DROGI SZYNOWE cz. 8
Rozjazdy kolejowe
Rozjazdy kolejowe są to urządzenia, które umożliwiają przejazd pojazdów
kolejowych z jednego toru na drugi.
Podstawowymi parametrami technicznymi rozjazdu są skos i promień.
Skos rozjazdu jest określony tangensem kąta zawartego miedzy osią toru
zasadniczego i osia toru zwrotnego.
zasadniczego i osia toru zwrotnego.
Promieniem rozjazdu nazywa się promień przejścia toru zasadniczego w
tor zwrotny. Promień jest mierzony w osi torów i wyrażony w metrach.
W rozjazdach typu S42 (o iglicach przecinających się z opornicą w
początku rozjazdu) podany promień rozjazdu dotyczy toku
zewnętrznego, a nie osi toru.
Do najważniejszych wymiarów należy długość budowy i odległość środka
geometrycznego rozjazdu od jego początku i końca.
Rozjazdy są produkowane w następujących odmianach:
" łubkowanej  ze złączami łubkowanymi (oznaczenie A
),
" spawanej  ze złączami spawanymi (oznaczenie S),
" izolowanej klasycznie  przystosowane do izolacji elektrycznych
" izolowanej klasycznie  przystosowane do izolacji elektrycznych
(oznaczenie E),
" przystosowanej do górek rozrządowych (oznaczenie G),
" izolowanej ze złączami klejono-sprężonymi (oznaczenie K),
Odmianę rozjazdów przystosowanych do izolacji stanowią rozjazdy
przeznaczone na górki rozrządowe.
Rozjazdy normalnotorowe wykonane z szyn typów UIC60 i S49 mają
zamknięcia nastawcze suwakowe, rozjazdy normalnotorowe z szyn typu S42 są
natomiast produkowane z zamknięciami hakowymi.
Typy rozjazdów określa się według typu szyn, z których wykonano podstawowe
części składowe. Rozjazdy dzielą się na normalnotorowe typów UIC60, S49 i S42.
Rozróżnia się następujące rodzaje rozjazdów normalnotorowych:
Rz  zwyczajne,
Rz  zwyczajne,
Rłd  łukowe dwustronne,
Rłd  łukowe dwustronne,
Rpj  podwójne jednostronne, Rłs  łukowe symetryczne,
Rkp  krzyżowe pojedyncze,
Rpd  podwójne dwustronne,
Rkpd  krzyżowe podwójne,
Rps  podwójne symetryczne,
Rłj  łukowe jednostronne,
Pośród tych rodzajów rozjazdów rozróżnia się ponadto ich odmiany:
" zależnie kierunku odchylenia toru zwrotnego:
P  prawe,
L  lewe,
" zależnie od rodzaju konstrukcji iglic:
c  z iglicami czopowymi,
c  z iglicami czopowymi,
s  z iglicami sprężystymi,
ss  z iglicami szynowo-sprężystymi,
" zależnie od rodzaju podrozjazdnic, na których rozjazd będzie zmontowany:
d  na podrozjazdnicach drewnianych,
b  na podrozjazdnicach betonowych,
W oznaczeniu rozjazdu  oprócz wymienionych symboli typów, rodzajów i
odmian  podaje się również promień i skos rozjazdu.
Przykład oznaczenia rozjazdu zwyczajnego typu S49 o promieniu 190 m,
skosie 1 : 9, prawego, z iglicami szynowo-sprężystymi, na podrozjazdnicach
drewnianych, odmiany izolowanej:
Rz S49-190-1:9-Pssd-E
Rozjazdy mogą występować jako wolno leżące, nie wchodzące w skład
połączeń torów, lub też mogą być przystosowane do pojedynczych lub
podwójnych połączeń torów.
Rozjazdy przystosowane do połączeń torów mają odpowiednio skrócone
zespoły końcowe, co umożliwia łączenie ich bezpośrednio z innymi
rozjazdami lub środkową częścią, tworzącymi razem określone
połączenie torów.
Rozjazdy te są zbudowane z identycznych zespołów jak rozjazdy wolno
leżące. W ich skład nie wchodzą jedynie akcesoria leżące za końcowymi
stykami rozjazdów.
Rozjazdy zwyczajne
W torach najczęściej jest stosowany rozjazd zwyczajny, mający dwa tory:
prosty i odgałęziony.
Tor prosty rozjazdu nazywa się torem zasadniczym, a tor łukowy
Tor prosty rozjazdu nazywa się torem zasadniczym, a tor łukowy
odgałęziony  torem zwrotnym.
Obydwa te tory mają toki szynowe zewnętrzne i wewnętrzne; tokiem
zewnętrznym są szyny leżące po zewnętrznej stronie toru zwrotnego.
Kierunek rozjazdu określa się patrząc na rozjazd z miejsca przed początkiem
odchylenia się toru zwrotnego od toru zasadniczego. Jeżeli tor zwrotny
odchyla się w prawo, rozjazd ma kierunek prawy, a jeżeli tor zwrotny
odchyla się w lewo, kierunek rozjazdu jest lewy.
Rozjazd zwyczajny
Zasadniczymi częściami rozjazdu zwyczajnego są:
" początek rozjazdu 1 (w styku przediglicowym),
" koniec rozjazdu 2 (w styku za krzyżownicą),
" środek geometryczny rozjazdu O , który jest punktem przecięcia się osi toru
zasadniczego ze styczna toru zwrotnego,
Rozjazd zwyczajny
" promień R łuku toru zwrotnego,
" kąt rozjazdu ą , leżący miedzy osią toru zasadniczego i styczną toru zwrotnego,
" skos rozjazdu, czyli tg ą .
Rozjazd zwyczajny
Rozjazd zwyczajny składa się z trzech zasadniczych zespołów:
" zwrotnicy 3,
" krzyżownicy 4 z kierownicami 5 i szynami tocznymi,
" torów łączących 6 .
Zwrotnica służy do kierowania zestawów kołowych taboru kolejowego
na tor zasadniczy lub na tor zwrotny.
Składa się ona z:
" dwóch przesuwanych poprzecznie i zaostrzonych z jednej strony szyn o
specjalnym przekroju, tzw. iglic, oraz
" z dwóch szyn nieruchomych o zwykłym przekroju, zwanych opornicami.
W toku zewnętrznym toru zwrotnego leży iglica łukowa, która przylega
powierzchnią obrobioną do opornicy prostej znajdującej się w toku
zewnętrznym toru zasadniczego.
W toku wewnętrznym toru zasadniczego leży natomiast iglica prosta,
która przylega do opornicy łukowej znajdującej się w toku
wewnętrznym toru zwrotnego.
W rozjez
dzie prawym iglica prosta wraz z opornicą łukową tworzy tzw.
półzwrotnicę prawą, a iglica łukowa z opornicą prawą  tzw.
półzwrotnicę lewą. W rozjez
dzie lewym kierunki półzwrotnic są
odwrotne.
Zależnie od konstrukcji iglic i sposobu łączenia ich końców z szynami
łączącymi rozróżnia się trzy rodzaje iglic: czopowe, sprężyste i szynowo-
sprężyste.
Końce iglic czopowych znajdują się w osadzie czopowej i są połączone z
Końce iglic czopowych znajdują się w osadzie czopowej i są połączone z
szynami łączącymi za pomocą odpowiednich urządzeń.
Końce iglic sprężystych są przekuwane na profil szynowy i są sztywno
połączone z przyległymi szynami za pomocą łubków lub spoin. Na
pewnej długości tych iglic znajdują się w stopkach wycięcia, które
umożliwiają ich sprężynowanie.
Iglice szynowo-sprężyste składają się z dwóch części.
Część przednia ma profil iglicowy i jej koniec jest przekuty na profil
szyny normalnej.
Druga część stanowi normalna szyna zgrzewana oporowo-elektrycznie do
części przedniej.
Wycięcia wykonane w stopce szyny stanowią część sprężystą iglicy.
Wycięcia wykonane w stopce szyny stanowią część sprężystą iglicy.
W rozjazdach o promieniach R = 500 i 1200 m wycięć w stopkach nie
wykonuje się, ponieważ przy długich iglicach jest to zbyteczne.
Krzyżownica jest tą częścią rozjazdu, w której następuje przecięcie
toków szyn.
Umożliwia ona wraz z kierownicami swobodne przechodzenie kół
pojazdów kolejowych przez miejsce krzyżowania się szyn.
W rozjazdach zwyczajnych są stosowane krzyżownice zwyczajne proste
lub łukowe.
Krzyżownice szynowe składają się z dwóch dziobów (długiego i
Krzyżownice szynowe składają się z dwóch dziobów (długiego i
krótkiego) i z dwóch szyn skrzydłowych.
Wymaganą szerokość rowków miedzy główkami szyn zapewniaja
odpowiednie wkładki dystansowe.
W celu zapewnienia właściwych warunków eksploatacyjnych jest
wskazane, aby dziób długi krzyżownicy leżał w torze zasadniczym
rozjazdu.
Rola kierownic polega na prowadzeniu kół pojazdów przez wolna
przestrzeń znajdującą się pomiędzy tzw. gardzielą a początkiem ostrza
dzioba, co umożliwia wejście koła we właściwy żłobek krzyżownicy.
Rozjazdy łukowe zwyczajne
W torach łukowych należy stosować rozjazdy łukowe, które mają
zarówno tor zasadniczy, jak i zwrotny w łuku, przy czym łuki obu tych
zarówno tor zasadniczy, jak i zwrotny w łuku, przy czym łuki obu tych
torów mogą być skierowane w te samą stronę lub strony przeciwne.
W związku z tym rozróżnia się rozjazdy łukowe jednostronne i
dwustronne.
Kierunek rozjazdu łukowego dwustronnego określa się jak w rozjez
dzie
zwyczajnym nie łukowym, przyjmując za tor zasadniczy tor o wiekszym
promieniu.
Rozjazd łukowy jednostronny
Rozjazd łukowy dwustronny
Jeżeli w rozjez
dzie łukowym dwustronnym obydwa tory są wyłukowane
tym samym promieniem, to taki rozjazd określamy jako symetryczny.
Rozjazd łukowy zwyczajny wykonuje się przez wyłukowanie toru
zasadniczego i toru zwrotnego rozjazdu zwyczajnego podstawowego.
A
ukowaniu podlegają zwrotnice, szyny łączące, kierownice i częściowo
krzyżownice.
krzyżownice.
Długość toków szyn zewnętrznych i wewnętrznych w rozjez
dzie wyłukowanym
jest zmienna w szynach łączących, długość natomiast opornic, iglic,
krzyżownic i kierownic z szynami tocznymi pozostaje taka sama jak w
rozjez
dzie podstawowym.
Przymocowanie podkładek do podrozjazdnic w rozjez
dzie łukowym jest
identyczne jak w rozjez
dzie podstawowym; zmienia się tylko układ
podrozjazdnic zależnie od wielkości i kierunku promienia łuku, według którego
rozjazd jest łukowany.
Rozjazdy podwójne
Rozjazdy podwójne, zwane również skupionymi, mają trzy kierunki
jazdy  jeden kierunek prosty (tor zasadniczy) i dwa kierunki
odgałęzione (tory zwrotne).
Stosowane są w celu skrócenia połączeń torów, na przykład w razie
braku miejsca na inne połączenia.
Rozjazdy podwójne mogą być jednostronne, dwustronne i
symetryczne.
Rozjazd podwójny jednostronny
Rozjazd podwójny jednostronny  zależnie od tego, w którą stronę
odchylają się obydwa tory zwrotne  może być prawy i lewy.
Składa się z następujących zespołów:
" dwóch zwrotnic,
" trzech krzyżownic zwyczajnych z kierownicami i szynami tocznymi,
" szyn łączących.
Rozjazd podwójny dwustronny
Rozjazd podwójny dwustronny  zależnie od tego, w którą stronę
odchyla się od toru zasadniczego pierwszy tor zwrotny  może być
prawo-lewy lub lewo-prawy.
Rozjazd ten jest zbudowany z podobnych zespołów, jak rozjazd
podwójny jednostronny.
Rozjazd podwójny symetryczny
Rozjazd podwójny symetryczny charakteryzuje się tym, że początki
odchylania się obydwu torów zwrotnych (prawego i lewego) leżą w
jednym punkcie , a promienie odchylania się torów zwrotnych są
jednakowe.
Rozjazd taki składa się z następujących zespołów:
" zwrotnicy z podwójną parą iglic,
" trzech krzyżownic zwyczajnych z kierownicami i szynami tocznymi,
" szyn łączących.
Rozjazdy krzyżowe
Rozjazdy krzyżowe umożliwiają wzajemne łączenie krzyżujących się
torów.
Stosuje się je na szeroką skalę, gdyż zajmują mniej miejsca niż zastępujące
je rozjazdy zwyczajne spełniające to samo zadanie.
Rozróżnia się dwa rodzaje rozjazdów krzyżowych: pojedyncze i podwójne.
W obydwu rodzajach iglice mogą mieścić się w granicach czworoboku
W obydwu rodzajach iglice mogą mieścić się w granicach czworoboku
rozjazdu, to znaczy, że mogą leżeć pomiędzy prostopadłymi do
dwusiecznych kątów krzyżownic zwyczajnych przeprowadzonymi przez ich
punkty geometryczne; mogą też znajdować się poza granicami
czworoboku rozjazdu.
Warunki geometryczne i konstrukcyjne nie pozwalają na zastosowanie w
rozjazdach krzyżowych o skosie 1:9 i promieniach większych niż 205 m iglic
leżących wewnątrz czworoboku rozjazdu.
Dlatego też w rozjazdach krzyżowych o dużych promieniach i małych
skosach (jak np. w rozjazdach krzyżowych S49-300-1:9 i S49-500-1:9)
lub o małych promieniach i dużych skosach (jak np. w rozjazdach
krzyżowych S49-190-1:6,6) iglice leżą poza granicami czworoboku
rozjazdu. Rozjazdów tych należy unikać.
Rozjazd krzyżowy pojedynczy
Rozjazd krzyżowy pojedynczy jest przewidywany na trzy kierunki jazdy i
składa się z następujących zespołów:
" dwóch zwrotnic,
" dwóch krzyżownic podwójnych,
" dwóch krzyżownic zwyczajnych z kierownicami i szynami tocznymi,
" szyn łączących.
" szyn łączących.
W rozjez
dzie krzyżowym pojedynczym z iglicami leżącymi poza obrębem
czworoboku rozjazdu zamiast krzyżownic zwyczajnych są stosowane
krzyżownice potrójne.
Rozjazd krzyżowy pojedynczy z iglicami leżącymi poza obrębem
czworoboku rozjazdu
Rozjazd krzyżowy podwójny
Rozjazd krzyżowy podwójny jest przewidziany na cztery kierunki jazdy i
składa się z następujących zespołów:
" czterech zwrotnic (dwie pary), gdzie para odnosi się do zwrotnicy
lewej i prawej,
" dwóch krzyżownic potrójnych z kierownicami i szynami tocznymi,
" dwóch krzyżownic podwójnych,
" szyn łączących.
W rozjez
dzie krzyżowym podwójnym z iglicami leżącymi wewnątrz
czworoboku rozjazdu zamiast krzyżownic potrójnych stosuje się
krzyżownice zwyczajne.
Rozjazd krzyżowy podwójny z iglicami leżącymi wewnątrz
czworoboku rozjazdu
Skrzyżowania torów
Przecięcie się dwóch torów na jednym poziomie bez urządzeń do
przejścia taboru kolejowego z jednego toru na drugi nazywa się
skrzyżowaniem torów.
Oznacza się je symbole  St. Ich typ zależy od typu szyny.
Tory krzyżujące się mogą być proste lub łukowe. Zależnie od wielkości
Tory krzyżujące się mogą być proste lub łukowe. Zależnie od wielkości
kąta przecięcia się torów, rozróżnia się skrzyżowania o małych i dużych
skosach.
Do skrzyżowań torów o małych skosach zalicza się te, w których tory
przecinają się pod katem mniejszym niż 300.
Skrzyżowanie torów o małym skosie
Skrzyżowania takie składają się z następujących zespołów:
" dwóch krzyżownic podwójnych,
" dwóch krzyżownic zwyczajnych z kierownicami i szynami tocznymi,
" szyn łączących.
" szyn łączących.
Skrzyżowanie torów o dużym skosie
W skrzyżowaniach torów o dużym skosie tory przecinają się pod kątem
od 300 do 900.
Skrzyżowania te są stosowane często również wtedy, gdy w jednym
poziomie przecina się tor normalny z torem wąskim lub szerokim.
W skład tych skrzyżowań wchodzi kilka szyn złączonych z sobą śrubami w
czterech węzłach.
czterech węzłach.
Prowadzenie kół zapewniają kierownice (najczęściej wykonane z szyn)
mocowane śrubami do szyn tocznych.
Aby zapewnić łagodniejsze przejście zestawów kołowych przez węzły
krzyżujących się szyn, stosuje się często pomiędzy szyną toczną a kierownicą
podwyższone długie wkładki, zwane nabiegowymi, po których koła toczą się
obrzeżami.
Połączenia torów
Przejście taboru kolejowego z jednego toru na tory równoległe lub
sąsiadujące nierównoległe umożliwiają połączenia torów.
Rozróżnia się następujące rodzaje połączeń torów:
" Ppt  pojedyncze połączenie torów,
" Pdpt  podwójne połączenie torów,
" Pt  połączenie torów (tzw. niepełne),
Pojedyncze połączenie torów
Pojedyncze połączenie torów składa się z dwóch rozjazdów zwyczajnych
o odpowiednio skróconych lub wydłużonych w torze zwrotnym szynach
tocznych toku wewnętrznego.
Wielkości skrócenia lub wydłużenia szyn tocznych zależą od odległości
osi torów równoległych i skosu rozjazdów.
Długości zwrotnic i krzyżownic są takie same jak w rozjazdach
zwyczajnych wolno leżących.
Stosuje się również pojedyncze połączenia torów równoległych za
pomocą dwóch rozjazdów zwyczajnych, z których jeden ma krzyżownicę
łukową, a drugi prostą, albo za pomocą dwóch rozjazdów zwyczajnych z
krzyżownicami łukowymi.
Podwójne połączenie torów
Podwójne połączenie torów składa się ze środkowej części i z
przyłączonych do niej odpowiednio przystosowanych rozjazdów i
skrzyżowań torów.
Połączenie torów niepełne  składa się również ze środkowej części i z
przyłączonych do niej odpowiednio rozjazdów i skrzyżowań, ale tylko z
jednej strony.
Połączenie torów - niepełne
Rozjazdy zwyczajne wolno leżące
(występują w typach UIC60, S49 i S42)
Rz UIC60-190-1:9 a = 27138 mm b = 10523 mm
c = 16615 mm d = 16615 mm
Rz S49-190-1:9 a = 27138 mm b = 10523 mm
c = 16615 mm d = 16615 mm
Rz UIC60-300-1:9 a = 33230 mm b = 16615 mm
c = 16615 mm d = 16615 mm
Rz S49-300-1:9 a = 33230 mm b = 16615 mm
c = 16615 mm d = 16615 mm
Rz UIC60-500-1:12 a = 41594 mm b = 20797 mm
c = 20797 mm d = 20797 mm
c = 20797 mm d = 20797 mm
Rz S49-500-1:12 a = 41594 mm b = 20797 mm
c = 20797 mm d = 20797 mm
Rz UIC60-1200-1:18,5 a = 64818 mm b = 32409 mm
c = 32409 mm d = 32409 mm
Inne rodzaje rozjazdów zwyczajnych
" Rozjazdy zwyczajne wolno leżące z wydłużonym torem zasadniczym
Występują w typie S49-190-1:7,5 oraz S49-190-1:6,6.
" Rozjazdy zwyczajne wolno leżące z wydłużonym torem zwrotnym
Występują w typie S42.
" Rozjazdy zwyczajne przystosowane do połączeń torów
Występują w typach UIC60 i S49.
" Rozjazdy zwyczajne łukowe symetryczne  wolno leżące
Występują w typach S49 i S42.
" Rozjazdy zwyczajne łukowe symetryczne przystosowane do połączeń
torów
Występują w typie S49.
Rozjazdy podwójne
" Rozjazdy podwójne jednostronne wolno leżące
Występują w typach S49 i S42.
" Rozjazdy podwójne dwustronne wolno leżące
Występują w typach S49 i S42.
" Rozjazdy podwójne dwustronne  przystosowane do połączeń torów
Występują w typie S49.
Rozjazdy krzyżowe
" Rozjazdy krzyżowe pojedyncze  wolno leżące
Występują w typach UIC60, S49 i S42. Mają w większości promień 190 m i
skos 1:9.
" Rozjazdy krzyżowe podwójne  wolno leżące
Występują w typach UIC60, S49 i S42. Mają w większości promień 190 m i
skos 1:9.
Są też produkowane rozjazdy krzyżowe pojedyncze i podwójne
przystosowane do połączeń torów
Skrzyżowania torów
" Skrzyżowania torów  wolno leżące o małym kącie
Występują w typach UIC60, S49 i S42. Mają skos od 1:2 do 1:9.
" Skrzyżowania torów  wolno leżące o dużym kącie
Występują w typach S49 i S42. Mają skos od 310 do 900 .