Spostrzeganie
Zajęcia 4
Psychologia Poznawcza
Ewa Magier
Podstawowe pojęcia: Bodziec dystalny/proksymalny
Bodziec proksymalny
Bodziec dystalny
Bodziec dystalny: dowolny bodziec poza organizmem oddziałujący na nasze
zmysły
Bodziec proksymalny:bodziec wynikający z działania bodz
ca dystalnego na
narządy zmysłu; rzut na siatkówce, pomniejszony i odwrócony w stosunku do
rzeczywistości
1
Ró\
nica między wra\
eniem a spostrze\
eniem
" Wra\
enie
- odzwierciedlenie elementarnych cech/pojedynczych
właściwości (np.barwa obiektu,ton dz
więku)
zarejestrowanych w wyniku odbioru danych
sensorycznych .
- powstaje na etapie kodowania
- dochodzi do aktywizacji receptora sensorycznego
- przekaz od zmysłów do mózgu
inaczej:
- Powstaje w wyniku procesu podczas którego, zmysły
wyławiają wizualne, słuchowe lub inne bodz
ce i
transmitują je do mózgu.
- Jest to sensoryczna informacja która została
zarejestrowana w mózgu ale nie została zinterpretowana.
Ró\
nica między wra\
eniem a spostrze\
eniem
" Spostrze\
enie
- powstaje na etapie odkodowania wra\
eń
- Jest: efektem procesu spostrzegania
- sensowna organizacja poszczególnych wra\
eń
- wybór, porządkowanie, interpretacja informacji
nadchodzących od narządów zmysłów
Inaczej
- Percepcja to: proces w którym informacja
zmysłowa/sensoryczna (czyli wra\
enie) jest aktywnie
organizowana i interpretowana
2
Spostrzeganie
Proces odgórny
Proces oddolny
(1) Stałość(i)
(1) Rejestracja wra\
eń
spostrzegania
(2) Spostrzeganie głębi
(2) Nastawienia
(3) Detektory cech
(4) Kontekst
(3) Złudzenia i błędy
percepcji
Proces oddolny: detektory cech
Grupy komórek
zwojowych (ale równie\
poza
światło
siatkówka
siatkówką) odpowiedzialne
za detekcję
Nerw wzrokowy
poszczególnych
Kom. zwojowe
własności bodz
ców
Kom. dwubiegunowe
Wysoka specjalizacja :
Czopki
Reagowanie na odmienne
cechy, np.:tylko na linie
Pręciki
pionowe; tylko na ruch
obiektu.
3
Percepcja jako proces oddolny
Wskazówki monokularne
" Porównania względnej pozycji
Gdy jeden obiekt zasłania częściowo widok innego obiektu, spostrzegasz
obiekt częściowo zasłonięty jako dalszy (złudzenie Kanizsy)
" Perspektywa liniowa
Linie równoległe, które wiadomo , \
e sa w takiej samej odległości jawią
się jako zbli\
ające wraz ze zwiększającym się dystansem
" Relatywny rozmiar
Większe obiekty spostrzegane sa jako bli\
sze do obserwatora, mniejsze
jako będące dalej
" Powierzchnia (texture gradient)
Bliskie obiekty jawia się jako kontrastowo zdefiniowane , obiekty które sa
blisko siebie ale w duzej odleglosci od obserwatora jawia się jako
postepująco wygładzone, zamazane, rozmyte
" Perspektywa atmosferyczna
Obiekty w dali maja niebieskawy odcień i jawią się jako bardziej
zamazane/nieostre ni\
te na wyciagnięcie ręki
Co widzi umysł co widzą zmysły?
Trapezy?
Schodki?
Wra\
enie głębi,
interpretacja
4
Proces odgórny: 1) Stałości percepcyjne:
" Stałość: gdy spostrze\
enie obiektu nie ulega zmianie mimo
zmian warunków i zmian bodz
ca proksymalnego.
" Stałość mo\
liwa dzięki doświadczeniu i dane umysłowe
(odwoływanie się do trwałych reprezentacji
umysłowych)
" Dzięki stałościom umysł  widzi co innego ni\
zmysły :&
(patrz poprzedni slajd)
" Stałości: wielkości/kształtu/barwy/jasności
" Np. kształt obiektu pozostaje stały nawet jeśli wzór na
siatkówce zale\
y od kąta z którego obiekt jest widziany)
Inaczej:
Stałość percepcyjna
Tendencja to spostrzegania obiektu jako utrzymującego stałe
własności (wielkości, kształtu, jasności, koloru pomimo
następujących ró\
nic w odległości, kącie widzenia i oświetleniu.
STAA
OŚĆ KSZTAA
TU
Spostrzeganie obiektu jako
niezmiennego w kształcie pomimo
zmian wra\
enia na siatkówce
uzyskanego zmianą kąta widzenia.
5
Proces odgórny: Efekt kontekstu.
Plastyczna zmienność w rozpoznawaniu wzorca
" Ten sam fizyczny bodziec mo\
e być interpretowany odmiennie.
Wykorzystujemy wskazówki sytuacyjne aby rozstrzygnąć
dwuznaczność.
Proces odgórny spostrzegania:
złudzenia i błędy percepcji
(1)Uprzednia wiedza i (2)wcześniejsze
przygotowanie umysłu mo\
e zniekształcać
sposób widzenia obiektów (ich interpretację)
6
Proces odgórny spostrzegania:
złudzenia i błędy percepcji
Stałość wielkości:
Spostrzeganie obiektów jako takich samych co do
wielkości nawet wówczas gdy się oddalają.
Efektem utrzymywania stałości wielkości mo\
e być:
Zniekształcenie
Stałość wielkości: Spostrzeganie obiektów jako takich samych
co do wielkości nawet wówczas gdy się oddalają.
Efektem utrzymywania stałości wielkości mo\
e być: Zniekształcenie
Zniekształcenie w wyniku stosowania strategii poznawczej: kontrastowania wielkości
7
Gotowość percepcyjna
" W tworzeniu spostrze\
eń istotną rolę odgrywa proces
poszukiwania kategorii do której najlepiej pasująca napływające
dane sensoryczne (kategoryzacja percepcyjna/konceptualna)
" Gotowość percepcyjna: łatwość wykorzystywania określonej
kategorii pamięciowej (reprezentacji trwałej) do danego materiału
percepcyjnego.
" Gotowość mo\
na zwiększać np. poprzez nastawienia:
Kategoryzacja
Konceptualna: nabyta wiedza abstrakcyjna
Percepcyjna: ocenianie
umo\
liwia zidentyfikowanie abstrakcyjnych
kategorialnej to\
samości
cech i relacji, które stanowią podstawę łączenia
jakiegoś obiektu na
w jedna kategorię obiektów percepcyjnie
podstawie cech danych
ró\
nych
bezpośrednio
Redukowanie ró\
norodności
" Kategoryzowanie jako proces główny w
spostrzeganiu
" W koncepcji konstruktywistycznej
przyporządkowujemy spostrze\
enia do
kategorii;
" Homomorfizm: odmienne bodz
ce
traktowane jako przynale\
ne do jednej
kategorii
8
Teorie spostrzegania
Ekologiczna
Teorie strukturalne Teorie identyfikacji obiektów
asocjacyjna Gestalt
Teoria wzorców Teoria cech
(schematów)
Koncepcja geonów
Identyfikacja obiektu: odwołanie do cech
Geony: trójwymiarowe bloki na podstawie których system
poznawczy interpretuje ka\
dy obiekt trój-wymiarowy.
Identyfikacja obiektów poprzez detekcję ich geometrycznych
komponentów strukturalnych (geonów)
Problem nierozstrzygnięty: nie da się niektórych obiektów spostrzegać
w odniesieniu do geonów: np. pla\
a, morze, krzak
9
Koncepcja ekologiczna
" Spostrzeganie bezpośrednie
" Procesy percepcyjne są uruchamiane w
całości przez bodz
ce zewnętrzne
" Wystarczające informacje zawarte są w
bodz
cach aby spostrzegać zło\
oność świata
" Zbędne jest anga\
owanie wy\
szych
procesów poznawczych, wnioskowania czy
wiedzy o świecie.
10