OBLIGACJE
Podstawowe informacje o obligacjach
Obligacja jest to papier wartościowy (instrument finansowy), w którym jedna strona,
zwana emitentem obligacji, stwierdza, \
e jest dłu\
nikiem drugiej strony , zwanej
obligatariuszem (właścicielem obligacji) i zobowiązuje się wobec niego do wykupu
obligacji. Emisja obligacji jest formą zaciągnięcia kredytu. Kredytodawcą jest właściciel
obligacji, natomiast kredytobiorcą jest emitent. Obligacja w przeciwieństwie do akcji, nie
ma charakteru udziałowego. Nabywca obligacji nie mo\
e się czuć współwłaścicielem
części majątku emitenta.
Cechy charakterystyczne obligacji:
Jedną z najwa\
niejszych cech obligacji jest jej cena. Mo\
emy mówić o cenie nominalnej,
emisyjnej, rynkowej i rozliczeniowej.
Cena nominalna, od której naliczane są odsetki, wynosi 100 zł w przypadku obligacji
rocznych i trzyletnich oraz 1000 zł dla obligacji dwu-, pięcio-, i dziesięcioletnich. Po tej
cenie, powiększonej o narosłe odsetki, emitent wykupuje obligacje po upływie terminu
zapadalności
Cena emisyjna, to cena po jakiej kupujemy obligacje od emitenta. Mo\
e ona być zarówno
ni\
sza jak i wy\
sza od ceny nominalnej. Decyzja emitenta zale\
y w tym przypadku do
przewidywanego zainteresowania i oprocentowania obligacji.
Cena rynkowa(kurs giełdowy), jest ustalana na codziennych sesjach giełdowych jako
wypadkowa popytu i poda\
. Określana jest w procentach wartości nominalnej. Nie jest to
jednak faktycznie ta cena, jaką faktycznie płaci kupujący i otrzymuje sprzedający
obligacje, poniewa\
nie uwzględnia narosłych odsetek przypadających w danym dniu.
Cena rozliczeniowa, czyli cena giełdowa powiększona o narosłe odsetki, to rzeczywista
kwota transakcyjna jaką płaci kupujący i otrzymuje sprzedający obligacje. Aby ją
obliczyć, nale\
y po prostu dodać do ceny rynkowej nale\
ne w tym dni odsetki. Wysokość
odsetek publikowana jest z odpowiednim wyprzedzeniem (m.in. w Cedule Giełdy
Warszawskiej).
Wartość obligacji na rynku(a zatem jej cena), jak zostało wcześniej wspomniane,
kształtuje się w wyniku popytu i poda\
y, które z kolei zale\
ą od ró\
nych czynników.
Najwa\
niejszym czynnikiem kształtującym wartość obligacji jest poziom stóp
procentowych. Wzrost stóp procentowych powoduje spadek wartości obligacji o stałym
oprocentowaniu i obligacji zerokuponowych, a spadek stóp procentowych wywołuje
proces odwrotny.
Inwestorzy często dokonują wyceny obligacji. Wycena obligacji polega na określaniu tzw.
sprawiedliwej ceny obligacji, która powinna odzwierciedlać wartość obligacji. Najczęściej
stosowaną metodą przy wycenie jest metoda dochodowa, inaczej metoda
zdyskontowanych przepływów pienię\
nych
Inwestor porównuje wartość obligacji uzyskaną w wyniku wyceny z ceną obligacji na
rynku. Mo\
liwe są tu trzy przypadki:
Wartość wyceniona jest wy\
sza od ceny rynkowej  inwestor ocenia, \
e obligacja
jest warta więcej ni\
kosztuje na rynku  jest to tzw. niedowartościowanie obligacji; w
takiej sytuacji nale\
ałoby kupić obligację;
Wartość wyceniona jest ni\
sza od ceny rynkowej  inwestor ocenia, \
e obligacja jest
warta mniej ni\
kosztuje na rynku  jest to tzw. przewartościowanie obligacji; w takiej
sytuacji nale\
ałoby sprzedać obligację;
Wartość wyceniona jest równa cenie rynkowej  inwestor ocenia, \
e obligacja jest
warta tyle, ile kosztuje na rynku.
termin wykupu - jest to termin, po upływie którego emitent zobowiązany jest dokonać
wykupu, tzn. zwrócić zaciągnięty kredyt właścicielowi obligacji;
cena emisyjna - jest to cena, po której obligacja jest sprzedawana w momencie emisji
pierwszemu właścicielowi;
oprocentowanie - określa wielkość odsetek od zaciągniętego kredytu; wyra\
one jest w
procentach wartości nominalnej; zwykle odsetki płacone są regularnie, np. co rok, co pół
roku, co kwartał
Oprocentowanie obligacji jest to cena kredytu, jaką płaci emitent obligacji właścicielowi
obligacji
Podstawowe rodzaje obligacji
Obligacje mo\
emy podzielić ze względu na 2 kryteria:
Kryterium emitenta
Najwa\
niejsze rodzaje obligacji:
obligacje skarbowe, emitowane przez Skarb Państwa;
obligacje przedsiębiorstw;
obligacje komunalne (emitowane przez gminy, związki gmin);
Obligacje skarbowe są emitowane głównie w celu pokrycia wydatków bud\
etowych.
Nowelizacja Ustawy o Obligacjach dokonana w 1995 roku ułatwiła emitowanie obligacji
przez podmioty inne ni\
Skarb Państwa. Emisją tego typu instrumentów zainteresowane
są gminy, miasta, przedsiębiorstwa, pragnące finansować swój rozwój
Kryterium oprocentowania
Wyró\
nia się:
 obligacje o stałym oprocentowaniu;
obligacje o zmiennym oprocentowaniu;
obligacje indeksowane
Obligacje o stałym oprocentowaniu
Zadebiutowały na giełdzie warszawskiej 4 maja 1994 roku.
Obligacje o stałym oprocentowaniu to takie obligacje, których oprocentowanie jest znane
i nie zmienia się przez cały czas do terminu wykupu. Stopa procentowa tych obligacji w
zale\
ności od terminu wykupu wynosi od 16% do 12% w stosunku rocznym a odsetki
wypłacane są rocznie. Obligacje tego typu zwane są równie\
kuponowymi (zwykłymi).
Wyró\
niamy jeszcze obligacje zerokuponowe:
(inaczej: obligacje z kuponem zerowym) to takie obligacje, od których nie są płacone
odsetki, ale cena obligacji jest zawsze ni\
sza ni\
wartość nominalna.
Obligacje o zmiennym oprocentowaniu
Obligacje o zmiennym oprocentowaniu to takie obligacje, których oprocentowanie
zmienia się w okresach odpowiadających płatnościom odsetek. Oprocentowanie to zale\
y
od ustalonego wskaz
nika, którym mo\
e być np. stopa rentowności bonów skarbowych (w
okresie poprzedzającym płatność odsetek). Mo\
na je jeszcze podzielić na:
- obligacje , których oprocentowanie zmienia się częściej ni\
raz w roku
- obligacje , których oprocentowanie zmienia się co najwy\
ej raz w roku
Ostatnio na świecie pojawia się wiele bardziej zło\
onych rodzajów obligacji, np.:
obligacje zamienne - w tym przypadku właściciel ma prawo do zamiany obligacji
na inny instrument finansowy, np. zamiana obligacji pewnej spółki na jej akcje;
obligacje z opcją wykupu na \
ądanie emitenta (call) - emitent ma prawo
za\
ądać wykupu przed ustalonym terminem;
obligacje z opcją sprzeda\
y na \
ądanie właściciela (put) - właściciel ma
prawo za\
ądać wykupu przed ustalonym terminem.
Obligacje mogą być sprzedawane w innym kraju ni\
kraj emitenta. Nazywa się je
wówczas euroobligacjami.
Obligacje skarbowe
W Polsce dostępnych jest pięć rodzajów obligacji skarbowych (stan z sierpnia 1999):
jednoroczne,
dwuletnie,
trzyletnie,
pięcioletnie,
dziesięcioletnie
Obligacje jednoroczne
Są to obligacje indeksowane. Termin wykupu tych obligacji wynosi 1 rok, wartość
nominalna - 100 PLN. Odsetki płacone są po roku w momencie wykupu. Oprocentowanie
tych obligacji zale\
y od stopy inflacji.
Obligacje dwuletnie
Są to obligacje o stałym oprocentowaniu. Termin wykupu tych obligacji wynosi 2 lata,
wartość nominalna -1000 PLN. Odsetki płacone są co rok.
Obligacje trzyletnie
Są to obligacje o zmiennym oprocentowaniu. Termin wykupu tych obligacji wynosi 3 lata,
wartość nominalna - 100 PLN. Odsetki płacone są co kwartał. Oprocentowanie tych
obligacji zale\
y od średniej stopy rentowności 13-tygodniowych bonów skarbowych.
Obligacje pięcioletnie
Są to obligacje o stałym oprocentowaniu. Termin wykupu tych obligacji wynosi 5 lat,
wartość nominalna -1000 PLN. Odsetki płacone są co rok.
Obligacje dziesięcioletnie
Są to obligacje o zmiennym oprocentowaniu. Termin wykupu tych obligacji wynosi 10 lat,
wartość nominalna - 1000 PLN. Odsetki płacone są co rok. Oprocentowanie tych obligacji
zale\
y od średniej stopy rentowności 52-tygodniowych bonów skarbowych.
Ryzyko inwestycji w obligacje
Podstawowe rodzaje ryzyka inwestycji w obligacje
Generalnie mo\
na powiedzieć, \
e obligacje są instrumentami finansowymi o mniejszym
ryzyku ni\
akcje, jednak ró\
ne rodzaje obligacji charakteryzują się ró\
nym poziomem
ryzyka. Jest kilka rodzajów ryzyka inwestycji w obligacje. Do najwa\
niejszych, które
powinien brać pod uwagę inwestor, nale\
y zaliczyć:
ryzyko niedotrzymania warunków (w tym ryzyko bankructwa);
ryzyko stopy procentowej.
Ryzyko niedotrzymania warunków
Ryzyko niedotrzymania warunków jest to ryzyko wynikające z faktu, \
e emitent (a więc
zaciągający kredyt) mo\
e nie zwrócić kwoty równej wartości nominalnej lub nie zapłacić
odsetek (lub jedno i drugie). Obligacje skarbowe są w zasadzie wolne od tego ryzyka,
gdy\
mamy prawo oczekiwać, \
e Skarb Państwa jest wypłacalnym dłu\
nikiem.
Największym ryzykiem niedotrzymania warunków charakteryzują się obligacje
przedsiębiorstw.
Do oceny ryzyka niedotrzymania warunków słu\
y tzw. rating obligacji. Jest on tworzony
przez wyspecjalizowane instytucje i polega na zakwalifikowaniu obligacji do klas o
ró\
nym poziomie ryzyka niedotrzymania warunków.
Im wy\
sze ryzyko niedotrzymania warunków, tym wy\
sze powinno być
oprocentowanie obligacji. Im wy\
sze ryzyko niedotrzymania warunków, tym
wy\
sza stopa dochodu obligacji.
Ryzyko stopy procentowej
Podstawowym przejawem ryzyka stopy procentowej jest mo\
liwość zmiany wartości (a
zatem równie\
ceny) obligacji w sytuacji zmian stóp procentowych na rynku. Nazywa się
to równie\
ryzykiem zmiany wartości. Im bardziej wartość obligacji reaguje na zmiany
stóp procentowych, tym większe jest ryzyko stopy procentowej. Pozytywny przejaw
ryzyka stopy procentowej występuje w przypadku spadku stóp procentowych, gdy\

wtedy rośnie wartość obligacji. Negatywny przejaw ryzyka stopy procentowej występuje
w przypadku wzrostu stóp procentowych, gdy\
wtedy spada wartość obligacji.
Im wy\
sze oprocentowanie obligacji, tym mniejsze ryzyko zmiany wartości
obligacji.
Im krótszy okres do terminu wykupu obligacji, tym mniejsze ryzyko zmiany
wartości obligacji.
Kupując obligacje nale\
y mieć równie\
na uwadze płynność , tzn. mo\
liwość szybkiej
sprzeda\
y obligacji po oczekiwanej cenie, ró\
ni się dla ró\
nych rodzajów obligacji.
Najbardziej płynne są obligacje skarbowe. Małą płynnością charakteryzują się obligacje
komunalne niewielkich miast i gmin oraz obligacje przedsiębiorstw mało znanych,
działających na małym
Inwestycje w obligacje nale\
y preferować, gdy inwestorowi zale\
y na ograniczaniu
ryzyka. Nale\
y wówczas inwestować w obligacje skarbowe i trzymać je do terminu
wykupu. Inną zasadą jest inwestowanie w obligacje o długości okresu do terminu wykupu
zbli\
onej do horyzontu inwestycyjnego. Jeśli np. inwestor spodziewa się większych
wydatków za dwa lata, wówczas powinien inwestować w dwuletnie obligacje skarbowe. Z
kolei chęć zwiększania stopy dochodu prowadzi do konieczności inwestowania w obligacje
o du\
ym poziomie ryzyka.
W Polsce emisję i obrót obligacjami regulują ró\
ne akty prawne. Najwa\
niejsze to:
Ustawa o obligacjach, Ustawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi,
zarządzenia Ministra Finansów o emisji obligacji skarbowych.
Obligacjami obraca się na rynku pierwotnym i wtórnym. O rynku pierwotnym obligacji
mówimy wtedy, gdy obligacje są sprzedawane pierwszemu właścicielowi. Następnie
obligacje trafiają na rynek wtórny, gdzie odbywa się właściwy nimi obrót. Rynek
pierwotny obligacji skarbowych w Polsce to przetargi obligacji lub oferta sprzeda\
y za
pośrednictwem biur maklerskich. Rynek wtórny obligacji w Polsce to Giełda Papierów
Wartościowych w Warszawie lub Centralna Tabela Ofert (CeTO).
Literatura :
1.  System finansowy w Polsce, lata 90  Wydawnictwo PWN
2.  Giełda papierów wartościowych A. Sopoćko