Po reformie: nowe władze 
nowe zadania
W ramach reformy administracyjnej dokonano nowego podziału zadań władz samorządowych
różnych szczebli. Na zajęciach uczniowie, na podstawie minisondażu opinii mieszkańców swej
miejscowości, zastanawiają się nad tym, jakie są najpilniejsze zadania stojące przed powołanymi
w wyborach samorządowych w 1998 r. władzami. Lekcję kończy projekt zespołowy na temat nowego
województwa, w którym po reformie znalazła się miejscowość, gdzie znajduje się szkoła.
Poleć, by najpierw uczniowie przykleili do ta-
Cele
blicy wszystkie karteczki zawierające postulaty
odnoszące się do władzy centralnej, następnie
Po zajęciach uczniowie powinni umieć:
karteczki z postulatami adresowanymi do władz
przedstawić najpilniejsze zdaniem mieszkań-
wojewódzkich, potem władz powiatowych, a na
ców ich gminy i powiatu zadania lokalnych
końcu władz gminnych. Poproś pięciu ochotni-
władz samorządowych;
ków, którzy wejdą w rolę ekspertów, by spraw-
rozróżnić zadania należące do kompetencji
dzili, czy uczniowie właściwie przyporządkowali
władz gminnych, powiatowych i wojewódz-
postulaty mieszkańców (przenosząc z
le umiesz-
kich (samorządowych oraz wojewody);
czone na właściwe miejsce), i uporządkowali, gru-
pując je tematycznie  najlepiej, jeśli będą naśla-
przedstawić podstawowe informacje na temat
dować na poprzednich zajęciach schemat  Kto za
województwa, w którym ich miejscowość zna-
co odpowiada? . Na przykład będą musieli umie-
lazła się po reformie.
ścić obok siebie wszystkie postulaty dotyczące na-
prawy dróg miejskich i przykleić je w kolum-
Środki dydaktyczne nie  gmina , a postulaty dotyczące pracy policji
w kolumnie  województwo (oczywiście w Pol-
1. Ćwiczenie  Do kogo z tą sprawą? .
sce będą działać komendy powiatowe policji, ale
2. Schemat  Kto za co odpowiada?  patrz lek-
władzą zwierzchnią będzie dla nich wojewoda,
cja  Kto jest za co odpowiedzialny  o refor-
a nie rada powiatu). Należy przypuszczać, że
mie samorządowej
wiele propozycji będzie miało charakter ogólny 
oraz mapa Polski z aktualnym podziałem na wo- np. poprawienia stanu dróg  wtedy należy po-
jewództwa i powiaty, atlasy, podręczniki historii
wtórzyć go na dodatkowych karteczkach i przy-
i geografii, przewodnik po Polsce, regionie itp. kleić w kilku kolumnach lub doprecyzować, o ja-
kie w tym przypadku drogi chodzi (drogi gminne
 gmina; drogi przebiegające przez kilka gmin 
Przebieg zajęć
powiat; drogi przebiegające przez kilka powiatów
 sejmik wojewódzki; drogi krajowe i ekspre-
1. Na początku zajęć wyjaśnij, że w pierw-
sowe, autostrady  wojewoda). Istnieją dwa wa-
szej części lekcji przeanalizujecie zebrane przez
rianty przeprowadzenia tego ćwiczenia   eks-
uczniów opinie mieszkańców na temat najpilniej-
perci wykonują swoją pracę w czasie, gdy na-
szych zadań nowo wybranych władz samorzą-
uczyciel realizuje kolejny punkt przebiegu lekcji,
dowych w gminie i powiecie. Intencją tego ćwi-
albo robią to we współpracy z klasą, prosząc ją
czenia jest nie tyle ustalenie rzeczywistych prio-
o pomoc w przypadku wątpliwości i niejasności.
rytetów gminnych czy powiatowych, ale poka-
2. Poproś, by zgłosiło się sześcioro uczniów (jeśli
zanie uczniom na konkretnych przykładach, jak
się nie zgłoszą, sam ich wyznacz), których zada-
podzielone są kompetencje i zadania pomiędzy
niem będzie sporządzenie trzech odrębnych list
różne sektory władzy publicznej. Podziel tablicę
postulatów mieszkańców skierowanych do władz
w następujący sposób:
samorządowych gminy, powiatu oraz wojewódz-
twa (uwaga  na podstawie schematu ilustrują-
Należy to do zadań
cego kompetencje władz uczniowie powinni roz-
województwa
władz cen- dzielić sprawy, które należą do kompetencji sej-
gminy
powiatu
tralnych miku wojewódzkiego, od tych, które pozostają za-
sejmik wojewoda
daniami wojewody). Przygotowując listy ucznio-
wie powinni zadbać o to, by postulaty się na nich
nie powtarzały i miały w miarę jednolitą i sty-
listycznie poprawną formę. Listy, poprzedzone
krótką relacją z zajęć i wyjaśnieniem, w jaki spo-
sób uczniowie zapoznali się z opiniami mieszkań-
197
ców, powinny zostać wysłane do urzędu gminy, odpowiedniego organu administracji publicznej.
powiatu i województwa zaraz po wyborach sa- Uczniowie grający role urzędników przyznają
morządowych. Być może zostaną one potrakto- grupom punkt za każdą dobrze przyporządko-
wane jako pierwszy  nieformalny, ale jednak
waną sprawę  punkt dodatni za właściwe okre-
ważny  sondaż opinii publicznej.
ślenie kompetencji, ujemny za błędne. Dodat-
3. Podkreśl, że władze samorządowe nie są wy- kowy punkt dodatni uzyskuje grupa, która pierw-
brane raz na zawsze i nie mogą postępować do- sza upora się z ćwiczeniem; grupa, która zakoń-
wolnie, według swojego widzimisię. Są wybie-
czy jego wykonywanie jako ostatnia, traci jeden
rane przez ogół mieszkańców (gminy, powiatu,
punkt. Gdy wszystkie grupy petentów zakończą
województwa) i dlatego muszą brać pod uwagę
pracę, uczniowie grający role urzędników wspól-
ich potrzeby i postulaty. W przeciwnym razie
nie zliczają punkty zgromadzone przez poszcze-
grozi im, że nie zostaną ponownie wybrane 
gólne grupy i ogłaszają wyniki rywalizacji.
obywatele kontrolują pracę władz i w kolejnych
Odpowiedzi: 1-b, 2-g, 3-f, 4-h, 5-e, 6-f, 7-a, 8-d, 9-g,
wyborach mogą dać wyraz swemu niezadowole-
10-e, 11-c, 12-a.
niu. Wpływ mieszkańców na poczynania władz
6. Ostatnią część lekcji można przeprowadzić
samorządowych w żadnym razie nie kończy się
w formie miniprojektu  Nasze województwo .
wraz z wyborem władz. Mieszkańcy mają prawo
Zaproponuj uczniom, by przyjrzeli się nieco do-
do informacji na temat działania władz i kontroli
kładniej swemu nowemu województwu. Podziel
podejmowanych przez nich decyzji. Mogą także
klasę na pięć grup i poleć każdej z nich przygo-
składać wnioski, prosząc o interwencje w różnych
towanie jednego z przedstawionych poniżej te-
sprawach, np. spotykając się z radnymi, pisząc
matów. Uwaga: nauczyciel powinien oczywiście
listy protestacyjne i petycje, organizując demon-
zadbać o to, by w klasie w czasie lekcji ucznio-
stracje.
wie mieli do dyspozycji książki, które pomogą im
4. Zapytaj uczniów, czy ich zdaniem możliwe
w wykonaniu pracy  atlasy, podręczniki historii
jest zrealizowanie wszystkich tych postulatów
i geografii, przewodnik po Polsce, regionie itp.
w ciągu najbliższej kadencji władz samorządo-
" Krótka historia regionu
wych (trwa ona cztery lata). Pozwól uczniom na
" Geografia regionu (stolica, liczba powiatów
krótką dyskusję. Podsumuj ją zwracając uwagę,
i gmin, sąsiedzi, granice województwa, linie
że zasoby finansowe pozostające w dyspozycji
komunikacyjne, liczba mieszkańców)
władz publicznych zawsze są ograniczone i dla-
tego prawdopodobnie nie jest możliwa jednocze- " Bogactwa naturalne i przyrodnicze
sna realizacja wszystkich postulatów. Pieniądze
" Gospodarka regionu: przemysł, rolnictwo,
publiczne nie biorą się znikąd  żeby zwiększyć
handel, turystyka
nakłady na realizację jakiegoś celu, trzeba bądz

" Kultura, nauka, sport
zwiększyć płacone przez obywateli i firmy po-
Uczniowie zapisują efekty swej pracy na du-
datki, bądz
też ograniczyć wydatki na inny cel.
żych arkuszach papieru i prezentują pozostałym
Decyzje takie zawsze są trudne, muszą jednak być
zespołom. Jako podsumowanie zaproponuj, by
podejmowane. Jednym z celów reformy admini-
zastanowili się nad silnymi i słabymi stronami
stracyjnej w Polsce było przesunięcie uprawnień
swojego województwa. Spróbujcie określić, jakie
decyzyjnych i środków publicznych niżej, to zna-
mogą być z
ródła rozwoju regionu (atrakcyjność
czy do struktur samorządowych, które z zasady
dla inwestorów krajowych i zagranicznych, wa-
znajdują się bliżej obywateli i lepiej znają ich po-
lory turystyczne, wykształcenie pracowników),
trzeby.
a jakie mogą znalez
ć się na jego drodze bariery.
5. Zaproponuj uczniom wykonanie zespoło-
Po dyskusji zapiszcie je na tablicy.
wego ćwiczenia sprawdzającego  Do kogo z tą
sprawą? . Uczniowie losują role następujących
organów administracji publicznej: a) prezydent,
Pojęcia i terminy
b) minister, c) wojewoda, d) marszałek sejmiku,
e) starosta, f) wójt, g) prezydent miasta, h) bur- " prezydent
" parlament
" rząd
" minister
" samo-
rząd
mistrz.
" województwo
" wojewoda
" sejmik woje-
wódzki
Pozostali uczniowie dzielą się na 2 4-osobowe
" powiat powiatu
" rada
" gmina
" rada
grupy  petentów . Każda grupa otrzymuje kar- gminy
" burmistrz
" prezydent miasta
" wójt
teczki z wypisanymi sprawami do załatwienia
" radny
" wybory
" regiony
" ustawa
" budżet
(np.  naprawa latarni we wsi Ciszyca ), jej za-
" uchwała
" rozporządzenie
" własność komu-
daniem jest przekazać wszystkie karteczki do nalna
198
MATERIAA
POMOCNICZY NR 1
Do kogo z tą sprawą?
" Sprawy:
1. zezwolenie na uruchomienie ogólnokrajowej sieci telefonii komórkowej
2. budowa nowoczesnej spalarni śmieci w Kielcach (miasto na prawach powiatu)
3. naprawa latarni we wsi Ciszyca
4. przeniesienie nielegalnego targowiska w miasteczku Adamowo
5. budowa i wyposażenie nowoczesnej biblioteki w powiecie bielskim
6. remont budynku szkoły podstawowej we wsi Kawkowo
7. przyznanie obywatelstwa Wojciechowi Z.
8. otwarcie szpitala specjalistycznego dla dzieci z wadami serca
9. zezwolenie na póz
niejsze zamykanie sklepów na warszawskiej Starówce
10. budowa nowej drogi łączącej cztery wioski w powiecie nowotarskim
11. ogłoszenie stanu klęski żywiołowej w regionie
12. podpisanie traktatu o współpracy polsko-litewskiej
" Organy władzy publicznej:
a) prezydent
b) minister
c) wojewoda
d) marszałek sejmiku
e) starosta
f) wójt
g) prezydent miasta
h) burmistrz
199