Ks. Stanisław Dyk*
PRZEPOWIADANIE KERYGMATYCZNE DROG
DO ZRODZENIA WIARY
W posłudze słowa Bożego nigdy nie powinno się zapomnieć o tym, że nikt nie rodzi się
chrześcijaninem. Chrześcijaninem się staje poprzez wiarę w Jezusa Chrystusa, poprzez przyjęcie
orędzia Ewangelii (por. Rz 10,17), w której centrum stoi prawda o Bożej miłości i jej najdoskonalszym
wyrazie - Jezusie Chrystusie. Należy pamiętać, że współczesne rodziny, mimo że chrzczą swoje dzieci,
nie zapewniają przez to automatycznie przekazu wiary. Coraz częściej zatem w Kościele mamy do
czynienia z ochrzczonymi poganami, których trzeba dopiero doprowadzić do wiary. Zdarza się, że
uczestnikami zgromadzeń liturgicznych są osoby, które nie podjęły jeszcze osobistej decyzji wiary.
Powtarzają oni gesty i praktyki związane z wiarą, lecz czynią to jedynie z motywów kulturowych i
społecznych1. Ich religijność jest pusta, ateistyczna - pozbawiona relacji z żywym Bogiem,
przylgnięcia do Jezusa i Jego Ewangelii. Do Kościoła przynależą (choć jest to jedynie przynależność
formalna) także osoby, które ulegają procesowi sekularyzacji czy dechrystianizacji2. Coraz częściej
Kościół funkcjonuje także w środowisku niewierzących bądz
też wyznawców innych religii. Wszystkie
te osoby są wyzwaniem dla profetycznej misji Kościoła. Wobec takiego wyzwania Kościół ma jedną
odpowiedz
. Jest nią kerygmat - najkrótsza droga do zrodzenia czy budzenia wiary. Św. Paweł mówi:
 Jakże mieli uwierzyć w Tego, którego nie słyszeli? Jakże mieli usłyszeć, gdy im nikt nie głosił?",
dosłownie:  gdy im nikt nie głosił kerygmatu" (choris keryssontos) (Rz 10,14)3.  Przeto wiara rodzi się
z tego, co się słyszy" (Rz 10,17), przy czym  to, co się słyszy" oznacza właśnie kerygmat4, który za
Jerzym Chmielem można rozumieć jako  samo jądro przepowiadania chrześcijańskiego - niejako pars
pro toto - przepowiadania pojętego jako całość przekazu apostolskiego"5. Przyjrzyjmy się zatem
treści, cechom, skutkom (przede wszystkim wierze) oraz adresatom kerygmatu, odwołując się do
tekstów Nowego Testamentu. Z takiej refleksji spróbujemy wyciągnąć wnioski dla współczesnej,
profetycznej posługi Kościoła.
1. Treść kerygmatu
a) Kerygmat skierowany do pogan
Pod wieloma aspektami współczesne wyzwania ewangelizacji bardziej zbliżone są do tych z
początków Kościoła niż do tych z póz
niejszych wieków. Żyjemy w świecie, w którym Bóg nie ma
swego miejsca. W obecnej kulturze Jezus jest albo nieobecny, albo odrzucany. Reewangelizacja
świata post-chrześcijańskiego musi zatem posłużyć się metodą użytą dla ewangelizacji świata pre-
chrześcijańskiego - pogańskiego6. Warto przyjrzeć się zatem treści kerygmatu skierowanego do
pogan, którzy nie mieli jeszcze żadnego kontaktu z chrześcijaństwem. Treści te w sposób analogiczny
można zastosować także i dziś w przepowiadaniu kerygmatycznym skierowanym do takich samych
adresatów. W tym względzie warto odwołać się do kilku tekstów św. Pawła, który swoją apostolską
misję kierował najczęściej (choć nie wyłącznie) do pogan7.
* Stanisław Dyk, ks. dr hab., prof. KUL, ur. w 1967 r. w Bodzentynie, kaptan diecezji kieleckiej, kierownik Katedry Homiletyki
Materialnej w Instytucie Liturgiki i Homiletyki KUL; wykładowca homiletyki i teologii ewangelizacji; redaktor naczelny  Przeglądu
Homiletycznego"; autor książek: Duch  Słowo - Kościół. Biblijny model ewangelizacji (Lublin 2007), Współczesne przepowiadanie homilijne
misteriów publicznego życia Jezusa (Lublin 2008) oraz wielu teologicznych publikacji naukowych.
1
 Wielu ochrzczonych żyje dziś tak, jakby Chrystus nie istniał; powtarza gesty i znaki związane z wiarą, zwłaszcza w praktykach
religijnych, ale nie odpowiada im rzeczywista akceptacja treści wiary i przylgnięcie do Osoby Jezusa. Miejsce pewności wielkich prawd
wiary u wielu ludzi zajęło niejasne i mało zobowiązujące uczucie religijne . Jan Paweł II: Posynodalna adhortacja apostolska o Jezusie
Chrystusie, który żyje w Kościele, jako z
ródło nadziei dla Europy  Ecclesia in Europa . Wrocław 2003, nr 47.
2
Por. tamże.
3
Według św. Pawła tym, co zbawia człowieka, jest właśnie  głupstwo" kerygmatu (1 Kor 1,21; por. Oz 13,26).
4
R. Cantalamessa: Wiara, która zwycięża świat. Kraków 2006, s. 17.
5
J. Chmiel: Pojęcie i rola kerygmatu w pierwotnym Kościele.  Ruch Biblijny i Liturgiczny" 33 (1980), s. 59. Kerygmat można rozumieć jako
samą czynność głoszenia Ewangelii, bądz
też jako jej najbardziej podstawową treść. Por. A. Paciorek: Kerygmat w Biblii.  Encyklopedia
Katolicka". Lublin 2008. T. 8, kol. 1360-1361. W poniższym artykule kerygmat ujmowany będzie w tym drugim znaczeniu.
6
R. Cantalamessa: Wiara, która zwycięża świat, op. cit., s. 7.12-15.
7
Choć św. Paweł uznaje siebie za apostoła pogan, których chce pozyskać do wiary (por. Ga 1,16; 2,9; Rz 1,5; 11,13; 15,16), to warto
jednak zauważyć, że wiele razy podkreślał pierwszeństwo Żydów w zbawczym planie Boga (por. Rz9-11; 1,16). Dlatego też zaczyna
Najstarszym streszczeniem kerygmatu skierowanego do pogan są słowa zawarte w 1 Tes 1,9-10.
Paweł zaprasza w nim pogan do nawrócenia się do Boga, któremu jako jedynemu należy służyć, do
uwierzenia w Jezusa Chrystusa (por. Rz 1,4), którego Bóg wskrzesił z martwych, oraz do oczekiwania
zbawienia, które będzie miało miejsce w czasie Jego ostatecznego przyjścia. W tekście tym zawarte
są dwie podstawowe prawdy pierwotnego kerygmatu: nawrócenie ku jedynemu, żywemu i
prawdziwemu Bogu, Stworzycielowi nieba i ziemi; jasne i otwarte zwiastowanie Dobrej Nowiny
Jezusa Chrystusa. Pierwsza prawda zawiera w sobie z jednej strony porzucenie fałszywych bożków, a
z drugiej nawrócenie się ku Bogu żywemu i jedynemu. Chodzi tu więc o akt wiary w Boga, który
zakłada prawdziwe nawrócenie: inny sposób myślenia wypływający z odrzucenia fałszywych bożków.
O akt wiary, który jest czystym monoteizmem - zwróceniem się ku jedynemu Bogu, przyczynie
naszego zbawienia8. Procesowi temu towarzyszy przyjęcie apostoła jako wysłannika Bożego. Druga
prawda zawiera kilka charakterystycznych aspektów: Jezus jest Synem Bożym; Bóg wskrzesił Go z
martwych; On wybawi nas od gniewu Bożego, który jest już blisko. W tym przypadku chodzi o wiarę
w Jezusa Chrystusa, o przylgnięcie do Niego i oczekiwanie zbawienia9. Te dwie prawdy pierwotnego
kerygmatu znajdą potem swoje odzwierciedlenie w Ewangeliach:  Nawracajcie się i wierzcie w
Ewangelię" (Mk 1,14; Mt 4,17; por. Dz 20,21 )10.
Pawłowy kerygmat adresowany do pogan odnalez
ć można także w Dziejach Apostolskich
(pomimo redakcji A
ukaszowej zachowane są tutaj treść i styl właściwy dla Pawła). W czasie swej
pierwszej podróży misyjnej Paweł głosi Ewangelię w Listrze, gdzie po uzdrowieniu kalekiego
człowieka mieszkańcy miasta obwołali apostołów bogami i chcą im złożyć ofiary. Wówczas Paweł
wygłasza kerygmat (Dz 14,15-17), który po części zbieżny jest z tekstem zawartym w 1 Tes 1,9-10.
Centralne tematy pierwszej ewangelizacji Pawła w Listrze są następujące: odwrócenie się od
fałszywych bożków nazwanych wprost  marnościami"; nawrócenie ku żywemu Bogu, Stworzycielowi
nieba i ziemi; Bóg ten dawał o sobie świadectwo poprzez dzieło stworzenia i obdarzał ludzi swoją
dobrocią. Warto zaznaczyć, że Paweł nie mówi tu otwarcie o Jezusie Chrystusie, co jest
świadectwem na to, że zwracając się do pogan apostoł nie zawsze rozpoczynał od kerygmatu
chrystologicznego11.
Pośród bardziej znanych mów misyjnych św. Pawła pozostaje także wystąpienie na Areopagu w
Atenach (por. Dz 17,22-31). Oto jej najważniejsze aspekty treściowe: istnieje forma religijności
pogańskiej wyrażająca się w różnorodności kultów, religijności będącej jednocześnie poszukiwaniem
 nieznanego Boga"; uznanie Boga żywego i prawdziwego, który daje się poznać poprzez stworzony
świat i człowieka, który pragnie do Niego powrócić; poszukiwanie Boga, w  którym żyjemy,
poruszamy się i jesteśmy"; krytyka fałszywych bożków; kerygmat chrystologiczny: Jezus jest
Mesjaszem, Bóg Co wskrzesił z martwych. Warto zaznaczyć, że Paweł nie nagina kerygmatu
 dostosowując" go do mądrości Greków, dla których idea zmartwychwstania była zupełnie obca.
Także w konfrontacji z kulturą grecką głosi Chrystusa ukrzyżowanego i zmartwychwstałego12.
Struktura kerygmatu skierowanego do pogan opiera się zatem na dwóch fazach. Trzeba
pamiętać jednak, że nie są to jakieś dwie zupełne oddzielne fazy, lecz dwa aspekty tego samego
kerygmatu. Treściowe jądro pierwszej fazy stanowią następujące prawdy: 1) Przyjęcie apostoła jako
apostoła. Ewangelizacja zakłada i wymaga osobowego kontaktu z niewierzącymi. Nie chodzi tu
jednak tylko o jakieś relacje na poziomie czysto ludzkim. Ewangelizator ma być przyjęty jako
człowiek Boży, jako wysłannik Boga; 2) Krytyka politeizmu. Wiara w Boga napotyka często opór w
różnego rodzaju bożkach, czyli rzeczywistości, która urasta do rangi absolutu, jakby była w stanie
swoją ewangelizacyjna misje właśnie od Żydów (por. Dz 13,46). Por. W. Rakocy: Paweł, apostoł Żydów i pogan. A
ukaszowy obraz powstania i
rozwoju Pawiowych wspólnot. Kraków 1997, s. 197-198.
8
Por. J. Schmitt: Pr�dication apostolique [w:] Dictionnaire de la Bible. Suppl�ment. T. 8. Paris 1972, kol. 265. Listy do Tesaloniczan i
pasterskie. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz. Oprac. J. Stępień. Poznań - Warszawa 1979, s. 132.
9
Por. H. Langkammer: Pierwszy i Drugi List do Tesaloniczan. Lublin 2008, s. 25.
10
Por. J. Gevaert: Prima evangełizzazione. Aspetti catechetici. Torino 1990, s. 64-65.
11
Por. H. Langkammer: Apostoł Paweł i lego dzieło. Opole 2001, s. 115; J. Gevaert: Prima evange- lizzazione, op. cit., s. 65-66.
12
Por. W. Rakocy: Paweł, apostoł Żydów i pogan, op. cit., s. 118-138; J.B. Szlaga: Kerygmat i wiara u św. Pawła.  Anamnesis" 7 (2001), nr 1
(24), s. 17; H. Langkammer: Apostoł Paweł i Ąego dzieło, op. cit., s. 125-127. Zob. K.B. Plótz: Mowa św. Pawła apostola na Aeropagu jako przykład
głoszenia Ewangelii poganom w pierwotnym Kościele.  Communio" (wyd. polskie) 45 (1988), s. 56-62.
zapewnić ostateczny sens egzystencji ludzkiej i zaspokoić najgłębszy głód ludzkiej duszy. Koniecznym
jest zatem zerwanie z nimi i zwrócenie swego serca do Boga - jedynego i prawdziwego Absolutu; 3)
Uwierzenie w jedynego, żywego i prawdziwego Boga. Wiara w Boga być wzięta na serio, ma zająć
pierwsze miejsce w życiu człowieka. Wiara ma być oczyszczona ze wszystkich negatywnych
wpływów religijnych, kulturowych czy osobistych. Ma to być prawdziwy monoteizm biblijny; 4)
Poszukiwanie Boga - oczekiwanie zbawienia wyłącznie od Niego. Chodzi o to, by zdać sobie sprawę,
że odpowiedzi, jakie ofiaruje człowiekowi filozofia, nauka, a nawet inne religie, nie wyjaśniają
najważniejszych pytań dotyczących ludzkiej egzystencji i zbawienia człowieka. Taka świadomość
prowadzi do zintensyfikowanego oczekiwania zbawienia, które przychodzi wyłącznie od Boga. Wiara
w Boga oznacza trwanie w przekonaniu, że tylko Bóg jest zbawieniem człowieka13. Ta pierwsza faza
kerygmatu została streszczona w Credo:  Wierzę w jednego Boga".
Druga faza ma charakter chrystocentryczny - w Jezusie Chrystusie Bóg objawił nam swój zbawczy
plan, a mocą Ducha Świętego czyni nas jego uczestnikami. Chodzi tu już o otwarte głoszenie Jezusa
Chrystusa: 1) Jezus z Nazaretu, który objawił się poprzez swoje czyny i słowa jest Mesjaszem
zapowiedzianym w Starym Testamencie; 2) Bóg Go wskrzesił z martwych, potwierdzając w ten
sposób prawdziwość Jego przepowiadania; 3) On wybawia nas od potępienia i otwiera nam drogę
do życia wiecznego; 4) Tym, którzy uwierzą w Chrystusa dany jest Duch Święty. Również i druga faza
kerygmatu znajduje swoje potwierdzenie w Credo:  Wierzę [...] w jednego Pana, Jezusa Chrystusa".
b) Kerygmat skierowany do Żydów
Spójrzmy teraz na kerygmat skierowany do Żydów, którzy byli już wyznawcami monoteizmu i
którym znana była idea królestwa Bożego. Prześledzenie tego pierwotnego przepowiadania
chrześcijańskiego pomoże w odkryciu prawdziwego centrum Ewangelii. Przyczyni się to do
oczyszczenia naszego przepowiadania ze wszystkich naleciałości, które w ciągu wieków zostały
dodane do Ewangelii, oraz do oddzielenia tych treści, które mają charakter katechetyczny, przez co
są przeznaczone do osób już wierzących.
Kerygmat skierowany do Żydów obecny jest w przepowiadaniu samego Jezusa, którego
świadectwem są Ewangelie, oraz w przepowiadaniu apostołów, które zostało utrwalone w mowach
misyjnych zapisanych na kartach Dziejów Apostolskich (por. Dz 2,14-39; 3,12-26; 13,16-41). Trzeba
tu wziąć pod uwagę także teksty, które nie mają jasno określonych adresatów (pogan czy Żydów), a
mianowicie najbardziej pierwotny kerygmat zawarty w 1 Kor 15,3-11 oraz hymn z Ef 1,3-14, który
pomimo swej złożoności teologicznej zawiera bezpośrednie odniesienia do kerygmatu.
W centrum Jezusowego kerygmatu stoi rzeczywistość Królestwa Bożego (por. Mk 1,39; A
k 4,44;
Mt 4,23). Jezus nie tyle głosi jakąś konferencję na temat Królestwa Bożego, co uobecnia je w swojej
osobie. Inaczej mówiąc Jezus głosi nadejście Królestwa Bożego w swojej osobie. Jezus historyczny i
Królestwo Boże to dwie nierozłączne rzeczywistości. Sama osoba Zwiastuna Królestwa staje się
zatem punktem centralnym Dobrej Nowiny:  Ewangelia to Jezus" (por. Mk 1,1). Królestwo Boże jest
więc czynne i wyczuwalne, ponieważ wiąże się z osobą Jezusa Chrystusa i Jego działaniem (por. Mt
11,2-6).  Tajemnicę królestwa Bożego" (Mk 4,11) Jezus głosił w przypowieściach. Również i w nich
nie trudno odkryć tej więzi Jezusa z Królestwem Bożym. Przypowieści ukazują królestwo kochającego
Ojca, do którego koniecznym wstępem jest królestwo Syna Człowieczego14.
Królestwo Boże objawione w Jezusie rozumieć należy nie inaczej jak tylko jako ekwiwalent
suwerennej obecności samego Boga, który przychodzi zwyciężyć zło i przekształcić świat swoją
miłością15. Królestwo Boże to erupcja Bożej obecności. To sam Bóg, który zbawia czystą łaską. Sens
pojęcia  Królestwo Boże" w kerygmacie Jezusa można skrócić w następujący sposób:  Bóg jest tutaj i
działa na wasza rzecz";  Bóg działa w historii ludzi w sposób wszechmocny i temu działaniu należy
się poddać". To wymaga od słuchaczy zmiany kierunku postępowania, nowego sposobu patrzenia na
otaczającą rzeczywistość, a przede wszystkim czujności na przyjście Pana (Mt 24,42-44; A
k 12,35-40).
Kerygmat Jezusa to proklamacja Królestwa Bożego, które nadeszło w Nim samym i trwa obecnie w
Kościele, a swoją pełnię osiągnie wraz z ponownym przyjściem Chrystusa na ziemię16. Współczesny
kerygmat zatem nie może być tylko głoszeniem dotyczącym Chrystusa, lecz zawierającym i
13
Por. J. Gevaert: Prima evangelizzazione, op. cit., s. 70.
14
Por. A. Jankowski: Kerygmat w Kościele apostolskim. Częstochowa 1989, s. 26-36.
15
Papieska Komisja Biblijna: Biblia a moralność. Biblijne korzenie postępowania chrześcijańskiego. Kielce 2009, s. 67.
16
Por. J. Kudasiewicz: Królestwo Boże [w:] Słownik teologiczny. T. 1. Red. A. Zuberbier. Katowice 1985, s. 261-263.
udzielającym Chrystusa17.
Szczególne świadectwo apostolskiego kerygmatu zawierają wspomniane wyżej mowy misyjne
Dziejów Apostolskich. Orędzie w nich zawarte streścić można w następujący sposób18: 1) Ziemskie
posłannictwo Jezusa Chrystusa. Jest to krótka prezentacja ziemskiej misji Jezusa (występuje jednak
tylko w mowach bardziej roz-winiętych - por. Dz 2,22)19; 2) Boży plan zbawienia, który wypełnia się
ostatecznie w Jezusie Chrystusie z rodu Dawida, zgodnie obietnicą przekazaną przez proroków (por.
Dz 2,16; 3,22-24; 13,23); 3) Ukrzyżowanie. Mówiąc o ukrzyżowaniu Jezusa, mowy misyjne
podkreślają zawsze dwa aspekty20: winę mieszkańców Jerozolimy i ich przywódców oraz fakt, że
śmierć Jezusa była zgodna z zamysłem Bożym poświadczonym przez Pismo. Na tym tle objawia się
świętość Chrystusa i prawda o ludzkim grzechu (por. Dz 2,22-23; 3,14-15; 13,27-28); 3)
Zmartwychwstanie. Również i ono ukazane jest w podwójny sposób. Najpierw mowa jest o tym, że
mieszkańcy Jerozolimy ukrzyżowali Jezusa, lecz Bóg wskrzesił Co z martwych21. Potem pojawia się
wzmianka o tych, którzy zostali wybrani, by być świadkami tego wydarzenia (por. Dz 2,23-24, Dz
2,32, 13,30-31); 4) Mesjańskie znaczenie zmartwychwstania. Fakt zmartwychwstania zostaje
zinterpretowany w świetle Pisma Świętego jako spełnienie zapowiedzi prorockich o Mesjaszu (Dz
2,24b-36; 13,32-37). Zmartwychwstanie jawi się tutaj jako dowód wierności Boga wobec własnych
obietnic oraz Jego odpowiedz
na grzech człowieka; 6) Wezwanie do wiary, nawrócenia i chrztu, czyli
osobistego wejścia człowieka w dzieło odkupienia, dzięki darowi Ducha Świętego (por. Dz 2,38;
3,1926; 13,37-39).
Kerygmat św. Pawła zwany jest wprost Ewangelią (por. Rz 15,19; Ca 1,7) i jest ogłaszaniem tego,
co Bóg zdziałał w Jezusie z Nazaretu, zwłaszcza w Jego śmierci i zmartwychwstaniu. Centrum, istota
kerygmatu, brzmi:  Jezus jest Panem" (Rz 10,9; por. 1 Kor 12,3; Flp 2,11), to znaczy w Jezusie
Chrystusie, Synu Bożym ukrzyżowa-nym i zmartwychwstałym wypełniły się proroctwa Starego
Testamentu oraz nastało królestwo i panowanie Boga nad światem (por. 1 Kor 15,1.3-4; Rz 1,4; Flp
2,9)22. Jezus wyniesiony na prawicę Boga jako Syn i Pan żywych i umarłych przyjdzie znów jako
Sędzia i Zbawiciel ludzi i świata23. W centrum apostolskiego kerygmatu stoi zatem orędzie o Jezusie
wcielonym, ukrzyżowanym, zmartwychwstałym i uwielbionym, który jest Synem Bożym,
Zbawicielem, Panem i Mesjaszem całego człowieka i wszystkich ludzi.
Podsumowując treść kerygmatu, można wskazać na jego kilka charakterystycznych aspektów24:
1) W kerygmacie obecne jest zawsze orędzie o tym, że Bóg ma wielki, wspaniały plan zbawienia
wobec ludzkości. Szczytem i pełnią historii zbawienia jest Jezus Chrystus. W ten Boży plan włączeni
są wszyscy ci, którzy uwierzą; 2) Kerygmat jest objawieniem Boga, który w Jezusie daje się poznać
jako Ojciec wszystkich ludzi, których zaprasza do swego królestwa sprawiedliwości, miłości i pokoju.
3) Kerygmat to orędzie zbawienia dla każdego człowieka (por. Rz 1,16). Zbawienie to jest po
pierwsze konkretną propozycją i możliwością daną człowiekowi do wejścia w Boży plan zbawienia.
Po drugie, jest to możliwość pokonania negatywnych sytuacji człowieka (zło, cierpienie, grzech,
śmierć), które go oddzielają od Boga. W przypadku Żydów tym, co oddzielało ich od Boga, był grzech
(Żydzi bowiem, mając Przymierze i Prawo, znali ideę Bożego planu zbawienia). W przypadku pogan
chodziło o zawinioną niewiedzę dotyczącą istnienia Boga i Jego zbawczego planu (por. Dz 17,30; Rz
1,18-32); 4) Kerygmat ujawnia zamysł Boga, według którego pragnie On w Jezusie zjednoczyć
wszystkich ludzi, aby mogli żyć jako bracia zjednoczeni w miłości Ojca i doświadczać życia wiecznego
17
Por. G. Friedrch: Kęryx (hierokęryx), kerisso, kerigma, prokerisso |w:] C. Kittel (herausg.) Theologisches W�rterbuch zum Neuen Testament, th. 3.
Stuttgart 1967, s. 701-703.
18
Por. J. Dupont: Nouvelles �tudes sur les Actes des Ap�tres. Paris 1982 s. 62-80; J. Chmiel: Pojęcie i rola kerygmatu w pierwotnym Kościele, op.
cit., s. 64; W. Rakocy: Paweł, apostoł Żydów i pogan, op. cit., 62-82. Zob. R. Pistula: Kerygmat apostolski dzisiaj. Lublin 2005; C. Dodd: The
Apostolic Preaching. Brescia 1978.
19
Odwołanie się do ziemskiego życia Jezusa było właściwe dla kerygmatu Kościoła Jerozolimskiego. Święty Pawet natomiast
rozpoczyna! swój kerygmat od tego, co najbardziej zasadnicze: śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Nawiązanie do
ziemskiego życia Jezusa ma swoją wartość. Pomaga podkreślić realność i historyczność miłosiernej miłości Boga i zbawienia
objawionych w Jezusie Chrystusie. J. Chmiel: Pojęcie i rola kerygmatu w pierwotnym Kościele, op. cit., s. 66.
20
Por. U. Wilckens: D/e Missionsreden der Apostelgeschichte. Form- und traditionsgeschichtliche Untersuchungen. Neukirchen 1963, s. 109-137.
21
To antytetyczne stwierdzenie jest typowe dla mów i nie powraca nigdzie więcej w Nowym Testamencie.
22
Por. H. Langkammer: Apostoł Paweł i lego dzieło, op. cit., s. 257-260. Zob. A.S. Jasiński: Jezus jest Panem. Kyńologia Nowego Testamentu.
Wrocław 1996.
23
Por. J. Chmiel: Pojęcie i rola kerygmatu w pierwotnym Kościele, op. cit., s. 65; K. Cuzowski: Chrystus kerygmatu a Chrystus dogmatu. Propozycja
syntezy według personalizmu.  Roczniki Teologiczne" 40 (2008), z. 2, s. 32.
24
Por. J. Gevaert: Prima evangelizzazione, op. cit., s. 146-151.
obecnego w Królestwie Bożym. Pierwszym doświadczeniem tej jedności jest życie we wspólnocie
braci, których Duch Święty uczynił nowymi ludz
mi. 5) Kerygmat to wezwanie do wiary i nawrócenia,
poprzez które można zostać włączonym w Boży plan zbawienia.
2. Autorytatywny i prowokacyjny charakter kerygmatu
W kerygmacie apostolskim podkreśla się, że Jezus Chrystus całego dzieła zbawczego dokonał
 dla nas": umarł  za nasze grzechy", zmartwychwstał  dla naszego usprawiedliwienia" (por. 1 Kor
15,4; Rz 4,25). Zwieńczeniem apostolskiego kerygmatu jest zatem przyjęcie Jezusa Chrystusa jako
Pana. Kerygmat jest najkrótszą drogą i najskuteczniejszą do zrodzenia wiary i osiągnięcia zbawienia:
 Jeżeli więc ustami swoimi wyznasz, że Jezus jest Panem i w sercu swoim uwierzysz, że Bóg Co
wskrzesił z martwych - osiągniesz zbawienie" (Rz 10,9). Moc tej formuły jest tak wielka, że nikt nie
może jej wypowiedzieć  bez pomocy Ducha Świętego" (1 Kor 12,3)25.
Dojście do wiary poprzez kerygmat jest niespodziewanym i zdumionym otwarciem oczu na
sedno i piękno Ewangelii, jest zachwytem nad darmowością zbawienia przyniesionego przez Jezusa
Chrystusa. Kerygmat niejako opanowuje człowieka, szokuje go i działa na niego potężnie. W
kerygmacie bowiem spełnia się, staje się obecne jego treściowe sedno: zbawienie w Jezusie
Chrystusie26. Proklamacja kerygmatu polega na głoszeniu wydarzenia Chrystusa jako rzeczywistości
obecnej i przez to  dostępnej" słuchaczom27. Takie przepowiadanie poparte jest autorytetem Boga,
który się objawia poprzez głoszone słowo i daje wyraz swej obecności poprzez znaki, które
towarzyszą kerygmatowi28. Stąd też kerygmat nie ma charakteru dialektycznego i opisowego, lecz
posiada charakter autorytatywny i stwierdzający. Nie jest on ani pouczeniem, ani konferencją, ani
budującą mową. W kerygmacie nie chodzi o głoszenie jakiejś teorii, którą można by przyjąć bądz
nie,
lecz o proklamację wielkich dzieł Boga, które swój szczyt osiągnęły w misterium paschalnym
Chrystusa. Nad kerygmatem się zatem nie dyskutuje, nie prowadzi dysput filozoficznych, nie
udowadnia go, albo go się przyjmuje, albo go się odrzuca29. Kerygmat jest wezwaniem, apelem,
prowokuje i zmusza człowieka do odpowiedzi, do zajęcia stanowiska: za lub przeciw Bogu30.
Ewangelizacja kerygmatyczna jest ewangelizacją szokującą, ostrą, bezpośrednią31. Moment
proklamacji kerygmatu jest momentem, w którym Bóg ze swoim planem zbawienia staje wobec
człowieka i domaga się od niego decyzji wiary. W kerygmacie Bóg przychodzi jako dar, jako
25
R. Cantalamessa: Wiara, która zwycięża świat, op. cit., s. 20.
26
Gdy głosi się kerygmat, to nie przekazuje się czysto historycznego nauczania o Jego słowach i czynach, lecz głosi się samego Jezusa,
który zmartwychwstał i żyje. Inaczej całe przepowiadanie i wiara bytyby puste:  A jeśli Chrystus nie zmartwychwstał, daremne jest
nasze nauczanie, próżna jest także nasza wiara" (1 Kor 15,14).  Ewangelia głoszona w Kościele jest nie tylko orędziem, ale zbawczym
działaniem, jakiego doznają ci, którzy słuchają z wiarą i w duchu posłuszeństwa to orędzie przyjmują". Kongregacja ds.
Duchowieństwa: Kaptan Głosiciel Słowa, Szafarz Sakramentów i Przewodnik Wspólnoty w Drodze do Trzeciego Tysiąclecia Chrześcijaństwa. Tarnów
1999, s. 25n.
27
Por. S. Dyk: Duch - Słowo - Kościół. Biblijny model ewangelizacji. Lublin 2007, s. 172n. Kerygmat  jest głoszeniem Chrystusa obecnego i
działającego w historii ludzkości, wydarzeniem, przez które Bóg za pośrednictwem głoszonego słowa spotyka człowieka sprawiając, że
to, co raz na zawsze dokonało się w Jezusie Chrystusie dla naszego zbawienia, staje się mocą Ducha Świętego obecne i owocne dla
każdego, kto wierzy". Por. A. Paciorek: Kerygmat w Biblii, op. cit., kol. 1361.
28
Znaki w postaci radykalnych nawróceń czy też duchowych i fizycznych uzdrowień są naturalnym następstwem kerygmatu, w którym
obecny jest Chrystus. Tak było w przypadku ewangelizacji prowadzonej przez samego Jezusa i tak dzieje się w przypadku głoszenia
Chrystusa. Por. S. Dyk: Duch  Słowo - Kościół, op. cit., s. 174n.
29
Kerygmat ma być prawdziwym orędziem zbawienia, orędziem zasadniczym, radosnym, zdecydowanym, prostym, autorytatywnym,
bez skomplikowanych, filozoficznych czy teologicznych dywagacji. Por. D. Crasso: L'annuncio della salvezza. Teologia della predicazione.
Napoli 1965, s. 330.
30
Kerygmat jest rzeczywistością, która osądza człowieka - obnaża jego niewiarę bądz
ufność złożoną w Bogu, zgodnie ze słowami
Jezusa:  A jeżeli ktoś posłyszy słowa moje, ale ich nie zachowa, to Ja go nie sądzę. Nie przyszedłem bowiem po to, aby świat sądzić, ale
by świat zbawić. Kto Mną gardzi i nie przyjmuje słów moich, ten ma swego sędziego: słowo, które powiedziałem, ono to będzie go
sądzić w dniu ostatecznym" (J 12,47-48). Tego rodzaju działanie kerygmatu bierze się także z faktu, że w centrum ewangelicznego
orędzia stoją prawdy zaskakujące, pozostające w opozycji do sposobu życia współczesnego, niewierzącego, zdechrystianizowanego
bądz
zsekularyzowanego człowieka:  Bóg ma dla Ciebie plan";  W Jezusie Chrystusie otwiera się dla Ciebie droga do nowego życia";
 Jezus jest Panem".
31
Por. G. Danneels: Kościół  drugiej" ewangelizacji.  Communnio" 6 (1986), nr 4, s. 24.  Pierwszym zadaniem kerygmatu było niejako
uderzenie słuchacza [...], podanie światu wstrząsającej wieści, że Bóg działa w historii ludzkości w sposób wszechmocny przez osobę
Jezusa: nikt nie może pozostać obojętny wobec tego działania Bożego, trzeba się poddać, trzeba przyjąć oczywistość owych faktów,
poświadczonych przez znaki, trzeba się nawrócić. Psychologiczna bazą kerygmatu była nadzieja, jaka on niósł pogańskiemu światu
pozbawionemu nadziei". J. Chmiel: Pojęcie i rola kerygmatu w pierwotnym Kościele, op. cit., s. 62-63.
bezinteresowna miłość i domaga się bezwarunkowego oddania32. W przepowiadaniu
kerygmatycznym nie mamy bowiem do czynienia z dziełem ludzi, którzy prowadzą jakąś propagandę
religijną zachęcającą innych do tego, by stali się chrześcijanami. Ewangelia, kerygmat nie jest
inicjatywą ludzką. To sam Duch Jezusa apeluje do wolności człowieka i wzywa go do przylgnięcia do
Ewangelii. Przepowiadanie kerygmatyczne zatem nie pozostaje nigdy bezskuteczne. Zawsze spotka
się ono z odpowiedzią ze strony słuchacza.
3. Wiara zrodzona z kerygmatu
Kerygmat domaga się od słuchaczy pełnego zaangażowania się, jest wezwaniem do radykalnego
nawrócenia33. To radykalne nawrócenie ma tu nie tyle wymiar moralny, ascetyczny czy pokutny, lecz
religijny i chrześcijański. Jest to nawrócenie pierwsze, które oznacza po prostu nawrócenie do wiary,
zgodnie ze słowami Chrystusa:  Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię" (Mk 1,15)34, co można
oddać inaczej jako:  Nawracajcie się wierząc". Jest to nawrócenie, które w centrum ludzkiej osoby
stawia wiarę w żywego i prawdziwego Boga i każe oczekiwać człowiekowi zbawienia, które tylko Bóg
może dać.
Kerygmat rodzi zatem wiarę pierwszą (zasadniczą) poprzez podstawowe nawrócenie. Ta
pierwsza wiara polega na całkowitej i wyłącznej ufności w Bogu z wykluczeniem szukania oparcia w
rzeczach, w kimś innym lub sobie samym (por. Iz 7,9b; 28,16; 30,15; Jr 17,5; Ps 52,9)35. Jest to
wyrzeczenie się samowystarczalności, całkowite uzależnienie się od Boga i zgodzenie się, aby On
panował w moim życiu36, wyzerowanie własnej autonomii wobec Boskiego zaproszenia37. Jest to
pierwszy wybór, poprzez który człowiek staje się wierzącym (por. Hbr 11,6). W ten sposób kerygmat
wyzwala człowieka i pozwala w szczerym poszukiwaniu Boga, rozpoznaniu Go, przyjęciu Go,
umiłowaniu Go całym sercem, słuchaniu Go wejść w Jego zbawczy plan.
Kolejna faza nawrócenia ma charakter chrześcijański. Jest uwierzeniem i absolutnym zaufaniem
do Boga, który objawił się w Jezusie Chrystusie. Jest to wkroczenie w Boży plan zbawienia. Jest to
decyzja zbudowania swego życia na centralnych prawdach kerygmatu: Jezus jest Synem Bożym, Bóg
wskrzesił Go z martwych, On też wyzwala nas od sądu i wprowadza w rzeczywistość życia
wiecznego. Jest to uznanie całym sobą, że Jezus Chrystus jest naprawdę objawieniem tego, kim Bóg
chce być w życiu człowieka; że jest On konkretną ofertą pojednania z Bogiem i zbawienia; że jest
drogą realizacji w nas i w świecie wielkiego, zbawczego planu Boga wobec człowieka; że jest
jedynym, prawdziwym Panem człowieka i historii.
Ta faza nawrócenia polega więc na uznaniu Jezusa Chrystusa za swego Pana, Zbawiciela i
Mesjasza. Jezus zostaje wybrany jako Zbawiciel jedyny, wystarczający i wykluczający. Zostaje
przyjęty jako Pan, czyli Ten, który posiada absolutną władzę w mym życiu, jest centrum wszelkiego
odniesienia. Jezus zostaje wyznany Mesjaszem, czyli Tym, który daje mi Ducha Świętego i dlatego
jako jedyny może przemienić me życie w  życie nowe"38. Centrum wszystkiego staje się zatem żywa
osoba Chrystusa, a najwyższym pragnieniem zjednoczenie z Nim. Ta pierwsza wiara zrodzona przez
kerygmat jest przywłaszczeniem sobie Chrystusa, Jego świętości, Jego Ducha, Jego życia, odkupienia,
którego dokonał. Jest otwarciem przed człowiekiem drzwi Królestwa Bożego.
32
Por. P. Bratti: Aktualne wyzwania ewangelizacji.  Communio" 2 (1982), nr 6, s. 19.
33
Por. G. Friedrich: K�ryx..., op. cit., s. 701-703; J. Kudasiewicz, A. Zuberbier: Kerygmat [w:] Słownik Teologiczny. Red. A. Zuberbier. T. 1.
Katowice 1985, s. 246-248; L. Coenen: Kerisso... [w:| Dizionario dei concetti biblici del Nuovo Testamento. A cura di L. Coenen, E. Beyreuther,
H. Bietenhard. Bologna 1976, s. 1375-1383.
34
Por. R. Cantalamessa: Wiara, która zwycięża świat, op. cit., s. 58-60.
35
Uwierzenie Bogu już w Starym Testamencie oznaczało wewnętrzna pewność, stałość płynącą z oparcia się na Bogu i jego
obietnicach, które nie mogą mylić. Wiara jest całkowitą ufnością, zupełnym zdaniem się na Tego, w którego się wierzy.  Według
Izajasza, człowiek poprzez wiarę powierza się bezinteresownie Bogu, przyjmując posłusznie Jego wolę, a drugiej strony Bóg udziela się
wierzącemu w pełni swego bytu, oświecając go i użyczając mu swej mocy (por. Iz 30,15). Tego rodzaju wiara nie jest tylko prostym
aktem, lecz sposobem bycia, ustawicznym i habitualnym pietyzmem względem Boga". S. Mędala, Wiara i poznanie, |w:J tenże, Ewangelia
według św. lana. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Częstochowa 2010, s. 217.
36
 Wiara wymaga nie tyle wyrzeczenia się rzeczy i wartości, co wyrzeczenia się siebie samych. Albowiem wierzyć, to znaczy: zgadzać
się na to, by Bóg był Panem naszego życia; zgadzać się, byśmy już nie byli panami samych siebie i własnego losu". P. Bratti: Aktualne
wyzwania ewangelizacji, op. cit., s. 19.
37
 Wiara jest wielką �nowością postawy wymaganej od człowieka. Wiara to pozostawienie siebie i �pójście za Jezusem, porzucenie
iluzji własnej samowystarczalności i uznanie siebie za ślepego, potrze- bującego światła, zmiany dotychczasowej postawy �osądzania
według pozorów, wyzerowania (wobec Boskiego zaproszenia) własnej autonomii, aby otrzymać Jego wolność (dziecka) Bożego i
przezwyciężyć grzech". Papieska Komisja Biblijna: Biblia a moralność, op. cit., s. 81.
38
Por. M. Królikowski: Kerygmatyczny charakter przepowiadania jako odpowiedz
na wezwanie do nowej ewangelizacji.  Przegląd Homiletyczny"
5-6 (2001-2002), s. 63-65. Zob. R. Pistula: Kerygmat Apostolski dzisiaj, Lublin 2005.
Dzięki temu kerygmat rodzi wiarę, która ma charakter dynamiczny. Jest to wiara, która
przekształca dotychczasowe życie człowieka poprzez pierwsze nawrócenie - tak zwane  nowe
narodzenie"39. Chrześcijanin mocą Ducha Świętego staje się wtedy nowym człowiekiem w
najgłębszej istocie swego bytu - uczestnikiem Chrystusowego zwycięstwa nad wszelkimi mocami
zła40. Jest to głęboka przemiana człowieka, ukierunkowująca całe jego życie na osobę
zmartwychwstałego Pana.
Trzeba dodać jednak, że jest to też wiara o charakterze początkowym, jeszcze niedoskonała. Nie
następuje tu jeszcze przyjęcie całej treści wiary. Jest to też wiara bardziej o charakterze
subiektywnym niż obiektywnym. Większy akcent położony jest na to, kim jest dla mnie osobiście niż
na to, co Kościół nam do wierzenia o Bogu podaje. Jest to bardziej wiara Bogu i wiara w Bogu (fides
qua) niż wiara w to, co Bóg objawił (fides quae).
Kerygmat nie stanowi całości przepowiadania. Jest jednak jego pierwszym i najmocniejszym
akcentem, zarodkiem, nasieniem, które daje początek drzewu wiary. Kerygmat prowadzi do
narodzin wiary. Od kerygmatu bierze początek cała reszta chrześcijańskiej tradycji, cztery ewangelie
spisane dla zilustrowania kerygmatu, dogmaty, katecheza41. Kerygmat potrzebuje jednak katechezy,
która jest wychowaniem wiary. Kerygmat i katecheza wzajemnie się potrzebują i uzupełniają.
Katechizacja bez kerygmatu nie ma sensu (jest mówieniem w próżnię), a kerygmat potrzebuje
katechizacji, która jest systematycznym objaśnieniem usłyszanej Ewangelii i sprawia, że zrodzona
wiara może się rozwijać, dojrzewać i doskonalić się poprzez rozwinięcie procesu nawrócenia, które
przy przyjęciu kerygmatu miało tylko wymiar początkowy42. Odwołując się do Listu do Hebrajczyków
można powiedzieć, że kerygmat -  pierwsze prawdy słów Bożych" (Hbr 5,12) to duchowe  mleko"
przeznaczone dla  niemowląt" w wierze, które dla swojego rozwoju potrzebować będą jeszcze
 stałego pokarmu" wiary, czyli katechezy (por. Hbr 5,12-14; 1 Kor 3,1 -2)43.
4. Adresaci kerygmatu
Jak to zostało wspomniane już wyżej, kerygmat apostolski skierowany był zasadniczo do dwóch
środowisk: do pogan i do Żydów. Analogicznie również i dziś kerygmat znajduje swoich adresatów w
poganach, których można dziś zdefiniować jako wyznawców innych religii, ateistów czy osoby
ulegające procesowi dechrystianizacji. Oczywiście zupełnie inna jest kondycja duchowa kogoś, kto
jest już wyznawcą jakiejś religii - on ma już pewne odniesienie do transcendencji, na której można
budować. Zupełnie inna natomiast jest kondycja ateisty, który odrzuca ideę Boga44, aczkolwiek i on
może mieć przeczucie transcendencji, podnosząc do rangi absolutu jakieś inne rzeczywistości.
Jeszcze inna jest sytuacja zdechrystianizowanej osoby, dla której Bóg stał się rzeczywistością
obojętną. Z punktu widzenia psychologicznego głoszenie kerygmatu takiej osobie jest trudne - nie
jeden raz spotkał się on już bowiem z Ewangelią we własnym życiu i teraz uznaje ją za
bezwartościową i przebrzmiałą. Z punktu widzenia ontologicznego jednak sytuacja do ewangelizacji
jest korzystna - taka osoba posiada łaskę chrztu, którą trzeba na nowo rozbudzić. Druga grupa
adresatów kerygmatu - Żydzi, są obrazem osób już wierzących w Boga, lecz nie mających jeszcze
pełnej wiary w Chrystusa, wiary z kerygmatu. To sugeruje, że także wspólnoty wierzących i
ochrzczonych mogą stanowić dziś przestrzeń głoszenia kerygmatu. Chodzi o osoby, których sposób
myślenia i postępowania nie został poddany osądowi Ewangelii; o osoby, dla których kerygmat o
Jezusie Chrystusie nie ma realnego wpływu na ich życie. Są to osoby, które wierzą w Boga, uznają
39
Pierwszą przyczyną i racją nawrócenia jest nie tyle zło tkwiące w człowieku, co bliskość Królestwa Bożego obecnego w Jezusie (por.
Mk 1,15; Mt 3,2; tk 3,1-17). Por. J. Cuillet: Wezwanie do nawrócenia: świadectwo Dziejów Apostolskich.  Communio" 26 (1985), nr 2, s. 67-75.
Ponieważ wraz z nadejściem królestwa przybliża się Bóg, człowiek dostrzega w sobie potrzebę przemiany. Pokuta nie sprawia
nadejścia królestwa, lecz daje możliwość udziału w nim. Nie jest zatem sprzecznym fakt, że uczniowie głoszą nadejście Królestwa
Bożego (por. A
k 9,2; Mt 10,7) oraz wzywają do pokuty (por. Mt 6,12). Przepowiadanie Królestwa Bożego jest również głoszeniem
pokuty, a każde prawdziwe głoszenie pokuty mówi o Królestwie Bożym. Podobnie jak starożytny herold szedł przed powozem króla i
ogłaszał jego nadejście, tak głoszący słowo Boże biegnie przez świat i krzyczy:  Bądz
cie gotowi, bowiem bliskie jest królestwo Boże".
Por. G. Friedrich, op. cit., s. 710.
40
T.M. Dąbek: Ewangelia Pawlowa.  Verbum Vitae" 13 (2008), s. 161.
41
Por. R. Cantalamessa: Wiara, która zwycięża świat, op. cit., s. 22.
42
Por. P. Nonis: Ewangelizacja a katecheza. Kolekcja  Communio" 8. Poznań 1993, s. 98; Por. G. Danneels: Kościół  drugiej"ewangelizacji, op.
cit., s. 24. Zob. V. Schurr: Kerygmat i dogmat.  Concilium" (wydanie polskie) 1 (1968), s. 178-183.
43
Por. R. Schnackenburg: Der  Katechismus der Urchristenheit" |w:| Einf�hrung in dem katholischen Erwachsenekatechismus. Red. W. Kasper.
D�sseldorf 1987, s. 42-43.
44
Por. C. Danneels: Kościół  drugiej" ewangelizacji, op. cit., s. 22-23.
Jego istnienie, nawet jeżeli powątpiewają, lecz Bóg w Jezusie Chrystusie pozostaje jakby zapomniany
w codziennym życiu. Przestali poszukiwać Boga, nie biorą na serio problemu Jego istnienia45.
Potwierdzenie tej myśli znajdujemy w Ewangeliach. Nakaz misyjny z końca Ewangelii wg św.
Mateusza odnosi się do  wszystkich narodów" (Mt 28,19; por. Mk 13,10). Chodzi tu więc o
ewangelizację ad extra - missio ad gentes. Stąd płynie wniosek, że kerygmat należy kierować wobec
tych, którzy pozostają z dala od Kościoła. Polecenie z końca Ewangelii (idz
cie  do wszystkich
narodów") trzeba zestawić jednak z nakazem misyjnym Jezusa z perykopy o wyborze Dwunastu (por.
Mt 10,1-5). Wówczas Jezus nakazuje uczniom:  Nie idz
cie do pogan [...]. Idz
cie raczej do owiec, które
poginęły z domu Izraela. Idz
cie i głoście: Bliskie już jest królestwo niebieskie" (Mt 10,5-7). Zgodnie z
teologią św. Mateusza  dom Izraela", prawdziwy Izrael to Kościół. Tym razem zatem Jezus nakazuje
ewangelizować Kościół. Mamy więc tu do czynienia z ewangelizacją ad intra - wewnątrzkościelną46.
Izrael znał już ideę Królestwa Bożego, lecz nie odkrył jego prawdziwej rzeczywistości, nie przyswoił
sobie łaski Królestwa, które objawiło się w Jezusie Chrystusie i dlatego należało mu znów Królestwo
Boże głosić. Podobnie i ochrzczeni, niby znają Ewangelię Jezusa Chrystusa, lecz wielu z nich tak
naprawdę nie przylgnęło do niej, nie spotkało się osobiście z centrum ewangelicznego orędzia, nie
znalazło się w sytuacji decyzji wobec kerygmatu:  Jezus jest Panem". Dlatego trzeba im ponownie
głosić kerygmat, głosić i urzeczywistniać w Jezusie Królestwo Boże.
W tym miejscu warto przyjrzeć się zestawieniu czasowników did�skein ( nauczać") a keryssein
( głosić kerygmat"), które w Ewangeliach synoptycznych występują często obok siebie (por. Mt 4,23;
9,35; 11,1; Dz 28,31). Did�skein ma jednak miejsce tylko w synagodze, keryssein natomiast zawsze
na otwartej przestrzeni, na zewnątrz, gdziekolwiek (o Janie Chrzcicielu nigdy nie mówi się, że naucza,
lecz, że głosi). Jeśli się głosi kerygmat, to ma się innych słuchaczy niż wtedy, gdy się naucza.
Did�skein było wykładem i wyjaśnieniem Pisma zwróconym dla ludzi pobożnych, dla pogłębienia ich
religijnej wiedzy. Nauczanie to miało miejsce w czasie kultu synagogalnego. Keryssein natomiast jest
orędziem herolda, które rozbrzmiewa w miastach i wioskach, na ulicach, w domach, wszędzie.
Orędzie to głoszone jest wszystkim, także grzesznikom i celnikom, i ma za zadanie zwrócić uwagę
tych, którzy stoją zawsze z dala od zgromadzenia świątynnego (A
k 18,13)47. Również i dziś z
kerygmatem należy iść do tych, którzy znajdują się poza terenem świątyni (nie uczestniczą w liturgii i
katechezie), a więc do ateistów, nieochrzczonych i tych, którzy ulegli procesowi dechrystianizacji,
zapominając o Bogu, zrywając więz
z Kościołem. Tych zaś należy szukać tam, gdzie żyją - na ulicach,
placach miast, w miejscach rozrywek i zakupów, domach, szkołach, zakładach pracy itp. Jest to
zatem pierwsza przestrzeń kerygmatu - przestrzeń znajdująca się poza cieniem katolickiej świątyni.
Z powyższej refleksji płynie ważny wniosek dla prorockiej misji Kościoła. Kerygmat ma być
narzędziem ewangelizacji współczesnego, ateistycznego, wręcz pogańskiego świata. Idzie jednak o
to, aby także każdy współczesny ochrzczony choć raz w życiu mógł usłyszeć jasno i zwięz
le
podstawowy kerygmat o Jezusie Chrystusie dla nas umarłym i zmartwychwstałym. Należy stwarzać
coraz więcej okazji do głoszenia wiernym kerygmatu, głównie w najważniejszych chwilach
chrześcijańskiego życia48. Do tego celu można wykorzystać, przynajmniej od czasu do czasu, chrzest
dorosłych, odnawianie przyrzeczeń chrzcielnych, indywidualne nawrócenia, spotkania grup
biblijnych i modlitewnych, rekolekcje lub misje ludowe, kult eucharystyczny - głównie homilie
wielkanocne, bożonarodzeniowe, pogrzebowe, ślubne lub chociażby katechezę ewangelizacyjną. Nie
ma bowiem prawdziwej ewangelizacji bez pierwotnego kerygmatu. Nie ma też wiary i
chrześcijaństwa bez otwarcia Chrystusowi Panu wszystkich obszarów ludzkiego życia.
***
Trzeba, aby we współczesnym Kościele przywrócić należne miejsce kerygmatowi, który służył
głoszeniu wiary w pogańskim i judaistycznym świecie, i wokół którego uformowała się pierwotna
wspólnota. Aktualność kerygmatu została na nowo podkreślona w Lineamentach do Synodu
Biskupów o nowej ewangelizacji, gdzie przypomniano wezwanie Jana Pawła II do podjęcia
 pierwszego głoszenia" Ewangelii rozumianego jako:  metoda otwartego [...] głoszenia
podstawowych treści naszej wiary" skierowanego do  niewierzących, do tych, którzy praktycznie
45
Por.). Gevaert: Prima evangetizzazione, op. cit., s. 76-77.
46
Por. J. Kudasiewicz: Manifest misyjny Jezusa (Mt 18,16-20).  Ethos" 13 (2000), n. 1-2, s. 55.
47
Por. C. Friedrich: Keryx..., op. cit., $. 712.
48
Por. R. Cantalamessa: Tajemnica Chrztu. Wrocław 2006, s. 64.
żyją w nieobecności Boga", mające na celu  pierwsze nawrócenie"49.
Kerygmat w swojej najbardziej prostej i syntetycznej formie można zdefiniować w sposób
następujący:  Dobra Nowina - Jezus Chrystus umarły i zmartwychwstały";  Jedyna Ewangelia Boga,
który poprzez Jezusa Chrystusa w Duchu Świętym jest zbawieniem człowieka i świata". Formułę tę
można rozwinąć przedstawiając kerygmat następująco:  Jezus Chrystus z Nazaretu jest naprawdę
oczekiwanym Mesjaszem, Bóg Go wskrzesił z martwych, w Nim wszyscy mogą mieć życie wieczne i
być włączeni w Boży plan zbawienia".
Współczesne głoszenie kerygmatu nie polega na dosłownym powtarzaniu formuł
nowotestamentalnych, nie jest czymś w rodzaju pracy archeologa, który odkrywa rzeczy
zamierzchłych czasów. Pomimo całej mocy zbawczej kerygmatu opisanym wyżej formułom nie
należy też przypisywać jakiejś magicznej czy cudownej mocy, jakby ich dosłowne przytaczanie dziś
było same z siebie władne przekonywać współczesnych ludzi do wiary. Chodzi po prostu o to, że w
procesie rodzenia wiary nie możemy głosić innych treści, niż te, które są zawarte w kerygmacie
apostolskim. Chodzi też o to, aby w głoszeniu kerygmatu odnieść się do najgłębszych potrzeb,
tęsknot drzemiących w człowieku, aby wyjść naprzeciw ludzkiemu oczekiwaniu na zbawienie50.
Kerygmat powinien wejść w krytyczny i wyzwalający dialog z ludzkim życiem, powinien mieć wymiar
antropologiczny51. Należy pokazać, w jaki sposób podstawowe prawdy kerygmatu łączą się z naszym
życiem: Co to znaczy dla nas, że Jezus jest Synem Bożym, że jest panem, Mesjaszem, Zbawicielem?
W jaki sposób kerygmat odkrywa przed ludzkim życiem nową, nieznaną dotąd perspektywę? Jak
pomaga przekroczyć ludzkie ograniczenia?52 W związku z tym potrzebne jest także odpowiednie
wyjaśnienie prawd kerygmatu. Nie chodzi tu o zastąpienie ich jakimiś innymi terminami czy
synonimami. Chodzi o oddanie sensu kerygmatu poprzez użycie słów bliskich i zrozumiałych dla
współczesnego człowieka oraz poprzez odwołanie się do doświadczeń, które są mu znane
(poszukiwanie szczęścia, wolności, prawdy, miłości, wspólnoty, życia wiecznego itp.). Chodzi po
prostu o to, aby pomóc współczesnemu człowiekowi w odkryciu tego, co jest konieczne dla
zbawienia.
Świadomość tego, czym jest kerygmat, pomaga w oczyszczeniu przepowiadania właściwego dla
pierwszej i nowej ewangelizacji z aspektów właściwych dla katechezy. Pomaga w głoszeniu tego, co
jest prawdziwym centrum Ewangelii. Należy pamiętać, że już świadectwo Nowego Testamentu
wskazuje na dwa główne sposoby przekazu wiary w Jezusa Chrystusa. Pierwszy to kerygmat
(kerygma), drugi to nauczanie (didachś). Pierwszy jest zwiastowaniem i uobecnianiem zbawczego
dzieła Jezusa Chrystusa. Drugi jest prototypem katechezy i zawiera w sobie normy etyczne
regulujące postępowanie wierzących (por. Ga 6,2; 1 Kor 7,25; J 15,12)53. Kerygmat rodzi wiarę (por.
1 Kor 4,15). Didache zaś kształtuje wiarę, wyznaczając Kościołowi ideał życia moralnego. Warto
zaznaczyć w tym miejscu, że w Kościele europejskim (także polskim) istnieje ciągle duża
nierównowaga między pierwszym głoszeniem Chrystusa (kerygma) a katechezą (didach�). Czyni się
ogromne wysiłki dla katechezy szkolnej, podczas gdy katechizowani niezbyt dobrze przyjmują
nauczanie chrześcijańskie i nie dają na nie odpowiedzi poprzez swoje zachowanie. Większość
katechizowanych nie wierzy lub ma bardzo słabą wiarę. Oni czekają jeszcze na swoją pierwszą
ewangelizację - na kerygmat. Dla takich osób powinno nastąpić odwrócenie stron w duszpasterskiej
działalności Kościoła. Powinno się rozpocząć od początku, to znaczy od kerygmatu.
Kerygmatic preaching as a way to revive faith
S u m m a r y
This article discusses the content, features, results, and addressees of kerygma. Kerygma is the
49
Synod Biskupów - XII Zwyczajne Zgromadzenie Ogólne: Nowa ewangelizacja dla przekazu wiary chrześcijańskiej. Lineamenta. Watykan 2011
(www.wodazycia.pl/tymczasowe/Lineamenta.pdf 26.V.2012) (dalej skrót: Lineamenta], n. 19.
50
 Wypracować też trzeba właściwe formy i środki pozwalające na takie mówienie o Bogu, które jest w stanie odpowiedzieć na
oczekiwania i niepokoje współczesnych ludzi, pokazując im jak nowość, którą jest Chrystus, stanowi dar, którego wszyscy oczekujemy i
którego pragnie każdy człowiek jako niewypowiedzianej odpowiedzi na jego poszukiwanie sensu oraz na pragnienie prawdy". Tamże.
51
Por. J. Chmiel: Pojęcie i rola kerygmatu w pierwotnym Kościele, op. cit., s. 67.
52
Por. P. Mąkosa: Katecheza młodzieży gimnazjalnej w Polsce. Stan aktualny i perspektywy rozwoju. Lublin 2009, s. 448.
53
R. Cantalamessa: Wiara, która zwycięża świat, op. cit., s. 16; E. Alberich, Katecheza (w:] Słownik katechetyczny, red.). Gevaert, K. Misiaszek,
Warszawa 2007, s. 398.
first preaching of Cod alive, who took part in the history of the Redemption, and still is active in the
Church. God can be described as:  Jesus Christ from Nazareth is the long-awaited Messiah,
resurrected by God from the dead, in Jesus the eternal life and God's plan of the Redemption can be
found". Kerygma is of a dynamic, redemptive, authoritative, affirmative, and provocative nature. It
is the shortest way to conversion and faith revival. It is directed towards unbelievers and those who
forgot about God. Its addressees are also people who were never fully aware of their faith, and
practise religion because of cultural and social reasons. In the context of dechristianization. and
secularization it is particularly evident that the contemporary Church should be aware not only of
the relevance but also necessity to preach kerygma.
Key words: kerygma, Jesus Christ, preaching, faith, dechristianization
Słowa klucze: kerygmat, Jezus Chrystus, przepowiadanie, wiara, dechrystianizacja