Rozwój lokalny i regionalny
Piotr Kopyciński
Polityka regionalna
Podstawowe pojęcia
ð Kluczowe pojÄ™cia: region, polityka,
polityka regionalna, rozwój regionalny
Region
ð Obszar wyodrÄ™bniony na zasadzie jednej lub
więcej cech swoistych pozwalających na
odróżnienie od przyległych obszarów [Darmosz
1987]
ð Każdy jednorodny pod kÄ…tem okreÅ›lonej cechy
(cech) fragment powierzchni ziemi, który różni
się od innych fragmentów; rozumienie tej
jednorodności zależy w każdym przypadku od
przyjętych kryteriów [Whittlesey 1954]
ð Region geograficzny, fizyczny, spoÅ‚eczny, kulturowy,
historyczny, gospodarczy (ekonomiczny)
ð W 1938 r. Odum i Moore zidentyfikowali okoÅ‚o
pięćdziesięciu definicji pojęcia  region
Region ekonomiczny
ð Historycznie uksztaÅ‚towany przez
działalność gospodarczą i kulturową
człowieka wycinek powierzchni Ziemi,
charakteryzujący się większą skalą
wewnętrznych powiązań gospodarczych
niż powiązań zewnętrznych lub
występowaniem danej działalności
gospodarczej w innej formie i
intensywności niż na obszarach
otaczajÄ…cych [za: Encyklopedia PWN]
Region jako przedmiot
programowania rozwoju regionalnego
ð Jednostka  ...podziaÅ‚u administracyjnego
kraju z władzą samorządową działającą na
rzecz i w imieniu danej społeczności
terytorialnej, współdziałającą z odpowiednio
zorganizowanym w terenie przedstawicielem
władzy rządowej (wojewodą) [Kudłacz
1999, s. 9].
ð W takim ujÄ™ciu region utożsamiamy z
województwem
Region a województwo (1)
ð Województwo: jednostka samorzÄ…du
terytorialnego wyższego stopnia
ð Zgodnie z art. 1 ust. 2 Ustawy z dnia 5
czerwca 1998 r. o samorzÄ…dzie
województwa (Dz.U. 1998 Nr 91 poz. 576
z póz
n. zm.) województwo to regionalna
wspólnota samorządowa funkcjonująca na
odpowiednim terytorium
Region a województwo (2)
ð Od 1999 r. województwo to podmiot procesów
decyzyjnych o charakterze regionalnym, który w
związku z tym może być określany mianem
 region
ð Takie rozumienie województwa jest zgodne z
rozumieniem regionu z  Deklaracji na temat
regionalizmu w Europie Zgromadzenia Regionów
Europy, gdzie region to jednostka terytorialno-
administracyjna usytuowana bezpośrednio poniżej
władzy państwowej i wyposażona w wybierane
samorządowe władze polityczne [Olbrycht 2011]
Region a województwo (3)
ð Na potrzeby niniejszych zajęć region
będzie utożsamiany z województwem
Polityka
ð PolitykÄ™ bÄ™dziemy rozumieć jako dziedzinÄ™
działania władzy publicznej, której
przedmiotem jest władza nad zasobami
[Hausner 2008]
ð W tym ujÄ™ciu możemy mówić o politykach
publicznych, jako o szczególnym rodzaju
polityki prowadzonej przez organy władzy
publicznej, przede wszystkim rzÄ…d i
samorzÄ…d terytorialny
ð Do polityk publicznych zalicza siÄ™ polityka
regionalna
Rozumienie polityki regionalnej (1)
ð Polityka regionalna obejmuje
przedsięwzięcia realizowane zarówno
przez władze publiczne szczebla
krajowego, jak i regionalnego oraz inne
podmioty
Rozumienie polityki regionalnej (2)
ð Polityka regionalna to:
ć% oddziaływanie państwa oraz występujących w jego
imieniu władz krajowych i regionalnych na proces
rozwoju społeczno-ekonomicznego oraz
zagospodarowania przestrzennego regionów
[Winiarski 2004]
ć%  & strategiczne działania podejmowane z inicjatywy
rządu we współpracy z samorządami województw oraz
innymi podmiotami władz samorządowych, które maja na
celu poprawianie konkurencyjności gospodarczej
wszystkich regionów, wyrównywanie szans rozwojowych
regionów oraz dążenie do spójności ekonomiczno-
społecznej i terytorialnej w skali kraju i poszczególnych
województw [Grosse 2009, s. 14]
Rozumienie polityki regionalnej (3)
ð PolitykÄ™ regionalnÄ… bÄ™dziemy rozumieć
jako działania na rzecz rozwoju społeczno-
ekonomicznego województw, prowadzone
przez władze publiczne szczebla krajowego
i przez organy samorzÄ…du terytorialnego
(sejmik województwa i zarząd województwa), we
współpracy z innymi podmiotami i przy
współudziale mieszkańców regionu
ð PolitykÄ™ regionalnÄ… możemy podzielić na:
ć% intraregionalną (prowadzoną względem regionu przez
instytucje zewnętrzne, w tym w szczególności
podmioty szczebla krajowego oraz unijnego) oraz
ć% interregionalną (kreowaną przez instytucje wewnątrz
regionu) [Kudłacz 1999]
Rozwój regionalny
ð Realizacja polityki regionalnej ma wiÄ™c
służyć rozwojowi regionalnemu
ð Rozwój regionalny to iloÅ›ciowe i
jakościowe zmiany wewnętrzne jednostki
terytorialnej (województwa), wskutek
czego wzbogaceniu ulegajÄ… elementy i
relacje jej struktury wewnętrznej
ð Zmiany te powinny uwzglÄ™dniać specyfikÄ™,
możliwości i potrzeby danego obszaru
Zrównoważony rozwój (1)
ð WspółczeÅ›nie dąży siÄ™ do tego, aby rozwój regionalny
następował w sposób zrównoważony
ð Zrównoważony rozwój to taki rozwój spoÅ‚eczno-
gospodarczy, w którym następuje proces integrowania
działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z
zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz
trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w
celu zagwarantowania możliwości zaspokajania
podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności,
zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych
pokoleń
y
ródło: Ustawa z 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony
środowiska
Zrównoważony rozwój (2)
ð InicjujÄ…c i realizujÄ…c dziaÅ‚ania majÄ…ce na
celu przyczynienie siÄ™ do rozwoju
regionalnego należy więc pamiętać o
konieczności uwzględnienia następujących
kwestii:
ć% Rozwoju gospodarczego
ć% Rozwoju społecznego
ć% Ochrony środowiska
Polityka regionalna
ð W przypadku prowadzenia polityki
regionalnej istotnÄ… rolÄ™ odgrywa
uczestnictwo (współdecydowanie)
mieszkańców w realizacji tych działań
ð Podstaw teoretycznych takiego podejÅ›cia
można szukać m.in. w koncepcji
governance i jej rozwinięciu  multi-level
governance
Governance
ð Odniesienie do wÅ‚adzy w szerszym
kontekście niż government  znaczenie
interakcji
ð W odniesieniu do wÅ‚adzy politycznej to
 współrządzenie
ð PodkreÅ›lajÄ…c zabarwienie spoÅ‚eczne to
 współzarządzanie
ð WiÄ™cej informacji: [Hausner 2008]
Multi-level governance
ð Multi-level governance współzarzÄ…dzanie
(współrządzenie) wielopoziomowe -
pionowa dezagregacja roli państwa w
zakresie rozwoju regionalnego, co
znajduje odzwierciedlenie w procesach
regionalizacji i europeizacji
ð Koncepcja obecna w polityce Unii
Europejskiej od Traktatu z Maastricht
z1992r.
ð WiÄ™cej informacji: [Ansell 2000]
Reorientacja polityki regionalnej
ð Koncepcja współrzÄ…dzenia wielopoziomowego
zakłada włączanie podmiotów z poziomu
terytorialnego (wojewódzkiego, powiatowego i
gminnego), ponadnarodowego oraz podmiotów
niepublicznych w przygotowywanie i wdrażanie
polityki
ð W konsekwencji nastÄ™puje rozproszenie wÅ‚adzy
ð PaÅ„stwo jako koordynator gry wielu aktorów -
utrata przez państwo monopolu na prowadzenia
polityki regionalnej na rzecz innych podmiotów
(samorzÄ…dy terytorialne, podmioty gospodarcze i
społeczne, instytucje ponadnarodowe) [Pietrzyk
2000]
Reorientacja polityki regionalnej
ð Z reorientacjÄ… polityki regionalnej zgodnie
z koncepcją współzarządzania
wielopoziomowego wiążą się zagadnienia
regionalizacji i europeizacji
Regionalizacja
ð Przekazywanie części kompetencji wÅ‚adz
krajowych zwiÄ…zanych z rozwojem
regionalnym na rzecz władz regionalnych i
lokalnych, co wpisuje siÄ™ w szerszy ruch w
kierunku decentralizacji i dekoncentracji
Europeizacja
ð SformuÅ‚owanie charakterystyczne dla krajów
Unii Europejskiej (w przypadku krajów
nieeuropejskich używa się sformułowania
procesy integracyjne)
ð Delegowanie niektórych uprawnieÅ„
przynależnych władzom krajowym na organa
unijne
Programy Unii Europejskiej służące
niwelowaniu różnic międzyregionalnych
(fundusze strukturalne, Fundusz Spójności)
Regionalna polityka rozwoju
Plan prezentacji
ð Polityka rozwoju
ð Polityka rozwoju w przekroju regionalnym
ð Strategie i programy
ð Strategia Rozwoju Województwa
Małopolskiego
ð Regionalna Strategia Innowacji
Województwa Małopolskiego
Polityka rozwoju
ð Zespół wzajemnie powiÄ…zanych dziaÅ‚aÅ„
podejmowanych i realizowanych w celu
zapewnienia trwałego i zrównoważonego
rozwoju kraju, spójności społeczno-
gospodarczej, regionalnej i
przestrzennej, podnoszenia
konkurencyjności gospodarki oraz
tworzenia nowych miejsc pracy w skali
krajowej, regionalnej lub lokalnej
Prowadzenie polityki rozwoju
ð PolitykÄ™ rozwoju prowadzi siÄ™ na
podstawie zapisów strategii rozwoju
ð Strategiami rozwoju sÄ…:
ć% Długookresowa strategia rozwoju kraju
ć% Średniookresowa strategia rozwoju kraju
ć% Inne strategie, w tym odnoszące się do
regionów
Polityka rozwoju województwa (1)
ð PolitykÄ™ rozwoju województwa prowadzi
samorząd województwa. Składają się na nią
następujące elementy:
ć% Tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, w
tym kreowanie rynku pracy
ć% Utrzymanie i rozbudowa infrastruktury
społecznej i technicznej o znaczeniu
wojewódzkim
ć% Pozyskiwanie i łączenie środków finansowych:
publicznych i prywatnych, w celu realizacji zadań z
zakresu użyteczności publicznej
ć% Wspieranie i prowadzenie działań na rzecz
podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli
Polityka rozwoju województwa (2)
ð Racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz
kształtowanie środowiska naturalnego, zgodnie z
zasadą zrównoważonego rozwoju
ð Wspieranie rozwoju nauki i współpracy miÄ™dzy sferÄ…
nauki i gospodarki, popieranie postępu
technologicznego oraz innowacji
ð Wspieranie rozwoju kultury oraz sprawowanie opieki
nad dziedzictwem kulturowym i jego racjonalne
wykorzystywanie
ð Promocja walorów i możliwoÅ›ci rozwojowych
województwa
ð Wspieranie i prowadzenie dziaÅ‚aÅ„ na rzecz integracji
społecznej i przeciwdziałania wykluczeniu
społecznemu
Strategie rozwoju dot. regionów
ð Krajowa strategia rozwoju regionalnego
ð Strategia ponadregionalna
ð Strategia rozwoju województwa
Programy (1)
ð Realizacji strategii sÅ‚użą programy
ð Programy to dokumenty o charakterze
operacyjno-wdrożeniowym powstające w
celu realizacji następujących strategii:
ć% Średniookresowa strategii rozwoju kraju oraz
strategii
ć% Krajowa strategia rozwoju regionalnego
ć% Strategia ponadregionalna
ć% Strategia rozwoju województwa
ð Programy przyjmuje siÄ™ w drodze uchwaÅ‚y
lub decyzji odpowiedniego organu
Programy (2)
ð Programy operacyjne (krajowe programy
operacyjne i regionalne programy
operacyjne)
ð Programy rozwoju (dokumenty realizujÄ…ce
cele zawarte w strategiach rozwoju, w
tym programy wojewódzkie)
Elementy programu
ð Diagnoza sytuacji spoÅ‚eczno-gospodarczej w odniesieniu do
zakresu objętego programowaniem strategicznym
ð Wyniki raportu ewaluacyjnego
ð Cel główny i cele szczegółowe w nawiÄ…zaniu do Å›redniookresowej
strategii rozwoju kraju, narodowej strategii spójności lub określonej
strategii rozwoju wraz z określonymi wskaz
nikami
ð Priorytety oraz kierunki interwencji w zakresie terytorialnym, w
tym w ujęciu wojewódzkim
ð Sposób monitorowania i oceny stopnia osiÄ…gania celu głównego i
celów szczegółowych
ð Plan finansowy, w tym:
ć% y
ródła finansowania realizacji programu
ć% Kwota środków przeznaczonych na finansowanie realizacji programu i
jej podział między poszczególne priorytety
ć% Informacja o wysokości współfinansowania na poziomie programu i
priorytetów
ð Podstawowe zaÅ‚ożenia systemu realizacji
Strategia rozwoju województwa (1)
ð Jednym z narzÄ™dzi prowadzenia polityki
rozwoju jest strategia rozwoju
województwa
ð Szczegóły dotyczÄ…ce zawartoÅ›ci strategii
rozwoju województwa oraz jej
kompatybilności z innymi dokumentami
szczebla regionalnego i krajowego
zawarto w Ustawie z dnia 5 czerwca 1998
r. o samorządzie województwa
Strategia rozwoju województwa (2)
ð Strategia rozwoju województwa jest
realizowana przez:
ć% programy wojewódzkie
ć% regionalny program operacyjny
Strategia rozwoju województwa -
cele
ð PielÄ™gnowanie polskoÅ›ci oraz rozwój i
kształtowanie świadomości narodowej
obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także
pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej
ð Pobudzanie aktywnoÅ›ci gospodarczej
ð Podnoszenie poziomu konkurencyjnoÅ›ci i
innowacyjności gospodarki województwa
ð Zachowanie wartoÅ›ci Å›rodowiska kulturowego i
przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb
przyszłych pokoleń
ð KsztaÅ‚towanie i utrzymanie Å‚adu przestrzennego
Strategia rozwoju województwa -
okres
ð Najczęściej okres tożsamy z okresem
programowania Unii Europejskiej, np.
ć% do 2013 r.
ć% do 2015 r. (ostatni rok rozliczenia wydatków z
okresu programowania 2007-2013)
ć% do 2020 r.
ð W strategii rozwoju województwa wydziela
się okres niewykraczający poza okres objęty
aktualnie obowiązującą średniookresową
strategiÄ… rozwoju kraju
ð Åšredniookresowa Strategia Rozwoju Kraju
2020
Strategia rozwoju województwa -
elementy
ð Diagnoza sytuacji spoÅ‚eczno-gospodarczej
województwa
ð OkreÅ›lenie celów strategicznych polityki
rozwoju województwa
ð OkreÅ›lenie kierunków dziaÅ‚aÅ„
podejmowanych przez samorzÄ…d
województwa dla osiągnięcia celów
strategicznych polityki rozwoju
województwa
Strategia Rozwoju Województwa
Małopolskiego
ð Okres obowiÄ…zywania: 2011-2020
ð Aktualizacja w 2011 r.
Strategia Rozwoju Województwa
Małopolskiego - elementy
ð Pozycja wyjÅ›ciowa (diagnoza)
ð Strategia  MaÅ‚opolska 2020 :
ć% Model długofalowego rozwoju województwa:
perspektywa 2030
ć% Wizja  Małopolska 2020
ć% Cel główny i wskaz
niki osiągnięć
ć% Obszary polityki rozwoju
ð Obszary (7)
ð System realizacji
ð Ramy finansowe
Strategia Rozwoju Województwa
Małopolskiego  diagnoza
ð Pozycja wyjÅ›ciowa:
ć% Ogólna sytuacja gospodarcza i społeczna
Małopolski
ć% Kapitał intelektualny i gospodarka wiedzy
ć% Dziedzictwo regionalne, kultura i turystyka
ć% Infrastruktura komunikacyjna
ć% Obszary funkcjonalne na poziomie regionalnym
ć% Małe i średnie miasta, obszary wiejskie
ć% Bezpieczeństwo
ć% Zarządzanie rozwojem województwa
Strategia Rozwoju Województwa
Małopolskiego - projekcja
ð Obszar:
ć% Cel strategiczny
ć% Wskaz
niki osiągnięć
ć% Kierunki polityki rozwoju
Strategia Rozwoju WM  Obszar 1
Gospodarka wiedzy i aktywności
ð Cel strategiczny : Silna pozycja MaÅ‚opolski jako
regionu atrakcyjnego dla inwestycji, opartego na
wiedzy, aktywności zawodowej i przedsiębiorczości
mieszkańców
ð Wskaz
niki osiągnięć
ð Kierunki polityki rozwoju
ć% 1.1. Rozwój kapitału intelektualnego:

ð Strategia postÄ™powania

ð Kluczowe dziaÅ‚ania
ć% 1.2. Budowa infrastruktury regionu wiedzy
ć% 1.3. Kompleksowe wsparcie nowoczesnych technologii
ć% 1.4. Rozwój kształcenia zawodowego i wspieranie
zatrudnienia
ć% 1.5. Wzmacnianie i promocja przedsiębiorczości
Literatura
ð Ansell Ch., The Networked Polity: Regional Development in Western Europe, Governace: An
International Journal of Policy and Administration, Vol. 13, No. 3, July 2000, pp. 303-333.
ð Darmosz J. [1987], Region i regionalizm (studium interdyscyplinarne), Warszawa.
ð Grosse T. G. [2009], Cele i zasady polityki regionalnej paÅ„stwa, Instytut Spraw Publicznych,
Warszawa.
ð Hausner J. [2008], ZarzÄ…dzanie publiczne, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
ð KudÅ‚acz T. [1999], Programowanie rozwoju regionalnego, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa.
ð Olbrycht J., WÅ‚Ä…czenie polskich regionów w proces decyzyjny w sprawach integracyjnych
(dokument niepublikowany, www.janolbrycht.pl (data dostępu 1.08.2011).
ð Pietrzyk I. [2000], Polityka regionalna UE, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
ð Whittlesey D., [1954] The Regional Concept and the Regional Method [in:] James P. E., Jones
C. F. (eds.) [1954] American Geography Inventory&Prospect, The Association of American
Geographers.
ð Winiarski B. [2004], Uwarunkowania, cele i dziedziny polityki gospodarczej, [w]: Polityka
gospodarcza, Winiarski, B. [red.], Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Dziękuję za uwagę