Roczniki Naukowe Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki w SupraS
lu - 2006
49
Nabór i selekcja w piłce nożnej
Cezary Łaski
Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego i Turystyki w SupraS
lu
Wprowadzenie do problematyki selekcj pozycji fizycznych i psychicznych wyższych od S
redniej lub
w piłce nożnej pojęcia  talent . specjalnych predyspozycji sportowych. Należy pamiętać,
że w poszczególnych dyscyplinach występuje inna hierar-
Słowo  talent (łac. talentum, z gr. talauton): chia czynników składających się na pojęcie talentu. W spor-
1/ Wybitne zdolnoS
ci w jakiejS
dziedzinie. tach cyklicznych pierwsze miejsce zajmuje  wytrzymałoS
ć,
2/ Człowiek obdarzony zdolnoS
cią twórczą, uzdolniony. w gimnastyce i szermierce  koordynacja, w podnoszeniu
3/ Niezwykła, nieprzeciętna zdolnoS
ć twórcza, wybitne ciężarów i sportach walki  siła, w sportowych grach zespo-
uzdolnienia do czegoS
. Niepospolity, wybitny, samorodny, łowych  postrzeganie zmieniających się sytuacji i podejmo-
wrodzony talent. wanie odpowiednich decyzji. Charakteryzując utalentowane-
go sportowca, można powiedzieć, że:
Selekcja talentów sportowych należy do najbardziej kon- - rozwija lepiej swoje możliwoS
ci pod wpływem bodx
ców
trowersyjnych i zarazem najważniejszych problemów nauki treningowych, gdyż pod wpływem prawie identycznych ob-
i praktyki sportowej. Działanie to polega na wyborze, na ciążeń osiąga lepsze rezultaty od swoich rówieS
ników,
podstawie cech istniejących lub przewidywanych, tych osob- ponieważ jego reakcja na bodx
ce treningowe była większa,
ników, którzy mogą być obdarzeni szczególnymi predyspo- - reaguje lepiej na intensyfikacje treningu i zawody spor-
zycjami do uprawiania danej dyscypliny sportu. Jest więc pro- towe. Obciążenia powinny być indywidualizowane,
cesem, w którym za pomocą odpowiednich metod wybierane bowiem osobnicy utalentowani mogą być szybciej obcią-
są osoby o szczególnych uzdolnieniach do uprawiania spor- żeni intensywniejszym treningiem,
tu. Na pojęcie uzdolnienia sportowego składa się zespół wszel- - uczy się szybko techniki sportowej i w twórczy sposób
kich możliwoS
ci indywidualnych o podłożu: rozwija opanowane już umiejętnoS
ci,
- jest w stanie sprostać zadaniom w sytuacjach nieprzewi-
- motorycznym dywalnych oraz rozwiązuje swoje problemy w sposób
- morfologicznym indywidualny (jest to szczególnie ważne w sportach wal-
- fizjologicznym ki oraz w grach zespołowych),
- psychicznym. - stosunkowo wczeS
nie rozumie piękno i wartoS
ci sportu,
współpracuje z trenerem. Jest uparty i pilny w wykony-
Sprzyjają one istotnie efektywnoS
ci treningu i walki waniu swoich obowiązków nawet wtedy, gdy pojawią się
sportowej w okreS
lonej dyscyplinie sportu. Poszukiwanie ta- trudnoS
ci.
lentu jest kontynuowane w procesie treningowym. Oprócz cech
indywidualnych w selekcji bierze się pod uwagę także inne
czynniki, takie jak: sympatia do nauczyciela lub trenera, wpływ
przyjaciół, rodziców, dostępnoS
ć S
rodków treningowych,
które mogą sprawić, że młodzi ludzie będą bardziej zaintere-
sowani konkretną dyscypliną sportu. Talent jest wynikiem S
ci-
słego współdziałania czynników endogennych oraz egzogen-
nych. WS
ród pierwszych z nich wymienia się: cechy motoryczne,
antropometryczne, zdolnoS
ci adaptacyjne, czynniki psycho-
logiczne, itd. Najważniejszym czynnikiem egzogennym jest
trening. Jednym z założeń selekcji jest wybieranie utalento-
wanych jednostek na podstawie pomiaru cech, które są sto-
sunkowo stabilne w przebiegu rozwoju. Ważne jest także prze-
widywanie dalszego rozwoju poszczególnych cech w oparciu
o wyniki osiągnięte w wieku młodzieńczym (np. kondycja
wzrostu). W sumie literatura na temat selekcji sportowej wska-
zuje na jej złożony charakter, podkreS
lając, że oprócz moto-
ryki oraz dziedziczenia uwarunkowanych cech konstytucjo-
nalnych uwzględnić należy także parametry o charakterze
społecznym, pedagogicznym i etycznym. Potocznie mówi się,
że utalentowany sportowiec cechuje się kompleksem predys- Ryc.1. Predyspozycje i ważniejsze wyznaczniki w naborze i selekcji
Roczniki Naukowe Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki w SupraS
lu - 2006
50
Reasumując powyższe rozważania, podkreS
lić należy je- dyspozycje wytrzymałoS
ciowe oraz cechy psychiczne,
den aspekt selekcji. Aby znalex
ć utalentowanego sportowca, - kompleksowe badania stanu zdrowia,
każda selekcja powinna kierować się racjonalnymi kryteria- - ocena wyników w nauce,
mi oceny, których spełnienie decydować będzie o dalszej ka- - ocena wieku biologicznego,
rierze sportowej. - stan warunków socjalno  bytowych,
- ocena zainteresowania sportowego.
Zagadnienia naboru i selekcji
Rozważania ogólne Drugi etap to selekcja właS
ciwa jednostek najbardziej
uzdolnionych o szczególnych predyspozycjach sprawnoS
cio-
Szerokie rozumienie naboru i selekcji uwzględnia ocenę wych i anatomicznych. W czasie dokonywania selekcji wła-
przydatnoS
ci danego osobnika do danej specjalnoS
ci i wy- S
ciwej należy przeprowadzić próby i badania, oceniając po-
znacza perspektywy jego rozwoju. Wyższa oznacza wybór za- ziom cech stabilnych i niestabilnych. Poza tym winny być
wodnika przygotowanego do podjęcia walki sportowej w ra- uwzględniane następujące badania i próby:
mach okreS
lonej koncepcji strategicznej i faktycznej. Aktualnie
najistotniejszym zadaniem jest stworzenie odpowiedniej płasz- - kompleksowe badania stanu zdrowia,
czyzny dla merytorycznych dyskusji nad opracowaniem i wdro- - ocena wyników w nauce,
żeniem unormowanego systemu naboru i selekcji głównie - ocena wieku biologicznego,
w odniesieniu do dwóch pierwszych etapów szkolenia wszech- - ocena wyników sportowych,
stronnego i ukierunkowanego. - ocena podstawowych cech osobowoS
ci (aktywnoS
ć, pra-
Przez nabór rozumiemy pewien system działań organi- cowitoS
ć, obowiązkowoS
ć),
zacyjnych mających na celu wybranie na drodze selekcji chłop- - pomiar sprawnoS
ci specjalnej i ogólnej przy pomocy
ców posiadających optymalne warunki do osiągnięcia wyso- testów i sprawdzianów.
kich wyników sportowych.
Natomiast selekcja jest pojęciem obejmującym szereg za- Trzeci etap obejmuje selekcję specjalistyczną i jest zwią-
gadnień pomiarowo  metodycznych. Celem selekcji jest usta- zany ze szczególnym okreS
leniem predyspozycji związanych
lenie możliwie wymiernych parametrów charakteryzujących ze specyficznymi wymaganiami danej dyscypliny sportu.
przydatnoS
ć zawodnika do następnego etapu szkolenia i po- Dotyczy ona zawodników po około 4  5 letnim okresie
zwalających na prognozowanie jego przyszłych wyników. Se- szkolenia i otwiera etap szkolenia specjalistycznego.
lekcja (jako proces dynamiczny) nie polega na bezwzględnej Centralnym i najistotniejszym z punktu widzenia prakty-
eliminacji kandydatów i doborze innych na podstawie wąskich, ki treningowej zagadnieniem z obszaru selekcji jest kwestia
bo odnoszących się do danej specjalizacji kryteriów i wskax
- kryteriów. Na dzień dzisiejszy pochodzą one z następujących
ników. Selekcja jest więc zjawiskiem ciągłym, związanym obszarów:
oprócz naboru z przebiegiem procesu szkolenia i walki spor-
towej, przy czym jej kryteria zmieniają się i zaostrzają w - budowa somatyczna  wielkoS
ć ciała, ciężar, wysokoS
ć,
miarę wzrostu zaawansowania. Tradycyjny podział selekcji - uzdolnienia ruchowe, które tworzą zespół właS
ciwoS
ci de-
uwzględnia selekcję naturalną (samoistną) i sztuczną (zorga- cydujących o łatwoS
ci nauczenia się ruchów i złożonych
nizowaną). elementów techniki,
Selekcja naturalna polega na stopniowym rozwijaniu pre- - predyspozycje psychiczne  odpornoS
ć psychiczna, moty-
dyspozycji sportowych przez samodzielnie podjęty trening, wacja, mobilizacja, poczucie odpowiedzialnoS
ci,
aż do udziału w różnego rodzaju zawodach. W tej selekcji kry- - wynik sportowy  jest najbardziej kompleksowym wskax
-
je się niebezpieczeństwo wyeliminowania utalentowanych za- nikiem poziomu oraz rozwoju sportowego danego zawod-
wodników rezygnujących z uprawiania sportu wskutek pierw- nika.
szych niepowodzeń sportowych.
Selekcja zorganizowana polega na wyborze i kwalifi- Nabór i selekcja w Polsce
kowaniu zainteresowanych osobników obdarzonych specy-
ficznym zespołem cech do okreS
lonych dyscyplin sportu. Niesłabnąca i olbrzymia popularnoS
ć piłki nożnej oraz
Ten rodzaj selekcji wymaga uwzględnienia cech, które mają surowa ocena wyników uzyskiwanych przez czołowe kluby
duże znaczenie dla wyniku sportowego w konkretnej dyscy- i reprezentacje państwowe stawiają trudne zadania przed za-
plinie sportu. Dokonuje się jej na podstawie badań komplek- wodnikami, trenerami i działaczami.
sowych, ocen i obserwacji. Nowoczesna piłka nożna wymaga wszechstronnego
Pierwszym etapem jest selekcja wstępna, zwana też na- przygotowania psychomotorycznego zawodnika jak również
borem  jest ważnym etapem całego procesu selekcji, umiejętnoS
ci i różnorodnych działań taktyczno technicznych.
gdyż prawidłowo przeprowadzony nabór w dużym stopniu de- Jednakże ich realizacja i prowadzenie zależy od własnego
terminuje przebieg procesu szkoleniowego oraz uzyskanie wy- doboru osobników. Racjonalny dobór zawodników do gry wy-
sokich wyników sportowych. W czasie naboru  selekcji wstęp- maga okreS
lenia cech adekwatnych dla danego poziomu mi-
nej musimy uwzględnić wiele cech, takich jak: strzostwa sportowego jak również kryterium ich pomiarów.
Jedną z pierwszych prób opracowania testu sprawnoS
ci
- wzrost, długoS
ć kończyn, tułowia, stopy, rozpiętoS
ć dło- psychofizycznej przeprowadzono w Polsce na terenie woje-
ni, predyspozycje koordynacyjne i szybkoS
ciowe, pre- wództwa gdańskiego - obecnie pomorskiego. SpoS
ród wielu
Roczniki Naukowe Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki w SupraS
lu - 2006
51
walorów, jakie powinien posiadać piłkarz wyłoniono 15 i po- Przy próbach z zakresu cech fizycznych i technicznych
dzielono je na trzy grupy (po 5 wybranych cech): oparto się na wzorach testów (INKF, odznak młodzieżowych
PZPN) i na próbach na kółka olimpijskie.
1/ Cechy fizyczne - szybkoS
ć Po rozesłaniu instrukcji do trenerów otrzymano następu-
- zwinnoS
ć jące wyniki (okręg gdański):
- skocznoS
ć
- wzrost
- ciężar ciała
2/ Cechy techniczne - uderzenia piłki do celu
- prowadzenie piłki nogami
- żonglerka w ruchu
- uderzenie na odległoS
ć
- prowadzenie piłki głową
3/ Cechy psychiczne - refleks
- inteligencja (pojętnoS
ć i prawidłowoS
ć
rozumowania)
Razem badanych 63 chłopców.
- prawidłowa ocena sytuacji
- zdolnoS
ć przewidywania
- podejmowanie decyzji
W celu ustalenia listy rankingowej wymienionych cech Innym testem stosowanym zarówno przy naborze i se-
rozesłano do trenerów piłkarskich z okręgu gdańskiego, lekcji jest test w opracowaniu J. Talagi.
obecnie pomorskiego, ankiety z proS
bą o przyznanie dla ko- Celem próby jest obiektywne stwierdzenie specjalnych
lejnych 15 cech odpowiedniej iloS
ci punktów przy założeniu, umiejętnoS
ci ruchowych chłopców, którzy wykazują zainte-
że na wszystkie cechy mają do dyspozycji 100 punktów. resowanie piłką nożną. Próba składa się z następujący elemen-
Na podstawie uzyskanych wyników obliczono S
rednią war- tów: żonglerka nogą, żonglerka głową, prowadzenie piłki,
toS
ć dla poszczególnych cech: strzał na bramkę, rzuty piłki na odległoS
ć, doS
rodkowanie do
celu, gry uproszczonej.
1. uderzenie piłką do celu 8,6 Innym testem stosowanym przy naborze jest test spraw-
2. szybkoS
ć 8,0 noS
ci piłkarzy:
3. refleks 8,0
4. prowadzenie piłki nogą 8,0 PROWADy
 DRYBLUJ - STRZELAJ
5. inteligencja 7,8
6. zwinnoS
ć 6,7 W roku 2004 literatura piłkarska zawierała wiele dosko-
7. skocznoS
ć 6,6 nałych opracowań testów stosowanych przy selekcji. Ponad-
8. podejmowanie decyzji 6,4 to każdy trener posiada wypracowane testy opracowane na
9. wzrost 6,3 podstawie swego doS
wiadczenia, zdobyte na kursach oraz kon-
10. żonglerka w ruchu 6,0 ferencjach piłkarskich organizowanych w kraju oraz za gra-
11. uderzenie piłki na odległoS
ć 5,8 nicą. Wyszukiwanie talentów piłkarskich i organizacja spor-
12. prowadzenie piłki głową 5,8 tu utalentowanej młodzieży w Polsce dostosowana jest do
13. zdolnoS
ć oceny sytuacji 5,6 warunków i realnych możliwoS
ci istniejących w kraju i opie-
14. ciężar zawodnika 5,2 ra się na dwóch głównych filarach:
15. zdolnoS
ć przewidywania 5,2
- szkolnym szkoleniu sportowym UKS
- szkoleniu klubowym.
Następnie przystąpiono do okreS
lenia skali cech dla po-
szczególnych grup. Za ocenę wyników przyjęto stopniowa- Uzupełnieniem organizacji szkolenia tych dwóch filarów
nie notami od 0 do 5: jest:
bardzo dobra - 5 - szkolenie regionalne (okręgowe i makroregionalne)
dobra - 4 - szkolenie centralne.
zadowalająca - 3
dostateczna - 2 Poniżej zostaje przedstawiony model struktury organiza-
mierna - 1 cyjnej szkolenia w Polsce mający na celu wyłonienie jak naj-
niedostateczna - 0 większej iloS
ci talentów w piłce nożnej.
Roczniki Naukowe Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki w SupraS
lu - 2006
52
footballu i trwa do 8 roku życia. Oparta jest głównie na
SZKOŁY KLUBY
grze bez większych ograniczeń przepisów. Następny etap to
 faza wstępna . Obejmuje ona chłopców w wieku 9  12 lat.
W każdym regionie, w którym są 4 departamenty prowadzo-
ny jest turniej Coca  Coli (gra 7 x 7 na połowie boiska przy
1. Klasy sportowe 1. Stowarzyszenia Kultury Fizycznej
małych bramkach). Podczas turnieju prowadzone są testy tech-
2. Szkoły Mistrzostwa Sportowego 2. Sportowe Spółki Akcyjne
3. Niepubliczne SMS 3. LZS-y
4. Uczniowskie Kluby Sportowe 4. Prywatne Kluby Sportowe niki (żonglerka, szybkoS
ci, widzenie peryferyczne). Najzdol-
5. Międzyszkolne Kluby Sportowe 5. R
rodowiskowe Kluby Sportowe
6. Męskie OS
rodki Szkolenia
niejsi zawodnicy trafiają do reprezentacji regionu. Dalszą gru-
Piłkarskiego
pę, tzw.  przed uformowaniem stanowią chłopcy 13  15
lat. Reprezentacje regionów uczestniczą w rozgrywkach
13-latków. Spotykają się oni na 7 dni i z grupy 300 chłop-
ców wybiera się 60 zawodników do reprezentacji Francji
Okręgowe Związki Sportowe
Szkolenie regionalne
w tej kategorii wiekowej. Od wieku 13 lat przez grupę 14-
15-latków najzdolniejsi tworzą Kadrę Francji. Grupa 60 chłop-
Polskie Związki Sportowe ców w wieku 15 lat zgrupowana jest w trzech szkołach, w któ-
Polski Komitet Olimpijski
Szkolenie Centralne
rych przez 5 godzin wychowania fizycznego prowadzone są
codziennie specjalistyczne zajęcia treningowe. Następna
Ryc. 2. Model struktury organizacyjnej szkolenia w Polsce.. grupa wiekowa tzw.  formowani obejmuje chłopców
16-letnich. Najzdolniejsi piłkarze z wysokimi wynikami w na-
uce trafiają do trzyletniej szkoły sportowej. W osobnej klasie
Nabór i selekcja w innych krajach kluby wybierają najlepszych piłkarzy, którzy w niedługim cza-
sie przechodzą na zawodowstwo.
Problem naboru i selekcji oraz ustalenie kryteriów nabo-
ru zawodników uzdolnionych ruchowo do piłki nożnej jest za- Holandia. Jedną z najbardziej interesujących propozycji,
gadnieniem nurtującym nie tylko naszych teoretyków i prak- jeS
li chodzi o pracę szkoleniową i selekcję zawodników do
tyków w Polsce. W grupie państw europejskich szczególnie piłki nożnej prowadzi holenderski klub  Ajax Amsterdam.
interesujący jest model selekcji oraz szkolenia w Czechach. Jego niezwykłoS
ć polega między innymi na tym, że pierwszy
zespół regularnie zasilany jest wychowankami z własnej szkół-
W Czechach nabór organizuje się w wieku 6 lat. Stosowane ki piłkarskiej. Nabór odbywa się w wieku 9-11 lat (na zasa-
są następujące kryteria: dzie odbierania największych talentów innym klubom. Z te-
go można wywnioskować, że nabór wstępny do szkolenia
1. Kryteria ogólne  stan zdrowia, zainteresowanie piłką noż- odbywa się orientacyjnie, trochę wczeS
niej o 1-3 lata. Mając
ną, zgoda rodziców. na uwadze stałe podnoszenie poziomu sportowego dla wła-
2. Kryteria sprawnoS
ci ogólnej  skok w dal z miejsca, bieg snych drużyn, zespoły  Ajaxu grają wszystkie mecze z ze-
na 50 m, test Coopera, tor przeszkód, szybkoS
ć uczenia społami występującymi w wyższej klasie rozgrywkowej (nie
się reakcji powysiłkowej. zwracając uwagi na początkowe wyniki sportowe). Każdy
3. Kryteria sprawnoS
ci specjalnej  małe gry efektywne, zespół młodzieżowy znajduje się pod opieką dwóch trene-
podanie piłki po ziemi, uderzenia na odległoS
ć, przyjęcie rów, z których jeden zajmuje się treningiem piłkarskim, dru-
piłki. gi zaS
treningiem ogólnorozwojowym. Od 11 roku życia
młodzieżą zajmuje się trener posiadający licencję trenera za-
Następnym etapem naboru i selekcji jest etap 8-10 lat tzw. wodowego.
nabór podstawowy: Wieloletnia koncepcja szkolenia opiera się w  Ajaxie
na stopniowym osiągnięciu cech, które uznane są za wiodą-
- kryteria ogólne jak wyżej plus zgoda szkoły, ce dla stylu gry pierwszej drużyny. Cechy te to jednoczeS
nie
- kryteria sprawnoS
ci ogólnej  skok w dal z miejsca, bieg najważniejsze kryteria selekcyjne:
na 50 m, bieg 5 x 10 m, siady z leżenia, test Coopera, tor
przeszkód, rzut piłką lekarską 1kg zza głowy, rozwój uzdol- - technika  wszystkie elementy silnie powiązane
nień ruchowych, są kształtowaniem koordynacji ruchowej,
- kryteria sprawnoS
ci specjalnej  mini football, żonglerka - inteligencja piłkarska  między innymi przewidywanie sy-
nogą lewą i prawą, slalom z piłką, uderzenie na odle- tuacji boiskowych,
głoS
ć, podania wewnętrzną częS
cią stopy i wewnętrznym - osobowoS
ć zawodnika  motywacja, wiara w sukces, otwar-
podbiciem, strzał po slalomie, zdolnoS
ci kompleksowe toS
ć do współpracy,
w grach. - szybkoS
ć  rozumiana jako zdolnoS
ć motoryczna i szyb-
koS
ć działania piłkarskiego.
Francja. Ciekawą propozycją postępowania selekcyjne-
go w zakresie organizacji szkolenia dzieci i młodzieży repre- W klubie  Ajax przestrzega się indywidualizacji szko-
zentuje Francja. Praca z dziećmi we Francji rozpoczyna się lenia, wynikającej głównie z tempa rozwoju biologicznego.
w szkołach w wieku 6 lat w wymiarze 5 godzin wychowania Do czasu dojrzewania chłopców  14-15 lat, dominują w za-
fizycznego w tygodniu. Pierwszy etap nauczania to  szkoła jęciach technika i koordynacja. Dopiero po skoku pokwitanio-
Roczniki Naukowe Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki w SupraS
lu - 2006
53
wym stosuje się większe obciążenia treningowe. Całemu nersko  instruktorska, która posiada bardzo duże doS
wiad-
procesowi szkolenia towarzyszy logicznie zaplanowany sys- czenie w pracy z młodzieżą oraz wyspecjalizowana jest
tem działań konkretnych, w których obserwacja i ocena gry w naborze i selekcji.
w czasie spotkań mistrzowskich i towarzyskich odgrywają
istotną rolę. Nabór i selekcja w klubie MOSP Jagiellonia Białystok
zaczyna się w okresie 7-10 lat, a selekcja najzdolniejszych,
W Rosji najbardziej typową formą przygotowania mło- młodych piłkarzy trwa do 18 roku życia. Na drodze testów,
dych piłkarzy są szkoły sportowe. Dziecięce i młodzieżowe sprawdzianów, długich obserwacji uzupełniają kadrę zespo-
zespoły mają kilka stopni specjalizacji, co zwykle związane łów młodzieżowych klubu z Białegostoku. Podstawowym kry-
jest z poziomem wyników drużyny w odpowiednim prze- terium przy naborze i selekcji do MOSP Jagiellonia Biały-
dziale wiekowym. Drużyna o niższych wynikach dysponuje stok jest ocena umiejętnoS
ci gry jako główny element początkowego
szkołą z modelem przygotowania na dwie jednostki trenin- sprawdzianu. Trzech do pięciu trenerów piłki nożnej nieza-
gowe (1  2 godziny w tygodniu u młodych, a 4  5 godzin leżnie od siebie ocenia w skali 1-5 umiejętnoS
ci przyszłych
w tygodniu u starszych piłkarzy). Najsłynniejsze szkoły zawodników w różnych formach gier w piłkę nożną i w róż-
znajdują się w Moskwie, tam też młodzi chłopcy trenują na nych formach zabawowych (np. gra w 10 podań ręką lub gra
kompleksach sportowych (Łużniki). W pracy treningowej nie- uproszczona w piłkę ręczną  koszykową). W tych grach i for-
odzowne jest przygotowanie wszechstronne  elementy mach zabawowych oceniane są:
akrobatyki, atletyka, a jako sport uzupełniający stosowane jest
pływanie. - umiejętnoS
ć widzenia współpartnerów w formie posiada-
nia piłki (możliwoS
ć podania piłki),
W Brazylii młodzi adepci piłkarstwa rozpoczynają swo- - umiejętnoS
ć niesienia pomocy współpartnerowi, który po-
ją przygodę z piłką na nadmorskich plażach, gdzie odbywa- siada piłkę (wyjS
cie na tzw. wolne pole),
ją się zawody według specjalnych przepisów. Kluby prze- - poziom cech woli (aktywnoS
ć w walce o piłkę, pomoc
prowadzają selekcję i zaczynają proces szkolenia w wieku w zdobyciu piłki, chęć bronienia własnej bramki, itp.),
10-14 lat, zwracając przy tym uwagę na techniczne i ogólne - zaangażowanie uczuciowe (np. reakcja na stratę i zdoby-
predyspozycje. Mimo braków w szkoleniu fachowym, co ro- cie bramki),
ku pojawia się mnóstwo talentów i problem naboru rozwią- - swoboda poruszania się na boisku z piłką i bez piłki.
zuje się sam.
Wszystkie sprawdziany prowadzone są w formie gry
Na Węgrzech wychodzi się z założenia, że najbardziej na- i odbywają się na boisku/hali do piłki ręcznej. Zespoły skła-
turalnym procesem szkolenia są szkoły sportowe. Wybór dają się z 5-6 chłopców, a czas gry wynosi 2 x 10-15 min.
utalentowanej młodzieży następuje na corocznych turniejach Na zakończenie wszystkich wybranych gier i zabaw tworzo-
szkolnych. Najbardziej utalentowanych uczniów przenosi się na jest lista rankingowa, pozwalająca wybrać najlepszych
do szkół sportowych, gdzie pod fachową opieką trenerską pod kątem prowadzonej obserwacji. Taka ocena stosowana jest
zabezpiecza się ich wszechstronny rozwój. Egzaminy wstęp- głównie na etapie naboru, selekcji i przygotowania wstępne-
ne odbywają się corocznie w kwietniu. Decydującym momen- go (do 10 roku życia). W pozostałych etapach szkolenia oce-
tem jest sprawdzian po 3-miesięcznym pobycie w szkole na gry w piłkę nożną prowadzona jest przez 3-5 trenerów, przy
i dwukrotnym testowaniu. Zakres testów do szkoły to: czym brane są pod uwagę umiejętnoS
ci techniczne, taktycz-
ne i psychiczne. Ocenie gry poddawana jest przede wszyst-
a/ fizjologiczna przydatnoS
ć kim gra właS
ciwa w piłkę nożną podczas meczów mistrzow-
b/ wyniki pomiarów motorycznych skich, towarzyskich, pucharowych i kontrolnych. Organizowana
c/ umiejętnoS
ci ruchowe jest również duża iloS
ć turniejów szkolnych i osiedlowych, np.
d/ specjalne możliwoS
ci zręcznoS
ciowe co roku w lipcu odbywa się Mini Mundial w kategoriach szkół
e/ udział w grze. podstawowych oraz gimnazjalnych, mistrzostwa Białegosto-
ku szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych.
Nabór i selekcja w klubie Na tych turniejach trenerzy obserwują i wybierają do klubu
MOSP Jagiellonia Białystok najlepszych młodych adeptów piłki nożnej. Trenerzy posia-
dają też bardzo dobre kontakty z nauczycielami wychowania
Klub sportowy Jagiellonia Białystok znany jest na tere- fizycznego ze szkół z terenu miasta Białegostoku i z okolic.
nie całej Polski z bardzo dobrej pracy z młodzieżą. Region JeS
li pojawi się młody adept piłki nożnej od razu klub dosta-
Polski północno  wschodniej słynie z kopalni talentów pił- je informacją. MOSP Jagiellonia Białystok bazuje tylko
karskich. Składa się na to wiele elementów. Znaczącym i wyłącznie na własnych wychowankach oraz piłkarzach
czynnikiem jest brak przemysłu, duża iloS
ć jezior oraz z terenu województwa podlaskiego. Efektem finalnym jest
lasów, który region Polski północno  wschodniej zawdzię- przyjęcie do klas sportowych, którymi opiekuje się klub przy
cza nazwę  Zielone Płuca Polski . Drugim z czynników jest Szkole Podstawowej Nr 37 /IV, V, VI klasy/ oraz Gimnazjum
mała iloS
ć aglomeracji miejskich, w których przeważają Publicznym Nr 15 /I, II, III klasy/. W klasach tych najlepsi
miasteczka nieuprzemysłowione lub o słabym przemyS
le. uczą się i trenują pod okiem doS
wiadczonych oraz bardzo
Na bazie tych czynników wyrasta zdrowa, dorodna młodzież dobrze wykształconych trenerów  wszyscy posiadają co
obdarzona talentem piłkarskim. Duży wpływ ma też kadra tre- najmniej II klasę trenerską. Ocenę umiejętnoS
ci gry uzupeł-
Roczniki Naukowe Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki w SupraS
lu - 2006
54
niają i wspomagają informacje z testów sprawnoS
ci ogólnej 12. Talaga J., Program szkolenia Dzieci i Młodzieży,
i specjalnej przeprowadzonych w różnych etapach szkolenia- Warszawa 1999, COS.
13 i tak: 13. Talaga J., Trening Piłki Nożnej, Warszawa 1997,
COS.
I Etap przygotowania wstępnego (7  10 lat) 14. Tokarski J., Słownik Wyrazów Obcych, PWN,
W tej grupie wiekowej nie prowadzi się żadnych sprawdzia- Warszawa 1971.
nów z zakresu sprawnoS
ci specjalnej, z zakresu sprawnoS
ci 15. Ulatowski T., Teoria i metodyka sportu, Warszawa
ogólnej, pod koniec tego etapu szkolenia przeprowadza się tyl- 1981, Sport i Turystyka.
ko próby szybkoS
ciowe i zwinnoS
ciowe. 16. Ważny Z., Proces treningu sportowego. Zarys
problematyki, Katowice 1986, Wojewódzka Federacja Spor-
II Etap nauczania podstawowego (11  12 lat) tu.
Test sprawnoS
ci ogólnej INKF dla młodzików; test sprawno- 17. Zaręba Z., Piłka Nożna  program szkolenia, War-
S
ci technicznej na brązową odznakę PZPN. szawa 1987, GKKFiS.
III Etap doskonalenia opanowanych umiejętnoS
ci (13  14 lat)
Test sprawnoS
ci ogólnej INKF; test sprawnoS
ci technicznej na
srebrną odznakę PZPN.
IV Etap trenowania (15  18 lat)
Test sprawnoS
ci ogólnej INKF  powtarzanie próby z etapu
doskonalenia opanowanych umiejętnoS
ci w celu sprawdze-
nia progresji wyników; test sprawnoS
ci technicznej na złotą
odznakę PZPN  15-16 lat.
Przedstawione sposoby selekcji i naboru do grup początko-
wych oraz zespołów już funkcjonujących w zakresie sprawno-
S
ci ogólnej i specjalistycznej przeprowadzone w klubie MOSP
Jagiellonia Białystok w poszczególnych etapach szkolenia
uważane są za prawidłowe i dostosowane zarówno do wieku
jak i umiejętnoS
ci młodych piłkarzy. Są to próby selekcji stop-
niujące osiąganie coraz to wyższych umiejętnoS
ci piłkarskich
oraz dające możliwoS
ci porównywania uzyskiwanych wyni-
ków w różnych etapach szkolenia piłkarskiego.
Piśmiennictwo
1. Berger J. Piłka nożna dzieci i młodzieży, Warszawa
1991, AWF.
2. Biuletyny informacyjne Podlaskiego Okręgowego
Związku Piłki Nożnej, Białystok 1997-2004, OZPN Białystok.
3. Kapera R, R
ledziewski D. Piłka Nożna. Unifikacja
procesu szkolenia dzieci i młodzieży, Warszawa 1997, PZPN.
4. Kronika i regulamin Klubu MKSB  Jagiellonia
Białystok, Białystok 1999, BKS  Jagiellonia .
5. Matjas B., Materiały szkoleniowe PZPN, Nr. V 
Warszawa 1989.
6. Panfil R., Metody i technika analizy treS
ci walki spor-
towej.
7. Przewęda R., Rozwój somatyczny i motoryczny, War-
szawa 1973, PZWS.
8. Przybylski W., Kontrola treningu i obciążeń tre-
ningowych w piłce nożnej, Gdańsk 1997, AWF Gdańsk.
9. Reguła I., Diagnostyka przygotowania zawodni-
ków do gry w piłce nożnej, Katowice 1998, AWF Katowice.
10. Stuła A., Nowoczesna piłka nożna. Teoria i prak-
tyka, Gorzów Wielkopolski 1999, Instytut Wychowania Fi-
zycznego Poznańskiej AWF w Gorzowie Wielkopolskim.
11. Szymczak M, Słownik Języka Polskiego, PWN 
Warszawa 1989.