EGON VON RUVILLE GMBH
Billbrookdeich 112 " 22113 Hamburg " Germany
Tel.: [phone] - 0 " Fax: [phone] - 199
[e-mail] " www.ruville.de
75/022 R291/1.0/6.2009/MA-D
SILNIK | PODWOZIE | SERWIS
KOMPETENCJA W CZ
ŚCIACH SAMOCHODOWYCH
BROSZURA TRENINGOWA
UKA
AD CHA
ODZENIA
SPIS TREŚCI
5. Wskazówki za- i wymontowania 9
1. Ogólne 3
5.1 Ogólne 9
1.1 Obieg płynu chłodniczego 3
5.2 Układ rozrządu 9
1.2 Układy chłodzenia 3
5.3 Układ urządzeń pomocniczych 10
2. Pompa wody 4
5.4 Uszczelnienie 10
2.1 Działanie i konstrukcja 4
5.5 Mechaniczny wentylator chłodnicy 10
2.2 Koło łopatkowe 4
5.5.1 Kontrola 10
2.3 A
ożysko pompy wody 5
5.6 Elektryczny wentylator chłodnicy 11
2.4 Uszczelnienie 5
5.6.1 Kontrola 11
5.7 Chłodnica 11
3. Płyn chłodniczy 6
3.1 Skład i właściwości 6
6. Zdjęcia uszkodzeń 12
3.2 Porady serwisowe 6
6.1 Nieszczelności 12
3.3 Specyfikacje płynu chłodniczego 7
6.2 Nieprawidłowe stosowanie środków
uszczelniających 13
3.4 Kontrola 7
6.3 Uszkodzenia w wyniku stosowania niepra-
4. Termostat 8
widłowych płynów chłodniczych 14
4.1 Działanie i zadania 8
6.3.1 Uszkodzenia w wyniku kawitacji 14
4.2 Kontrola 8
6.3.2 Uszkodzenia w wyniku korozji 14
6.4 Uszkodzenia w wyniku kontaminacji przez
ciała obce 14
6.5 Uszkodzenia w wyniku przegrzania 15
6.6 Uszkodzenia mechaniczne 15
Broszura treningowa Układ chłodzenia 2 | 3
1. OGÓLNE
1.1 Obieg płynu chłodniczego 1.2 Układy chłodzenia
Silniki spalinowe przy pełnym obciążeniu osiągają tempe- Większość układów chłodzenia w nowoczesnych pojaz-
ratury Sięgające ponad 2.000 �C. Dla ochrony napędu i dach posiada elektryczny system do regulacji przepływu
urządzeń pomocniczych przed obciążeniami w wyniku tak chłodzącego powietrza. Za pośrednictwem włącznika
ekstremalnego ciepła konieczne jest wydajne chłodzenie. termostatycznego, przy przekroczeniu temperatury pracy
Tu sprawdziło się chłodzenie cieczą. silnika, załączany jest wentylator elektryczny.
Podczas gdy kiedyś do chłodzenia stosowano wyłącznie
wodę, to obecnie stosuje się mieszankę wody ze środkiem
chłodniczym.
Przy tym płyn chłodniczy przepływa przez cały komplekso-
wy system, składający się z małego i dużego obiegu.
W czasie, gdy silnik się nagrzewa, płyn chłodniczy krąży
K�hlsystem mit elektrischem K�hlerl�fter
jedynie w
Samym silniku (mały obieg). Po osiągnięciu koniecznej
temperatury pracy otwiera się przejście do chłodnicy  a W pojazdach z silnikiem umieszczonym wzdłużnie, napęd
temperatura płynu chłodniczego jest obniżana poprzez wentylatora, obok napędu elektrycznego, jest przejmowany
wpływ powietrza zewnętrznego (duży obieg). przez pasek klinowy lub wieloklinowy. W przypadku napędu
mechanicznego napęd wentylatora z kołem pasowym jest
Do najważniejszych elementów układu chłodniczego należą połączony przez sprzęgło wiskotyczne.
pompa, która przepycha płyn chłodniczy przez układ, ter-
mostat, który reguluje przejście od małego do dużego obie- Przy nagrzaniu sprzęgło wiskotyczne przejmuje stałe połą-
gu, no i oczywiście sam płyn chłodniczy. O tych elmentach czenie pomiędzy wentylatorem a kołem pasowym, nato-
będzie mowa na następnych stronach. miast po schłodzeniu Wentylator może się obracać luz
no i
swobodnie na kole pasowym.
Obieg płynu chłodniczego
Układ chłodzenia z mechanicznym wentylatoren i sprzegłem wisko-
2. POMPA WODY
2.1 Działanie i konstrukcja
Pompa wody odpowiada za wystarczającą cyrkulację płynu
chłodniczego w układzie. Tym samym zapewnia równomier-
ne odprowadzanie ciepła z silnika i zaopatrzenie układu w
wystarczająco ciepły płyn chłodniczy.
Pompa wody z profilowanym Pompa wody bez koła pasowego
kołem pasowym
2.2 Koło łopatkowe
1
3
Koło łopatkowe jest jednym z głównych elementów pompy
wody. W wyniku odpowiedniego planowania i konstrukcji
osiąga się wysoką wydajność i skuteczność oraz redukuje
2 5
się ryzyko wystąpienia kawitacji.
1 Koło pasowe
2 A
ożysko
4
3 Obudowa
4 Ślizgowy pierścień
uszczelniający
Pompa wody w szczegółach
Pompa wody może być zintegrowana w układzie urządzeń
Otwarte koło łopatkowe z tworzywa sztucznego
pomocniczych lub w układzie rozrządu. W układzie urzą-
dzeń pomocniczych jest napędzana przez pasek klinowy
lub wieloklinowy. Także materiał, który został wykorzystany do produkcji
łopatek, wpływa na wydajność pompy.
W zależności od sposobu wykorzystania pompa jest lub
nie w koło pasowe. Może ono być profilowane lub płaskie, Jeszcze kilka lat temu do produkcji kół łopatkowych były
w zależności od tego, która strona paska napędza rolkę. wykorzystywane głównie żeliwo i stal. Z powodów tech-
nicznych trend idzie w kierunku tworzyw sztucznych (PPS,
Pompy wody zintegrowane w układzie rozrządu mają albo X-TEL).
płaskie, albo dostosowane do profilu paska zębatego koło
pasowe. Również tutaj decydującą rolę odgrywa strona Z powodu ich wykonania waga koła łopatkowe zmniejsza
paska, którą rolka jest napędzana. się, co prowadzi do zminimalizowania obciążenia łożyska, a
tym samym redukuje możliwość wystąpienia kawitacji.
Broszura treningowa Układ chłodzenia 4 | 5
2.3 A
ożysko pompy wody
A
ożyskowanie pompy wody jest konstruowane zgodnie z
zaleceniami producenta pojazdu. Decydujące są tu przede
wszyskim występujące siły i wykonywane obroty w układzie
napędu. Występują różne konstrukcje.
Warianty uszczelnienia
wego należy zrezygnować z masy uszczelniającej, po-
nieważ uszczelnienie następuje poprzez samą uszczelkę.
W przypadku silników, w których seryjnie stosowana jest
silikonowa masa uszczelniająca, niezbędne jest oszczędne
Pompa wodu z zastosowanie łożysko kulkowe/łożysko kulkowe
wykorzystywanie masy uszczelniającej. Poza tym konieczne
jest uwzględnianie zaleceń producentów.
Cienka warstwa masy uszczelniającej jest do uszczelnienia
całkowicie wystarczająca. Jeśli stosuje się zbyt wiele masy
uszczelniającej, to jej nadmiar może się oddzielić i trafić do
wewnątrz układu chłodzenia. W następstwie chłodnica i
wymiennik ciepła mogą zostać zapchane lub uszkodzone
Pompa wody z łożyskiem kulkowym/wałeczkowym
uszczelnienie od strony napędu.
Gdzie jakie łożysko jest montowane, jest zależne od obcią-
żeń w danym układzie napędu paskowego. Decydującym Uszczelnienie wałka napędowego następuje poprzez
punktem dla wytrzymałości i żywotności pompy wody jest uszczelniający pierścień ślizgowy, wykonany jako osiowy
stosowanie jakościowo doskonałych łożysk przy produkcji. pierścień uszczelniający.
Dociskane do siebie przez sprężynę powierzchnie ślizgo-
2.4 Uszczelnienie we z węglika silikonowego i twardego węglanu uszczel-
niają układ chłodniczy przed powietrzem atmosferycznym.
Uszczelnienie pomiędzy blokiem silnika a pompą wody Zastosowanie tradycyjnej uszczelki promieniowej nie jest w
następuje albo poprzez uszczelkę papierową, pierścień wyniku ciśnienia w układzie chłodzenia możliwe.
uszczelniający lub w wielu przypadkach przez masę
uszczelniającą z silikonu. Płyn chłodniczy służy do smarowania i chłodzenia ślizgowe-
go pierścienia uszczelniającego.
W przypadku uszczelnienia papierowego lub pierścienio-
3. PA
YN CHA
ODNICZY
3.1 Skład i właściwości 3.2 Porady serwisowe
Płyn chłodniczy składa się z wody oraz specjalnych kon- Regularna wymiana płynu chłodniczego z płukaniem układu
centratów chłodniczego zapobiega odkładaniu się szlamu. Należy przy
chłodniczych. Optymalna mieszanka to z reguły 1 : 1. tym przestrzegać okresów wymiany i specyfikacji produ-
Dzisiejsze koncentraty chłodnicze składają się, dla ochrony centów pojazdów. Z reguły zaleca się wymianę co 2 lata.
przed mrozem, z glikolu etylowego i różnych dodatków dla
ochrony przed korozją i osadzaniem wapnia.
% 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
Tym samym obowiązuje zasada: ochrona przed mro-
�C
zem = ochrona przed korozją
-10
Zbyt niska zawartość koncentratu chłodniczego prowadzi
-20
w układzie chłodzenia także do odkładania się wapnia i ko-
rozji. Uwalniające się cząsteczki wapnia i rdzy mogą zatkać
-30
chłodnicę i przewody. Również ślizgowy pierścień uszczel-
niający pompy wody może zostać uszkodzony, ponieważ -40
jest on opływany bezpośrednio przez płyn chłodniczy.
-50
Poza tym koncentraty chłodnicze skutecznie przyczyniają
-60
się do zapobiegania uszkodzeniu koła łopatkowego i prze-
grzaniu silnika, ponieważ poprzez zastosowanie koncen-
Wykres działania ochrony przed mrozem
tratów chłodniczych obniża się napięcie powierzchniowe
wody i do minimum redukuje się ryzyko kawitacji.
Poza tym korzystna gęstość właściwa koncentratu płynu
chłodniczego podwyższa punkt wrzenia mieszanki. To
umożliwia pracę silnika przy wyższych temperaturach 
wzrasta stopień jego skuteczności.
Przy stosowaniu koncentratów płynów chłodniczych należy
koniecznie stosować zalecenia producentów.
Broszura treningowa Układ chłodzenia 6 | 7
3.3 Specyfikacje płynu chłodniczego 3.4 Kontrola
Wymagania wobec płynu chłodniczego co do korozji i Prawidłową zawartość środka przeciwmrozowego można
elektrolizy z biegiem czasu, w wyniku zastosowania metali sprawdzić bez większych nakładów prostym przyrządem.
lekkich przy budowie silników, zmieniały się. Wiele stopów Wskazówka powinna pokazywać ok -40 �C  wówczas
metali i polimerów w nowoczesnych silnikach wymaga sze- stosunek mieszanki wynosi ok. 1 : 1. Działanie przeciwmro-
rokiego spektrum różnych płynów chłodniczych z dopaso- zowe wraz ze starzeniem się koncentratu płynu chłodnicze-
wanymi do nich właściwościami. go nie zmniejsza się  jest ono jedynie zależne od stosunku
Płyny chłodnicze z reguły nie są ze sobą mieszalne.
W zależności więc od modelu należy więc uważać na sto-
sowanie dopuszczonego płynu chłodniczego. Do tego celu
obowiązują aktualne dane producentów.
Przykłady specyfikacji płynu chłodniczego
Producent/model Okres pro- Specyfikacja produ-
Audi
80, 90, 100 1981  1996 VW TL774-C
Audi
A2, A3, A4, A6 1996  -> VW TL774-D/F
BMW
3er, 5er, 7er, 8er 1975  -> BMW N 600 69.0
Badanie odporności na mróz przyrządem Ruville 10/006
Mercedes-Benz 1976  -> DBL 7700.20/325.0
Peugeot/Citroen 1993  -> B 71 5110
mieszanki.
Toyota 1978  -> TSK 2601 G-8A
Równoczesne stosowanie różnych płynów chłodniczych
może prowadzić do brązowego przebarwienia płynu chłod-
niczego.Powstaje ono w wynikuchemicznej reakcji pomię-
dzy koncentratami chłodniczymi, które nie są między sobą
mieszalne. Wynikiem takiej reakcji może być powstanie
w układzie chłodniczym czegoś w rodzaju żelu, który ma
znaczny wpływ nawydajność chłodzenia.
4. TERMOSTAT
4.1 Działanie i zadania
4.2 Kontrola
Termostat reguluje strumień płynu chłodniczego pomiędzy
małym i dużym obiegiem chłodzenia. Wraz ze wzrostem Termostat można skontrolować po prostu wkładając go
temperatury termostat otwiera prześwit, przez który płyn do gorącej wody. Jeśli szczelina zaworu w gorącej wodzie
chłodniczy może wpływać do chłodnicy. Tym samym przy otworzy się, i ponownie zamknie w temperaturze pokojo-
np. niskich temperaturach zewnętrznych szybciej osiągane wej, to termostat jest w porządku.
jest podgrzanie płynu chłodniczego w silniku, co pozytywnie
wpływa na pracę silnika i zużycie paliwa.
Ze względu na miejsce montażu termostatu w niektórych
silnikach warto jest wymienić go przy okazji wymiany paska
zębatego.
Dlatego też Ruville dla 40 silników V6 koncernu
VW/Audi dostarcza termostat jako dodatkowy element
w zestawie pompy wody. W tych silnikach termostat leży
po prawej stronie bloku silnika bezpośrednio za paskiem
zębatym.
1
1 Obudowa termostatu
2 Miejsce montażu
2
3 Termostat
4 Blok silnika
4
3
Einbausituation Thermostat
Broszura treningowa Układ chłodzenia 8 | 9
5. WSKAZÓWKI ZA- I
WYMONTOWANIA
5.1 Ogólne
W każdym przypadku przy wymianie pompy wody należy
" Przy montażu pompy wody generalnie stosować nową bardzo dokładnie sprawdzić stan wszystkich elementów
uszczelkę. zintegrowanych w układzie paskowym.
" Uwzględniać specjalne zalecenia producenta pojazdu.
" Przy stosowaniu koncentratów płynu chłodniczego i środ-
ków
uszczelniających uwzględniać dopuszczenia producentów.
" Stosować wodę z sieci wodociągowej do napełniania
jedynie
wówczas, gdy można ją oznaczyć jako  miękką , lub mie-
szać ją z wodą destylowaną.
" Uważać na optymalny stosunek mieszanki woda/koncen-
trat płynu chłodniczego wielkości ok. 1 : 1.
" Przy montażu nie przekraczać przewidzianych sił dokrę-
cania.
" Prawidłowo ustawić napięcie paska napędowego pompy
wody. Zbyt silnie napięty pasek może doprowadzić do
przedwczesnego uszkodzenia łożyska pompy. Zbyt słabo
napięty pasek może się łatwo ślizgać.
UWAGA
Po każdej ingerencji w obieg chłodzenia należy koniecznie układ
chłodzenia odpowietrzyć. W zależności od modelu do odpowietrze-
nia układu chłodzenia należy stosować odpowiednie sposoby.
Pompa wody w układzie rozrządu
5.2 Układ rozrządu
Jeśli pompa wody znajduje się w układzie rozrządu, warto
wymienić ją w ramach wymiany paska zębatego. Konieczne
jest jednak wcześniejsze uzgodnienie z klientem.
5.3 Układ urządzeń pomocniczych 5.5 Mechaniczny wentylator chłodnicy
Pompy wody napędzane w układzie urządzeń pomoc- W przypadku pojazdów z wentylatorami wiskotycznymi
niczych wymagają szczególnej uwagi co do elementów należy sprawdzić ich działanie.
napinających i zwrotnych w całym układzie napędu. Przy
wymianie pompy wody należy koniecznie sprawdzić stan
tych części. Części wytarte muszą zostać wymienione.
Pompa wody z uszczelnieniem pierścieniowym
5.5.1 Kontrola
W tym celu przy zimnym silniku sprawdzić swobodę obro-
tów koła wentylatora w stosunku do sprzęgła wiskotycz-
nego. Powinien występować niewielki opór obrotu. Po co
najmniej 5 km jazdy próbnej, kiedy silnik osiągnie tempe-
raturę pracy, ponownie sprawdzić swobodę obrotów. Koło
Pompa wody w układzie urządzeń pomocniczych
wentylatora powinno teraz być prawie zablokowane wobec-
5.4 Uszczelnienie sprzęgła wiskotycznego.
W przypadku pierścieni uszczelniających jako środek śli-
zgowy do montażu najlepiej wykorzystywać olej silikonowy.
Należy zrezygnować ze stosowania masy uszczelniającej.
UWAGA, ZAGROŻENIE WYPADKIEM!
Przy takiej kontroli koniecznie wyłączyć silnik
i wyjąć kluczyki.
Broszura treningowa Układ chłodzenia 10 | 11
5.6 Elektryczny wentylator chłodnicy Zabrudzone chłodnice lub żeberka chłodnicy zmniejszają
przepływ powietrza przez chłodnicę i zmniejszają efektyw-
W przypadku pojazdów z elektrycznym wentylatorem nale- ność chłodzenia.
ży sprawdzić działanie wentylatora i termozałącznika.
Dlatego należy od zewnątrz wyczyścić zabrudzone żeberka
5.6.1 Kontrola chłodnicy z kurzu i liści.
W przypadku tradycyjnych silników bez elektronicznego Przy ingerencji w układ chłodzenia  szczególnie przy za-
sterowania wentylatora kontrola działania wentylatora jest brudzeniu płynu chłodniczego  chłodnicę należy dokładnie
względnie prosta. Ponieważ odbywa się to na uruchomio- wypłukać.
nym silniku, należy zachować szczególną ostrożność.
W każdym przypadku przy wymianie pompy wody należy
Do kontroli przy uruchomionym silniku na wtyk przy termo- dokładnie skontrolować stan wszystkich elementów zinte-
załączniku zakłada się mostek. Jeśli wentylator uruchomi growanych w układzie paskowym.
się, to zasilanie i silnik wentylatora są w porządku. Usterki
należy wówczas szukać w samym termozałączniku. Jeśli
wentylator się nie uruchomi, to należy sprawdzić okablowa-
nie i silnik wentylatora w celu zlokalizowania usterki.
5.7 Chłodnica
UWAGA, NIEBEZPIECZEC
STWO ZWARCIA!
Koniecznie uwzględniać rozwiązania specyficzne dla produceta.
Taka kontrola w zypadku wielu typów pojazdów w tej formie Nie jest
możliwa.
Termozałącznik wentylatora chłodnicy Elektryczny wentylator chłodnicy
(przykład)
6. ZDJ
CIA USZKODZEC

6.1 Nieszczelności Nieszczelności na pompie wody mogą być spowodowane
przez:
Także przy normalnych warunkach jazdy na ślizgowym pier-
ścieniu uszczelniającym mogą pojawić się niewielkie ilości " zbyt wysokie ciśnienie w układzie chłodzenia spowodo-
płynu chłodniczego wzgl. pary. wane
przez uszkodzone zawory ciśnieniowe znajdujące się w
Do 12 g płynu chłodniczego na 10.000 km to ilość nieistot- zamknięciu chłodnicy
na.
Ewentualne ślady wycieków nie stanowią podstawy do " stosowanie nieprawidłowych płynów do napełnienia
układu chłodzenia lub płynu o nieprawidłowym stosunku
mieszanki, z reguły ze zbyt dużym udziałem wody z syste-
mu
wodociągów (osady wapnia)
" zanieczyszczenie układu chłodzenia, np. przez rdzę,
osady, cząsteczki gumy lub tworzyw sztucznych, które
mogą
dostać się do ślizgowego pierścienia uszczelniającego
" normalne zużycie, w zależności od warunków jazdy
po ok. 50.000  100.000 km.
K�hlmittel-Austrittsspuren
reklamacji.
Broszura treningowa Układ chłodzenia 12 | 13
6.2 Nieprawidłowe stosowanie środków uszczelniają- Jeśli masa uszczelniająca zatka otwór odpowietrzają-
cych cy pompy, to w obudowie pompy zbiera się para płynu
chłodniczego. Istnieje wówczas niebezpieczeństwo, że para
Nieprawidłowe stosowanie środków uszczelniających pro- będzie wychodzić przez łożysko pompy.
wadzi często do uszkodzeń pompy wody. W szczególności
nanoszenie zbyt dużej ilości masy uszczelniającej prowadzi Także w tym przypadku wynikiem jest zniszczenie łożyska.
do tego, że dostaje się ona do układu chłodzenia. Wypłu-
kana masa uszczelniająca może dostać się do ślizgowego
pierścienia uszczelniającego i uszkodzić uszczelnienie.
Masa uszczelniająca w uszczelce promieniowej
Otwór odpowietrzający zatkany masą uszczelniającą
Wynikiem jest wyciek płynu chłodniczego w okolicach łoży-
ska pompy wody. A
ożysko zostaje uszkodzone.
6.3 Uszkodzenia w wyniku stosowania nieprawidło- 6.3.2 Uszkodzenia w wyniku korozji
wego płynu chłodniczego
Uszkodzenia w wyniku korozji i osadów wapnia powstają
Obok nieszczelności (patrz 6.1) stosowanie nieprawidłowe- przede wszystkim wówczas, gdy płyn chłodniczy zawiera
go płynu chłodniczego może powodować dalsze uszkodze- zbyt wiele zmineralizowanej wody.
nia.
6.3.1 Uszkodzenia w wyniku kawitacji
Kawitacja to zjawisko fizyczne powstające przy przepły-
wie i wynikających stąd zmian ciśnienia. W wyniku silnego
przepływu płynu mogą powstawać bańki próżniowe, które
mogą następnie zapadać się np. na ściance obudowy. W
wyniku tego płyn uderza z dużą prędkością w ściankę obu-
dowy. Stałe obijanie się płynu ze ścianki obudowy wybija z
niej materiał.
Pompa wody z uszkodzeniami przez korozję i wapń
6.4 Uszkodzenia w wyniku kontaminacji przez ciała
obce
Kontaminacja przez ciała obce jest jedną z najczęstszych
przyczyn w układzie chłodzenia. Powodowana jest przez
erozyjne (tzn. atakujące powierzchnię) substancje, jak rdza,
wapń lub środki cierne. I tak np. przy naprawach na silniku
lub przez stosowanie zabrudzonej wody do układu chłodze-
nia mogą dostać się cząsteczki cierne lub inne cząsteczki i
Koło łopatkowe z uszkodzeniami w wyniku kawitacji
Pompa wody z erozją ścianek
Broszura treningowa Układ chłodzenia 14 | 15
6.5 Uszkodzzenia w wyniku przegrzania 6.6 Uszkodzenia mechaniczne
Uszkodzenia w wyniku przegrzania są wywoływane głównie Jeśli nie są dotrzymane siły dokręcania lub jeśli napięcie
przez uszkodzenia termostatów lub wentylatorów chłodnicy, paska jest zbyt duże, to na pompie mogą powstać znaczne
w przypadku starszych pojazdów także przez uszkodzone uszkodzenia.
sprzęgło wiskotyczne. Uszkodzone sprzęgło wiskotyczne
powoduje, że z chłodnicy odprowadzana jest zbyt mała
ilość ciepła, ponieważ jest zbyt mały przepływ powietrza.
Zewnętrzny pierścień łożyska z uszkodzeniami w wyniku nadmiernego
obciążenia bieżni
Zastosowanie prawidłowych narzędzi i środków pomocni-
czych podczas napraw jest niezbędne. A
ożyska kulkowe i
Sprzęgło wiskotyczne
rolkowe są szczególnie wrażliwe na uderzenia. Bieżnie łoży-
ska przy pracach montażowych nie mogą być obciążone.
Pompa wody ze śladami uderzeń młotka na
Kołnierzu koła pasowego i obudowie