TPL-3  Wykład 8 (2011-11-24, dr Telejko) ' GMP oznacza zestaw standardów stosowanych w produkcji przemysłowej.
' Standardy GMP zapewniają wysoką jakość, czystość użytych surowców
i komponentów gotowego produktu.
Good Manufacturing Practice
' Zapewniają również pełną kontrolę nad jakością i pochodzeniem surowców
Dobra Praktyka Wytwarzania
' Standardy GMP opracowano pierwotne dla przemysłu farmaceutycznego.
Co to jest GMP?
Jakość wyrobu i odpowiedzialność producenta
Jest to system obejmujący cały proces począwszy od zaopatrzenia w surowce 
Dyrektywy UE nr 374/84 i 59/92 określają zasady odpowiedzialności cywilnej
magazynowanie  produkcję  pakowanie i znakowanie  magazynowanie
producenta za produkt oraz za szkody będące następstwem niewłaściwej jakości
gotowego wyrobu i dystrybucję łącznie z kontrolą jakości, zorganizowanymi
produktu; najważniejsze z nich to:
samokontrolami i wewnętrznymi audytami jakości.
- producent zawsze odpowiada za szkody wynikłe z wady produktu
- poszkodowany nie musi dowodzić winy producenta
Działania na rzecz jakości muszą być:
- zaplanowane
Za wadliwy uważany jest nie tylko taki produkt, który nie spełnia parametrów
- skoordynowanie
jakościowych, ale też taki, który nie zapewnia nabywcy stosowanego
- kontrolowanie
bezpieczeństwa, bo jest niewłaściwie opakowany, bądz
oznakowany lub
informacja o zasadach jego użytkowania jest niepełna czy błędna.
Celem jest taka organizacja procesu wytwarzania, aby mógł on przebiegać
prawidłowo, ściśle wg z góry określonych instrukcji i procedur. Każda
Działania, które minimalizują ryzyko ponoszenia odpowiedzialności za
wykonana czynność musi być w odpowiednim dokumencie zapisana i
produkt to:
potwierdzona.
- Zapewnienie wysokiej jakości wyrobu, udokumentowanej sprawdzonym
systemem organizacyjnym i kontrolnym
Zakres systemu GMP
- Staranna, dokładna i rzetelna instrukcja dla nabywców i dystrybutorów
- Bieżąca obserwacja rynku
- Prowadzenie stosownej, szczegółowej dokumentacji procesu wytwarzania
Otoczenie i Maszyny i
Higiena personelu
Prawo i GMP w Polsce
lokalizacja zakładu urządzenia
- Zasady wytwarzania i obrotu środkami farmaceutycznymi i materiałami
medycznymi określają Rozporządzenia MZ do Ustawy z dnia 6 września
2001 r. Prawo Farmaceutyczne (z póz
niejszymi zmianami)
Magazynowanie i Procesy mycia i
- Rozporządzenie MZ z dnia 1.10.2008 roku w sprawie wymagań Dobrej
Praktyki Wytwarzania (Dz. U. Nr 184 poz. 1143) dystrybucja dezynfekcji
GMP
- Rozporządzenie MZ z dnia 5.08.2008 roku w sprawie wzoru wniosku o
udzielenie zezwolenia na wytwarzanie produktów leczniczych (Dz. U. Nr 151
poz. 948) Budynki i
Kontrola jakości Pomieszczenia
- Rozporządzenie z dnia 12 kwietnia 2002 r. Ministra Infrastruktury w sprawie
pomieszczenia
wody produkcyjne
warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich
socjalne
usytuowanie
Made by PWL
Dobra Praktyka Produkcyjna czyli GMP  od ang. Good Manufacturing Practice to b) odpady  co robi się z odpadami poprodukcyjnymi (po kolei od ich
system oparty na procedurach produkcyjnych, kontrolnych oraz zapewnienia wytworzenia aż do przekazania do odbiorcy zewnętrznego), w jakich
jakości gwarantujących, że wytworzone produkty spełniają określone wymagania pojemnikach i gdzie się je przechowuje; z kim są podpisane umowy na
jakościowe. Zasady te są opracowywane i wyd. przez oficjalne instytucje rządowe. utylizację
c) zwroty  co robi się ze zwrotami; czy ktoś je zabiera z zakładu i utylizuje,
Działania na rzecz jakości czy zajmują się tym odbiorcy; z kim są podpisane umowy na utylizacje
- Procesy wytwarzania muszą być prowadzone w odpowiednio
przystosowanych pomieszczeniach wyposażonych w niezbędne instalacje, Woda
urządzenia i maszyny Należy opisać z jakiego ujęcia pochodzi woda używana w zakładzie, czy jest
- Wyszkolony personel przygotowany do realizacji zadań produkcyjnych i uzdatniana dodatkowo czy nie, kto to robi i w jaki sposób, kto bada jej stan i jak
kontrolnych często, gdzie są przechowywane wyniki badań.
- Higiena  zarówno osobista pracowników, miejsca pracy jak i produkcji
(realizacja zakładowego programu sanitarnego, zatwierdzonego przez a) Czy używa się wody z różnych ujęć o różnych porach, do różnych celów np.
inspektora farmaceutycznego) do gotowania i sprzątania
b) Jakiej wody używa się do produkcji pary wodnej i lodu (o ile zakład ich
Można uznać, że GHP (Dobra praktyka Higieniczna) jest: częścią GMP potrzebuje)
wyodrębnioną ze względów praktycznych, gdyż najczęściej dokonuje się zapisów
higienicznych. Do GHP zalicza się procedury i instrukcje dotyczące wykonywania Wykonywanie naważek recepturowych serii  jedna z najbardziej
zabiegów higienicznych w zakładzie, które w szczególności określać będą: czas krytycznych operacji w procesach wytwarzania
mycia i dezynfekcji pomieszczeń produkcyjnych, urządzeń produkcyjnych,
personelu, częstotliwość oraz zakres szkoleń pracowników z zakresu GHP a także ' Do wykonywania naważek serii mogą być pobrane tylko takie materiały,
ochronę przed szkodnikami. które były przebadane w laboratoriach kontroli jakości i które kontrola
jakości dopuściła do produkcji. Z magazynu mogą być wydawane dopiero
Opis zakładu wtedy, kiedy magazyn dysponuje certyfikatem analizy na piśmie, a nie
Podobnie jak w Księdze Higieny (KH) należy uwzględnić dwa rodzaje informacji: telefoniczną wiadomością.
- Opis firmy w sensie prawnym, kto jest właścicielem i czego, kto zarządza, ile ' Wydawać i pobierać je mogą tylko upoważnione osoby na podstawie
osób zatrudnia firma, gdzie się mieści (specyfika okolicy), wielkość zakładu, pisemnego zamówienia.
rodzaj produkcji itp. ' Osoby wydające i pobierające muszą niezależnie skontrolować etykiety
- Informacje szczegółowe związane z zakładem: dostępność zakładu (np. czy identyfikacyjne, stan opakowań, masę i odpowiednio udokumentować te
teren jest ogrodzony, czy dochodzi do niego droga utwardzana), czy teren czynności.
ma utwardzoną powierzchnię przeznaczoną dla ruchu kołowego, czy też jest
sama ziemia, co stwarza możliwość powstania błota. Etykieta stosowana do opisywania surowców naważonych serii wyrobów
Nazwa zakładu ....................
Odpady, ścieki, kanalizacja
Nazwa surowca ....................
a) kanalizacja  czy wszystkie otwory kanalizacyjne w zakładzie są
Nr serii surowca .......... Nr analizy KJ ..........
zabezpieczone niekorodującymi kratkami kanalizacyjnymi; czy ścieki są
Masa kg
odprowadzane do kanalizacji gminnej, czy też zbiera się je
Tara .......... Netto .......... Brutto ..........
w przyzakładowym szambie; jak daleko od pomieszczeń produkcyjnych
Nazwa produktu ....................
zlokalizowane jest szambo; czy jest wywożone do oczyszczalni  jak
Nr serii produktu ..........
często i przez kogo; czy wywóz w jakiś sposób może wpływać na
Data .................... Nazwisko ....................
bezpieczeństwo produkcji
Made by PWL
Pakowanie Wymagania specjalne dla produkcji sterylnej
Materiały opakowaniowe powinny być traktowane z nie mniejszą starannością Produkcja sterylna jest najtrudniejszym działem produkcji farmaceutycznej;
jak materiały wyjściowe, czyli surowce recepturowe. Dotyczy to w głównej produkcja sterylna podzielona jest na:
mierze opakowań bezpośrednich (mających bezpośredni kontakt z produktem) i - preparaty, które można sterylizować w opakowaniach bezpośrednich
zadrukowanych. - preparaty produkowane aseptycznie
Materiały na opakowania
' W warunkach sterylnych produkowane są leki przeznaczone do iniekcji, do
oczu (wg FPVIII pełna jałowość), do jam ciała (wlewy, maści znieczulające),
bezpośrednie pomocnicze
na otwarte rany, tabletki do implantacji, antybiotyki, leki inhalacyjne
(nieobecność żywych drobnoustrojów).
drukowane: drukowane:
' W pomieszczeniach produkcji jałowej przejścia między obszarami o różnej
- tubki do tabletek musujących - etykiety
klasie czystości powinny być oddzielone śluzami. Wymaga się, aby czystość
- tubki do maści - ulotki
powietrza w śluzach oddzielających pomieszczenia o różnych klasach
- folia aluminiowa  blister - kartoniki jednostkowe dla
czystości powietrza, była taka jak w pomieszczeniu o wyższej klasie w
- drukowane ampułki produktów
 spoczynku . Drzwi śluz zaopatrzone w system blokad uniemożliwiający
otwarcie więcej niż jednej pary drzwi.
niedrukowane: niedrukowane:
' Należy zapewnić stałe nadciśnienie w pomieszczeniach o wyższej klasie
- butelki szklane - tacki
czystości w stosunku do otaczających je pomieszczeń o niższej klasie
- fiolki - pudła kartonowe zbiorcze
czystości.
- ampułki
- zatyczki
Personel
- folia PCV na  blistry
Personel zatrudniony bezpośrednio przy produkcji farmaceutycznej podlega
szczególnej kontroli i dlatego w programie higieny powinny być opracowane
procedury dotyczące kontroli zdrowia pracowników, noszenia odzieży
Serwis techniczny produkcji, remonty i konserwacje
ochronnej, szkoleń (z zakresu znajomości procedur, programu higieny i
Świadomy program konserwacji prewencyjnej
podstaw mikrobiologii), zachowań higienicznych na stanowisku pracy (kichanie,
- konserwacja budynków
dotykanie gołą ręką, właściwe mycie rąk wg instrukcji itd.).
- konserwacja pomieszczeń
Wytwarzanie  proces technologiczny
Wszystko uregulowane procedurami i instrukcjami.
Przed rozpoczęciem produkcji jałowej należy sprawdzić, czy spełniane są
W dziale technicznym powinna być kompleksowa dokumentacja techniczna
wszystkie warunki związane z przygotowaniem do produkowania leków sterylnych:
wykończenia pomieszczeń, instalacji i wyposażenia (arkusz pomieszczenia 
opracowany dla każdego pomieszczenia).
- pomieszczeń
Kalibracje  porównanie miary lub przyrządu pomiarowego o nieznanej - sprzętu i urządzeń
dokładności z innym wzorcem lub przyrządem o znanej dokładności w celu - materiałów wyjściowych (surowców)
- opakowań bezpośrednich
wykrycia jakiegokolwiek odchylenia.
- personelu
- monitorowania środowiska produkcyjnego
Urządzenia do mierzenia, ważenia, dozowania, rejestrowania i kontroli powinny
być kalibrowane i sprawdzane w określonych odstępach czasu i odpowiednimi
metodami. Dokumentacja tych badań powinna być przechowywana.
Made by PWL
Podczas produkcji preparatów trzeba: Dokumentacja  kluczowa rola w GMP
- Na bieżąco prowadzić dokumentację Wszystko musi być opisane i zapisane. Każdy etap działalności, każda faza ma
- Ściśle przestrzegać wszystkich procedur produkcyjnych swoją dokumentację.
- Ograniczyć do minimum interwencję ludzi na stanowiskach roboczych pod
nawiewem laminarnym Można przyjąć jako zasadę, że to co nie zostało opisane  nie istnieje!
- Wprowadzać automatyzację (ważenie, nakładanie korków) A to co nie zostało zapisane  nigdy nie zostało wykonane!
- Stale kontrolować punkty krytyczne procesu
- Prowadzić monitoring środowiska produkcyjnego przez 24 godziny Certyfikaty  dotyczą jakości środków farmaceutycznych i materiałów
medycznych, ale również maszyn, urządzeń technologicznych, przyrządów
Pomieszczenia magazynowe pomiarowo-kontrolnych, aparatów, procedur i całych wytwórni.
- Przestrzenie magazynowe przeznaczone do przyjmowania i wysyłania
materiałów i produktów powinny być tak zaprojektowane, aby chronić Mogą być wystawiane przez uprawnione instytucje zewnętrzne (np. certyfikaty
materiały i produkty przed wpływem warunków atmosferycznych. GMP, bądz
certyfikaty rejestracyjne) lub przez wytwórcę:
- W przypadkach wymagających specjalnych warunków przechowywania - certyfikaty analityczne wzorców i produktów
należy utrzymywać określoną temperaturę i wilgotność (higrometr z - certyfikaty kalibracyjne przyrządów kontrolno-pomiarowych
rejestratorem), zapewniając kontrolę i rejestrację obu parametrów. - certyfikaty walidacyjne procesów technologicznych
Walidacja  ma ona na celu upewnienie się użytkownika, że wszystkie wymogi
DEKALOG GMP
GMP  procedura, sprzęt, proces, materiał, działanie lub system zostały
I. Zanim zaczniesz jakąkolwiek pracę, upewnij się czy posiadasz wymagane
całkowicie spełnione.
procedury i instrukcje.
II. Zawsze postępuj dokładnie według instrukcji, nie stosuj skrótów lub usprawnień.
Walidacja obejmuje kontrolę zgodności ze specyfikacjami technicznymi:
Jeśli czegoś nie wiesz lub nie rozumiesz  pytaj przełożonych lub sięgnij do
odpowiedniej dokumentacji.
- wentylacji (montaż filtrów, liczenie cząstek w powietrzu  klasy czystości
III. Przed rozpoczęciem pracy upewnij się, że masz do czynienia z właściwym
pomieszczeń, kierunek przepływu powietrza  laminarny, turbulentny,
surowcem lub półproduktem.
nadciśnienie, systemy alarmowe) IV. Upewnij się czy stan techniczny urządzeń i sprzętu jest odpowiedni oraz czy są one
czyste.
- instalacji wspomagających (woda oczyszczona, do wstrzykiwań)
V. Pracuj tak, aby maksymalnie ograniczyć ryzyko zanieczyszczenia produktu,
- procesów produkcyjnych  sporządzania, napełniania, zamykania  test
pomieszczeń, sprzętu, urządzeń.
STT (badanie symulacyjne)
VI. Bądz
uważny, przeciwdziałaj błędom.
- urządzeń technologicznych (autoklawy, piece sterylizacyjne, tunele
VII. Wszelkie nieprawidłowości i odchylenia od założonych parametrów procesu
sterylizacyjne, mieszalniki, liofilizatory)
produkcji zgłaszaj kierownictwu.
VIII. Dbaj o higienę osobistą, utrzymuj swoje stanowisko w czystości i porządku.
Wytyczne pisania procedur
IX. Dokładnie zapisuj wszystkie parametry procesu.
Standardowa procedura operacyjna (procedura zapewnienia jakości) odpowiada
X. Przyjmij na siebie odpowiedzialność za to co robisz.
na pytania:
- Co należy zrobić?
- Dlaczego trzeba to zrobić?
- Kto ma to zrobić? TPL-3  Wykład 8 (2011-11-24, dr Telejko)
'
- Gdzie to ma być zrobione? Wersja: v1.1
'
- Kiedy to ma być zrobione? & Obrobienie tekstu: Paweł
- Jak to ma być zrobione? & Współpraca i korekta: Agata, Emilka, Marta i Przemek
Made by PWL