STRATEGIA ROZWOJU GMINY
Elementy zarządzania strategicznego:
�� diagnoza
�� analiza swot
�� formułowanie celów strategii
�� decyzja
Strategia powstaje na 5 -10 lat.
W Polsce istnieje trójszczeblowy system podziału terytorialnego: gmina - powiat - województwo. Na
szczeblu gminy i powiatu działa administracja samorządowa, na szczeblu województwa administracja
samorządowa i rządowa.
Gmina, powiat, województwo samorządowe wykonują różne zadania i działają od siebie niezależnie.
Każda jednostka samorządu terytorialnego ma wybieralny organ stanowiący i jednoosobowy lub
kolektywne organy wykonawcze.
Współpraca jednostek samorządu terytorialnego jest niezbędna dla prowadzenia regionalnej polityki
rozwojowej i lepszego zaspokajania potrzeb mieszkańców.
Samorządność - to rozwiązywanie własnych spraw przez samych zainteresowanych, na własną
odpowiedzialność
Samorząd - instytucja, która tworzy ramy prawne dla samorządności obywateli
Samorząd obejmuje:
�� wspólnotę zainteresowanych ludzi
�� władzę, którą Ci ludzie wybierają dla rozwiązywania wspólnych spraw
�� majątek należący do tej wspólnoty
�� urzędy, przedsiębiorstwa i różne instytucje, powoływane przez wspólnotę
�� narzędzia w tym instrumenty prawne, służące realizacji wspólnych celów
Formy samorządu:
�� samorząd pracowniczy, który służy rozwiązywaniu spraw pracowników danego
przedsiębiorstwa (np. uczelnia, kościół)
�� samorząd zawodowy, który służy rozwiązywaniu spraw wyodrębnionych grup zawodowych
(np. lekarzy, adwokatów)
�� samorząd terytorialny, który służy rozwiązywaniu spraw mieszkańców danego terenu
Samorząd terytorialny - oznacza prawo i zdolność społeczności lokalnej w granicach określonych
prawem, do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych na ich własną
odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców (Europejska Karta Samorządu Lokalnego)
art. 16 ust. 1 KRP -  ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału administracyjnego stanowi
na mocy prawa wspólnotę samorządową
SAMORZ
D JAKO WA
ADZA PUBLICZNA:
�� samorząd terytorialny jest instytucją publiczną do której wszyscy członkowie wspólnoty
należą obowiązkowo
�� decyzje władz samorządowych obowiązują wszystkich mieszkańców
�� samorząd stanowi władzę publiczną do której wszyscy muszą się podporządkować
�� samorządy działają w ramach państwa; część spraw jest przekazywana jako zadania własne
�� działalność musi być podporządkowana ogólnokrajowemu prawu i interesom obywateli
państwa jako całość
ATRYBUTY SAMODZIELNOŚCI SAMORZ
DÓW:
�� osobowość prawna =>
�� prawo własności i niezależne dysponowanie własnym majątkiem =>
�� prawo uchwalenia własnego budżetu i dysponowania swymi środkami finansowymi, a także
zaciągania pożyczek, kredytów, emisji obligacji, itp. zgodnie z ustawą o finansach publicznych
=>
�� własna administaracja =>
�� prawo do ustalania sposobu realizacji swych zadań =>
�� prawo do ustalania ogranizacji urzędu, własnych przedsiębiorstw i innych własnych jednostek
Style zarządznaia publicznego:
�� autorytaryzm -  wszechwiedząca i nieomylna władza osiąga cele publiczne przez narzucanie
obywatelom własnej koncepcji; społeczeństwo staje się bierne i stroni od angażowania się w
sprawy publiczne
�� system konsulatcyjno-partycypacyjny
o społeczeństwo steruje sposobem sprawowania władzy
o warunki dla powstania sieci powiazań i dialogu pomiędzy władzą a mieszkańcami i
członkami różnych organizacji obywatelskich
o wzajemna komunikacja powoduje, że członkowie społeczności mają poczucie
interesu wspólnego, budowanego na gruncie dzielonych wzajemnie wartości
��  litera przepisu
o władze polityczne mogą zakładać, że ich powinnością jest ograniczenie się do ścisłego
przestrzegania litery prawa i realizowania wyłącznie zadań nakazanych przepisami
o władze ograniczają sie do  administrowania JST
�� strategiczne rozumienie zarządzania
o władza wypełnia swoją role zgodnie z wymogami prawa, a przy tym wychodzi poza
sprawy narzucone literą przepisu, wykonując zadania, które uważa za konieczne i
potrzebne
o istota zarządzania strategicznego: kierowanie sprawami samorządowymi, które mają
reagować na nieprzewidzanie wcześniej zmiany w otoczeniu
o zarządzanie strategiczne tworzy podstawy do wykorzystywania tych zmian, jako
okazji do podejmowania działań, lepiej zaspokajających interesy mieszkańców
�� system koterii - koterie i kliki
o władze obierające style autokratyczne informują opinię publiczną w zakresie
ograniczonym do wydawania poleceń i obwieszczania już podjętych decyzji
o w praktyce rządzą koterie (kliki) osób powiązanych z rządzącymi
o brak otwartej publicznej debaty prowadzi do nieufności wobec władzy
o podziały na  my i  oni
�� otwarte zarządzanie
o otwarta polityka informacyjna
o społeczeństwo jest na bieżąco informowane o sprawach publicznych
o śledzenie efektów swoich wyborczych decyzji
o obywatele mają możliwość poczuć współodpowiedzialność za sprawy publiczne
�� biurokracja
o oparcie pracy urzędu na zasadach biurokratycznych
o urzędnicy za cel nadrzędny swej działalności uznają przestrzeganie przepisów, nie zaś
załatwianie poszczególnych spraw
o zapewnienie bezpieczeństwa i poczucia władzy samego aparatu urzędniczego
�� służba publiczna
o traktowanie administacji i pracy (płacy?) w jej ramach jako służby publicznej
o ukierunkowanie na interes publiczny
o przejrzystość podejmowania decyzji i działń
o rozgraniczenie strefy publicznej od prywatnej
o zróżnicowanie strefy politycznej od urzędniczej
o indywidualna odpowiedzialność za podejmowane decyzje
Finansowanie usług:
�� scentralizowane
�� podatki powinny być wysokie, a wszystkie opłaty winny wpływać bezpośrednio do budżetu
�� władza ma swobodne ukierunkowanie sposobu zarządzania JST
�� przy wysokich podatkach niskie ceny usług odpłatnych
�� finanse poddane są gł. decyzyjnym o charakterze politycznym i biurokratycznym (?)
�� nierównomierne i uznaniowe alokowanie środków
�� zdecentralizowane
�� redukcja podatków oraz urynkowienie usług publicznych
�� komercjalizacja* i prywatyzacja**
*Komercjalizacja usług - wykonywanie przez struktury oscjanizacyjne pozostające własnością JST, ale
działające na zasadach rynkowych; spółka komunalna
**Prywatyzacja - oznacza przekazywanie wykonywania usług firmom prywatnym, które wyłania się
na zasadach wynikających z prawa zamówień publicznych
Samorząd terytorialny jako stymulator rozwoju
Cele i czynniki rozwoju:
- proces pozytywnych zmian o charakterze ilościowym, ale też przede wszystkim jakościowym
- kompleksowe kształtowanie możliwie najlepszych warunków do życia
- kreacja nowych lub poprawa istniejących:
walorów użytkowych danej jednostki terytorialnej
możliwości jej rozwoju gospodarczego, poprzez tworzenie korzyści zewnętrznych
dla podmiotów gospodarczych
walorów ekosystemu oraz ładu przestrzennego
Rozwój dokonuje się poprzez realizację projektów, wynikających ze wspólnie deklarowanej wizji
przyszłości danej jednostki przestrzennej
 Wymiary rozwoju
1) społeczno-kulturowy - ludność, wykształcenie, kwalifikacje zawodowe, integracja społeczności
regionalnej i lokalnych, warunki życia, instytucje i usługi społeczne
2) środowiskowy - komponenty i zasoby środowiska przyrodniczego, stan zanieczyszczenia i
zniszczenia środowiska, infrastruktura ekologiczna, świadomość ekologiczna
3) infratechniczny - infrastruktura techniczna o zasięgu lokalnych, regionalnym i ponadregionalnym,
organizacja ??? infratsruktury, luka infrastrukturalna, rezerwy infrastrukturalne, inwestyce
infrastrukturalne
4) gospodarczy - zasoby gosp., działalności gosp. według sektorów i branż, funkcje gosp., rynki
lokalne i regionalne, baza ekonomiczna miast i regionów, korzyści zewnętrzne, koszty społeczne,
dobra wspólne, konkurencyjność miast i regionów
5) przestrzenny - zagospodarowanie przestrzenne, układy funkcjonalno-przestrzenne, dostępność
przestrzenna, kompozycja i ład przestrzenny, wartość przestrzeni
Czynniki rozwoju (wg. Adama Smitha):
- ziemia
- praca
- kapitał
Czynniki rozwoju:
�� potrzeby społeczności regionalnych i lokalnych
�� zasoby i walory środowiska przyrodniczego
�� zasoby pracy
�� inwestycje infrastrukturalne
�� istniejący potencjał gospodarczy
�� rynek lokalny i rynek zewnętrzny
�� kapitał finansowy, zwłaszcza inwestycyjny
�� poziom nauki, techniki i kultury
�� nowoczesne technologie wytwarzania
�� tereny inwestycyjne i korzyści lokalizacji
�� stosunki międzynarodowe i współpraca bilateralna
Zróżnicowana wielkość, złożoność oraz umiejętność wykorzystywania potencjału rozwojowego
zróżnicowane tempo rozwoju lokalnego i regionalnego
Niedostateczna ilość i jakość zasobów / niewłaściwe wykorzystywanie zasobów
obszary problemowe
�� ???
�� zagrożenia ekologiczne
�� niska efektywność rolnictwa
�� obiżona zdrowotność ludności
�� dekapitalizacja majątku trwałego
�� niski poziom wyposażenia infrastrukturalnego
�� zachowania społeczne
Ekosystem (środowisko, przyroda) dostarcza usługi ekosystemowe, które powinny być brane pod
uwagę przy rozwoju.
1) Usługi zaopatrujące - usługi ekosystemów opisujące materiały i energię, których dostarczają
ekosystemy
- żywność - ekosystemy zapewniają warunki do produkcji żywności, pochodzi z zarządzanych przez
człowieka ekosystemów rolniczych, a także systemy morskie, słodkowodne, lasy, ogrodnictwo
- surowce - różnorodne materiały budowlane i surowce (drewno, biopaliwa, oleje roślinne, które są
bezpośrednio pozyskiwane z dzikich i uprawnych gatunków roślin)
- woda - kluczowa rola w dostarczaniu wody; zapewnia jej przepływ, magazynowanie i oczyszczanie
- zasoby lecznicze - ekosystemy dostarczają wielu roślin, które wykorzystuje się jako tradycyjne leki
lub surowce dla branży farmaceutycznej. Wszystkie ekosystemy stanowią potencjalne z
ródło
zasobów leczniczych.
2) Usługi regulacyjne - regulujące jakość powietrza i gleby lub zapewniające kontrolę
przeciwpowodziową lub/i przeciwchorobową
- jakość powietrza i klimat - drzewa i tereny zielone obniżają temperaturę w miastach, mają wpływ na
opady i dostępność wody w skali lokalnej i regionalnej
- sekwestracja węgla - ekosystemy regulują klimat w wymiarze globalnym, magazynując gazy
cieplarniane. Rosnące drzewa i rośliny usuwają CO2 z atmosfery, skutecznie zatrzymując go w
tkankach (sekwestracja, czyli wychwycanie i magazynowanie węgla)
- zadrzewienia ekstremalne - ekosystemy i organizmy żywe tworzą strefy ochronne, zabezpieczające
przed klęskami żywiołowymi. Dzięki temu chronią lub obniżają skalę zniszczeń powodowane przez
ekstremalne zdarzenia pogodowe lub naturalne zagrożenia np. powodzie.
- oczyszczanie ścieków - ekosystemy w postaci mokradeł oczyszczają ścieki. Biologiczna aktywność
mikroorganizmów znajdujących się w glebie prowadzi do rozkładu odpadów
- erozja i żyzność gleby - erozja gleby jest kluczowym czynnikiem degradacji gruntów oraz
pustynnienia. Pokrywa roślinna zapobiega erozji gleby, a jej żyzność jest niezbędna dla roślin i
rolnictwa. Ekosystemy dostarczają glebie biogenów niezbędnych dla roślin
- kontrola biologiczna - ekosystemy pełnią dużą rolę w walce ze szkodnikami i chorobami
przenoszonymi przez rośliny, zwierzęta i ludzi. Poprzez działalność drapieżników i pasożytów
kontrolują szkodniki i choroby. Ptaki, nietoperze, muchy, żaby, osy i grzyby działają jako naturalne
systemy kontroli.
3) Usługi podstawowe lub siedliskowe (siedliskotwórcze) - na nich opiera się prawie wszystkie
pozostałe typy usług. Ekosystemy zapewniają przestrzeń życiową roślinom i zwierzętom, utrzymuje
ich różnorodność.
- siedliska dla gatunków - siedliska zapewniają wszystko co jest potrzebne roślinom i zwierzętom, aby
przetrwać (żywność, wodę, schronienie). Wszystkie gatunki wędrowne (ptaki, ryby) zależą od różnych
ekosystemów, z których korzystają podczas wędrówek
- różnorodność genetyczna
4) Usługi kulturowe - zaliczamy do nich niematerialne korzyści, które ludzie czerpią z kontaktu z
ekosystemami. Usługi kulturowe oferują korzyści estetyczne, duchowe i psychiczne.
- rekreacja - spacery, sport na terenach zielonych pomagają zachować zdrowie i się zrelaksować
- turystyka - ekosystemy i bioróżnorodność przyczyniają się do rozwoju turystyki, która tworzy
korzyści gospodarcze i jest ważnym z
ródłem dochodu
- wartość estetyczna - bioróżnorodność, ekosystemy i naturalne krajobrazy stanowią z
ródło inspiracji
dla sztuki, kultury, nauki
- doświadczenia duchowe - wielu elementom przypisuje się szczególne znaczenie. Przyroda odgrywa
dużą rolę w tradycjach religijnych
Główne składowe procesu rozwoju (10):
- wzrost gospodarczy i zatrudnienie
- wzrost dobrobytu i jakości życia
- wzrost atrakcyjności lokalizacyjnej
- rozwój technologii i innowacje
- restrukturyzacja i dywersyfikacja aktywności gospodarczej
- rozwój usług i zasobów społecznych
- wzrost ruchliwości zawodowej i społecznej
- rozwój infrastruktury instytucjonalnej
- polepszenie jakości środowiska naturalnego
- wzmacnianie tożsamości lokalnej i regionalnej
Zarządzanie strategiczne w jednostkach samorządu terytorialnego
- zarządzanie - koordynowanie zbiorowych wysiłków do osiągniecia celów organizacji, kształtowanie
zależności między elem. organizacji
- ogranizacja - wyodrębnione z otoczenia systemy, wewnętrznie uporządkowane, z wyodrębnionymi
elementami i określonymi sprzężeniami zew. i wew.
organizacja = cel + ludzie + środki
Proces zarządzania:
�� planowanie
�� organizowanie
�� decydowanie
�� motywowanie
�� kontrolowanie (nadzór) - nadzorowanie
Najstarsze strategie wywodzą się ze starożytności i dotyczą kierowania państwem oraz dowodzeniem
wojskiem. Strategie gospodarcze pojawiły się znacznie póz
niej, wraz z powstaniem nowoczesnego
przedsiębiorstwa, począwszy od 2 połowy XIX wieku.
Rozwój teorii zarządzania:
- tayloryzm
- zarządzanie profesjonalne
- zarządzanie strategiczne
Kierowanie dużym przedsiębiorstwem nie mogło już miec charakteru wyłącznie spontanicznego, stąd
tez zaczęto formułować strategię rozwoju, początkowo oparte niemal wyłącznie na doświadczeniu
właściciela. Tayloryzm - z czasem pojawia się nowa dyscyplina, bardzo pomocna dla przedsiębiorców.
Tayloryzm:
�� naukowa organizacja pracy
�� klasyczna szkoła organizacji
�� behawioralna szkoła zarządzania
�� 3 funkcje zarządzania: organizowanie, motywowanie, kontrola
�� bezpośrednie zarządzanie przez właściciela
�� styl autokrytyczny
�� główne zainteresowanie produkcja
�� ostra konkurencja
Zarządzanie profesjonalne:
�� podejście systemowe
�� sytuacyjne metody zarządzania
�� szkoła teorii decyzji badania operacyjne
�� zróżnicowane znaczenie poszczególnych funkcji zarządzania
�� minimum kontroli
�� zatrudnianie profesjonalnych managerów
�� paternalistyczne kierowanie z uwzględnieniem opinii załogi
�� główne zainteresowania marketing
�� konkurencja regulowana przez politykę państwa
Wraz ze wzrostem wielkości przedsiębiorstw oraz rozwojem nauk o zarządzaniu nastąpiła wyraz
na
dywersyfikacja szczebla kierowniczego przedsiębiorstwa. Zjawisku dywersyfikacji towarzyszyła
ekspansja planowania. Na szczeblu naczelnego kierownictwa i średniego szczebla zarządzania
rozwinęło się począwszy od lat 60 XX wieku wieloletnie planowanie strategiczne. Plany strategiczne
nie ograniczały się do ustalenia celów i środków, ale uwzględniały również inne dziedziny
zarządzania, zwłaszcza organizowanie i motywowanie.
Zarządzanie strategiczne:
�� nowa fala
�� popularyzacja sprawdzonych rozwiązań praktycznych
�� działanie wynikające z przyjętej strategii
�� bliski i bezpośredni kontakt z klientem
�� autonomia i przedsiębiorczość
�� ??? i efektywność
�� koncentracja na wartościach - celach firmy
��  trzymaj się tego, co najlepiej umiesz
�� proste struktury
Zarządzanie strategiczne - sztuka działania - sukces w długim czasie
5 funkcji modeli zarządzania strategicznego:
1. analiza pozycji wyjściowych i ustalenie zasadniczych celów działania
2. sformułowanie możliwych strategii i wybór najlepszej
3. opracowanie stanu strategicznego
4. kształtowanie struktur organizacji
5. realizacja strategii
Koncepcja stałego doskonalenia procesu zarządzania wg Deminga:
�� zarządzanie dynamiczne
�� zarządzanie globalne
�� zarządzanie międzykulturowe
Henri Fayol wyróżnił cztery podstawowe elementy (dziedziny) procesu zarządzania
Metody i techniki typowe dla firm prywatnych, wykorzystują instytucje sektora publicznego
�� zarówno podmioty gospodarcze jak i JST są organizacjami, a więc wyodrębnionymi z
otoczenia, wewnętrznie uporządkowanymi zbiorami elementów, czyli systemami
�� mają określony cel działania, personel, strukture organizacyjną i instrumentarium techniczne,
działają w określonym otoczeniu, tylko dzięki wymianie z nim moga przetrawać i rozwijac się
�� otoczenie to przez swoją zmienność zmusza je do identyfikowania i reagowania na
pojawiające się szanse i zagrożenia
JST dokonują wyboru publicznego, stosując przede wszystkim kryteria społeczne i polityczne, a w
mniejszym stopniu typowe dla sektora prywatnego kryteria rynkowe.
�� Podobieństwo struktur gminy i firmy
Struktury admi. gminy i dużej komercyjnej organizacji gospodarczej
GMINA PRZEDSI
BIORSTWO
�� mieszkańcy - rada gminy �� właściciel - rada nadzorcza
�� zarząd gminy i jej urząd �� zarząd firmy i administracja w
�� gminne jednostki zarządzające (angażujące siedzibie głównej firmy
podmioty zew., zawierają umowy) �� jednostki zajmujące się
�� gminne jednostki wykonawcze oraz spółki  utrzymaniem , logistyką i
gminne marketingiem
�� jednostki produkcji bezpośredniej
�� Etapy cyklicznego procesu produkcji dóbr lub dostarczania usług:
o przygotowanie decyzji gosp.
GMINA PRZEDSI
BIORSTWO
�� propozycje - wnioski budżetowe �� propozycje - modernizacja lub nowy produkt
�� co zamierzamy osiągnąć? �� czy produkt znajdzie nabywców - badania
�� jakie działania proponujemy podjąć? �� wykonanie studium wykonalności
�� jakie środki trzeba na ten cel �� opracowanie biznesplanu
zaplanować? �� ocena spodziewanych wskaz
ników
�� jak zmierzymy i ocenimy ekonomiznych
efektywność?
o analiza (badanie rynku przed ostateczną decyzją)
GMINA PRZEDSI
BIORSTWO
�� badanie alternatywnych działań �� szczegółowe badanie sytuacji na
�� bilansowanie potrzeb i możliwości rynku
�� przygotowywanie danych do wyboru �� analiza wariantów i zagrożeń
�� publiczna dyskusja nad budżetem i planami �� przygotowanie danych dla
operacyjnymi gminy dokonania wyboru
�� możliwości finansowania
�� Etapy cyklicznego procesu produkcji dóbr lub dostarczania usług
o Podjęcie decyzji
GMINA PRZEDSI
BIORSTWO
�� przygotow. projektu budżetu �� przedstawienie planu rocznego przez zarząd
przez zarząd gminy firmy; właściciel zatwierdza plan
�� dyskusja i zatwierdzenie planu �� akcja marketingowa dla produktów firmy
przez radę gminy
�� publiczna prezentacja i promocja
zamierzeń
o Uruchomienie produkcji dóbr i usług
GMINA PRZEDSI
BIORSTWO
�� dostarczanie zaplanowanych usług �� zakup surowców, organizacja
�� wykonanie zmian (modernizacje, inwestycje) w produkcji
infrastrukturze
�� dokonanie związanych z tym wydatków
o Ocena zadowolenia mieszkańców i klientów
GMINA PRZEDSI
BIORSTWO
�� badania satysfakcji �� prowadzenie sprzedaży produktów względem usług (ilość
klientów sprzedanych dóbr i usług)
�� badania opinii
mieszkańców
o Ocena wyników
GMINA PRZEDSI
BIORSTWO
publiczne sprawozdanie z: �� w przedsiębiorstwie ocena globalna jest znacznie
�� wykonania prostsza i w dodatku ma charakter obiektywny. Jest nią
zaplanowanych zadań po prostu WYNIK FINANSOWY.
�� osiągniętej zmiany stanu
(sytuacji)
�� uzyskanych wskaz
ników
efektywności
�� wyników badań
zadowolenia
mieszkańców
Ewolucja zarządzania organizacjami publicznymi
ETAP 1
W tradycyjnym ujęciu sektor publiczny miał dostarczać usługi publiczne w ramach nowego
zarządzania publicznego większy nacisk kładzie się na zorganizowanie usług publicznych.
Instrumenty nowego zarządzania publicznego:
�� prywatyzacja podmiotów świadczących usługi publiczne
�� udzielenie koncesji podmiotom prywatnym na świadczenie usług publicznych
�� zawieranie kontraktów menadżerskich z osobami prowadzącymi instytucje publiczne
�� kierowanie konkurencyjnych rynków usług publicznych m.in. wprowadzanie mechanizmów
przeciwdziałających monopolom
�� wprowadzanie odpłatności za usługi publiczne, opartej na pełnej konkurencji kosztów
Koncepcja Good-Governance - dobre rządzenie to sprawowanie władzy publicznej w ramach
wzajemnych relacji rządu, administracji i społeczeństwa cechujące się otwartością, partnerstwem,
rozliczalnością, skutecznością, efektywnością i spójnością.
1. otwartość - jak najszerszy dostęp do informacji publicznej i informacji o działaniach
planowanych, tu: praktyki antykorupcyjne, wspomagające transparentność administracji
2. partnerstwo - współuczestnictwo społeczeństwa w sprawowaniu władzy
3. rozliczalność - odpowiedzialność polityczna za prowadzenie polityki publicznej (mechanizmy
demokratyczne), możliwość dokonania obiektywnej oceny skuteczności i efektywności
działania
4. skuteczność i efektywność
5. spójność
Zarządzanie strategiczne - proces zarządzania nastawiony na formułowanie: wdrażania strategii,
które zapewniają doskonałe dostosowanie jednostek przestrzennych do otoczenia i osiągniecie ich
strategicznych celów. Ukierunkowany na przyszłość proces wyboru celów, kierunków rozwoju oraz
metod i sposobów ich osiągania. Proces kształtujący przyszłe wydarzenia, przyszły poziom rozwoju i
strukture danej jednostki przestrzennej, a takze jej pozycje w otoczeniu.
Cele zarządzania strategicznego w JST:
�� kompleksowość - w podejściu do problemów rozwoju, polegająca na współzależnym
ujmowaniu strefy gospodarczej, społecznej, przestrzennej, ekologicznej i kulturowej
�� efektywność wykorzystania endogenicznych czynników rozwoju
�� traktowanie danej JST jako części otoczenia, w którym znajdują sie zarówno szanse jak i
zagrożenia dla rozwoju
�� orientacja na przyszłość, czyli rozwiązywanie bieżących problemów przez pryzmat celów
długookresowych
�� orientacja na wyniki, czyli osiąganie celów rozwoju
�� przestrzeganie zasady racjonalnego gospodarowania
�� wdrażanie zasad zrównoważonego rozwoju
W warunkach polskich instrumentami zarządzania strategicznego w samorządzie terytorialnym są:
�� strategia rozwoju
�� studia i plany przestrzenne
�� wieloletnie plany finansowe
�� wieloletnie plany inwestycyjne
�� PROGRAMOWANIE ROZWOJU
Miejsce programowania w polityce rozwoju:
W regulowaniu procesów rozwoju zasadnicze znaczenie mają 2 główne mechanizmy
o mechanizm bazujący na rynkowych regulatorach rozwoju
o mechanizm bzaujący na interwencyjnym oddziaływaniu państwa
W warunkach gospodarki rynkowej podstawowe znaczenie ma rynek.
�� niedoskonałości rynku ograniczenia w konkurencji bez niedostatecznych informacji
�� podsystem nierynkowy dobra publiczne
Mechanizm interwencyjny to inaczej polityka państwa, której ukierunkowania tłumaczy odpowiedni
przymiotnik, przykładowo: polityka ekonomiczna, społeczna, inwestycyjna, regionalna, przestrzenna.
Mechanizm interwencyjny (polityka podmiotów publicznych) pełni funkcję korygującą - poprzez
odpowiednią politykę podmioty publiczne podejmują działania korygujące rynkowe procesy regulacji
rozwoju
lub uzupeniająca względem mechanizmu rynkowego - dotyczy podkładu (?) nierynkowego, co do
którego podmioty publiczne są jedynym animatorem rozwoju
�� Programowość - podstawowa składowa polityki rozwoju regionalnego i lokalnego
Właściwości mechanizmów regulacji rozwoju:
żywiołowość vs. celowość
�� regulacyjne funkcje mechanizmu rynkowego ujawniają się w procesach żywiołowych. Jedynie
w większym zbiorze zdarzeń daje się zauważyć procesy będące następstwem odpowiedniej
 gry rynkowej
�� mechanizm intwerwencyjny (polityka) nie moze być mechanizmem działającym żywiołowo.
Podejmowanie decyzji musi być na tyle przemyślane, aby przyniosła zamierzane efekty
niewidzialna ręka rynku vs. podmiotowość
�� Rynek jest mechanizmem podmiotowym. Jest to m.in. akcentowane wprowadzonym przez
Adama Smitha określeniem  niewidzialna ręka rynku .
�� Polityka z definicji jest mechanizmem podmiotowym. Decyzje podmiotów publicznych
stanowią główny jego element.
nadążanie vs. antycypacyjność
�� mechanizm rynkowy zaczyna ujawniać swe regulacyjne możliwości dopiero w momencie
zaistnienie nierównowagi. Najpierw  problem do rozwiązania, potem rynkowe procesy
rozwiązujące �! regulacja
�� istotą polityki powinny być decyzje antycypacyjne możliwe do zaistnienia przejawy rozwoju
�! sterowanie
�� Programowanie
Umiejętność przewidywania przyszłości:
�� sprawność działania wszystkich podmiotów- optymalizacja wyboru dopuszczalnych
wszystkich podmiotów decyzji
�� ocena ex ante skutków podejmowania działań
Konieczność przewidywania przebiegu zjawisk społ.-gosp. warunkowana jest 2 względami:
�� by umieć się do nich dostosować, jeżeli są nieuchronne
�� by im przeciwdziałać, jeżeli leży to w naszych możliwościach, a przewidywany przebieg
zjawisk bez naszej interwencji byłby niepożądany.
�� Formy przewidywania i aktywnego kształtowania przyszłości
Prognozowanie (prognoza) - oparte na ramowych podstawach i przewidywanie najbardziej
prawdopodobnego przebiegu (lub stanu) zjawisk i procesów rozwoju. Prognoza jest naukowo
uzasadnionym wyobrażeniem przyszłości, określającym w pojęciach właścicwych danej dziedzinie
wiedzy, zdarzenie niepodlegające obserwacji. Punktem wyjścia jest ustalenie prawidlowości
kształtowania się danego zjawiska w przeszłości, gdy na tej podstawie wnioskować o przyszłości.
Prognozowanie (program) - polega na poszukiwaniu możliwych sposobów realizacji celów wraz ze
wskazaniem najlepszego w świetle przyjętych kryteriów. Programowanie rozwoju polega
opracowywaniu kompleksowych, wewnętrznie zgodnych zadań, niezbędnych do osiągnięcia
przyszłych celow społ. -gosp., wraz z przyporządkowaniem im środków i metod realizacji.
Planowanie (plan) - plan to upodmiotowiony program. Program może być wielowariantowym
ujęciem, w planie wariatnowość ta jest ograniczona. Plan jest zobowiązaniem władzy samorządowej
do aktywnego kształtowania przyszłości względem miejscowej społeczności. Zadanie organu
stanowiącego nie może ograniczać się jedynie do uchwalania, ale także kontroli, a w razie potrzeby -
odpowiednich modyfikacji.
�� Prognoza - głowne czynniki trafności przewidywania
�� charakter prawidłowości przebiegu prognozowanego zjawiska
�� poprawność etapu diagnozy
�� przyjęty horyzont prognozy
�� cechy podmiotu konstruującego prognozę
�� zastosowanie metody projekcji
�� Funkcje programowania rozwoju
Efektywnościowe:
�� porządkująca decyzje bierzące
�� pobudzajaca (aktywizująca) układ pomiotowy jednostki terytorialnej
�� integrująca
Instrumentalne:
�� regulacyjna
�� kontrolna
�� informacyjna
�� promocyjna
�� Planowanie strategiczne jako etap zarządzania strategicznego
Pierwszy etap - planowanie - jeden z najważniejszych etapów
Etap przygotowania i podejmowania decyzji
Formułowanie strategii rozwoju oraz programów realizacyjnych.
Systematyczny sposób kierowania zmianami obecnej sytuacji i tworzenia możliwie najlepszej sytuacji
w przyszłości.
Służy reaktywacji rzadkich zasobów w tak sposób, a by znalazły one jak najefektywniejsze
zastosowanie.
�� Cechy planowania strategicznego:
�� Długi horyzont czasu, przyjmowany na conajmniej dwie kadencje władz samorzadowych
�� Skoncentrowanie na wybranych, kluczowych dla rozwoju, zagadnieniach
�� Analiza dostępności zasobów
�� Identyfikowanie słabych i mocnych stron jednostki terytorialnych
�� Uwzględnianie najważniejszych zdarzeń i zmian w jej otoczeniu
�� Działania ukierunkowane na osiągnięcie konkretnych rezultatów
�� 4 podejścia w planowaniu:
1. Pod.systemowe-traktujące jest wraz z jej otoczeniem , w tym konkurencyjnym, jako jeden
złożony system.
2. Pod. analityczne - wymagające zastosowania układw odniesienia i analiz porównawczych
oraz diagnozowania pozycji startegicznej
3. Pod. kreacyjne - związane z identyfikacją pól strategicznych, rozpoznaniem i oceną
uwarunkowań i tworzeniem wizji przyszłości.
4. Pod. polityczne- uzwględniające układ sił podmiotów decyzyjnych, stosowanie procedur
negocjacyjnych oraz dokonywanie wyboru strategicznego na zasadzie konsensusu.
�� Zasady, których przestrzeganie pozytywnie wpływa na jakość samorz. dokum. planist.
1. zgodność ze Strategią Rozwoju
2. Zgoność wewn.
3. Zgodność wertykalna
4. Zgodność horyzontalna
5. Zgodność prawna
6. Uwzględnienie potrzeb społ, gosp., i środowiska
7. Rozwój zrownoważony
8. Maksymalizacja zewnętrznych z
ródeł finansowania
9. Konsultacje wewnętrzne
10. Realnośc finansowania
11. Procedury wdrożeniowe
12. Procedury monitoringowo-ewakuacyjne