15). W Liście do Rzymian określa natomiast Ewangelię jako  moc Bożą (Rz 1,16) 
jako wszechmocną działalność Boga, której celem jest zbawienie wszystkich ludzi.
Dodaje też, że przez Ewangelię tę  objawia się sprawiedliwość Boża (Rz 1,17). To
znaczy, że w Jezusie ukrzyżowanym i zmartwychwstałym, który jest Ewangelią, Bóg
dopełnił swoich obietnic  okazał swoją sprawiedliwość oraz zbawił ludzi 
usprawiedliwił ich11. Kluczem  mocy Ewangelii jest zatem jej utożsamienie z Jezusem
Chrystusem.
Wszystkie istotne elementy charakterystyczne dla Ewangelii śvv Paweł zawarł w Rz 1,
1-512. Dla Pawła Ewangelia nie oznacza jedynie treści, lecz także akt, czynność jej
przekazywania czyli przepowiadanie (por. Rz 1, 1; 2 Kor 8, 18). W przepowiadaniu
bowiem aktualizuje się  treść Ewangelii, dokonując w ten sposób zbawienia ludzi.
Chrystus jest nie tylko treścią, ale i autorem Ewangelii. Dlatego Ewangelia jest słowem
skutecznym i potężnym. Tam gdzie jest głoszona, rodzi wiarę (por. Rz 1, 16n; Flp 1, 27),
dokonuje wyzwolenia i zbawia (por. Rz 1, 16; 1 Kor 15, 2), dokonuje sądu (Rz 2,16),
objawia sprawiedliwość Bożą (por. Rz 1,17), wypełnia nadzieję (por. Kol 1, 5.23) przenika
ludzkie życie oraz tworzy wspólnotę13.
Apostołowie, podobnie jak Jezus, głoszą Ewangelię o królestwie Bożym. Również i dla
nich idea Królestwa utożsamiana jest z orędziem o Jezusie Chrystusie. Fakt Jezusa
Chrystusa nazwany jest wprost  Ewangelią (por. Dz 5, 42). W centrum apostolskiego
przepowiadania stoi orędzie o Jezusie Wcielonym, Ukrzyżowanym, Zmartwychwstałym i
Uwielbionym, który jest Zbawicielem, Panem i Mesjaszem całego człowieka i wszystkich
ludzi. Szczególne świadectwo apostolskiego kerygmatu zawierają mowy misyjne Dziejów
Apostolskich (por. np. Dz 2, 13-36). Posiadają one podobny schemat. Zawsze jest tam
mowa o ziemskim posłannictwie Jezusa, ukrzyżowaniu, zmartwychwstaniu, mesjańskim
znaczeniu zmartwychwstania oraz o odpuszczeniu grzechów14. Podobne orędzie
odnalez
ć można w listach św. Pawła. Kiedy mówi on o Jezusie ukrzyżowanym (por. 1 Kor
1, 23), mówi też o Chrystusie zmartwychwstałym (por. 1 Kor 15, 12). Apostołowie głoszą
zatem  całego Chrystusa: ziemskiego i uwielbionego, który przez śmierć i
zmartwychwstanie stał się Panem. Ewangelizacja apostolska jest zawsze
chrystocentryczna. Stąd bierze się jej skuteczność i moc. W kerygmacie apostolskim
podkreśla się, że Jezus Chrystus całego dzieła zbawczego dokonał  dla nas : umarł  za
nasze grzechy , zmartwychwstał  dla naszego usprawiedliwienia (por. 1 Kor 15, 4; Rz 4,
25). Zwieńczeniem apostolskiego kerygmatu jest zatem przyjęcie Jezusa Chrystusa jako
10
Hergesel, jw. s. 87n.
11
Zob. F. Mickiewicz. Ewangelia ta sama wczoraj i dziś. W: Kolekcja  Communio . T. 8: Nowa ewangelizacja. Poznań 1993 s.
78-95.
12
Zob. A. Smitmans. Ewangelia. W: Praktyczny słownik biblijny. Red. A. Grabner-Haider. Warszawa 1994, kol. 334-336.
13
Becker, jw. s. 1935n. Pojęcie euangelion występuje u św. Pawła w trzech zasadniczych wersjach:  Ewangelia ,  Ewangelia
Chrystusa oraz  Ewangelia Boża .  Ewangelia to sam, ukrzyżowany (por. 1 Kor 1, 23) i zmartwychwstały (por. 1 Kor 15, 14)
Jezus Chrystus.  Ewangelia Chrystusa (por. np. Rz 15,19) to Chrystus działający przez nią (por. 1 Kor 15, 2).  Ewangelia
Boża (2 Kor 11, 7) to zbawcza moc Boża obecna w niej (por. Rz 1,16). Hergesel, jw. s. 87-88; zob. H. Langkammer. Jezus
Chrystus  centrum Ewangelii Pawiowej. W: W kręgu Dobrej Nowiny. Red. J. Szlaga. Lublin 1984 s. 233-241.
14
Zob. J. Dupont. Nouvelles �tudes sur les Actes des Ap�tres. Paris 1982 s. 62-80.
 mojego Zbawiciela, Pana i Mesjasza15. Jezus przyjęty jako Zbawiciel jest dla człowieka
Zbawicielem jedynym, wystarczającym i wykluczającym. Jezus Pan, to Ten, który posiada
absolutną władzę w życiu człowieka, jest centrum wszelkiego odniesienia. Jezus Mesjasz
to Ten, który daje człowiekowi Ducha Świętego i dlatego jako jedyny może przemienić
życie w  życie nowe 16. Przyjęcie Jezusa jako Zbawiciela, Pana i Mesjasza jest pierwszym
i podstawowym momentem nawrócenia.
Pierwotną i zasadniczą treść ewangelizacji stanowi zatem  Ewangelia czyli misterium
umarłego, zmartwychwstałego i żyjącego Pana, który działa potężnie podczas jej
przekazywania. Celem ewangelizacji jest wiara i nawrócenie, poprzez które wchodzi się
na drogę zbawienia. Z powyższej refleksji płynie ważny wniosek dla współczesnej misji
Kościoła. Głoszenie Chrystusa powinno stanowić priorytet wszelkiej działalności
duszpasterskiej (por. EiE 18, 48). Nie chodzi tu jedynie o to, aby nadać głoszeniu słowa
Bożego w Kościele charakter chrystocentryczny. Idzie o to, aby współczesny ochrzczony
choć raz w życiu mógł usłyszeć jasno i zwięz
le podstawowy kerygmat biblijny o Jezusie
Chrystusie dla nas umarłym i zmartwychwstałym; kerygmat, który rodzi pierwszą,
dynamiczną wiarę (por. Rz 10, 17) który pozwala wejść w bezpośredni kontakt z
Chrystusem (por. 1 Kor 15/ 14), doświadczyć mocy Ducha Świętego i poznać miłość Ojca;
kerygmat, któremu towarzyszą cuda i znaki, który nie jest tłumaczeniem i wyjaśnianiem
wiary, lecz autorytatywnym i prostym głoszeniem Chrystusa jako rzeczywistości obecnej
i  dostępnej dla tego, kto słucha17; kerygmat, który zmusza do odpowiedzi  za lub
przeciw Chrystusowi; kerygmat, który prowadzi do odkrycia i wyboru Jezusa jako
osobistego Pana, Mesjasza i Zbawiciela. Trzeba, aby współczesny Kościół dotknięty
procesem dechrystianizacji oraz zastępowania wiary chrześcijańskiej religijnością o
charakterze deistycznym przywrócił należne miejsce apostolskiemu kerygmatowi, który
służył głoszeniu wiary w pogańskim świecie i wokół którego uformowała się pierwotna
wspólnota. Chodzi też o stwarzanie coraz więcej okazji do głoszenia wiernym kerygmatu,
głównie w najważniejszych chwilach chrześcijańskiego życia18. Do tego celu można
wykorzystać, przynajmniej od czasu do czasu chrzest dorosłych, odnawianie przyrzeczeń
chrzcielnych, indywidualne nawrócenia, spotkania grup biblijnych i modlitewnych,
rekolekcje lub misje ludowe, kult eucharystyczny, a także homilie wielkanocne,
bożonarodzeniowe, pogrzebowe, ślubne oraz katechezę ewangelizacyjną. Nie ma
bowiem prawdziwej ewangelizacji bez pierwotnego kerygmatu. Nie ma też wiary i
chrześcijaństwa bez otwarcia Chrystusowi Panu wszystkich obszarów ludzkiego życia.
2. Sposób ewangelizacji
Drugi ze z
ródłowych dla ewangelizacji terminów, czyli  ewangelizować można
przetłumaczyć jako  nieść dobrą nowinę ,  zwiastować dobrą nowinę ,  nieść radosną
wieść ,  głosić jako dobrą nowinę 19. W Nowym Testamencie pojęciem
15
R. Cantalamessa. Wiara, która zwycięża świat. Kraków 2006 s. 19-21.
16
M. Królikowski. Kerygmatyczny charakter przepowiadania jako odpowiedz
na wezwanie do nowej ewangelizacji.  Przegląd
Homiletyczny 5-6:2001-2002 s. 63-65; zob. R. Pistula. Kerygmat Apostolski dzisiaj. Lublin 2005.
17
Ma to być prawdziwe orędzie zbawienia, orędzie zasadnicze, radosne, zdecydowane, proste, autorytatywne, bez
skomplikowanych, filozoficznych czy teologicznych dywagacji. D. Grasso. Uannuncio della salvezza. Teologia della
predicazione. Napoli 1965 s. 330.
18
R. Cantalamessa. Tajemnica chrztu. Wrocław 2006 s. 64.
19
Popowski, jw. s. 239; zob. G. Friedrich. Euaggelizomai. W: Theologisches W�rterbuch zum Neuen Testament. Hg. G. Kittel.
 ewangelizować najczęściej posługują się św. A
ukasz i św. Paweł. U A
ukasza termin ten
stał się technicznym określeniem przepowiadania20. Dlatego odnosi się on zarówno do
zwiastowania anielskiego (A
k 1, 19), misji Jana Chrzciciela (A
k 3, 18), jak i do nauczania
samego Jezusa (por. A
k 4, 43; 8,1). Według A
ukasza ewangelizowaniu towarzyszy zawsze
ton radosny. Powodem tej radości jest wydarzenie Jezusa Chrystusa głoszącego
nadejście królestwa Bożego (Dz 5, 42). Dla Pawła z kolei  ewangelizować posiada ściśle
określoną treść  odnosi się do całego dzieła zbawczego Chrystusa. Pawiowe
 ewangelizować oznacza głoszenie Ewangelii, które jest nie tyle opowiadaniem o
Jezusie, co entuzjastycznym przepowiadaniem Jezusa Chrystusa mocą Ducha Bożego,
popartym znakami i cudami (Rz 15, 19)21. Warto zaznaczyć, że greckiemu
 ewangelizować w języku hebrajskim odpowiada czasownik bissar, który oznacza
 zwiastowanie radosnej wieści (por. np. 1 Kri 1, 42; Jr 20, 15), proklamację zwycięstwa
Jahwe nad całym światem (por. Ps 40, 10; 68, 12; 96, 2nn, Iz 52, 7), a także  pełne
radości głoszenie sprawiedliwości i zbawienia Pańskiego (Iz 60, ó)22. Według Nowego
Testamentu  ewangelizować zatem to czynić znaną i obecną wśród ludzi osobę Jezusa
Chrystusa poprzez głoszenie, przepowiadanie, proklamowanie, świadczenie.
Ewangelizacja jest synonimem przepowiadania kerygmatycznego i oznacza proklamację
zbawienia w Jezusie Chrystusie tym, którzy Go nie znają23.
Etymologia ewangelizacji wskazuje na sposób jej realizacji. Ewangelizacja powinna
być czyniona zawsze z radością, ponieważ w jej centrum stoi osoba Jezusa Chrystusa,
posłanego przez Boga z miłości do człowieka i dla zbawienia świata. Orędzie o zbawczej i
zwycięskiej miłości Chrystusa, o możliwości nowego życia w Duchu Świętym sprawia, że
ewangelizacja jest wybuchem radości24. Tym co odróżnia ewangelizację od innych
rodzajów kościelnej posługi jest także posmak nowości. Dojście do wiary poprzez
kerygmat jest niespodziewanym i zdumionym otwarciem oczu na sedno i piękno
Ewangelii, jest zachwytem nad darmowością zbawienia przyniesionego przez Jezusa
Chrystusa.  Nowość ewangelizacji to rewolucyjny, burzący, głęboko innowacyjny
charakter orędzia, które obala fałszywe obrazy Boga, przewraca kryteria
wartościowania, ukazując wielkość Bożej miłości. W ten sposób prowadzi człowieka do
zadziwienia i radości, dzięki czemu może skuteczniej wedrzeć się w jego życie25.
Ponieważ ewangelizacja jest głoszeniem i uobecnianiem Jezusa Chrystusa, powinna
być czyniona ze stanowczością, pewnością, odwagą i determinacją (por. Dz 9, 27; 14, 3;
19, 8). Stanowczość i pewność w ewangelizacji nie jest pewnością siebie, lecz bierze się z
Bd. 2. Stuttgart 1935 s. 705-735.
20
A
ukasz termin euanghelizesthai używa zamiennie z innymi czasownikami oznaczającymi głoszenie słowa Bożego jak
keryssein (por. A
k 4, 43; 9, 6; 4,18), katan- ghellein (por. Dz 9, 20; 19,13) czy didaskein (A
k 20,1).
21
Podobne znaczenie ma u św. Pawła słowo keryssein oznaczające głoszenie Ewangelii (por. Ga 2, 2; Kol 1, 23; 1 Tes 2, 9),
głoszenie Chrystusa ukrzyżowanego (por. 1 Kor 1, 23), głoszenie słowa Bożego (por. 2 Tm 4, 2). Zob. Hergesel, jw. 88.
22
Becker, jw. s. 1933; zob. Hergesel, jw. s. 84-87.
23
Przyczyna, jw. s. 26.
24
Od samego początku chrześcijańskie głoszenie Ewangelii było przesłaniem radości i szczęścia. Już pierwsze zwiastowanie
Dobrej Nowiny rozpoczyna się wezwaniem:  Raduj się (A
k 1, 28). Fakt narodzin Jezusa nazwany jest wprost  Wielką
radością (A
k 2, 10).
25
L. M. Pignatiello. Comunicare la fede. Saggi di teologia pastorale. Turyn 1996 s- '55; zob. J. Galot. Che cosa significa
evangelizzazione?  La Civilt� Cattolica 1973 z. 3(2954) s. 109. Według kardynała G. Danneelsa ten, kto dzięki przyjęciu
kerygmatu nagle odkrył Jezusa Chrystusa, przeżywa szok emocjonalny. Odkrycie to zakwestionowało nie tylko
dotychczasowy sposób jego myślenia, ale całe życie uczuciowe, skalę wartości, całą przeszłość i całą przyszłość. Nawrócenie
sprowokowane kerygmatem można porównać do pewnego stopnia z wybuchem wulkanu, G. Danneels. Ogień Ducha.
Kraków 1993 s. 34.
faktu, że w dzieło to angażuje się Bóg. Ewangelizacja poparta jest autorytetem Boga,
który potwierdza prawdę kerygmatu przez towarzyszące jej znaki i cuda (Dz 14,3). Znaki
w postaci radykalnych nawróceń lub duchowych i fizycznych uzdrowień są naturalnym
następstwem kerygmatu, w którym obecny jest Chrystus26. Kerygmat jest orędziem, w
którym Bóg działa w taki sposób, że Jego królestwo staje się rzeczywistością. Dlatego
naturalną rzeczą jest, że następują znaki i cuda. To nie cuda sprawiają, że nadchodzi
królestwo Boże, lecz cuda następują dlatego, że słowo pełne mocy obwieściło nadejście
królestwa Bożego, a w królestwie Bożym nie ma choroby ani skazy. Cuda nie posiadają
znaczenia dla samych siebie, lecz są po to, by pokazać, że wraz ze zwiastowanym
słowem przyszło królestwo Boże (Mt 11, 5)27.
Kerygmat niejako opanowuje człowieka i działa na niego potężnie. W kerygmacie
bowiem staje się obecne jego treściowe sedno: zbawienie w Jezusie Chrystusie. W
kerygmacie nie chodzi o głoszenie jakiejś teorii, którą można by przyjąć bądz
nie, lecz o
proklamację wielkich dzieł Boga, które swój szczyt osiągnęły w misterium paschalnym
Chrystusa. Stąd też kerygmat ma charakter autorytatywny i stwierdzający, a nie opisowy
i dialektyczny. Nie jest on ani pouczeniem, ani konferencją, ani budującą mową. Nie
potrzebuje zatem usprawiedliwienia poprzez rozważania filozoficzne i apologetyczne. On
wprost domaga się wiary. Kerygmat jest prowokacyjny. Jest wezwaniem, apelem, który
zmusza człowieka do dania Jezusowi odpowiedzi wiary lub odrzucenia Go28. Takie
głoszenie Ewangelii wywołuje z konieczności reakcję, jaką widzimy u Żydów po mowie
Piotra:  Przejęli się do głębi i powiedzieli �Cóż mamy czynić bracia (Dz 2, 37).
Kerygmat jest rzeczywistością, która osądza człowieka  obnaża jego niewiarę bądz

ufność złożoną w Bogu29. Ewangelizacja zawiera w sobie kerygmat, który jest orędziem
zasadniczym, radosnym, zdecydowanym, autorytatywnym i prostym  bez
skomplikowanych, filozoficznych czy teologicznych dywagacji30.
3. Metoda ewangelizacji
Metodę ewangelizacji precyzyjnie określa św. Piotr. Wskazując na ewangelizacyjne
dzieło apostołów, stwierdza, że  głosili [oni] Ewangelię mocą zesłanego z nieba Ducha
Świętego (1 P 1, 12). Treścią ewangelizacji jest zatem Ewangelia, a jej metodą głoszenie
w Duchu Świętym. Metoda ta została ukazana także przez św. Pawła, który podkreśla, że
głoszenie Ewangelii opiera się na działaniu Ducha Świętego, a nie na sile ludzkich słów
(por. 1 Tes 1, 5; Hbr 2, 4). Samo posługiwanie apostolskie Paweł nazywa  posługiwaniem
Ducha (2 Kor 3, 8). Podobnie i w Apokalipsie św. Jana powraca ciągle dwumian:
Oblubienica i Duch. Oblubienica jest Kościołem, który żyje Ewangelią i głosi Ewangelię.
Duch zaś jest tym, który ożywia Kościół i Jego ewangelizację.
26
Tak było w przypadku ewangelizacji prowadzonej przez samego Jezusa i tak dzieje się w przypadku głoszenia kerygmatu
przez Kościół. Rzeczywiście bowiem całą ziemską działalność Jezusa można podsumować jednym zdaniem:  obchodził całą
Galileę, nauczając w tamtejszych synagogach, głosząc Ewangelie o królestwie i lecząc wszelkie choroby i słabości wśród
ludu (Mt 4, 23). Również kiedy Jezus posyła na misję uczniów, daje im polecenie głoszenia i uzdrawiania (por. A
k 9, 2; Mk 3,
14-15 i Mt 10, 7-8; Mk 6, 12-13).
27
G. Friedrich. Kęryx (hierokęryx), ker�sso, kerigma, proker�sso. W: G. Kittel (herausg.). Theologisches W�rterbuch zum
Neuen Testament. Hg. G. Kittel. Bd. 3. Stuttgart 1937 s. 713n.
28
Zob. H. Schlier. Il tempo della Chiesa. Bologna 1968 s. 330-372.
29
Jezus powiedział:  A jeżeli ktoś posłyszy słowa moje, ale ich nie zachowa, to Ja go nie sądzę. Nie przyszedłem bowiem po
to, aby świat sądzić, ale by świat zbawić. Kto gardzi Mną i nie przyjmuje słów moich, ten ma swego sędziego: słowo, które
powiedziałem, ono to będzie go sądzić w dniu ostatecznym (J 12, 47-48).
30
Grasso, jw. s. 330.
Ta pneumatologiczna wizja ewangelizacji została ukazana przez synoptyków. Przed
rozpoczęciem ewangelizacyjnej działalności Chrystusa umieszczają perykopę o Jego
chrzcie w Jordanie, w czasie którego otrzymał od Ojca dar Ducha Świętego (por. Mk 1, 9-
11; Mt 3, 13-17; A
k 3, 21-22). Kontekst ten sugeruje, że zstąpienie Ducha na Jezusa
podczas Jego chrztu było konsekracją do misji. Szczególnie wyraz
nie pokazuje to św.
A
ukasz, podkreślając w opisie inauguracji ewangelizacyjnej misji Jezusa, że powrócił On
do Nazaretu  pełen Ducha (A
k 4, 14; por. A
k 4, 43; 13, 22). Powiązanie ewangelizacji z
namaszczeniem Duchem Świętym jest najbardziej charakterystyczne właśnie dla
A
ukasza, który uznawany jest za teologa ewangelizacji31.
A
ukaszowa koncepcja Ducha Świętego skupia się wokół trzech wielkich wydarzeń,
które nadają strukturę jego podwójnemu dziełu. Są to: Pięćdziesiątnica Jezusa (chrzest w
Jordanie  A
k 3, 21-22), Pięćdziesiątnica Kościoła w Jerozolimie (wylanie Ducha w dzień
Zielonych Świąt  Dz 2, 1-13) oraz Pięćdziesiątnica pogan (zstąpienie Ducha w domu
Korneliusza  Dz 10, 44-48). Te trzy wydarzenia opowiadają o trzech etapach
rozprzestrzeniania się Ewangelii. Chrzest w Jordanie jest początkiem prorockiej
działalności Jezusa, który jako nowy Mojżesz powoła nowy lud Boży. Pięćdziesiątnica w
Jerozolimie oznacza narodzenie Kościoła  nowego ludu Bożego jako spadkobiercy
obietnicy32. Jest początkiem rozprzestrzeniania się Ewangelii głoszonej przez apostołów.
Zesłanie Ducha w domu Korneliusza skieruje misję ewangelizacyjną do pogan33. Poprzez
te trzy newralgiczne punkty swego podwójnego dzieła A
ukasz przypisuje Duchowi
Świętemu prowadzenie dzieła zbawienia w decydujących momentach historii.
Autor księgi Dziejów Apostolskich działanie Ducha Świętego w procesie ewangelizacji
ukazuje w aspekcie dynamiczno-historycznym. Duch Święty przygotowuje,
zapoczątkowuje i kieruje planem zbawienia. Dar Ducha popycha do składania
świadectwa Ą ewangelizacji, a jeżeli jest tego potrzeba, do świadectwa przed
trybunałami i władzami świeckimi34. Ten impuls Ducha Świętego objawia się przede
wszystkim w mądrości, odwadze i nadzwyczajnej wierze35. Dzięki Jego działaniu Kościół
może zanieść orędzie Ewangelii aż po krańce ziemi. Posiada bowiem zdolność  mówienia
obcymi językami (Dz 2, 4) tak, aby Ewangelia była zrozumiała dla  wszystkich narodów
pod słońcem (Dz 2, 5). Duch wydobywa z apostołów słowo odpowiednie do głoszenia
Ewangelii. Jego dziełem jest zarówno inicjatywa, jak też treść i forma misyjnego
31
Podwójne dzieło A
ukasza jest wezwaniem do apostolskiego zaangażowania świadectwa. Trzecią Ewangelię i Dzieje
Apostolskie śmiało nazwać można prawdziwym podręcznikiem ewangelizatora. Zob. G. C. Bottini. Introduzione all`opera di
Luca. Aspetti teologici. Jerusalem 1992. Ewangelizacja Apostołów nie ograniczała się bowiem do proklamacji faktów
doświadczenia tylko ludzkiego, lecz zawierała twierdzenia o znaczeniu transcendentnym (Dz 2, 36). Takiej misji nie mogło
zagwarantować zwykłe doświadczenie historycznego spotkania z Jezusem, lecz potrzebna była moc równa przedmiotowi
przepowiadania. Bez obecności Ducha Apostołowie nie potrafiliby świadczyć, że  tego Jezusa, którego wyście ukrzyżowali
uczynił Bóg i Panem i Mesjaszem (Dz 2, 36). Zob. L`ejfusione dello spirito e pentecoste.  Parola spirito e vita. Lo spirito del
Signore 4:1981 s. 148; por. C. Dagens. Duch Święty, krzyż Chrystusa, a historia ludzi.  Communio 43:1988 nr 1 s. 67n.
32
Zesłanie Ducha Świętego jest dla A
ukasza początkiem czasu Kościoła. W tym momencie następuje kontynuacja między
dwoma wielkimi wydarzeniami historii zbawienia: między czasem Jezusa, który kończy się wniebowstąpieniem, a historią
Kościoła, którą rozpoczyna przyjście Ducha Świętego. Jezus otrzymał Ducha na początku swej misji i daje Go uczniom. Duch
Święty odgrywa tu zatem rolę pomostu między dwoma etapami historii zbawienia. Zob. Dupont, jw. s. 201; por. T. Jelonek.
Biblijna historia zbawienia. Kraków 1991 s. 169.
33
Zob. G. Haya-Prats. L`Esprit force de l`Eglise. Sa nature et son activit� d`aprŁs les Actes des Ap�tres. Paris 1975 s. 184-193;
J. D. G. Dunn. Baptism in the Holy Spirit. A re-examination of the New Testament teaching on the gift of the Spirit in relation
to Pentecostalism today. London 1973 s. 40.
34
Zob. J. N. Aletti. Świadkowie Zmartwychwstałego: Duch Święty i świadectwo w Dziejach Apostolskich.  Verbum Vitae
2002 nr 2 s. 127-149; M. Rosik. Duch Święty  z
ródło odwagi w głoszeniu Słowa Zbawiciela (Dz 4, 23-31).  Verbum Vitae
2002 nr 2 s. 151-164; J. Kudasiewicz. Duch Święty mocą świadectwa. Studium z pneumatologii sw. A
ukasza (A
k 24, 48-49; Dz
1,8). W: Duch, który jednoczy. Zarys pneumatologii. Red. M. Marczewski. Lublin 1998 s. 41-58.
35
Zob. R. Kampiak. Duch Święty w Dziejach Apostolskich.  Sacra Scriptura 1998 nr 2 s. 61-80; Haya-Prats, jw. s. 93-105.
przepowiadania. Duch Święty jest przewodnikiem Kościoła36, siłą, która wskazuje
kierunek ewangelizacji. Duch stoi w punkcie wyjścia misji chrześcijańskiej w świecie i u
początku jej kolejnych etapów37. Posyłając do ewangelizacji Duch święty spełnia słowa
Jezusa:  będziecie moimi świadkami w Jerozolimie i w całej Judei, i w Samarii, i aż po
krańce ziemi (Dz 1, 8; por. A
k 24, 47n)38.
Nowotestamentalne objawienie ukazuje Ducha Świętego jako duszę, która ożywia i
porusza ewangelizację Kościoła. Kościół współczesny powinien zatem mieć świadomość,
że bez tej witalnej mocy Ducha, która skłania do ewangelizacji, udziela dynamicznej
mocy i uzdalnia do aktualizowania planu zbawienia, jego ewangelizacyjna misja
pozostanie bezskuteczna. Niemożliwe jest dawanie świadectwa zmartwychwstałemu
Panu bez pomocy Tego, który jest pierwszym Świadkiem Chrystusa (Dz 5, 32). To Duch
Święty jest pierwszym i najważniejszym podmiotem ewangelizacji (por. RMis 21-30). To
On pomaga dostosować ewangelizację do zmieniających się warunków socjo-
kulturowych świata. To on uzdalnia do głoszenia Ewangelii człowiekowi o nowej
mentalności oraz ciągle ukazuje nowość Ewangelii. Na nic przydadzą się zatem wszelkie
strategie ewangelizacji, nowe metody, wykorzystywanie środków technicznych,
osiągnięć psychologii i socjologii, jeśli zabraknie tchnienia Ducha Świętego, jeśli Kościół
nie nauczy się stałej, wytrwałej i wspólnotowej modlitwy o nowe wylanie Ducha
Świętego, jeśli nie nauczy się czerpać z bogactwa charyzmatów udzielanych przez Ducha
(EN 75).
4. Obowiązek ewangelizacji
W świetle Nowego Testamentu widać wyraz
nie, że tym, co skłania Kościół do
ewangelizacji jest przede wszystkim miłość Boga, który pragnie udzielać siebie światu i
dlatego posłał na świat Jezusa  pierwszego Ewangelizatora:  Tak Bóg umiłował świat, że
syna swego Jednorodzonego dał (J 3, 16)39. Ewangelista Marek motywację Jezusowej
ewangelizacji oddaje za pomocą zwrotu:  zdjęła Go litość nad nimi (por. Mk 6, 30-34).
Użyty tutaj grecki czasownik r�Ąął��w��� ( ulitował się ) jest najmocniejszym słowem
greckim wyrażającym litość, miłosierdzie, współczucie. Wywodzi się od rzeczownika
oznaczającego wnętrzności i oznacza litość przenikającą człowieka aż do głębi
jestestwa40. Tym, co zobowiązuje do głoszenia Ewangelii jest zatem miłość objawiona w
Jezusie Chrystusie, miłość, której Kościół nie może zatrzymać jedynie dla samego siebie
(por. A
k 4, 42n). Kościół z konieczności jest misyjny  pobudzany miłością Syna pragnie
36
Zob. E. j. Jezierska. Nauka Dziejów Apostolskich o Duchu Świętym.  Sacra Scriptura 2000 nr 4 s. 75-83.
37
J. Guillet. Le Saint Esprit dans les Actes des Ap�tres. W: Dictionnaire de la Bible. Suppl�ment XI. Red. L. Pirot, A. Robert.
Paris 1988 fasc. 60 s. 187; zob. S. A. Panimolle  Lo spirito, guida della chiesa.  Parola spirito e vita. Lo spirito del Signore
4:1981 s. 192-201.
38
Zob. Kudasiewicz. Duch Święty mocą świadectwa s. 51-58; P. Ternant. L`Esprit du Christ et l`intervention humaine dans
l`envoi en mission ą l`�poque n�otestamentaire.  Nouvelle revue th�ologique 95:1973 s. 367-392.
39
Por. Ga 4, 4; Mk 9, 37; 10, 40; Lk 10,16; 1 J 4, 9.
40
Jezus posłany z miłości, z miłością i współczuciem spełniał też swoją ewangelizacyjną misję (por. Mt 15, 32). Z tego
powodu Jezus swoje orędzie zbawienia łączył z czynami miłości i dobroci. Także główną treścią Ewangelii głoszonej przez
Jezusa była miłość Boga. Zob. J. Kudasiewicz. Jezusowa szkoła głoszenia Ewangelii. W: Tenże. Powołanie do służby. Szkice z
teologii i duchowości biblijnej. Lublin 2011 s. 309n. Ewangelię miłości należy głosić z miłości i z miłością. Warto dodać, że gdy
Jezus posyłał uczniów na ewangelizację posyłał ich  po dwóch (A
k 10, 1). Liczba ta oznacza minimalną grupę ludzi, w której
jednostka wychodzi z izolacji i potrafi nawiązać relację miłości z drugim człowiekiem. Głoszenie  we dwóch oznacza zatem
świadectwo wzajemnej miłości oraz ewangelizowanie z miłością. Taką wymowę wzmacnia jeszcze polecenie, aby siadać do
stołu i spożywać pokarm z tymi, którzy przyjmą apostołów (por. A
k 10, 8). Wspólne spożywanie posiłku jest znakiem
wspólnoty i braterskich więzów.
głosić wszystkim wyzwalającą miłość Ojca. Kościół żywiony uczuciem miłości do całego
świata winien udzielać mu najwyższego dobra czyli Ewangelii.
Bóg posyła swego Syna (wydaje Go światu, poświęca Go dla ludzi41) ponieważ chce
udzielać światu siebie, swoją miłość, swoje słowa (por. J 1, 1.14.18; 3, 16; 3, 34). Bóg nie
pozostaje w izolacji, lecz ciągle wychodzi w stronę człowieka, aby zaprosić go do
wspólnoty ze sobą. W swoim planie miłości posyła Syna jako dar dla świata42. Dlatego
też ewangelizacja była istotą posłania, życia i misji Jezusa. y
ródłem ewangelizacyjnej
misji Jezusa jest Ojciec, który swym miłosierdziem ogarnia wszystkie swoje dzieci. Jezus
zawsze utożsamiał się z wolą swego Ojca (por. J 4, 34)43, która w tym przypadku staje się
dla Niego obowiązkiem ewangelizacji. Podkreśla to, gdy w Nazarecie rozpoczyna
ewangelizację:  Duch Pański spoczywa na mnie, ponieważ Mnie namaścił i posłał Mnie,
abym ubogim niósł dobrą nowinę (A
k 4, 18). Nieco dalej, znajdując się w domu Piotra,
Jezus stwierdza:  (...) muszę głosić Dobrą Nowinę o królestwie Bożym, bo na to zostałem
posłany (A
k 4,43; por. Mk 1,38). Jezusowe  muszę , tłumaczone czasem jako  trzeba ,
wyraża właśnie wolę Ojca, który chce doprowadzić wszystkich do zbawienia44. Jezus
wyraz
nie daje do zrozumienia, że nic nie może Mu przeszkodzić w wypełnieniu misji
Ojca45.
Posłanie Jezusa przez Ojca pociąga za sobą posłanie uczniów przez Syna:  Jak Ojciec
Mnie posłał, tak i Ja was posyłam (J 20, 21; por. J 17, 18; 13, 20)46. Misja uczniów jest
udziałem w misji Syna i z niej wypływa (J 13, 8)47. Wraz z odejściem Jezusa do Ojca
następuje zmiana ról. Teraz uczniowie są posłanymi, danymi światu po to, by świat
poznał Ojca. Nie chodzi tu jednak o zwykłą analogię, paralelizm w stosunku do posłania
Jezusa przez Ojca. W posłaniu uczniów Jezus daje im  uczestnictwo w życiu, które
otrzymał od Ojca, w więzi wzajemnego poznania, która jednoczy Go z Ojcem, w miłości
Ojca do Niego, w misji, którą otrzymał od Niego 48. W posłannictwie uczniów trwa całe
posłannictwo Jezusa. Uczniowie mają zatem, tak jak Jezus, pełnić wolę Ojca i realizować
Jego plan zbawienia wobec wszystkich ludzi. Jak Jezus powinni tym zadaniem żyć i nim
się karmić (por. J 4, 34-38)49. Apostołowie, a po nich Kościół, nie mogą więc nie
ewangelizować.
U synoptyków posłanie uczniów przez Jezusa przedstawione jest w formie nakazu
misyjnego (Mk 16,15; Mt 28,18-2050; por. A
k 24,50-53). Według Ewangelisty Mateusza
41
S. Mędala. Ewangelia według świętego Jana. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz. Cz. 1: Częstochowa 2009 s. 425.
42
Zob. V. Kunka. Jezus jako dar Boga dla świata. W: Studia z biblistyki. Red. J. A
ach. T. 5. Warszawa 1990 s. 200-225.
43
 W życiu i w świadomości Jezusa wola Ojca jest rzeczywiście w centrum wzystkiego. Ilekroć o niej mówi, wyczuwa się w
niej święty żar, Synowską gotowość, pełną pasji gorliwość . I. de la Potterie. Modlitwa Jezusa. Mesjasza  Sługi Bożego 
Syna Bożego. Kraków 1996 s. 75.
44
S. Fausti. Wspólnota czyta Ewangelię według św. A
ukasza. Częstochowa 2005 s. 134.
45
Warto zaznaczyć, że to właśnie w tej wypowiedzi Jezusa po raz pierwszy w Nowym Testamencie zostaje użyty termin
euaggelisasthei. H. Langkammer. Ewangelia według św. A
ukasza. Tłumaczenie, wstęp i komentarz. Lublin 2005 s. 143.
46
Por. także Mt 10, 40 i par.; A
k 10,16; Mk 9, 37 i par.; A
k 9, 48.
47
F. Grob. Posłanie. W: Misjologia. Perspektywa ekumeniczna. Mały słownik. Red. I. Bria, P. Chanson, J. Gadille i in.
Warszawa 2007 s. 285.
48
S. Mędala. Ewangelia według świętego Jana. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz. Cz. 2: Częstochowa 2010 s. 303.
49
Czwarty Ewangelista łącząc misję uczniów z misją Jezusa, nadaje jej szczególną głębię. Poprzez łączność misji uczniów z
Wcieleniem wszystko ponownie wraca do Ojca, który posłał swojego Syna, aby świat został przez Niego zbawiony (por. J 3,
17; 8, 26; 12, 49n). Przekazany uczniom zaraz potem dar Ducha Świętego oznacza przekazanie im życia wiecznego,
wprowadzenie ich do uczestnictwa w miłości, jaka istnieje między Ojcem i Synem. Por. Tamże s. 304n.; zob. H. Witczyk.
Zbawcze posłannictwo uczniów (] 20, 21-23). W: Słowo Twoje jest prawdą. Red. W. Chrostowski. Warszawa 2000 s. 344-366.
50
Chociaż nakaz misyjny w Ewangelii według św. Marka uważany jest za póz
niejszy dodatek pierwszego pokolenia
chrześcijan zawierający jakby syntezę teologii przepowiadania, to jednak oddaje on w sposób właściwy kerygmatyczną
Perspektywę Marka. Podobnie istnieją także wątpliwości co do ostatnich wersetów Ewangelii według św. Mateusza. Uważna
nakaz ten brzmi:  Idz
cie i nauczajcie wszystkie narody (...) (Mt 28, 19). Należy
podkreślić, że w tekście oryginalnym użyty jest imiesłów  idąc . Uwaga ta jest
szczególnie ważna. Wskazuje ona na metodę Jezusowej ewangelizacji. Jezus głosił
Ewangelię  w drodze ,  idąc , przemierzając  miasta i wsie (por. tk 8, 1; A
k 13, 22),
wszędzie, w każdym zakamarku świata szukając zagubionych owiec (por. A
k 15, 1-7).
Głosił Ewangelię nieustannie. Inicjatywa należała zawsze do Niego  to On szukał owiec,
nie owce Jego. Podobnie Kościół nie może czekać na specjalne zaproszenie do
ewangelizacji, lecz ma być Kościołem z ewangelizacyjną inicjatywą. Wzorem Jezusa ma
wychodzić zawsze do przodu, poza siebie51. Nakaz misyjny z końca Ewangelii według św.
Mateusza odnosi się do  wszystkich narodów (Mt 28,19; por. Mk 13,10). Chodzi tu więc
o ewangelizację ad extra  missio ad gentes. Polecenie to warto zestawić z nakazem
misyjnym Jezusa z perykopy o wyborze Dwunastu (Mt 10,1-5). Wówczas Jezus nakazuje
uczniom:  Nie idz
cie do pogan (...). Idz
cie raczej do owiec, które poginęły z domu Izraela.
Idz
cie i głoście: bliskie już jest królestwo niebieskie (Mt 10, 5-7). Zgodnie z teologią św.
Mateusza  dom Izraela , prawdziwy Izrael to Kościół. A zatem Jezus nakazuje również
ewangelizować Kościół. Mamy więc tu do czynienia z ewangelizacją ad intra. Wolą
Jezusa wyrażoną w nakazach misyjnych jest zatem ewangelizacja pełna inicjatywy,
ewangelizacja poza Kościołem i wewnątrz Kościoła52.
Kościół pierwotny od początku rozumiał i wcielał w życie Chrystusowy nakaz misyjny,
poświęcając swoje siły przede wszystkim głoszeniu słowa Bożego (Dz 6, 4). Apostołowie
mieli świadomość, że Jezus jest jedynym Zbawicielem świata (Dz 4, 12), posłanym do
wszystkich ludzi, a Jego zbawienie jest najwyższym dobrem każdego człowieka53. Ten
uniwersalizm Chrystusowego zbawienia popychał ich do ewangelizacji pełnej zapału. To
właśnie powszechnością Chrystusowego zbawienia św. Paweł motywował swoją
ewangelizacyjną gorliwość:  Bo ja nie wstydzę się Ewangelii, jest bowiem ona mocą Bożą
ku zbawieniu dla każdego wierzącego, najpierw dla Żyda, a potem dla Greka (Rz 1,
16)54. Jeszcze wyraz
niej ideę tę widać w Pierwszym Liście do Tymoteusza:  Albowiem
jeden jest Bóg, jeden też pośrednik między Bogiem a ludz
mi, człowiek, Chrystus Jezus,
który wydał siebie samego na okup za wszystkich jako świadectwo we właściwym czasie.
Ze względu na nie ja zostałem ustanowiony głosicielem i Apostołem (1 Tm 2, 5-7).
Paweł został powołany właśnie po to, aby głosić zbawczy czyn Chrystusa obejmujący
wszystkich ludzi.
Chrystusowe  muszę ewangelizować znajduje swoje szczególne echo w
ewangelizacyjnej posłudze św. Pawła, który stwierdza:  Nie jest dla mnie powodem do
chluby to, że głoszę Ewangelię. Świadom jestem ciążącego na mnie obowiązku. Biada mi,
gdybym nie głosił Ewangelii! (1 Kor 9, 16). Paweł miał bardzo mocną świadomość
powołania do głoszenia Ewangelii (por. 1 Kor 1, 1; 2 Kor 2, 1; Ga 1, 1) i poczucie
obowiązku spełniania tego świętego zadania55. Całą swoją działalność i apostolską
refleksja teologiczna wskazuje jednak, że również i tutaj ewangelizacja jest logicznym następstwem teologicznego przesłania
całej Ewangelii. Zob. S. Fausti. Rozważaj i głoś Ewangelię. Katecheza narracyjna Ewangelii według św. Marka. Kraków 2002
s. 587; M. Spindler. Teologiczne podstawy misji. W: Misjologia s.374.
51
Fausti. Wspólnota czyta Ewangelię według św. A
ukasza s. 256.
52
J- Kudasiewicz. Manifest misyjny Jezusa (Mt 18, 16-20).  Ethos 13:2000 nr 1-2 s. 55.
53
Przyczyna, jw. s. 44n.
54
T. M. Dąbek. Ewangelia Pawłowa.  Verbum Vitae 13:2008 s. 163n.
55
]. Gnilka. Paweł z Tarsu. Apostoł i świadek. Kraków 2002 s. 256-258; por. A. Jankowski. Kerygmat w Kościele apostolskim.
aktywność określa słowem ąłł�w�ą��ąą   ewangelizować (por. 1 Kor 1, 17; 2 Tm 4,
16-18). Tym, co najbardziej wartościowe dla Pawła jest nie jego wolność i życie, lecz
 wolność i życie Dobrej Nowiny łaskawego Boga, która powinna dotrzeć do każdego
człowieka (por. 1 Tes 2, 2; 2 Tm 1, 9)56. Paweł nie jest tu najważniejszy. Najważniejsze
jest słowo Boga, które ma  biec i nie  ulec skrępowaniu (2 Tm 2, 9). Św. Paweł swoją
gorliwość w głoszeniu Ewangelii uzasadnia  zdobyciem go przez Chrystusa (Flp 3, 12).
Dlatego o swoim apostolskim posłannictwie powie:  Miłość Chrystusa przynagla nas (2
Kor 5, 14). Owo  przynaglenie , zgodnie  ze znaczeniem użytego tu greckiego
czasownika, posiada charakter prawie fizycznego ucisku, który nie pozwalał Pawłowi
tkwić długo w jednym miejscu; który zmuszał do podejmowania aż trzykrotnie
uciążliwych wypraw misyjnych 57. Motywem ewangelizacyjnej gorliwości św. Pawła jest
także nagroda, a jest nią nic innego jak Jezus Chrystus  żywa Ewangelia. Głoszenie
Ewangelii staje się zatem doświadczeniem zbawienia i wybuchem życia w samym
apostole  doświadczaniem łaski i radości. Dlatego Paweł powie:  Wszystko zaś czynię
dla Ewangelii, by mieć w niej swój udział (1 Kor 9, 23). Ten, kto ewangelizuje przeżywa
w sobie to, co Ewangelia zawiera  pełnię Bożej miłości. Widać zatem, jak poznanie i
doświadczenie Chrystusa w naturalny sposób przeradza się w niepowstrzymany
entuzjazm w przekazywaniu Ewangelii. Potwierdza to św. A
ukasz, który wkłada w usta
Pawła następującą wypowiedz
:  Lecz ja zgoła nie cenię sobie życia, bylebym tylko
dokończył biegu i posługiwania, które otrzymałem od Pana Jezusa: [bylebym] dał
świadectwo o Ewangelii łaski Bożej (Dz 20, 24). Tracenie życia dla Ewangelii jest
zyskiwaniem życia, lecz już tego prawdziwego otrzymanego od Chrystusa.
Powyższe refleksje prowadzą do wniosku wyrażonego jasno przez Sobór Watykański
II:  Kościół pielgrzymujący jest misyjny ze swej natury (KK 2). Bez ewangelizacji Kościół
przestałby być sobą, jego misja przestałaby być przedłużeniem misji Chrystusa i misji
Ducha Świętego, zgodnie z zamysłem Boga Ojca58. Ewangelizacyjna misja Kościoła nie
jest zatem czymś mu dodanym, czymś zewnętrznym, lecz wynika z jego natury. Świadczy
o jego miłości do ludzi, o wierze w Jezusa jedynego Zbawiciela świata oraz jest
potwierdzeniem doświadczenia zbawienia   widzenia i słyszenia Chrystusowych dzieł
zbawczych (Dz 4, 20). Kościół, który ewangelizuje odkrył swoją tożsamość i żyje
rzeczywistością wiary. Prawdę tę przypomina Paweł VI:  nakaz głoszenia Ewangelii
wszystkim ludziom jest pierwszorzędnym i naturalnym posłannictwem Kościoła (...).
Obowiązek ewangelizacji należy uważać za łaskę i właściwe powołanie Kościoła; wyraża
on najprawdziwszą jego właściwość. Kościół jest dla ewangelizacji (EN 14). Zapał w
ewangelizacji bądz
jego brak ujawnia jakość naszej wiary, ujawnia to,  na ile czujemy się
i jesteśmy chrześcijanami, uczniami Jezusa Chrystusa posłanymi na świat, aby Go głosić,
być świadkami pełnymi Ducha Świętego (por. A
k 24, 48 n; Dz 1, 8), których powołaniem
jest nauczanie ludzi wszystkich narodów (por. Mt 28,19) 59. Dlatego też współczesna
wizja ewangelizacji Kościoła ma rozpocząć się nie od  wypracowania skutecznych
strategii przekazu czy skupienia się na analizie jej odbiorców, na przykład młodych, lecz
Nowotestamentalna teologia głoszenia słowa Bożego. Częstochowa 1989 s. 124-127.
56
J. Kudasiewicz. Paweł Apostoł w służbie Ewangelii. W: Tenże. Powołanie do służby s. 314-316.
57
K. Romaniuk. Sakramentologia biblijna. Warszawa 1994 s. 157.
58
Zob. Synod Biskupów  XII Zwyczajne Zgromadzenie Ogólne. Nowa ewangelizacja dla przekazu wiary chrześcijańskiej.
Lineamenta. Watykan 2011 (www.woda-zycia.pl/tymczasowe/Lineamenta.pdf 23 XII 2011) [dalej skrót: Lineamenta] s. 6n.
59
Lineamenta s. 6.
musi zostać podjęta jako pytanie dotyczące podmiotu, któremu zostało powierzone to
duchowe zadanie. Musi się stać pytaniem Kościoła o siebie samego. (...) I być może w
ten sposób będzie można przyjąć do wiadomości fakt, że problem bezowocności
dzisiejszej ewangelizacji, współczesnej katechezy, jest problemem eklezjologicznym 60.
Według Biblii ewangelizacja jest dla Kościoła nakazem, obowiązkiem oraz sensem i
wyrazem jego tożsamości. Zobowiązanie do ewangelizacji bierze się z udziału w posłaniu
Jezusa przez Ojca dla zbawienia świata. Bazuje na miłości Boga, której nie można
zatrzymać jedynie dla siebie samego (wówczas bowiem miłość ta gaśnie i umiera) oraz
na miłości chrześcijańskiej, która jest pragnieniem dobra drugiego człowieka. Odwołuje
się do uniwersalizmu zbawienia, który w Chrystusie upatruje jedynego Zbawiciela
świata. Jest posłuszeństwem misyjnemu nakazowi Chrystusa, polecającego zanieść
Ewangelię wszystkim narodom. Jest wyrazem doświadczenia zbawienia, które
wewnętrznie  zmusza do dzielenia się nim z innymi. Jest pragnieniem nagrody, jaką jest
nieustanne uczestnictwo w Ewangelii  otrzymywanie  życia w obfitości .
Ewangelizacja to istota Kościoła. Kościół nie może nie ewangelizować, jeśli chce
pozostać sobą. Stąd też kryzys ewangelizacji jest zawsze jednoznaczny z kryzysem
Kościoła. Według Nowego Testamentu ewangelizacja w swej treści odwołuje się do
misterium śmierci i zmartwychwstania Jezusa; w metodzie bazuje na mocy Ducha
Świętego; w sposobie realizacji cechuje się radością, nowością, zapałem, prostotą,
stanowczością, autorytetem. W sensie ścisłym ewangelizacja to głoszenie Ewangelii
umarłego i zmartwychwstałego Chrystusa w celu zrodzenia bądz
odnowienia wiary
Ewangelizacja jest skierowana zarówno ad extra, jak i ad intra. Nie można o tym
zapomnieć szczególnie dzisiaj w dobie dechrystianizacji i sekularyzacji krajów o
chrześcijańskiej przeszłości. Współczesne uwarunkowania kulturowe każą Kościołowi w
sobie samym odnalez
ć teren ewangelizacji. Nakazują mu też powrócić do pierwotnej,
biblijnej idei ewangelizacji, to znaczy do pełnego zapału i tchnienia Ducha głoszenia
treściowego jądra Ewangelii  Jezusa Chrystusa Zbawiciela, Pana i Mesjasza. W takim
orędziu współczesny człowiek odnalez
ć może zarówno całe piękno chrześcijaństwa, jak
też moc do osobistego zbawienia.
Problematyka ewangelizacji jest w Piśmie Świętym bardzo szeroka. Osobnego
opracowania domaga się chociażby cel ewangelizacji, jakim jest nawrócenie, wiara, a w
konsekwencji osiągnięcie zbawienia i budowanie Kościoła. Należałoby także mocniej
podkreślić związek ewangelizacji z Kościołem. Zadanie ewangelizacji nie jest bowiem w
Nowym Testamencie przypadkowe, lecz ma konkretny fundament (por. A
k 4, 18.43; 9, 2;
Mk 3, 14). Jest nim mandat misyjny Chrystusa i Kościoła. Bez otrzymania posłania przez
Kościół ewangelizacja byłaby absurdem i oszustwem, ponieważ ukazywałaby to, co nie
istnieje ( Jakże mogliby im głosić, jeśliby nie zostali posłani . Rz 10,15). Wówczas
głoszenie Chrystusa staje się zwykłą propagandą. Ewangelia bowiem nie jest inwencją
ludzi (Ga 1, 11), lecz to sam Bóg lub Chrystus mówi poprzez swoich wysłańców.
Ewangelia i misja apostołka są więc nierozerwalnie złączone (por. 2 Kor 10-13; Ga 2, 7n).
bardzo wartościowym byłoby także ukazanie podstawowych modeli ewangelizacji
zawartych w Nowym Testamencie. Warto tu wskazać chociażby drugi rozdział Dziejów
60
Tamże.
Apostolskich ukazujący narodziny Kościoła i inaugurację jego ewangelizacyjnej misji (por.
Dz 2, 1-47). Dostrzec w nim można kompletny model ewangelizacji, w sensie szerokim
rozumianej jako całość działalności Kościoła61. Ewangelizacja ukazana jest tu jako proces
złożony, zawierający w sobie zarówno namaszczenie, impuls Ducha Świętego, jak też
prowadzący do Jego otrzymania (bądz
odnowienia daru Ducha); zarówno pierwsze,
kerygmatyczne głoszenie Chrystusa, jak też regularną katechezę; zarówno głoszenie
słowa Bożego, jak też udział w życiu sakramentalnym; zarówno osobiste nawrócenie i
wiarę, jak też budowanie Kościoła; zarówno świadectwo chrześcijańskiego życia i miłości,
jak też pełne gorliwości zaangażowanie apostolskie62. Model ten pozwala odkryć
chronologię ewangelizacyjnych działań Kościoła oraz pokazuje, że ewangelizacja jest
procesem wielowarstwowym  zawiera w sobie działania, które wzajemnie się
uzupełniają.
Literatura proponowana
Dyk S. Ewangelizacyjny charakter przepowiadania słowa Bożego.  Przegląd
Homiletyczny 5-6:2001-2002 s. 25-32.
Ghidelli C. Evangelizzazione, testimonianza e catechesi negli Atti degli Apostoli.  Parole
di vita 17:1972 s. 31-50.
Grasso D. Evangelizzazione. Senso di un termine. W: �vangelization. Roma 1975 s. 21-47.
Hergesel T. Biblijna idea ewangelizacji.  Colloquium Salutis. Wrocławskie Studia
Teologiczne 11:1979 s. 255-271.
Maggioni B. (et alii) Annunciare il Vangelo. II kerygma nel Nuovo Testamento.
Reggio Emilia 1997.
Martini C. M. L`evangelizzazione negli Atti degli Apostoli. W: Chiesa per il mondo. T. 1.
Saggi storico-biblici. Bologna 1974 s. 121-130.
61
Można tu wskazać także, wspomniany już nakaz misyjny Jezusa umieszczony na końcu Ewangelii według św. Mateusza
(28, 18-20), który w sposób opisowy przedstawia pewien model ewangelizacji. Według tego nakazu w ewangelizacji chodzi o
budowanie Kościoła (pozyskiwanie uczniów) poprzez udzielanie chrztu i katechezę przekazującą naukę Chrystusa.
62
Zob. S. Dyk. Etapy ewangelizacji a wyzwania współczesnego świata. RT 54:2007 z. 8 s. 171-185. Ukazując w Dz 2 proces
ewangelizacji, A
ukasz zwraca uwagę przede wszystkim na trzy następujące po sobie rzeczywistości: zesłanie Ducha
Świętego, słowo Piotrowego kerygmatu oraz wspólnotę wiary. Są to jakby trzy podstawowe filary ewangelizacji, które stały
się inspiracją dla wielu współczesnych szkół nowej ewangelizacji. Por. M. Królikowski, jw. s. 61-63.