30 H. Gawroński, Istota planowania strategicznego rozwoju&
H. Gawroński, The fundamentals of strategic planning&
Istota planowania strategicznego rozwoju
lokalnego i regionalnego
Henryk Gawroński"
Słowa kluczowe: planowanie strategiczne, strategia rozwoju, efekt aglomeracji, polaryzacja rozwoju
lokalnego i regionalnego
Keywords: strategic planning, development planning, development strategic, agglomeration effect,
polarization of local and regional development
Synopsis: Celem artykułu jest określenie gospodarczych, przestrzennych i społecznych uwarunkowa!
planowania strategicznego rozwoju lokalnego i regionalnego. Podstaw" rozwa#a! jest teza, #e uwarun-
kowania te pozostaj" w du#ej mierze poza obszarem przestrzeni terytorialnej, której planowanie
dotyczy, oraz #e wymagaj" one zrozumienia i adaptacji na grunt oczekiwa! społeczności lokalnej.
Planowanie strategiczne rozwoju lokalnego i regionalnego opiera si$ na spójności instrumentów
rozwojowych o zró#nicowanej intensywności interwencji publicznej, od działa! regulacyjnych i
delimitacyjnych, poprzez akty prawa unijnego, krajowego i miejscowego, po działania aktywizuj"ce i
animacyjne na podstawie rozpoznanych czynników endogennych. Planowanie takie ogranicza niepew-
noś% działania, ale tylko w warunkach zwi$kszania adaptacyjności gospodarki lokalnej, szybkiego
dostosowywania si$ do zmian w otoczeniu globalnym i wzrostu konkurencyjności.
Wst!p
Rozwój społeczno-gospodarczy określonego terytorium oznacza zmiany jakościowe za-
chodz"ce w strukturze gospodarki przedsi$biorstw, ale przede wszystkim w skali zasobów
ludzkich i rzeczowych oraz relacji wyst$puj"cych mi$dzy nimi. Terytorium bowiem, jako
środowisko #ycia człowieka, pojmowa% nale#y jako system obejmuj"cy cztery elementy
[Noworól, 2007a, s. 27]:
 środowisko przestrzenne, czyli materi$ o#ywion" i nieo#ywion",
 człowieka, a szerzej rozumuj"c  kapitał ludzki z jego zdolnościami i wadami,
 kapitał organizacyjny, czyli zwi"zki pomi$dzy lud&mi i lud&mi a środowiskiem,
 system zarz"dzania terytorium.
Podkreśli% nale#y, #e ka#dy z nich jest cz$ści" środowiska jako wi$kszej całości. Daje to
podstawy do holistycznego pojmowania rozwoju terytorium lokalnego i regionalnego.
Dlatego te# wobec planowania strategicznego rozwoju terytorium i samej strategii formuło-
wane s" konkretne oczekiwania, w szczególności w zakresie rozwi"zywania nieuniknionych
w tym przypadku konfliktów interesów i niespójności. Oczekuje si$, #e strategia b$dzie
usystematyzowanym dialogiem o przyszłości terytorium, ł"cz"cym wszystkich interesariu-
szy. Wymieni% tu mo#na typowe konflikty wynikaj"ce z systemowej natury terytorium
[Noworól, 2007b, s. 150 154]:
 pomi$dzy wzmacnianiem konkurencyjności a wzmacnianiem spójności społecznej,
 pomi$dzy aspiracjami do podnoszenia standardów usług a mo#liwościami finanso-
wymi ich spełnienia,
 pomi$dzy aspiracjami wspólnoty a chłonności" środowiska przestrzennego,
"
Dr Henryk Gawro!ski, Elbl"ska Uczelnia Humanistyczno-Ekonomiczna
-
-
-
-
-
WSPÓA
CZESNE ZARZ
DZANIE 1/2011 31
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2011
 pomiędzy zakorzenieniem i tradycją a zdolnością do innowacji,
 związane z nierównomierną alokacją środków na obszarze terytorium,
 związane z ograniczaniem prawa w!asności ze względu na inwestycje publiczne,
 wynikające z realnych bąd" wyimaginowanych zjawisk: NIMBY  Not in my Backy-
ard oraz LULU  Locally Unwanted Land Use,
 wynikające z ró#nych koncepcji rozwoju i ró#nych sposobów podejścia do planowa-
nia strategicznego,
 wynikające z mnogości wyborów, postaw, potrzeb i wyobra#e$ przysz!ości;
 wynikające z na ogó! odrębnego, dwutorowego planowania: zagospodarowania prze-
strzennego i urbanistycznego oraz spo!eczno-gospodarczego,
 wynikające z nieciąg!ości aparatu urzędniczego i w!adzy opartej na kadencyjności.
Celem artyku!u jest określenie gospodarczych, przestrzennych i spo!ecznych uwarunko-
wa$ planowania strategicznego rozwoju lokalnego i regionalnego. Podstawą rozwa#a$ jest
teza, #e planowanie to ma zapewni% spójnoś% strategicznego rozwoju na wszystkich szcze-
blach zarządzania terytorium, a uwarunkowania tego planowania pozostają w du#ej mierze
poza obszarem przestrzeni terytorialnej, której planowanie dotyczy, oraz #e wymagają one
zrozumienia i adaptacji na grunt oczekiwa$ spo!eczności lokalnej.
Analizie zosta!y poddane problemy szczegó!owe, takie jak:
 wp!yw globalizacji i delokalizacji produkcji na planowanie rozwoju terytorialnego,
 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 a rozwój regionalny,
 za!o#enia Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010 2020: regiony, miasta, ob-
szary wiejskie,
 nowy paradygmat kierunków strategicznego rozwoju lokalnego i regionalnego,
 preferencje spo!eczności lokalnej w zakresie kierunków strategicznego rozwoju.
Autor w kontekście podjętego tematu dokona! analizy dostępnej literatury, "róde! prawa i
opracowa$, m.in. raportu Banku &wiatowego: World Development Report 2009. Reshaping
Economic Geography oraz dokumentów krajowych o charakterze regulacyjnym i programo-
wym. W zakresie preferencji kierunków strategicznego rozwoju lokalnego wykorzystane
zosta!y w!asne badania ankietowe autora przeprowadzone w czerwcu 2010 r. na próbie 308
mieszka$ców subregionu elbląskiego oraz badania przeprowadzone w okresie wcześniej-
szym.
Wpływ globalizacji i delokalizacji produkcji na planowanie rozwoju
lokalnego i regionalnego
W raporcie Banku &wiatowego 2009 [WDR, 2009] zidentyfikowano trzy wymiary roz-
woju spo!eczno-gospodarczego jednostek terytorialnych:
 nierównoś% terytorialną  która sprawia, #e w!adze nie mogą równocześnie wspiera%
aktywności gospodarczej i powodowa%, by by!a ona równomiernie rozlokowana;
 sprzę#enie zwrotne  opisujące sytuację, w której si!y rynkowe takie jak efekt aglo-
meracji, migracje i specjalizacja prowadzą w po!ączeniu z aktywną polityką w!adz do
koncentracji dzia!alności gospodarczej i konwergencji poziomu #ycia;
 efekt sąsiedztwa  objawiający się tym, #e bogate miasta nie pozwalają, by sąsiadują-
ce z nim terytoria pozostawa!y pogrą#one w ubóstwie, a prędzej czy pó"niej następu-
je efekt dyfuzji na sąsiadujące terytorium.
Akcentowanie przemian jakościowych związanych ze zmianami w kulturze organizacyj-
nej wią#e się z upowszechnianiem nowego paradygmatu rozwoju spo!eczno-gospodarczego,
zwanego w zale#ności od kontekstu badawczego  postfordyzmem ,  postindustrializmem
 trzecią falą albo  globalizacją trzeciej generacji [Friedman, 2009, s. 57]. Paradygmat ten
cechuje ekonomia jakości, produkcja ma!oseryjna, wykorzystanie wiedzy, globalizacja na
-
-
-
-
-
32 H. Gawroński, Istota planowania strategicznego rozwoju&
H. Gawroński, The fundamentals of strategic planning&
poziomie osób oraz nieograniczona komunikacja, gdzie każdy może nadawać i odbierać
informacje.
Delokalizacja, z punktu widzenia ekonomii, jest naturalnym procesem towarzysz!cym
globalizacji, integracji regionalnej i mi"dzynarodowej. Swobodny przep#yw kapita#u i
wzmożona migracja w ramach UE, ale również poza ni! sprzyja delokalizacji. Wynika to z
nierównomiernego rozwoju poszczególnych gospodarek i wi"kszej atrakcyjno$ci inwesto-
wania w regionach o niższych kosztach produkcji.
Procesy delokalizacji pot"guje fakt, że wzrost gospodarczy i wzrost konkurencyjno$ci
jest silnie determinowany rozwojem gospodarki opartej na wiedzy. Rozwój technologii
informatycznych w ramach tzw. trzeciej fali da# podstawy do kolejnego etapu globalizacji
gospodarczej, obejmuj!cej sfer" us#ug i osoby.  Trzecia fala zwi!zana jest z powstaniem
nowych technologii. Dzi"ki komputerom można pracować we w#asnym domu w dogodnej
porze. Komunikacja na odleg#o$ć zast"puje transport. Przeniesienie pracy do domu powodu-
je zmian" modelu rodziny oraz zacie$nienie wi"zi w spo#eczno$ciach lokalnych. Podstawo-
wym i to niewyczerpalnym surowcem jest wiedza i wyobra%nia [Toffler, 2006, s. 30 37].
Zmiany dokonuj!ce si" w aspekcie globalnym przek#adaj! si" na poziom lokalny. Przy-
k#adami nowatorskiego przesuwania pracy do innych krajów s! indyjskie call center dzia#a-
j!ce na potrzeby konsumentów ameryka&skich czy studenci Kambodży digitalizuj!cy archi-
wa ameryka&skich czasopism. Indyjscy lekarze stawiaj! diagnozy lekarskie i analizuj!
zdj"cia rentgenowskie, a ksi"gowi wype#niaj! deklaracje podatkowe ameryka&skich podatni-
ków. Gospodarka ameryka&ska korzysta jednak na wspó#pracy z ta&szymi dostawcami i
us#ugodawcami. Skala utraty stanowisk pracy przez ameryka&skich pracobiorców na rzecz
zagranicy wskutek delokalizacji pozostaje niewielka. Ameryka&ski rynek pracy to miejsce
 twórczej destrukcji , np. w 2006 r. ubytek 55,4 mln stanowisk zrekompensowa#o powstanie
59,4 mln nowych miejsc pracy. Przyrostowi zatrudnienia w zagranicznych filiach towarzyszy
również kreacja miejsc pracy w spó#kach-matkach w USA. Zyski gospodarki z offshoringu
przewyższaj! straty zwi!zane z likwidacj! miejsc pracy i pozwalaj! stworzyć bardziej
wydajne stanowiska [Moszy&ski, 2007, s. 40 41].
W raporcie powsta#ym na zlecenie Komisji Europejskiej podkre$la si" niewielk! skal"
procesu delokalizacji, stwierdzaj!c, że rozmiary przenoszenia inwestycji w odniesieniu do
ca#okszta#tu procesów gospodarczych zachodz!cych w poszczególnych krajach nie s! impo-
nuj!ce, np. udzia# miejsc pracy zlikwidowanych we Francji w wyniku delokalizacji w ca#-
kowitej liczbie utraconych etatów to zaledwie 4', a udzia# krajów Europy (rodkowej i
Wschodniej w skumulowanej warto$ci wyp#ywaj!cych z 15 krajów tzw. starej UE bezpo-
$rednich inwestycji zagranicznych oscyluje wokó# 3', przy czym mniej niż 1' inwestycji
jest rezultatem procesów delokalizacyjnych [European Restructuring Monitor, 2009].
Również w Polsce, w$ród kilku tysi"cy niemieckich inwestorów, cz"$ć z nich może być
opisana jako delokalizacyjna, a cz"$ć wr"cz odwrotnie, przyczynia si" do ekspansji firmy w
kraju macierzystym. Różnica mi"dzy tymi dwiema kategoriami nie jest ostra, co przedsta-
wiaj! dwa przyk#ady [Kalinowski, 2006, s. 56 58]:
 Volkswagen Polska  gdzie udzia# materia#ów oraz kosztów pracy z Polski w #a&cu-
chu tworzenia warto$ci dodanej wynosi 30 40', co oznacza, że 60 70' udzia#u w
tym #a&cuchu przypada g#ównie na Niemcy, a zwi"kszone w ten sposób o lokalizacje
w Polsce moce produkcyjne koncernu zwi"kszaj! zapotrzebowanie na elementy #a&-
cucha tworzenia warto$ci dodanej generowane w Niemczech;
 Grupa Metro  dla której Polska jest jednym z jej najważniejszych rynków w tej cz"-
$ci Europy, a dynamika sprzedaży grupy pozwala na zwi"kszenie zatrudnienia w
Niemczech w tych segmentach, które dostarczaj! towary do sieci Metro w Polsce.
W powyższych danych wynika wniosek, że skala procesów delokalizacyjnych jest wyol-
brzymiana. Przenoszenie dzia#alno$ci gospodarczej z ca#! pewno$ci! nie odgrywa dominuj!-
-
-
-
-
-
WSPÓA
CZESNE ZARZ
DZANIE 1/2011 33
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2011
cej roli w przepływach inwestycji bezpośrednich. Demonizowanie tego zjawiska ma zatem
bardziej charakter polityczny ni! ekonomiczny.
Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 a rozwój
lokalny i regionalny
Kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej pa"stwa, wyra!onej w koncepcji
przestrzennego zagospodarowania kraju, nale!y do zada" Rady Ministrów [ustawa z dnia 27
marca 2003 r.]. Aktualnie trwaj# prace nad now# Koncepcj# Przestrzennego Zagospodaro-
wania Kraju (KPZK) 2030. Jej projekt został przyj$ty przez Rad$ Ministrów 18 maja 2010 r.
[Koncepcja& ].
Prekursorski charakter KPZK 2030 polega na odejściu od idei rozwoju w pasmach, opar-
tej na tezie zwornikowego poło!enia Polski w Europie, na rzecz wizji rozwoju sieci powi#-
za" funkcjonalnych krajowych ośrodków wzrostu. Ośrodki te tworz# policentryczn# metro-
poli$ sieciow#, której głównym rdzeniem s# najwa!niejsze polskie miasta wraz z dowi#za-
nymi do nich subregionalnymi ośrodkami wzrostu oraz ośrodkami regionów peryferyjnych,
otwart# na oddziaływania sieci europejskich ośrodków metropolitalnych.
Model rozwoju przestrzennego KPZK 2030 jest osadzony w policentrycznej strukturze
systemu osadniczego Polski. Sie% dobrze powi#zanych, współpracuj#cych miast ma tworzy%
warunki dla dynamizowania rozwoju kraju poprzez umo!liwienie pełniejszego wykorzysta-
nia potencjałów rozwojowych rozmieszczonych w ró!nych cz$ściach kraju, co ma z kolei
sprzyja% spójności terytorialnej. KPZK 2030 wł#cza w główny nurt planowania rozwoju
równie! stref$ morsk#. Dokument ten wyró!nia: obszary funkcjonalne, obszary koncentracji
problemów społeczno-gospodarczych, obszary peryferyjne. Takie podejście ma istotny
wpływ na zmian$ koncepcji planowania rozwoju lokalnego i regionalnego na wszystkich
szczeblach samorz#du.
W sferze wdro!eniowej KPZK 2030 ł#czy ró!ne szczeble planowania w hierarchiczny
układ ukierunkowany na realizacj$ zada" celu publicznego, wskazuje priorytety inwestycyj-
ne i podmioty odpowiedzialne za ich realizacj$, nadaje polityce przestrzennej europejski
charakter słu!#cy koordynacji polityk sektorowych.
Ukształtowany historycznie policentryczny charakter struktury osadniczej kraju zostaje
utrzymany i wzmocniony. W KPZK 2030 stwierdza si$ !e, ju! obecnie w granicach admini-
stracyjnych miast oraz w strefach poło!onych wokół du!ych ośrodków mieszka 75 80%
ludności Polski i !e proces urbanizacji b$dzie post$pował. Koncentracja ludności b$dzie
nast$powa% przede wszystkim w du!ych ośrodkach miejskich i w ich obszarach funkcjonal-
nych. Prawie cały przyrost ludności miejskiej b$dzie miał miejsce w ośrodkach metropoli-
tarnych, a najbardziej widoczny b$dzie w miastach Polski wschodniej (Białystok, Lublin,
Rzeszów).
Wszystkie du!e ośrodki miejskie Polski stanowi# w$zły metropolii sieciowej, poł#czone
funkcjonalnie (np. gospodarka, społecze"stwo, nauka) efektywn# sieci# transportow# i
teleinformatyczn#. W skład metropolii sieciowej wchodz#:
 główne w$zły systemu osadniczego: Warszawa (miasto  lokomotywa Europy ) oraz
najwi$ksze obszary metropolitalne: konurbacji górnośl#skiej (Katowice wraz z 13
miastami wchodz#cymi w skład Górnośl#skiego Obszaru Metropolitalnego), Krako-
wa, &odzi, Trójmiasta (Gda"sk  Sopot  Gdynia), Poznania, Wrocławia, Bydgosz-
czy i Torunia, Szczecina, Lublina, Białegostoku oraz Rzeszowa,
 dowi#zane do nich obecne ośrodki regionalne, czyli pozostałe miasta wojewódzkie:
Kielce, Olsztyn, Opole, Zielona Góra, Gorzów Wielkopolski oraz nast$puj#ce ośrodki
miejskie (wraz z obszarami funkcjonalnymi): Koszalin, Słupsk, Bielsko-Biała, Cz$-
stochowa, Radom oraz Rybnik.
Wymienion# list$ ośrodków miejskich uzupełnia sie% ośrodków subregionalnych i lokal-
-
-
-
-
-
34 H. Gawroński, Istota planowania strategicznego rozwoju&
H. Gawroński, The fundamentals of strategic planning&
nych. Dowiązanie funkcjonalne tych ośrodków do rdzenia metropolii sieciowej wzmacnia
potencjał samej metropolii sieciowej i daje impuls rozwojowy obszarom słabszym ekono-
micznie i społecznie, położonym peryferyjnie (Polska Wschodnia, Północno-Wschodnia,
Zachodnia, Pomorze !rodkowe).
Maj"c powyższe na wzgl#dzie, na potrzeby KPZK 2030 dokonano wyróżnienia:
 planowania wielkoprzestrzennego (na poziomie kraju i województw);
 planowania lokalnego,
 planowania funkcjonalnego  dla zidentyfikowanych obszarów funkcjonalnych, jak
obszary metropolitalne, wiejskie, morskie, strefa brzegowa itp.
Taka koncepcja wymaga koordynacji i współpracy poziomej na poziomie kraju, woje-
wództwa i na poziomie lokalnym oraz koordynacji pionowej pomi#dzy różnymi poziomami
administracji publicznej w odniesieniu do danego terytorium. Wymaga to zaangażowania
wszystkich podmiotów operuj"cych na danym terytorium i zachowania zgodno$ci z wła$ci-
w" polityk" na poziomie kraju.
Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010 2020: regiony,
miasta, obszary wiejskie
Główny cel strategiczny polityki regionalnej kraju okre$lony w tytułowym dokumencie
brzmi:  Efektywne wykorzystywanie specyficznych regionalnych i innych terytorialnych
potencjałów rozwojowych dla osi"gania celów rozwoju kraju  wzrostu, zatrudnienia i
spójno$ci w horyzoncie długookresowym . Tak sformułowany cel [KSRR, 2010, s. 86 87]:
 wskazuje jednoznacznie na terytorium jako podmiot polityki regionalnej, rozumiej"c
je w sposób funkcjonalny, a nie jako jednostk# administracyjn" podziału kraju,
 przes"dza o widzeniu polityki regionalnej jako działania ukierunkowanego na opty-
malne wykorzystanie zróżnicowanych przestrzennie potencjałów rozwojowych,
 wskazuje na konieczno$% integracji zasobów zewn#trznych i wewn#trznych,
 przydziela główn" rol# rz"dowi i samorz"dom wojewódzkim w tym procesie;
 okre$la cele polityki regionalnej jako kreowanie warunków dla osi"gania głównych
celów polityki rozwoju  wzrostu, zatrudnienia i spójno$ci, okre$lonych w Raporcie
Polska 2030 [Raport& ].
W dokumencie tym przyj#to trzy główne cele polityki regionalnej do 2020 r.:
 cel 1  konkurencyjno$%  wspomaganie wzrostu konkurencyjno$ci regionów,
 cel 2  spójno$%  budowanie spójno$ci terytorialnej i przeciwdziałanie marginaliza-
cji obszarów problemowych,
 cel 3  sprawno$%  tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej
realizacji działa& rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie.
Kierunki działa& polityki regionalnej w ramach celu 1 obejmuj":
 wzmacnianie funkcji metropolitalnych o$rodków wojewódzkich i integracja ich ob-
szarów funkcjonalnych, w tym Warszawy  stolicy pa&stwa,
 tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwi#kszania ich
absorpcji poza o$rodkami wojewódzkimi,
 budow# podstaw konkurencyjno$ci województw  działania tematyczne,
 zwi#kszanie dost#pno$ci komunikacyjnej pomi#dzy regionami i wewn"trz nich.
W ramach celu 2 zidentyfikowano nast#puj"ce problemy rozwojowe:
 wzmacnianie spójno$ci w układzie krajowym,
 wspieranie obszarów wiejskich o najniższym poziomie dost#pu do dóbr i usług,
 restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów,
 przezwyci#żanie niedogodno$ci zwi"zanych z położeniem obszarów przygranicz-
nych, szczególnie wzdłuż zewn#trznych granic UE,
-
-
-
-
-
WSPÓA
CZESNE ZARZ
DZANIE 1/2011 35
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2011
 zwiększanie dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich.
Kierunki dzia!a" podejmowane w ramach celu 3 obejmuj#:
 wzmocnienie strategicznego wymiaru polityki regionalnej,
 jakoś$ zarz#dzania i terytorialne ukierunkowanie polityk publicznych,
 przebudowę i wzmocnienie koordynacji w wieloszczeblowym zarz#dzaniu,
 wspomaganie budowy kapita!u spo!ecznego dla rozwoju regionalnego.
Do ka%dego celu KSRR opracowano miary sukcesu ich realizacji. Zidentyfikowano te%
czynniki integruj#ce regiony w uk!adzie: region  miasta  obszary wiejskie w ramach
ka%dego celu, w tym w szczególności w zakresie tworzenia warunków dla integracji funk-
cjonalnej obszarów wiejskich z miastami, poprzez absorpcję obszarów wiejskich, zwiększe-
nie mobilności zawodowej i przestrzennej oraz wykorzystanie walorów środowiska przyrod-
niczego i dziedzictwa kulturowego.
Powy%sze cele, zgodnie z zasad# subsydiarności i wieloszczeblowego zarz#dzania proce-
sami rozwoju regionalnego, maj# by$ realizowane przez wszystkie podmioty publiczne w
zgodzie z w!asnymi kompetencjami i miejscem w systemie zarz#dzania rozwojem w Polsce.
KSRR zak!ada, co do zasady, wsparcie dla rozwoju wszystkich polskich regionów, bez
względu na stopie" ich zamo%ności. Dzięki integruj#cemu podejściu wielosektorowemu
polityka regionalna stanowi uniwersalne narzędzie wykorzystania i wzmacniania regional-
nych potencja!ów rozwojowych.
Wprowadzony w KSRR kontrakt terytorialny jest najwa%niejszym instrumentem plani-
stycznym, zapewniaj#cym realizację polityk publicznych o oddzia!ywaniu terytorialnym w
sposób uwzględniaj#cy ich specyficzne uwarunkowania. Zawiera cele i zadania poszczegól-
nych jego sygnatariuszy oraz określa instrumenty realizacji. Kontrakt terytorialny preferuje
podejście projektowe. Mo%e by$ zawarty na okres nie krótszy ni% trzy lata, co oznacza, i% w
ramach jednej perspektywy finansowej UE (obecnie siedmioletniej) mog# by$ zawarte dwa
kontrakty dla województwa. Jest to uzasadnione dynamik# zmian w otoczeniu i daje mo%li-
woś$ korygowania kierunku rozwoju stosownie do tej dynamiki. Przewiduje się te% now#
generację wielofunduszowych programów wojewódzkich, niespotykanych do tej pory, a
przez to wymagaj#cych nowej interdyscyplinarnej wiedzy w celu ich przygotowania i reali-
zacji.
Zak!ada się, %e suma środków wydatkowanych przez bud%et UE, bud%et pa"stwa i samo-
rz#dy terytorialne na realizację celów KSRR będzie wynosi!a w 2013 r. nie mniej ni% 3&
PKB. W wymiarze finansowym oznacza to średniorocznie ok. 34 mld z!, z czego ok. 24 mld
z! ma pochodzi$ ze środków UE, a resztę stanowi$ będzie udzia! krajowych podmiotów
publicznych i niepublicznych [KSRR, 2010, s. 191].
Nowy paradygmat kierunków strategicznego rozwoju
lokalnego i regionalnego
Tradycyjnymi wyznacznikami pozycji konkurencyjnej, a zarazem kluczowymi czynni-
kami rozwoju regionalnego s# zasoby rzeczowe, kapita! trwa!y i finansowy, wiedza i inno-
wacyjnoś$ oraz kapita! ludzki i spo!eczny (ich dostępnoś$, alokacja i produktywnoś$) oraz
czynniki instytucjonalne, na które sk!ada się jakoś$ i sprawnoś$ administracji publicznej, a
tak%e zdolnoś$ instytucjonalna do zarz#dzania rozwojem [Kosiedowski, 2005, s. 64 65].
Natomiast tradycyjnie prowadzona polityka rozwoju regionalnego opieraja się na dwóch
ró%nych podejściach: teorii rozwoju endogennego, wewnętrznego, oddolnego oraz teorii
rozwoju egzogennego, zewnętrznego, odgórnego, indukowanego [Grosse, 2007, s. 27 49].
Nowa geografia ekonomiczna i teoria rozwoju gospodarczego jest kombinacj# powy%-
szych koncepcji i ukazuje istnienie obszarów rdzeni i peryferii, które s# rezultatem natural-
nych tendencji aglomeracyjnych, ogólnie postrzeganych jako dobre dla wzrostu i rozwoju ze
-
-
-
-
-
36 H. Gawroński, Istota planowania strategicznego rozwoju&
H. Gawroński, The fundamentals of strategic planning&
względu na geograficznie uprzywilejowane. Miasta istnieją bowiem dzięki korzyściom, jakie
daje lokalizowanie się w pobliżu wielu działalności gospodarczych, jednostek ludzkich,
rodzin oraz większych grup społeczności lokalnych. Korzyści te nazywane są efektem
aglomeracji i występują w trzech postaciach: jako korzyści skali, lokalizacji i urbanizacji
[Doma!ski, 2005, s. 23].
Rozprzestrzenianie się aglomeracji prowadzi do powstawania metropolii i obszaru me-
tropolitalnego, za który uznaje się ciągły przestrzennie, wielkomiejski układ osadniczy,
złożony z odrębnych administracyjnie jednostek, obejmujący duże miasto lub zwarty obszar
miejski  jako centrum układu oraz powiązaną z nim funkcjonalnie strefę zurbanizowaną
[Markowski, Marszał, 2005, s. 8]. W myśl Strategii Lizbo!skiej, obszary metropolitalne
mają by" kluczowymi obszarami rozwoju. XXI w. ma by" wiekiem metropolitalnym [Euro-
pejskie Obszary& , 2007].
Nowy paradygmat określający mechanizmy rządzące rozwojem podkreśla korzyści z du-
żych, wysoko wyspecjalizowanych terytoriów korzystających z wysokiej technologii i
elastycznego rynku pracy. Objawia się to tym, że w przestrzeni metropolitalnej następuje
stały proces rozwijania wykorzystywanych technologii oraz przyciąganie wyspecjalizowanej
kadry, co jeszcze wzmacnia tendencje rozwojowe. Kluczowe czynniki sukcesu rozwoju
terytoriów opisuje triada: technologia  talent  tolerancja, zwana koncepcją 3T, według
której czynniki te przyciągają się wzajemnie, tworząc kreatywne centa  miasta otwarte i
różnorodne [Florida, 2005].
Odwołując się do endogenicznego modelu wzrostu można zauważy", że w metropoliach
dochodzi do intensyfikacji związków między procesami tworzenia wiedzy i innowacji a
procesami ich asymilacji i uczenia się. Na koncentrację innowacyjnej działalności mają
wpływ sprzyjające warunki instytucjonalne, zwłaszcza w dziedzinach preferujących kontakty
bezpośrednie. Mechanizmy generujące korzyści aglomeracyjne obejmują bowiem wspólne
użytkowanie dóbr publicznych, jak uniwersytety czy laboratoria, oraz większą konkurencję
dostawców i odbiorców, co redukuje ryzyko rynkowe.
Powyższe rozważania prowadzą do sformułowania zasad nowego paradygmatu polityki
regionalnej, do których zaliczono [KSRR, 2010, s. 7]:
 przejście od tradycyjnej redystrybucji środków do podejścia zakładającego wzmac-
nianie i wykorzystanie endogenicznych potencjałów terytorialnych,
 odejście od podziału na polityki inter- i intraregionalną na rzecz wspólnej polityki,
określającej cele dla wszystkich podmiotów na danym terytorium;
 odejście od modelu krótkoterminowych, odgórnie dystrybuowanych dotacji  dla
najmniej uprzywilejowanych obszarów do modelu długofalowych, zdecentralizowa-
nych polityk rozwojowych adresowanych do wszystkich regionów,
 wielosektorowe (horyzontalne) podejście do działa! rozwojowych, ukierunkowane
terytorialnie, czyli wprowadzenie systemu integracji i koordynacji polityk publicz-
nych, mających istotny wpływ terytorialny,
 przejście od rozproszonej interwencji do bardziej selektywnych i skoncentrowanych
inwestycji w obszarach strategicznej interwencji,
 wzmocnienie partnerskiej wieloszczeblowej współpracy pomiędzy podmiotami zaan-
gażowanymi w realizację polityki oraz dopasowanie odpowiedzialności za zadania do
najbardziej efektywnego poziomu zarządzania,
 zróżnicowane podejście do różnych typów terytoriów rozumianych funkcjonalnie i
prowadzenie polityki dostosowanej do uwarunkowa! społecznych, gospodarczych i
środowiskowych występujących w poszczególnych obszarach.
Podstawą wyodrębnienia tych zasad jest założenie, że każde terytorium posiada własny,
często bardzo zróżnicowany zestaw cech składających się na potencjał rozwojowy. Wyko-
rzystanie tych zasobów w efektywny sposób w procesach rozwojowych danego terytorium
-
-
-
-
-
WSPÓA
CZESNE ZARZ
DZANIE 1/2011 37
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2011
należy traktować jako kluczowy czynnik wzrostu.
Szczególnie ważne jest okre!lenie hierarchii celów strategicznych. Obok celów komple-
mentarnych i neutralnych najwi"cej uwagi wymaga analiza celów konkurencyjnych, które z
regu#y prowadz$ do konfliktów. Konflikty celów mog$ być rozwi$zane poprzez ich przewar-
to!ciowanie albo przesuni"cie w czasie ich realizacji. Pogodzenie różnych, niekiedy sprzecz-
nych ze sob$ interesów wymaga równoleg#ego skonfrontowania wymogów różnych sfer
aktywno!ci z roszczeniami i oczekiwaniami beneficjentów. Ta konfrontacja doprowadzić
powinna do identyfikacji sprzeczno!ci, wskazania możliwych warto!ci  brzegowych
poszukiwanego konsensusu, a w konsekwencji do konkretyzacji p#aszczyzny porozumienia.
Uzupe#nienie celów o elementy logistyczne może przyczynić si" do maksymalizacji zadowo-
lenia beneficjentów z oferty terytorium, a także do podniesienia jego konkurencyjno!ci
[Kauf, 2009, s. 197].
Zdolno!ć poszczególnych terytoriów do konkurowania na rynkach jest uzależniona od
zdolno!ci do wykorzystania ich specyficznych potencja#ów, tzn. od podj"tych przez w#adze
publiczne dzia#a%, które musz$ uwzgl"dniać dzia#alno!ć innych interesariuszy, maj$cych
także wp#yw na procesy rozwojowe na danym terytorium. Tworzenie warto!ci dodanej w
przestrzeni terytorialnej może być zatem oparte o zidentyfikowane, unikalne zasoby danego
terytorium i jego przewagi lokalizacyjne, ale wymaga to redefiniowania sposobów wyzna-
czania celów, jak i okre!lania mechanizmów wykonawczych polityki ukierunkowanej
terytorialnie.
Preferencje spo!eczno"ci lokalnej w zakresie kierunków
strategicznego rozwoju lokalnego
Preferencje spo#eczno!ci lokalnej w zakresie kierunków strategicznego rozwoju lokalne-
go zależ$ od percepcji lokalnego zarz$dzania strategicznego przez t" spo#eczno!ć. Wyniki
bada% dotycz$cych stanu wiedzy o strategiach rozwoju swoich gmin i postrzegania zarz$-
dzania strategicznego nie potwierdzaj$ szerokiego zainteresowania mieszka%ców gmin t$
problematyk$. Ponad 21& badanych, a w gminach wiejskich prawie 33 & badanych, dekla-
ruje, że nie wie, czy ich gmina posiada opracowan$ strategi" rozwoju. Tylko oko#o 15&
badanych w gminach miejskich stwierdza, że zna podstawowe za#ożenia strategii swojej
gminy, a 63,2& deklaruje nieznajomo!ć nawet podstawowych jej za#oże%. Należy zatem
s$dzić, że faktyczny odsetek osób z t$ niewiedz$ jest jeszcze wyższy. Jednocze!nie oko#o
45& badanych uznaje, że strategia jest formalnym dokumentem niezb"dnym do pozyskania
!rodków unijnych, a tylko niespe#na 40& widzi w niej zbiór !wiadomych celów rzeczywi!cie
realizowanych w praktyce [Gawro%ski, 2010, s. 238].
Zróżnicowanie pogl$dów w sprawach kluczowych dla spo#eczno!ci lokalnej, a co za tym
idzie brak jednolito!ci co do projektowania celów strategicznego rozwoju lokalnego po-
twierdzaj$ również badania ankietowe przeprowadzone na grupie 308 osób w subregionie
elbl$skim, dotycz$ce proponowanych kierunków strategicznego rozwoju miejscowo!ci
zamieszkania. Wyniki badania przedstawia tab. 1.
W badaniu tym wi"ksz$ warto!ć poznawcz$ ma analiza odpowiedzi na pytania ankietowe
uzyskane w poszczególnych grupach, w szczególno!ci w grupach wyodr"bnionych ze
wzgl"du na wielko!ć miejscowo!ci zamieszkania. Wed#ug tego kryterium 143 osoby (47%)
zamieszkiwa#y w miastach powyżej 50 tys. mieszka%ców, co w badanym przypadku oznacza
Elbl$g, 90 osób (26&) zamieszkiwa#o w pozosta#ych miastach (Braniewo, Frombork, Pie-
ni"żno, Pas#"k, M#ynary, Tolkmicko, Malbork, Nowy Staw, Krynica Morska, Nowy Dwór
Gda%ski, Dzierzgo%, Sztum), a 75 osób (24&) to mieszka%cy wsi. Je!li chodzi o wiek, w!ród
respondentów znalaz#o si" 188 osób do 28 lat i 120 osób powyżej 28 lat. Respondenci mieli
możliwo!ć wskazania nie wi"cej niż trzech kierunków rozwoju spo!ród zaproponowanych w
ankiecie.
-
-
-
-
-
38 H. Gawroński, Istota planowania strategicznego rozwoju&
H. Gawroński, The fundamentals of strategic planning&
Mieszkańcy Elbląga wyraz
ne preferują (53,1%) wizję miasta jako miejscowości usługo-
wej, zapewniającej usługi !yciowe dające komfort zamieszkania. Prawie 1/3 mieszkańców
wskazała na miasto jako samodzielną aglomerację  31,5% i na miasto o mo!liwościach
turystycznych  27,3%, a średnio co piąty mieszkaniec wskazał na szanse rozwoju przemy-
słu  19,6% oraz na szanse Elbląga jako miasta transgranicznego  18,2%. Na funkcje
przyrodnicze wskazało 9,8% respondentów.
Tab. 1. Proponowane kierunki strategicznego rozwoju miejscowości zamieszkania (The
proposed strategic directions of development of locality)
Proponowane kierunki rozwoju Wynik Mieszkańcy miast/wsi Wiek
(The proposed directions of develop- ogólny (Urban/village dwellers) (Age)
ments) (Overall pow. do wieś do pow.
result) 50 tys. 50 tys. (Vi- 28 l. 28 l.
procent
(Abo- (To llage) (To (Abo-
ve 50 50 th.) 28 y.) ve 28
th.) y.)
Miejscowoś" usługowa, w tym usługi 39,6 53,1 36,7 17,3 43,1 34,1
!yciowe dające komfort zamieszkania
(Services locality)
Miejscowoś" przemysłowa, oprócz 15,2 19,6 15,5 6,7 17,0 12,5
rolnictwa i rybactwa
(Industrial locality)
Miejscowoś" transgraniczna 15,9 18,2 23,3 2,7 11,2 23,3
(Cross-border locality)
Miejscowoś" nadmorska, w tym 6,8 7,0 5,5 8,0 7,4 5,8
rybactwo i przetwórstwo rybne
(Seaside locality)
Miejscowoś" turystyczna, agroturys- 39,3 27,3 51,1 48,0 37,8 41,7
tyczna
(Tourist and agrotourism locality)
Miejscowoś" o funkcjach przyrodniczo- 21,8 9,8 17,8 49,3 22,3 20,8
agrarnych, w tym rolnictwo, leśnictwo,
rezerwaty
(Natural and agrarian village)
Miejscowoś" przetwórstwa rolniczego 13,0 2,1 11,1 36,0 14,9 10.0
(Agricultural processing locality)
Miejscowoś" pełniąca funkcje  sypial- 14,6 12,6 11,1 22,7 14,9 14,2
ni wobec pobliskiego miasta
(Locality serving as a bedroom area)
Miejscowoś" (miasto) pełniąca funkcje 16,6 23,1 15,5 5,3 18,1 14,2
satelitarne  sypialniane i usług
!yciowych wobec metropolii, np.
Trójmiasta w promieniu 50 70 km
(Locality serving as a satellite)
Miasto  samodzielna aglomeracja 17,5 31,5 10,0 0,0 13,8 23,5
(Independent metropolitan city)
y
ródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych mieszkańców subregionu
elbląskiego i #uław Wiślanych.
$ącząc odpowiedzi dotyczące funkcji sypialnianej i satelitarnej wobec pobliskiego Trój-
miasta, mo!na stwierdzi", !e ponad 1/3 mieszkańców (35,7%) postrzega Elbląg w przyszło-
ści jako miasto powiązane z obszarem metropolitalnym Trójmiasta, co w obliczu analiz
przedstawionych w poprzednich punktach wydaje się przesądzone. Zestawienie tej preferen-
cji z wizją miasta samodzielnego jest kłopotliwe dla władz miasta, zwłaszcza w obliczu
-
-
-
-
-
WSPÓA
CZESNE ZARZ
DZANIE 1/2011 39
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2011
demokratycznych wyborów, gdyż powierzchowna analiza tych kierunków może skłaniać
wyborców do uznania, że są to koncepcje wykluczające się wzajemnie i odejście od koncep-
cji miasta jako samodzielnej aglomeracji może być !le przyjęte przez ok. 1/3 wyborców.
Przekonanie do słuszności koncepcji polaryzacyjnej wymaga dłuższego okresu niż okres
kampanii wyborczej i wymaga zastosowania wielu technik opartych na partycypacji i kon-
sultacjach społecznych z wykorzystaniem elementów przywództwa lokalnego.
W miastach do 50 tys. mieszka"ców preferencje szans rozwojowych skupiają się wokół
działa" związanych z turystyką, agroturystyką i usługami zapewniającymi komfort życia.
Mieszka"cy wsi natomiast widzą szanse rozwoju swoich miejscowości w zasobach przyrod-
niczo-agrarnych, agroturystyce, przetwórstwie rolnym, ale postrzegają je również jako
miejsca dobre do zamieszkania dla osób pracujących w pobliskich miastach.
Ze względu na wiek respondentów stwierdzić można, że osoby powyżej 28. roku życia
preferowały już istniejące funkcje miejscowości (transgraniczność, turystyka i agroturystyka,
samodzielność miasta), a osoby młodsze odważniej wskazywały na funkcje wymagające
budowania i zmiany mentalności społeczności lokalnych, jak: jakość usług, przemysł,
przetwórstwo rolno-spożywcze, funkcje sypialniane i satelitarne.
Uwagi końcowe
Planowanie strategicznego rozwoju lokalnego i regionalnego jest częścią i jednocześnie
narzędziem polityki rozwoju, w której dominuje podejście terytorialne, a które ma na celu
integrację wzajemnie powiązanych działa" podejmowanych i realizowanych przez wszystkie
podmioty publiczne w celu zapewnienia strategicznego, trwałego i zrównoważonego rozwo-
ju całego kraju i jego terytorialnie wyodrębnionych jednostek w oparciu o zasadę spójności
społecznej, gospodarczej i przestrzennej oraz podnoszenia konkurencyjności i tworzenia
nowych miejsc pracy.
Zgodne z obecnymi światowymi tendencjami gospodarczego rozwoju terytorialnego za
naturalne uznaje się, iż rynki faworyzują jedne miejsca względem innych, a próba po-
wstrzymania koncentracji aktywności gospodarczej jest równoznaczna z hamowaniem
rozwoju tych terytoriów. Władze powinny więc ułatwiać geograficzną koncentrację produk-
cji, a z drugiej strony muszą zapewnić infrastrukturę komunikacyjną (kolejową, drogową,
teletechniczną) w celu swobodniejszego przemieszczania się pracowników i przekazywania
efektów ich pracy. Wymaga to jednak uruchomienia potencjału tkwiącego w specyficznych
cechach terytorium i w siłach rynkowych z wykorzystaniem efektu aglomeracji.
Planowanie strategiczne rozwoju lokalnego i regionalnego ogranicza niepewność działa-
nia, ale tylko w warunkach zwiększania adaptacyjności gospodarki lokalnej, szybkiego
dostosowywania się do zmian w otoczeniu globalnym i wzrostu konkurencyjności. W tych
warunkach planowanie rozwoju regionalnego i lokalnego wymaga zastosowania koncepcji
elastycznego i zintegrowanego zarządzania wieloszczeblowego i funkcjonalnego, opartego
na transferze zaczerpniętego z sektora biznesowego wzorca zarządzania, zwanego  zarzą-
dzaniem zwinnym , co jednocześnie wymaga odstąpienia od wielu utrwalonych praktyk
administracyjnych.
Planowanie rozwoju terytorium przez władze publiczne wszystkich szczebli winno sku-
piać się na tworzeniu technicznych i społecznych warunków do kreowania i absorpcji inno-
wacji korzystnych dla danego obszaru, wspierania inicjatyw przedsiębiorców, rozbudowy
zdolności do reagowania na zmiany, redukowania destrukcyjnych opó!nie" powodowanych
przez zawiłe procedury, skoncentrowanie się na obszarach, na których występuje dążenie do
zmian i otwarcie na te zmiany.
Z punktu widzenia instytucjonalnej organizacji zapewnienia coraz bardziej zindywiduali-
zowanych potrzeb społecznych ciężar odpowiedzialności przesuwany jest ze szczebla krajo-
wego na szczebel regionalny, lokalny bąd! nawet na poziom przedsiębiorstwa w ramach jego
-
-
-
-
-
40 H. Gawroński, Istota planowania strategicznego rozwoju&
H. Gawroński, The fundamentals of strategic planning&
społecznej odpowiedzialności. Temu przesunięciu służyć mają prawne i ekonomiczne in-
strumenty deregulacji, której przejawami są: prywatyzacja, decentralizacja oraz dekoncen-
tracja. Dyskusyjny jest natomiast poziom tych działa! i ich społeczne skutki, gdyż nie
zawsze prowadzą one do samowystarczalności społecze!stwa.
Nie kwestionując światowych trendów rozwoju regionalnego i lokalnego w układzie me-
tropolii, stwierdzić też należy, że model polaryzacyjno-dyfuzyjnego przyjęty w dokumentach
planistycznych w warunkach polskich wiąże się także z zagrożeniami, których siłę trudno
jest ocenić. Trudno jest bowiem jednoznacznie określić oddziaływanie metropolii i ośrodków
metropolitalnych na mniejsze ośrodki miejskie i na terytoria peryferyjne. Jako przykład
podać tu można województwo mazowieckie z koncentracją zasobów w Warszawie i ciągle
biednymi peryferiami województwa. Przykład ten może świadczyć o zjawisku zasysania
kapitału przez duże ośrodki miejskie z regionów rozwiniętych oraz migracji wykwalifikowa-
nych pracowników z regionów peryferyjnych.
Brak jest też sprawdzonych narzędzi dyfuzyjnych, zapewniających, że innowacje będą
absorbowane nie tylko przez metropolie, ale również przez ośrodki regionalne, co może
prowadzić do zróżnicowania standardów infrastruktury i w konsekwencji zróżnicowania
standardów jakości życia w obszarach poza metropolitalnych.
Jako bariera racjonalnego planowania i realizacji inwestycji publicznych w niektórych
jednostkach terytorialnych jawi się zagrożenie depopulacją, starzeniem się społecze!stwa,
migracją i ujemnym przyrostem naturalnym. Racjonalizacja decyzji o inwestycjach celu
publicznego musi być bowiem oparta na prognozie możliwości utrzymania danej infrastruk-
tury na danym terytorium w przyszłości.
Bibliografia
1. Doma!ski R., (2005), Geografia ekonomiczna. Ujęcie dynamiczne, PWN, Warszawa.
2. Europejskie obszary metropolitalne  konsekwencje społeczno-gospodarcze dla przyszłości
Europy, opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego nr 2007/C 168/02 z 25 kwiet-
nia 2007 r., Dz. Urz. UE PL 20.7.2007 C 168/15.
3. Friedman T.L., (2009), "wiat jest płaski. Krótka historia XXI wieku, Dom Wydawniczy Rebis,
Pozna!.
4. Florida R., (2005), Cities and the Creative Class, New York London.
5. Gawro!ski H., (2010), Zarządzanie strategiczne w samorządach lokalnych, Oficyna a Wolters
Kluwer business, Warszawa.
6. Grosse T.G., (2007), Wybrane koncepcje teoretyczne i doświadczenia praktyczne dotyczące
rozwoju regionów peryferyjnych, Instytut Spraw Publicznych,  Studia Regionalne i Lokalne nr 1
(27), Warszawa.
7. Kalinowski T., (2006), Debata o delokalizacji w rozszerzonej UE. Perspektywa czterech wybra-
nych pa!stw członkowskich, [w:] Delokalizacja w rozszerzonej Unii Europejskiej. Perspektywa
wybranych pa!stw UE. Wnioski dla Polski, Instytut Bada! nad Gospodarką Rynkową, Uniwersy-
tet Warszawski, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej Departament Analiz i Strategii, Warsza-
wa.
8. Kauf S., (2009), Orientacja marketingowa i logistyczna w zarządzaniu regionem, Uniwersytet
Opolski.
9. Kosiedowski W. (red.), (2005), Samorząd terytorialny w procesie rozwoju regionalnego i lokalne-
go, TNOiK Dom Organizatora, Toru!.
10. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010 2020: Regiony, miasta, obszary wiejskie
(KSRR), Rada Ministrów, 13 lipca 2010 r., Warszawa.
11. Markowski T., Marszał T., (2005), Funkcje i zarządzanie obszarami metropolitalnymi,  Samorząd
Terytorialny nr 7 8, Warszawa.
12. Moszy!ski M., (2007), Procesy delokalizacji we współczesnej gospodarce światowej  szansa czy
zagrożenie dla polskiego rynku pracy, UMK, Toru!.
13. Noworól A., (2007a), Pojęcie rozwoju terytorialnego w kontekście nauk o zarządzaniu,
 Współczesne Zarządzanie nr 2, Fundacja Współczesnego Zarządzania, Białystok.
-
-
-
-
-
WSPÓA
CZESNE ZARZ
DZANIE 1/2011 41
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2011
14. Noworól A., (2007b), Planowanie rozwoju terytorialnego w skali regionalnej i lokalnej, Wydaw-
nictwo Uniwersytetu Jagiello!skiego, Kraków.
15. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz. U. Nr 80,
poz.717.
16. Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach polityki rozwoju, Dz. U. Nr 227, poz. 1658.
Bibliografia elektroniczna
1. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, projekt z dnia 18 maja 2010 r., MRR,
Warszawa, [on line], www.mrr.gov.pl, [10.09.1010].
2. Raport Polska 2030, (2009), Zespó" Doradców Strategicznych Prezesa Rady Ministrów, Warsza-
wa, [on line], http://www.polska2030.pl/, [20.09.2010].
3. World Development Report 2009. Reshaping Economic Geography (Raport o rozwoju #wiata
2009. Przekszta"caj$c geografi% gospodarcz$), Waszyngton 2009, [on line],
http://econ.worldbank.org, [10.08.2010].
4. Current macroeconomic trends and prospects,  European Restructuring Monitor No. 4, Dublin,
[on line], www.eurofound.europa.eu/emcc/erm/templates/displaydoc.php?docID=54,
[05.03.2010].
The fundamentals of strategic planning in the local and regional
development
Summary
The aim of the article is to analyze the economic, spatial and social determinants of stra-
tegic planning in the local and regional development. The basis of the considerations is the
thesis that these determinants remain outside the territorial space, which relates to planning
and that they need understanding and adaptation of community expectations. Strategic
planning of local and regional development reduces the unreliability of the action, but only in
terms of increasing the adaptability of the local economy, quick adjustability to changes in
the global environment and increase of competitiveness. There analyzed the specific issues,
such as:
 impact of the relocation of production on the territorial development planning;
 The concept of National Spatial Planning 2030 of a local and regional development;
 Regional Development in the National Strategy 2010-2020: regions, cities, rural
areas;
 new paradigm for strategic development of regional and local;
 preferences of local communities in the scope of local strategic development.
The author analyzed the context of the topic, the available literature and studies, includ-
ing World Bank report and the national documents. In the scope of preferences in the direc-
tions of local strategic development, there was used author`s survey conducted in June 2010
on a sample of 308 residents of the Elbl$g subregion.
-
-
-
-
-