Dobre praktyki z szuflady terapeuty - zabawy kształcące funkcje słuchowe i słuchowo-językowe
W ORTOGRAFFITI z Bratkiem (I. Mańkowska, M. Rożyńska 2010, 2011) proponuje się wiele różnorodnych
zabaw  ćwiczeń kształcących funkcje słuchowe i słuchowo-językowe. Oto przykłady zabaw do
wykorzystania w pracy z dziećmi na zajęciach.
Ćwiczenia kształcące wrażliwość, spostrzegawczość, pamięć słuchową
Zabawa  Zgadnij, co nie zadz
więczało
Prowadzący zajęcia prezentuje dzieciom odgłosy kilku przedmiotów (na przykład dzwoneczek,
piszcząca gumowa zabawka, grzechotka, woreczek z grochem, bębenek). Wyjaśnia, że istotą
zadania jest rozpoznanie słuchem (bez udziału wzroku) dz
więków, które wydają zabawki
i wskazanie przedmiotu, który nie wydał dz
więku, czyli nie został wykorzystany w zagadce.
Następnie każde dziecko po kolei odwraca się (ma zawiązane chustką oczy) i zapamiętuje cztery
dz
więki, a potem wskazuje przedmiot, który nie zadz
więczał.
Pomoce: przedmioty, na przykład: dzwoneczek, piszcząca gumowa zabawka, grzechotka, wore-
czek z grochem, bębenek.
Zabawa  Bratek kompozytor
Prowadzący zajęcia zaprasza w imieniu Bratka dzieci do zabawy polegającej na tym, że prezentować
będzie po kolei 5 różnych dz
więków w różnej kolejności. Dziecko w tym czasie siedzi tyłem do
instrumentów, zapamiętuje kolejność dz
więków, a następnie samodzielnie odtwarza je, ale grając
lewą ręką.
Pomoce: przedmioty, na przykład: dzwoneczek, piszcząca gumowa zabawka, grzechotka, wore-
czek z grochem, bębenek.
Zabawa  Słuchanie ciszy
Prowadzący zajęcia wyjaśnia dzieciom, że będą śniegowymi figurami, które w przybranej pozie,
w bezruchu, z zamkniętymi oczami, słuchają w ciszy i skupieniu, co dzieje się w otoczeniu. Dzieci
starają się wychwycić jak najwięcej odgłosów. Po chwili słuchania nazywają je i określają, co jest
ich z
ródłem.
Zabawa  Zagraj tak samo
Prowadzący zajęcia prezentuje dzieciom zabawę Bratka, polegającą na uważnym słuchaniu
i zapamiętaniu dz
więków kilku instrumentów i zabawek. Prowadzący prezentuje zagadki w taki
sposób, że za każdym razem dodaje jeden dz
więk (dz
więki mogą się powtarzać). Zadaniem dzieci
jest zagranie w tej samej kolejności na tych instrumentach i zabawkach.
Pomoce: przedmioty, na przykład: dzwoneczek, piszcząca gumowa zabawka, grzechotka, wore-
czek z grochem, bębenek.
Moduł 7.
1
WSPARCIE PEDAGOGICZNE  ćwiczenie funkcji słuchowo-językowych u uczniów klas I III
 Zabawa  Dz
więki głośne i ciche
Prowadzący zajęcia rozkłada na dywanie szyszki i kasztany (lub klocki, kartoniki w dwóch
kolorach). Wprowadza dzieci w sytuację zadaniową. Wystukuje za zasłoną z chusty dz
więki na
bębenku, polecając dzieciom uważne słuchanie, i pokazuje oznaczenia symboliczne, na przykład
dz
więki głośne to kasztany, dz
więki ciche to szyszki. Następnie każde dziecko nazywa dz
więki
i tworzy układ przestrzenny z przedmiotów, zgodny z zaprezentowanym rytmem. Jeżeli dziecko ma
trudności, rytm należy powtórzyć, jeśli zaś próba się powiedzie, prowadzący odtwarza trudniejszy
układ dz
więków.
Zestaw układów dz
więkowych:
** ** **
*** *** ***
* ** * **
** *** **
Pomoce: bębenek, przedmioty  na przykład szyszki i kasztany itp.
Zabawa  Dz
więki długie i krótkie
Prowadzący zajęcia rozkłada na dywanie przedmioty długie i krótkie (na przykład klocki w dwóch
rozmiarach lub szyszki długie i krótkie). Gra na trójkącie dz
więki długie i dz
więki krótkie oraz
nazywa je. Pokazuje oznaczenia symboliczne, na przykład długi klocek oznacza dz
więk długi,
a krótki klocek dz
więk krótki. Poleca dzieciom uważne słuchanie i gra dz
więki długie na przemian
z krótkimi. Następnie każde dziecko nazywa dz
więki i tworzy układ przestrzenny z przedmiotów,
zgodny z zaprezentowaną grą. Jeżeli dziecko ma trudności, układ należy powtórzyć, jeśli zaś próba
się powiedzie, prowadzący odtwarza trudniejszy układ dz
więków.
Zestaw układów dz
więkowych:
- - ___________ - - _________
- - ___________ __________ - -
- - - __________ - - - _________
Pomoce: trójkąt, szyszki długie i krótkie lub klocki długie i krótkie (ok. 10 sztuk).
Do szczególnie wartościowych pomocy załączonych do ORTOGRAFFITI z Bratkiem należy zaliczyć
płytę CD z nagraniami zagadek słuchowych.
Moduł 7.
2
WSPARCIE PEDAGOGICZNE  ćwiczenie funkcji słuchowo-językowych u uczniów klas I III
Ćwiczenia kształcące funkcje słuchowo-językowe
Zabawa  Co powiedział zmarznięty Bratek?
Dzieci zgadują słowa, które powiedział zmarznięty Bratek. Prowadzący zajęcia mówi: Bratek
troszkę zmarzł, będąc na mrozie, i drży z zimna. Dlatego mówi niepełne słowa, opuszcza pierwszą
sylabę. Słowo  samochody wymawia:  mo-cho-dy . Rozszyfrujcie pozostałe słowa. Prowadzący
zajęcia każdemu dziecku po kolei zadaje słowo do rozszyfrowania, wymawiając je sylabami.
Zabawa  Co to za słowo?
Dzieci zgadują słowa, które powiedział Bratek. Prowadzący zajęcia mówi: Bratek przestawia
w słowach sylaby. Słowo  mleko wymawia:  ko-mle . Rozszyfrujcie pozostałe słowa. Prowadzący
zajęcia każdemu dziecku po kolei zadaje słowo do rozszyfrowania, wymawiając je sylabami.
Zabawa  Pąk
Dzieci zgadują słowa, które szyfruje Bratek. Prowadzący zajęcia mówi: Bratek do każdej sylaby
słowa dodaje słowo  pąk . Czyli:  woda wymawia:  pąk-wo-pąk-da . Rozszyfrujcie pozostałe
słowa. Prowadzący zajęcia każdemu dziecku po kolei zadaje słowo do rozszyfrowania ( pąk
należy wymawiać ciszej).
Zabawa  A
ańcuszek ze zdań
Zabawa polega na tym, że kolejne dziecko wymyśla zdanie, które będzie rozpoczynało się od
ostatniego słowa poprzedniego zdania.
Zabawa  I co jeszcze?
Zabawa polega na tym, że kolejne dziecko wymyśla nazwę ptaka, która będzie dodawana na
koniec zdania. Na przykład: do karmnika przyleciały wróble, & ., & .., & .. .
Zabawa  Rymowanki znad morza
Zabawa polega na tym, że prowadzący wypowiada trzy słowa, a dziecko powtarza tylko parę słów
rymujących się.
Zestaw wyrazów do ćwiczeń: muszelka-maskotka-butelka, łopatka-kołatka-piasek, ryby-rysu-
nek-grzyby, piłeczka-laleczka-wiaderko, latawiec-latarka-dmuchawiec, lornetka-lodówka-palet-
ka, czapki-klapki-slipki, okulary-sandałki-polary, kółka-koło-półka, wiaderka- wiatrak-kołderka,
bursztynek-kominek-komin, ręczniki-rolki-koniki, fale-medale-foka, muszelki-muzyka-kafelki.
Moduł 7.
3
WSPARCIE PEDAGOGICZNE  ćwiczenie funkcji słuchowo-językowych u uczniów klas I III
 Zabawa  Zaczarowane słowa
Prowadzący wypowiada słowo, a zadaniem dziecka jest powiedzenie słowa bez pierwszej głoski
(dziecko usuwa pierwszą głoskę ze słowa). Prowadzący zajęcia mówi: Powiedz słowo  kosa bez
pierwszej głoski: [k].
Zestaw wyrazów do ćwiczeń: kłódka, szmata, szkoła, chlew, klaser, aster, dwory, adres, smak,
smalec, drogi, mrok, krata, kość, ażur, chusta, blok, flak, foczka, puszka, sucho, lusterka, plama,
sznurek, sława, arak, blaski, glina, ikra, krowy, łowca, okoń, scena, tkaczka, tryby, uwaga,
zdanie.
Zabawa  Zaczaruj słowa
Prowadzący zajęcia wypowiada słowo, a zadaniem dziecka jest powiedzenie tego słowa bez
ostatniej głoski (dziecko usuwa ostatnią głoskę ze słowa). Prowadzący zajęcia mówi: Powiedz
słowo  kosa bez ostatniej głoski: [a].
Zestaw wyrazów do ćwiczeń: rybak, grota, kita, kosa, pora, rzepa, szala, garb, kran, pałac, brodacz,
buraki, kozak, stok, sens, tort, siatkarz, piłkarz, rękaw, list, koral, góral, metal, autor, kawał, bóbr,
okoń, boks, baniak, port, bociany.
Zabawa  Zaczaruj słowa
Prowadzący wypowiada słowo, a zadaniem dziecka jest powiedzenie tego słowa bez pierwszej
sylaby (dziecko usuwa pierwszą sylabę ze słowa). Prowadzący zajęcia mówi: Powiedz słowo
 porzeczka , opuszczając pierwszą sylabę:  po .
Zestaw wyrazów do ćwiczeń: rybak, buraki, kawał, pisanki, zegary, malina, zapałka, hamak,
barany, jagody, motor, potyczka, lipiec, budzik, bibułka, wybieg, basen, rebus, kawałek.
Zabawa  Uśmiech szympansa
Prowadzący wypowiada powoli ciąg słów, które zawierają głoskę [sz] lub [s]. Zadaniem dzieci
jest zareagowanie na słowo z głoską [sz]. Gdy usłyszą [sz] klaszczą w dłonie i robią małpią minę
(wydymają usta).
Zestaw wyrazów do ćwiczeń: sałata, sardynka, szalik, seler, szczypiorek, ser, sok, sól, szynka,
szyszka, syrop, sosna, szelki, surówka, szałwia, szarlotka, słoik.
Zabawa  Co mówi brzydkie kaczątko
Prowadzący mówi: Brzydkie kaczątko mówi po polsku, ale dodaje do każdego wyrazu sylabę  kwa ,
np. zamiast mama mówi: kwa-mama. Posłuchaj opowiadania i jeszcze raz powiedz je tak, jak by to
zrobiło brzydkie kaczątko (dodając do każdego wyrazu sylabę  kwa ). Prowadzący czyta po jednym
zdaniu każdemu dziecku po kolei.
Opowiadanie brzydkiego kaczątka: Ale dzisiaj jestem najedzony przysmakami. Czarny kogut miał
urodziny. Na podwórku urządził przyjęcie. Kura złotopióra rozdawała ziarenka zboża. Piesek dawał
czosnek. Wielki gąsior częstował czekoladą. Indyk darował czarne porzeczki. Prosiaczek przyniósł
buraczek. Gospodyni zaś poczęstowała mnie kiszonym ogóreczkiem.
Moduł 7.
4
WSPARCIE PEDAGOGICZNE  ćwiczenie funkcji słuchowo-językowych u uczniów klas I III
 kwa-Ale kwa-dzisiaj kwa-jestem kwa-najedzony kwa-przysmakami. kwa-czarny kwa-kogut kwa-
miał kwa-urodziny. kwa-Na kwa-podwórku kwa-urządził kwa- przyjęcie. kwa-Kura kwa-złotopióra
kwa-rozdawała kwa-ziarenka kwa-zboża. kwa-Piesek kwa-dawał kwa-czosnek. kwa-Wielki kwa-
gąsior kwa-częstował kwa-czekoladą. kwa-Indyk kwa-darował kwa-czarne kwa-porzeczki. kwa-
Prosiaczek kwa-przyniósł kwa-buraczek. kwa-Gospodyni kwa-zaś kwa- poczęstowała kwa-mnie
kwa-kiszonym kwa-ogóreczkiem.
Zabawa  Gra w dwa słowa
Prowadzący wyjaśnia, że będzie mówić trzy słowa, a zadaniem dziecka jest powtórzenie dwóch
słów, które rozpoczynają się tak samo (tą samą głoską). Prowadzący zajęcia podaje przykład:
sowa-ser-jaskółka. Słowa, które rozpoczynają się tak samo: sowa i ser.
Zestaw wyrazów: dżdżownica-kotwica-dżem, dzwonek-dzbanki-firanki, rosół-rura-łyżka, mo-
tyl-żaba-mucha, ślimak-śledzie-beczka, owoc-owieczka-świeczka, dżungla-dżem-krem, dżokej-
hokej-dżem, korek-wanna-korek, szkoła-pszczoła-szafa, film-foki-smoki, bułka- półka-beret,
czołg-czekolada-dżungla
Moduł 7.
5
WSPARCIE PEDAGOGICZNE  ćwiczenie funkcji słuchowo-językowych u uczniów klas I III