KOLEJNE WSKAy
NIKI... ANALIZA TECHNICZNA I-9 ROBERT ŚLEPACZUK
Kolejne wskaz
niki analizy technicznej
I. Wskaz
nik ruchu kierunkowego (DMI) i średni indeks ruchu kierunkowego (ADX).
" Podstawowe narzędzie do identyfikacji i pomiaru siły trendów na rynkach, o
zaskakującej skuteczności.
" Aby zrozumieć zasady działania ADX musimy na początek przyjrzeć się wskaz
nikowi
ruchu kierunkowego DMI.
1. Wskaz
nik DMI.
" Jest świetnym wskaz
nikiem kierunku trendu,
" Jedną z jego pochodnych jest średni indeks ruchu kierunkowego (ADX), który
pozwala zmierzyć siłę trendu,
" Podstawą przy obliczaniu DMI jest założenie, że w trendzie wzrostowym
dzisiejsze maksimum cenowe powinno być wyższe od maksimum wczorajszego,
natomiast w trendzie spadkowym dzisiejsze minimum cenowe powinno być niższe
od wczorajszego minimum.
" Różnicę pomiędzy maksimum dzisiejszym i wczorajszym nazywa się górnym
ruchem kierunkowym, czyli +DM, a różnica między odpowiednimi minimami
cenowymi to dolny ruch kierunkowy, czyli  DM.
" Dni, w których ceny najwyższa i najniższa nie wyszły poza maksimum i minimum
poprzedniej sesji, zwane są dniami wewnętrznymi i w zasadzie pomijane.
" Wartości +DM i  DM są uśredniane, a następnie dzielone przez średnią wartość
prawdziwego zakresu zmiany.
" Uzyskane w ten sposób wyniki są normalizowane (mnożone przez 100) i
przedstawiane graficznie w postaci oscylatora.
2. Obliczanie ruchu kierunkowego i ADX (LeBeau Ch., Lucas D., Komputerowa
analiza rynków terminowych, WIG-Press, Warszawa 1998, s.41-42.)  Wilder
stosował okres 14 dni.
" Po wykonaniu wszelkich niezbędnych obliczeń otrzymujemy trzy linie: +DI, -DI i
ADX, które zmieniają się od 0 do 100  rysunek nr 1.
" Jeśli +DI jest powyżej  DI to mamy do czynienia z ruchem kierunkowym w górę
(dodatnim), a w przeciwnym przypadku mamy do czynienia z ruchem
kierunkowym w dół (ujemnym).
" Im większa różnica pomiędzy +DI i  DI tym silniejsze ukierunkowanie rynku.
" Wskaz
nik ADX jest miarą wyrazistości trendu: im większa jego wartość tym trend
jest silniejszy, jednak nic nam nie mówi o kierunku trendu, także może być
zarówno wzrostowy, jak i spadkowy.
" Przecięcie +DI i  DI jako sygnał początku trendu wzrostowego/spadkowego.
3. Zastosowanie +DI i  DI.
" Sygnał I: otwarcie długiej pozycji jeśli +DI przecina  DI od dołu i otwarcie
pozycji krótkiej jeśli +DI przecina  DI od góry  rysunek nr 1.
1
KOLEJNE WSKAy
NIKI... ANALIZA TECHNICZNA I-9 ROBERT ŚLEPACZUK
" Sygnał II jest modyfikacją sygnału I i dodatkowo zakłada, że pozycję otwieramy
tylko przy rosnącym ADX i zamykamy ją, jeśli ADX zaczyna spadać  rysunek
nr 1.
4. Zastosowanie ADX
" Podstawowym zastosowaniem wskaz
nika ADX jest ocena siły istniejącego
trendu lub jego braku. W związku z tym ADX może być wskaz
nikiem bardzo
pomocnym w ocenie, czy mamy korzystać z wskaz
ników służących do gry z
trendem, czy przeciw niemu.
" Rosnący ADX wskazuje na istnienie silnego trendu (spadkowego lub
wzrostowego), co sugeruje nam wykorzystanie narzędzi AT służących do gry z
trendem: średnie ruchome, wybicie z kanału, przecięcie linii zero przy
oscylatorach, itp.  rysunek nr 2.
" Spadający ADX wskazuje na brak istnienia wyraz
nego trendu i sugeruje
zastosowanie narzędzi służących do gry przeciw trendowi: sygnały powstające w
strefach wykupienia i wyprzedania przy oscylatorach, sygnały powstające przy
wykorzystaniu wstęgi Bollingera lub różnego rodzaju kanały, itp.- rysunek nr 3.
Możemy stosować także strategię, która zabrania dokonywać jakichkolwiek
transakcji przy spadającym ADX lub zezwala jedynie na zamknięcia wcześniej
otwartej pozycji (bez odwracania na przeciwną).
5. Problemy z ADX.
" Formacje V. Przy nagłych zmianach trendów dochodzi do znacznych
opóz
nień we wskazaniach ADX, który na początku zmienia swój kierunek ze
wzrostowego na spadkowy, a dopiero po jakimś czasie wraca do trendu
wzrostowego, którym odzwierciedla właśnie rozpoczęty trend spadkowy na rynku,
a konkretnie jego rosnącą siłę.
" Opóz
nienia. ADX jest wskaz
nikiem wolniejszym niż +DI i  DI. Jego
wykres zaczyna się wznosić dopiero po przecięciu się tych dwóch wartości. W
związku z tym szybsze narzędzia służą do rozpoznania trendu, natomiast ADX do
określenia momentu zajęcia pozycji  rysunek nr 1.
II. Indeks kanałowy (Commodity Channel Index  CCI)  Donalda Lamberta.
" Formuła CCI produkuje wygodną w użyciu liczbę wyrażającą statystycznie odległość,
na jaką cena odeszła od średniej kroczącej. Jeśli odległość ta jest wystarczająca,
zakłada się, że wykształcił się trend i traktuje się to jako sygnał dla dokonania
transakcji.
1. Obliczanie CCI (LeBeau Ch.,Lucas D.,Komputerowa analiza rynków
terminowych, WIG-Press, Warszawa 1998, s.238-239) - Lambert wykorzystywał
wskaz
nik 20-dniowy.
" Na wykresie CCI prezentuje się jako oscylator bądz
histogram poruszający się
wokół zera. W związku z tym, że indeks ten mierzy odchylenie cen od średniej
kroczącej, informuje nas w ten sposób o sile trendu.
2
KOLEJNE WSKAy
NIKI... ANALIZA TECHNICZNA I-9 ROBERT ŚLEPACZUK
" Teoria mówi, że im większa wartość bezwzględna CCI, tym silniejszy trend i tym
bardziej prawdopodobne, że pozycja zgodna z trendem okaże się zyskowna.
2. Podstawowe sygnały wskaz
nika.
" Wskaz
nik CCI jest stworzony w ten sposób, by 70 do 80 procent jego wartości
mieściło się w kanale ograniczonym liczbami +100 i -100. Lambert zakładał, że
wahania mieszczące się w kanale są losowe i nie należy na nie reagować =>
reprezentują trend horyzontalny.
" Sugerował, aby otwierać długie pozycje, gdy indeks przekracza poziom +100.
Sygnałem zamknięcia pozycji jest spadek jego wartości poniżej tego poziomu
" Sygnałem otwarcia pozycji krótkiej jest przebicie -100, natomiast jej zamknięcie
następuje powyżej tej wartości.
" Sygnałem zajęcia pozycji może być też przecięcie linii zero w odpowiednim
kierunku  rysunek nr 4.
" Szybkość wzrostu wskaz
nika od zera do 100 wskazuje na wyrazistość i siłę trendu.
3. Wady CCI i wskazówki do stosowania.
" Jego wskazania nie rejestrują początkowych etapów trendu  można stosować
krótszy CCI, co z drugiej strony może powodować więcej mylnych sygnałów.
" Warto stosować CCI z jakimś innym narzędziem służącym do rozpoznawania
trendu, np. DMI lub ADX, aby potwierdzić jego wskazania. Jeśli linia ADX
wznosi się => na rynku wykształcił się trend, to można korzystać z sygnałów CCI,
jeśli ADX opada, to rynek nie ma określonego kierunku i nie należy na nim
spekulować za pomocą CCI- rysunek nr 4.
" Okres, w którym CCI pozostaje pomiędzy +100 i -100 wskazuje na brak
wyraz
nego trendu.
III. Krzywe paraboliczne.
" Krzywe paraboliczne są narzędziem gry z trendem, które zostało opracowane w celu
rozwiązania dwóch problemów związanych z tym systemem: utraty zysków z powodu
opóz
nienia sygnału wyjścia z rynku i pominięcia czynnika czasu przy wyznaczaniu
poziomów stopu.
" Wzór krzywej parabolicznej zawiera element czasu, dzięki czemu przez krótki okres
linia obrony pozostaje odległa, po czym zaczyna się coraz bardziej zbliżać do poziomu
pozycji niezależnie od zachowania kursu. W rezultacie, jeśli ceny nie podążają w
dobrym kierunku, pozycja pozostaje po pewnym czasie zamknięta.
1. Powstanie systemu krzywych parabolicznych.
" Krzywa paraboliczna generuje szereg linii stopu, których dotknięcie oznacza
odwrócenie trendu. Poziom stopów obliczany na nowo każdego dnia zbliża się do
wykresu ceny w miarę rozwoju trendu. Jeśli trend zatrzymuje się ruchoma linia
obrony odwraca pozycję  rysunek nr 5.
" Punkty, w których dochodzi do odwrócenia pozycji, nazywamy punktami  stop
and reverse - SAR .
3
KOLEJNE WSKAy
NIKI... ANALIZA TECHNICZNA I-9 ROBERT ŚLEPACZUK
" Sposób obliczenia wskaz
nika przedstawiony jest w LeBeau Ch., Lucas D.,
Komputerowa analiza rynków terminowych, WIG-Press, Warszawa 1998, s. 239).
2. Krzywe paraboliczne w praktyce.
" Podobnie jak inne narzędzia analizy technicznej krzywe paraboliczne nie radzą
sobie z trendami horyzontalnymi. W związku z tym Wilder zaleca stosowanie
krzywych parabolicznych łącznie z innym narzędziem służącym do
rozpoznawania trendu (ADX, CCI).
3. Kierunkowy system paraboliczny Kaufmana.
" Dobrym przykładem wykorzystania wskazówek Wildera jest system opracowany
przez Kaufamana. Jego reguły są następujące:
1. Używamy 14 dniowego DMI,
2. Jeśli DMI wskazuje ruch w górę(+DI > -DI), zajmujemy wyłącznie długie
pozycje sygnalizowane przez krzywe paraboliczne. Jeśli DMI wskazuje ruch
spadkowy (+DI < -DI), zajmujemy tylko pozycje krótkie.
3. decydujemy się na transakcję tylko wtedy, gdy systemy pozostają w zgodzie.
Gdy ich wskazania są sprzeczne, czekamy.
4. paraboliczne stopy traktujemy tylko jako sygnały zamknięcia pozycji, a nie jej
odwrócenia.
5. zamykamy pozycję, gdy linia ADX wznosi się ponad +DI lub  DI, a następnie
się odwraca. Sytuacja taka świadczy o słabnięciu trendu  rysunek nr 5.
4. Inny system krzywych parabolicznych.
" Innym przykładem wykorzystania krzywych parabolicznych jest system
wykorzystujący trzy podstawowe zasady AT: graj z trendem, kontroluj ryzyko i
pozwalaj by zyski rosły. Jego reguły są następujące
- stosujemy 18 dniowe ADX i DMI. Nie dokonujemy żadnych transakcji, gdy linia
ADX opada.
- Gdy ADX zwraca się w górę, otwieramy pozycje zgodne, co do kierunku ze
wskazaniami DMI, ale tylko wtedy, gdy kierunek ten jest potwierdzony przez
krzywą paraboliczną.
- po otwarciu pozycji stosujemy paraboliczne stopy, jako mechanizm wychodzenia
z rynku.
- po wyjściu z rynku odnawiamy pozycję, jeżeli cena powraca powyżej krzywej
parabolicznej, a ADX wznosi się nadal i DMI świadczy o utrzymywaniu się
trendu. W tym przypadku krzywe paraboliczne służą do otwierania pozycji- rys. 5.
IV. Zmienność
" istnieją także systemy wykorzystujące miary zmienności w celu generowania
sygnałów kupna/sprzedaży.
1. Podstawowe miary zmienności.
" We wszystkich systemach opartych na zmienności stosowana jest koncepcja
zakresu zmiany. Wilder opracował koncepcję prawdziwego zakresu zmiany.
4
KOLEJNE WSKAy
NIKI... ANALIZA TECHNICZNA I-9 ROBERT ŚLEPACZUK
" Zakres zmiany to najwyższa z następujących wielkości:
- odległość miedzy dzisiejszym maksimum i minimum,
- odległość między wczorajszą ceną zamknięcia, a dzisiejszym maksimum
- odległość między wczorajszą cena zamknięcia, a dzisiejszym minimum.
" By miara ta zyskała sens, trzeba ją uśrednić i stworzyć średni prawdziwy zakres
zmiany (ATR), który jest bezpośrednią miarą zmienności rynku. Wzrost tego
wskaz
nika oznacza wzrost zmienności. Wilder sugerował obliczanie średniej dla
14 dni, jednak inni analitycy wykazali, że właściwsze są okresy od 2-9 dni =>
ponadto warto zwrócić uwagę na uśrednione miary zmienności miesięcznej (21
okresów) i kwartalnej (64 okresy).
2. Założenia systemu bazującego na zmienności.
" System oparty na zmienności zakłada wejście na rynek, jeśli cena wybije się poza
przedział określony przez ATR z n dni pomnożony przez 150%. Odległość tą
liczymy od zamknięcia poprzedniej sesji.  przykład nr 1.
" System ten zakłada stałą obecność na rynku. Zamknięcie pozycji poprzednio
otwartej następuje na tych samych zasadach, jak otwarcie pozycji wyjściowej =>
wybicie cen w drugą stronę.
3. Potencjalne zagrożenia przy systemach bazujących na zmienności.
" Podstawowym zagrożeniem związanym ze stosowaniem systemów opartych na
zmienności jest możliwość, że nigdy nie doczekamy się sygnału zamknięcia
pozycji długiej, jeśli rynek będzie spadał o mniejszą wartość, niż ustalony zakres
zmiany ceny.
" W celu wyeliminowania tego zagrożenia możemy dołączyć do tego systemu stopy
zamykające stratne pozycje, opierające się na innych regułach niż nasz system.
V. Wskaz
niki rynku akcji
1. Mierzenie szerokości rynku.
" Wśród narzędzi analizy technicznej istnieje grupa mająca oceniać kondycję całego
rynku, mierząc jego szerokość. W ich konstrukcji wykorzystuje się takie dane jak:
- stosunek spółek wzrastających do spadających,
- nowe maksima i nowe minima,
- wolumen spółek wzrastających i spadających, itp.  przykład nr 2.
2. Porównanie zachowania indeksów rynkowych.
" DJIA +12,2(+0,16%)
" S&P500 -0,64 (-0.07%)
" Nasdaq Comp. (5000 spółek) -14,47(-0,92%)
" Russem 2000 (2000 małych spółek) -3,80(-0.89%)
" Widzimy, że obraz rynku pogarsza się wraz ze wzrostem jego szerokości, co jest
czynnikiem negatywnym
5
KOLEJNE WSKAy
NIKI... ANALIZA TECHNICZNA I-9 ROBERT ŚLEPACZUK
3. Wskaz
nik wzrostów i spadków (A/D Line)
" konstrukcja: - oblicza się go odejmując liczbę spółek spadających od liczby
spółek wzrastających; A/D > 0  więcej spółek rosnących; A/D < 0  więcej
spółek spadających.
- następnie wartość A/D dodaje się do łącznej linii A/D, która układa się w pewien
trend,
" interpretacja: - trend A/D Line powinien być zgodny z trendem głównych
indeksów rynkowych,
- jeśli A/D Line wzrasta wraz ze średnią DNIA (ustanawia nowe szczyty), to
szerokość, czyli kondycja rynku jest dobra.
- W przeciwnym razie, jeśli DJIA ustanawia nowe szczyty, a A/D Line nie, to
powinniśmy się zacząć martwić nieodpowiednią szerokością rynku i traktować to
jako pierwszy sygnał ostrzeżenia, podobny do dywergencji na oscylatorach,
" Podobną analizę możemy przeprowadzać na trendach średnio i długoterminowych
wykorzystując dane tygodniowe (wtedy obliczamy wzrosty/spadki spółek w ciągu
całego tygodnia),
" Możemy także stosować do danych A/D Line oscylator impetu w celu określenia
stref wykupienia i wyprzedania, czego przykładem może być oscylator
McClellana.
4. Oscylator McCellana.
" konstrukcja: Powstaje on w rezultacie odejmowania od siebie dwóch średnich
wykładniczych (19 - 39 dniowe) z dziennych danych A/D.
- Obszary skrajne oznaczone są liczbami 100 i -100.
" interpretacja: Odczyt powyżej 100 uznawany jest za sygnał wykupienia rynku,
natomiast odczyt poniżej -100 za sygnał wyprzedania.
- Ponadto przecięcie linii 0 uznaje się za średnioterminowy sygnał
kupna/sprzedaży.
5. Nowe maksima i nowe minima.
" Każdego dnia prasa finansowa podaje liczbę spółek, które osiągnęły nowe
maksima lub nowe minima. Wyznaczamy z tych wartości średnie 10 dniowe, a
następnie przedstawiamy te dwie linie na wykresie.
" Kiedy liczba nowych maksimów zaczyna spadać, bądz
zaczyna wzrastać liczba
nowych minimów, pojawia się sygnał ostrzegawczy dla trendu wzrostowego.
Negatywny sygnał powstaje, gdy średnia z nowych minimów przecina od dołu
średnią z nowych maksimów.
" Kiedy linia nowych maksimów/minimów wkracza w strefę skrajną, rynek
przejawia tendencję do kształtowania szczytu/dołka.
" Linie maksimów i minimów możemy także wykorzystywać do bezpośredniego
porównywania z indeksami giełdowymi  podobnie jak A/D Line.
6. Wolumen wzrostowy i spadkowy.
" Możemy je przedstawić na wykresie w postaci dwóch linii, bądz
jednej
symbolizującej różnicę. Kiedy dominuje wolumen wzrostowy, rynek jest silny,
kiedy dominuje wolumen spadkowy rynek jest słaby.
6
KOLEJNE WSKAy
NIKI... ANALIZA TECHNICZNA I-9 ROBERT ŚLEPACZUK
" Można też łączyć liczbę spółek wzrostowych i spadkowych ze wzrostowym i
spadkowym wolumenem. Tak właśnie zrobił Richard Arms, tworząc wskaz
nik
Armsa.
7. Wskaz
nik Armsa.
" konstrukcja: Licznik tego wskaz
nika to stosunek liczby spółek wzrastających do
spadających a mianownik to stosunek wolumenu wzrostowego do spadkowego.
" interpretacja: Odczyt wskaz
nika poniżej 1 oznacza, że więcej wolumenu
towarzyszy spółkom wzrastającym i jest to sygnał pozytywny.
- Odczyt powyżej 1 oznacza, że większy jest wolumen spadkowy i sygnał ten ma
wymowę negatywną.
7