WYKŁAD XI
OSOBOWOŚĆ

( "Psychologia i życie" Zimbardo i Ruch, część V, od str. 393)

Osobowość
to konstrukcja teoretyczna, która służy wyjaśnianiu zachowań:
stałych (powtarzających się w różnych warunkach)
zindywidualizowanych (przejawiających się każdemu indywidualnie)
Wyjaśnienie to umożliwia przewidywanie i kształtowanie zachowań innych ludzi.

Potoczne koncepcje osobowości

Umożliwiają sprawną orientację społeczną w konkretnych sytuacjach.
Stanowią opis powtarzających się zachowań; X jest pracowity bo zwykle podejmuje
zadania i wykonuje je starannie.
Prawdopodobne źródło pierwszych teorii, które osobowość wiążą jako zbiór cech
Osobowość bywa także terminem wartościującym; X to ma osobowość, to jest
"ktoś".
Zachowanie innych jest spostrzegane jako bardziej stabilne od naszego własnego.

Psychologiczne teorie osobowości

Przykłady teorii osobowości powstałych dla różnych celów


Ulżenie w cierpieniu pacjentom
teoria dynamiczna Z. Freuda
Stworzenie uniwersalnej teorii osobowości
teoria cech Allporta i Caltela
Zapewnienie możliwości twórczych jednostce
teoria samorealizacji Rogersa i
Maslowa

Z. Freud
najstarsza teoria osobowości; teoria dynamiczna
osobowość jest
organizacją sił dynamizujacych zachowanie (dążenia, popędy, potrzeby
społeczne). Popęd seksualny, tj. Instynkt życia (Libido) i popęd agresji, tj.
instynkt śmierci (Id) są w konflikcie z normami społecznymi, które prezentuje
Superego. Konflikt ten jest źródłem wszelkich zachowań, których ostateczny
kształt nadaje racjonalne Ego.
Teoria cech
jedna z najstarszych prób akademickiego wyjaśniania stałości
zachowań. Cattel wydzielił listę cech indywidualnych:
cechy powierzchniowe (ściśle związane z zachowaniem)
cechy źródłowe (wydzielające na podstawie analizy czynnikowej wyłaniającej
powiązane cechy powierzchniowe. Analiza czynnikowa prowadzi do wyłonienia
nieskorelowanych cech, których sens oraz nazwa nie są jednoznaczne, które
stanowią bardziej abstrakcyjną wersję opisu).
Teoria samorealizacji (Maslow)
koncepcja motywacji (hierarchii potrzeb);
zaburzenia zachowania prowadza do zachowań trudnych.
Teoria realizacji ("Ja" Rogersa)
znaczne pojęcie własnej osoby (self concept)
w regulacji zachowania się. Pojęcie to rozwija się w efekcie konfliktu popędu
do samorealizacji i potrzeby pozytywnej samooceny (własnej wartości).
Samorealizacja
stan trudny do zdefiniowania.
Maslow
opisywał swoje badania na podstawie osób, które uznał za samo
realizujące się.
Barron
stworzył podobną, konkurencyjną teorię osób o "silnym ego".

Siła ego
to przede wszystkim mająca samokontrolę, powstała dzięki
wcześniejszemu wyodrębnieniu "Ja".

Kryteria samorealizacji Maslowa
Kryteria siły ego Barrona
- Adekwatne spostrzeganie otoczenia
- wysoki poziom realizmu
- Spontaniczność i wysoka twórczość
- dobry, spontaniczny kontakt z otoczeniem
- Akceptacja siebie oraz innych (tolerancja)
- brak rygoryzmu sumienia
- Koncentracja na zadaniu
- zdolność do korygowania własnych poglądów
- Niezależność (ale nie nonkonformizm)
- dobre zdrowie
- Zdolność do dobrych kontaktów społecznych
- brak silnych lęków
- potrzeba intymności

- codzienne doznawanie satysfakcji



Wśród podsystemów osobowości wyróżnia się:

mechanizmy popędowo
emocjonalne związane z zachowaniem reaktywnym oraz
pamięcią związków S-R.
mechanizmy poznawcze związane z zachowaniem celowym i pamięciom semantyczną.