PRZYRODA
Tematy prac kontrolnych
ramowy plan nauczania
Klasa
IV szkoły podstawowej
Warszawa 2009
1
Program ma na celu spójne zapoznanie ucznia z przyrodą jako całością.
W programie uwzględniono treści edukacji biologicznej, geograficznej,
chemicznej i fizycznej. Uwzględniono też wybrane elementy edukacji
ekologicznej, czytelniczej, medialnej, prozdrowotnej oraz wychowania do życia
w społeczeństwie (wychowanie do życia w rodzinie, wychowanie regionalne 
dziedzictwo kulturowe regionu, wychowanie patriotyczne i obywatelskie).
Program realizowany jest w cyklu trzyletnim.
Program nauczania przyrody w klasie IV ma zaznajomić ucznia z podstawami
nauk przyrodniczych, zapoznaniem z różnorodnością środowisk przyrodniczych
jak również przybliżyć podstawowe czynności życiowe człowieka.
I. Podręcznik
Maria Marko-Worłowska, Feliks Szlajfe. Przyroda dla klasy czwartej.
Wydawnictwo Nowa Era
Do podręcznika dołączona jest płyta CD-ROM zawierająca materiały do
samodzielnej pracy, filmy, ćwiczenia, gry i testy sprawdzające. W podręczniku
znajdują się odsyłacze do konkretnych treści na płycie. Płyta jest materiałem
uzupełniającym.
Podręczniki uzupełniające
Barbara Klimuszko, Janina Sokołowska, Maria Wilczyoska-Wołoszyn.
Przyroda kl. IV. Wydawnictwo ŻAK.
Maria Augustyniak, Michał Augustyniak. Mój świat  podręcznik do klasy
IV. Wydawnictwo M. Rożak.
2
II. Program nauczania
1. Przyroda i jej elementy.
jak poznawać i obserwować przyrodę?
wykorzystanie przyrządów pomocnych przy obserwacji przyrody.
co wchodzi w skład przyrody?
obserwacje przyrody i rejestrowanie wyników  zmiany pogody,
zmienność pór roku.
obserwacje roślin i zwierząt  wykorzystanie prostych przyrządów
obserwacyjnych.
2. Budowa i czynności życiowe organizmów.
co to oznacza  istota żywa?
jak zbudowane są organizmy i jakie są pomiędzy nimi zależności.
3. Poznajemy nasze otoczenie.
co i w jaki sposób kształtuje krajobraz?
woda  największe środowisko życia (różne rodzaje środowiska wodnego,
warunki życia w wodzie).
życie w środowisku lądowym  las, łąka, pole uprawne, park miejski 
różne warianty środowiska.
plan, mapa  pozwalają orientować się w terenie.
jak człowiek przekształca (niszczy ) środowisko.
jak człowiek chroni środowisko.
4. Człowiek i środowisko.
dlaczego musimy jeść?
co powinniśmy jeść i dlaczego?
skąd mamy siłę?  na co zużywamy zjedzony pokarm i co to jest
oddychanie.
3
 co to jest ruch organizmu?  szkielet i mięśnie.
samokontrola działania organizmu  układ nerwowy.
mamy rodziców, będziemy mieć dzieci  kobieta, mężczyzna, dziecko.
jak powstaje i rozwija się nowe życie.
rośniemy, rozwijamy się, dojrzewamy.
choroby  dlaczego chorujemy, choroby zakaz
ne i te którymi nie możemy
się zarazić.
dlaczego trzeba przestrzegać higieny?
III. Tematy prac kontrolnych
Uczeń w roku szkolnym wykonuje cztery prace kontrolne, po dwie prace w
każdym semestrze. Prace będą oceniane wg następującego kryterium:
100 % - 95 %  celujący
94 % - 74 %  bardzo dobry
73 % - 55 %  dobry
54 % - 40 %  dostateczny
39 % - 31 %  dopuszczający
poniżej 30 %  niedostateczny
4
PRACA KONTROLNA NR 1 KL.4
PRZYRODA I JEJ ELEMENTY max. 16 punktów
Za prawidłowe i całkowite wykonanie każdego zadania otrzymasz 1 punkt
1. W którym podpunkcie wymienione zostały elementy przyrody nieożywionej?
a) kamienie, chmury, bakterie, woda
b) powietrze, gwiazdy, grzyby, rośliny
c) słońce, księżyc, woda, piasek
d) góry, zwierzęta, bakterie, chmury
2. Uzupełnij zdanie.
Odżywianie, oddychanie, wydalanie, rozmnażanie się, wzrost to cechy
charakterystyczne
dla
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
3. Mikroskopu używamy do obserwacji:
a) biedronki.
b) liścia.
c) kory drzewa.
d) bakterii.
4. Uzasadnij, dlaczego do obserwacji bakterii używamy mikroskopu.
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
5. Na poniższym rysunku dopisz nazwy pozostałych kierunków.
5
6. Uzupełnij zdanie.
Widnokrąg ma zawsze kształt
...................................................................................................................
...................................................................................................................
7. Na podstawie rysunku wpisz odpowiednie kierunki.
Bydgoszcz leży na ............................................................... od Kalisza,
natomiast Kalisz leży na ................................................................ od
Bydgoszczy.
8. Wiedząc, że: Warszawa leży na północ od Radomia, natomiast A
ódz
na
południowy zachód od Warszawy, napisz nazwy tych miast przy
odpowiednich kropkach.
9. Wskaż prawidłową kolejność pór roku w Polsce.
a) jesień, lato, zima, wiosna
b) wiosna, lato, zima, jesień
c) lato, wiosna, jesień, zima
d) wiosna, lato, jesień, zima
10. Podaj datę początku wiosny i jesieni.
Wiosna ................................ Jesień ....................................
11. Dokończ zdanie.
Przesilenie letnie jest to
...........................................................................................................................
6
............................................................................................................................
............................................................................................................................
12. Zaznacz strzałką kierunek wiatru.
13. Uzupełnij tabelę.
substancja stan skupienia w temperaturze pokojowej
drewno
woda
tlen
olej
14. Określenia woda, lód, para wodna napisz przy substancji w odpowiednim
stanie skupienia.
a) ciecz  .................................................
b) ciało stałe  ...........................................
c) gaz  ...........................................
15. Nazwij przemiany, w których wyniku powstaje woda.
16. Uzupełnij zdanie.
Do obserwacji odległych ciał niebieskich używa się ogromnych lunet,
zwanych
...............................................................................................................
7
PRACA KONTROLNA NR 2 KL. 4
PRZEWODNIKI PO BLIŻSZEJ I DALSZEJ OKOLICY max. 50 pkt.
1. Podaną skalę przedstaw w postaci skali liczbowej.
1 p.
2. Na mapie w skali 1 : 1000 000 odległość między dwoma punktami wynosi 5
cm.
Ile wynosi odległość rzeczywista między tymi punktami w terenie?
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
Odległość rzeczywista wynosi ...................................
2 p.
3. Narysuj poniższy prostokąt w skali 1 : 2.
2 p.
4. Odczytaj zaszyfrowany tekst, wpisując w miejsca kropek odpowiednie słowa.
Wchodzimy na ............................................. . Środkiem biegnie
............................................ . Przechodzimy przez
............................................ .
Po prawej stronie rozciągają się ............................................. .
Dochodzimy do
............................................. .
5 p.
8
5. a) Uzupełnij zdania, wpisując w miejsca kropek słowa  małe lub  duże .
Na planach przedstawia się .............................. obszary.
Skale na planach są .............................., np. 1 : 100, 1 : 10 000.
b) Dokończ zdanie.
Górna ramka planu, mapy wskazuje zawsze kierunek
........................................ .
4 p.
6. Zaznacz znakiem  x właściwe dokończenie zdania.
Wysokość względną mierzymy:
a) od poziomu morza.
b) od szczytu wzniesienia.
c) od podnóża wzniesienia.
d) od wierzchołka wzniesienia. 1 p.
7. Na rysunku przedstawiono wzniesienie o dwóch wierzchołkach.
Podaj wysokość bezwzględną punktu A ........................................
Oblicz wysokość względną punktu B ........................................ 2 p.
8. Oblicz wysokość względną wzniesienia, jeśli jego szczyt ma wysokość 352 m
n.p.m., a podnóże znajduje się na wysokości 220 m n.p.m.
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
Wysokość względna wzniesienia wynosi ........................................ . 2 p.
9. Za pomocą poziomic narysuj pagórek o stoku łagodnym od wschodu i
stromym od zachodu oraz dolinę.
a) pagórek
9
b) dolina
4 p.
10. Odczytaj wysokość bezwzględną punktu B i napisz, jaką formę terenu
przedstawia ten rysunek poziomicowy.
a) Wysokość punktu B wynosi ........................................ .
b) Rysunek poziomicowy przedstawia ........................................ .
2 p.
11. Na mapie hipsometrycznej formy terenu oznaczone są barwami.
Uzupełnij tabelę.
Formy terenu Wysokość n.p.m. Barwy na mapie
0 300 m n.p.m.
wyżyny
brązowa
poniżej poziomu morza
4 p.
10
12. Na mapie konturowej Polski wpisz nazwy wskazane poniżej.
a) nazwy państw graniczących z Polską: Niemcy, Białoruś,
b) nazwy krain geograficznych: Pojezierze Pomorskie, Sudety,
c) nazwy rzek: Wisła, Warta,
d) nazwy miast: A
ódz
, Poznań,
e) nazwę miejscowości, w której mieszkasz. 9 p.
13. Spośród poniższych nazw wybierz i odpowiednio wpisz do tabeli.
pałka wodna, mewy, kosodrzewina, wydmy, czapla siwa, mikołajek
nadmorski, niedz
wiedzie, bobry, kozice
Krajobraz górski Krajobraz nadmorski Krajobraz pojezierny
......................................... ......................................... .........................................
......................................... ......................................... .........................................
......................................... ......................................... .........................................
9 p.
14. Dzieci przysłały listy z wakacji. Rozpoznaj, w jakich miastach przebywały.
a) Z trzydziestego piętra Pałacu Kultury i Nauki podziwiałam miasto. Byłam
w A
azienkach i Wilanowie. Pod kolumną Zygmunta spotkałam koleżankę.
Magda
Magda była w ........................................ .
b) Jestem w mieście portowym. Spod fontanny Neptuna rozpocząłem
wędrówkę po Długim Targu. Na Westerplatte płynąłem statkiem.
Daniel
11
Daniel był w ........................................ .
c) Jest tu wiele kopalń i hut. Powietrze zanieczyszczone, dużo dymów i
sadzy. Na ulicach spotykam górników w świątecznych mundurach. Miasto
jest stolicą regionu.
Tomek
Tomek był w ........................................ .
3 p.
12
PRACA KONTROLNA NR 3 KL. 4
TAJEMNICE CIAA
A max. 35 pkt.
1. Wymienione składniki odżywcze połącz liniami z pokarmami, w których one
występują.
białka jabłko
cukry smalec
tłuszcze wędliny
witaminy czekolada 2 p.
2. Wymienione pokarmy wpisz w odpowiednie rubryki tabeli.
masło roślinne, jaja, fasola, smalec, słonina, papryka, wołowina, pomidor,
boczek, marchew
Pokarmy pochodzenia roślinnego Pokarmy pochodzenia zwierzęcego
......................................................................... .........................................................................
......................................................................... .........................................................................
......................................................................... .........................................................................
......................................................................... .........................................................................
......................................................................... .........................................................................
5 p.
3. Zaznacz znakiem  x zdanie fałszywe.
a) Proces wymiany gazowej zachodzi poprzez układ oddechowy.
b) Właściwym organem wymiany gazów są płuca.
c) Wdychane powietrze zawiera tylko dwutlenek węgla.
d) W oddychaniu wyróżniamy dwie fazy: wdech i wydech. 1 p.
4. Oznacz literą P zdanie prawdziwe, a literą F zdanie fałszywe.
a) Rośliny pobierają energię ze słońca. ..........
b) Podczas biegania traci się mało energii. ..........
c) Organizm zużywa spożywany pokarm do wzrostu i rozwoju. ..........
d) Górnicy podczas swojej pracy zużywają mało energii. ..........
2 p.
5. Przeczytaj uważnie zdania i wybierz właściwe odpowiedzi, podkreślając TAK
albo NIE.
a) Mięśnie są przytwierdzone do kości za pomocą więzadeł. TAK NIE
b) Szkielet zbudowany jest z kości. TAK NIE
c) Układ mięśniowy tworzą mięśnie i kości. TAK NIE
13
d) Układ nerwowy tworzą: mózg, rdzeń kręgowy i nerwy. TAK NIE
2 p.
6. Zaznacz znakiem  x , które z wymienionych zajęć nie sprzyja zdrowemu
trybowi życia.
a) jazda na rowerze
b) palenie papierosów
c) spacer po parku
d) uprawianie sportu 1 p.
7. Zaznacz na schemacie płuca i tchawicę.
2 p.
8. Uzupełnij schemat, wpisując w odpowiednie miejsca: tlen i aktywność
fizyczna.
4 p.
14
9. Zaznacz na schemacie przełyk, jelito cienkie i żołądek.
3 p.
10. Uzupełnij zdania.
Pierwszy etap trawienia pokarmów odbywa się w ......................
................................... .
W żołądku pokarm ulega rozkładowi przez ..............................
..................................... .
Niestrawione resztki pokarmu wędrują do jelita ....................................... .
3 p.
11. Znaczenie słowa wegetarianizm znajdziesz w:
a) Encyklopedii muzyki.
b) Podręczniku Przyroda dla kl. IV.
c) Encyklopedii zdrowia.
d) Odpowiedzi b) i c) są prawidłowe.
1 p.
12. Wymień główne składniki odżywcze.
a) ......................................................
b) ......................................................
c) ......................................................
d) ......................................................
2 p.
13. Podkreśl te zasady, które odnoszą się do prawidłowego odżywiania się.
a) Spożywanie produktów zawierających duże ilości sztucznych barwników i
aromatów.
b) Dobór produktów żywnościowych.
c) Zaplanowanie kolejnych posiłków.
d) Jedzenie dużych ilości słodyczy.
2 p.
14. Zaznacz znakiem  x zestaw, w którym wymieniono substancje organiczne.
a) woda, białka, cukry
b) białka, cukry, tłuszcze
c) witaminy, sole mineralne, tłuszcze
d) woda, tłuszcze, witaminy 2 p.
15
15. Uzupełnij zdania.
Niedobór witaminy D jest przyczyną powstawania groz
nej choroby, zwanej
................. .
Zajady pojawiające się w kącikach ust to efekt braku witaminy .................. .
Świeże warzywa i owoce zawierają dużo witaminy .................. .
3 p.
16
PRACA KONTROLNA NR 4 KL.4
ŻYCIE NA ZIEMI max. 20 pkt.
Za każdą prawidłowo wykonaną odpowiedz
otrzymasz 1 lub 2 punkty.
1. Podane nazwy zbiorników wodnych wpisz do odpowiednich rubryk tabeli.
morze, rzeka, staw, jezioro, ocean.
Wody słodkie Wody słone
.................................................................. ..................................................
.................................................................. ...........................................................
.................................................................. ...........................................................
2. Wybierz i zaznacz prawidłowe stwierdzenie.
a) Na Ziemi jest więcej wody słodkiej niż słonej.
b) Na Ziemi jest więcej wody słonej niż słodkiej.
c) Na Ziemi jest tyle samo wody słodkiej co wody słonej.
3. Podaj 3 przykłady zwierząt żyjących w wodzie.
a) ...................................... b) ...................................... c)
......................................
4. Zaznacz na rysunku strzałkami i podpisz 3 przystosowania ryby do życia w
wodzie.
17
5. Na poniższym schemacie wpisz nazwy zaznaczonych odcinków biegu rzeki.
6. Uzasadnij, dlaczego na lądzie świat organizmów jest bardziej zróżnicowany
niż w wodzie.
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
.............................................................................................................................
..............................................................................................................................
.............................................................................................................................
2 p.
7. Zdjęcia przedstawiają różne przykłady środowisk lądowych. Podpisz je.
................................. ................................. .................................
8. Wybierz jedno ze środowisk lądowych przedstawionych powyżej i w 2 3
zdaniach opisz panujące w nim warunki.
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
.............................................................................................................................
18
9. Napisz, w którym z poznanych przykładów środowiska lądowego można
spotkać przedstawione na zdjęciach organizmy.
......................... .............................. .................................
10. W lesie wyróżnia się kilka warstw roślinności. Nazwij warstwy wskazane na
rysunku.
warstwa: ...........................................................................
roślina: .............................................................................
zwierzę: ...........................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
warstwa: ...........................................................................
roślina: .............................................................................
zwierzę: ...........................................................................
..........................................................................................
...............................................................................................................................
2 p.
11. W lesie żyje wiele roślin i zwierząt. Wybierz z ramki i napisz przy
zaznaczonych na rysunku w poprzednim zadaniu warstwach lasu po 1
przykładzie występujących w nich roślin i zwierząt.
świerk, paproć, leszczyna, dzięcioł, jeleń, jeż, mech,
dżdżownica
12. Odpowiedz na pytanie.
Dlaczego pod jodłą nigdy nie znajdziesz całej szyszki?
............................................................................................................................
............................................................................................................................
19
13. Jak powinniśmy zachowywać się w lesie? Podaj 3 zasady właściwego
zachowania.
a)
............................................................................................................................
b)
............................................................................................................................
c)
............................................................................................................................
14. Podczas spaceru w lesie zauważyłeś pożar. Zaznacz numer telefonu, pod
który zadzwonisz, aby zawiadomić Straż Pożarną.
998 999 997
15. Ponumeruj od 1 do 3 kolejne etapy powstawania gleby.
osiedlanie się drobnych organizmów
wietrzenie skał
wnikanie szczątków organicznych w głąb skały
16. Wśród niżej wymienionych roślin rosnących na polu podkreśl chwasty.
owies, chaber, pszenica, ziemniaki, mak polny
17. Zaznacz poprawny łańcuch pokarmowy.
a) mysz zboże myszołów
b) zboże mysz myszołów
c) myszołów zboże mysz
18. Na pewnym polu uprawnym organizmy utworzyły następujący łańcuch
pokarmowy:
ziemniak stonka ziemniaczana bażant
Napisz, jakie byłyby skutki, gdyby na tym polu zabrakło bażantów.
............................................................................................................................
............................................................................................................................
................................................................................................................................
20