FORMACJE CENOWE W AT ANALIZA TECHNICZNA I-4 ROBERT ŚLEPACZUK
Formacje cenowe w tradycyjnej analizie technicznej.
Formacje cenowe w analizie technicznej pojawiają się w okresach przejściowych
pomiędzy wyraz
nie zaznaczonymi częściami trendu (wzrostowego lub spadkowego).
Zazwyczaj pojawiają się one w części trendu zwanej horyzontalną, gdzie nie wiemy jak
wykres cen zachowa się w przyszłości, a od właściwej interpretacji tych formacji mogą
zależeć nasze decyzje inwestycyjne w przyszłości. Formacje analizy technicznej są to pewne
kształty czy też wzory, jakie ukazują się na wykresach cen akcji lub towarów. Formacje te
można podzielić na dwie główne kategorie: zapowiadające odwrócenie trendu i
zapowiadające kontynuację trendu.
I. Formacje zapowiadające odwrócenie trendu.
Formacje te pojawiają się pod koniec silnego trendu spadkowego lub wzrostowego,
gdzie musimy zadecydować czy mamy do czynienia z końcem danego trendu, czy będzie on
kontynuowany. Formacje te pomagają nam przewidzieć właściwy kierunek dalszego trendu.
Na podstawie formacji możemy także dokonać pomiaru potencjalnego ruchu cen po wyjściu z
danej formacji. W naszych obserwacjach pomocny będzie także wolumen, który powinien
kształtować się w określony sposób przy powstawaniu formacji.
1. Uwarunkowania formacji zapowiadających odwrócenie trendu.
(a) Podstawowym warunkiem pojawienia się każdej formacji odwrócenia trendu jest
istnienie owego trendu.
-właściwa formacja dopiero po zaistnieniu silnego trendu, a w ciągu jego istnienia
może się pojawić wiele formacji podobnych,
-max zasięg ruchu cen po odwróceniu => cały poprzedni ruch,
(b) Pierwszym sygnałem nadchodzącego odwrócenia trendu jest często przełamanie
ważnej linii trendu.
-naruszenie głównej linii jest pierwszym sygnałem, ale nie musi po nim nastąpić
odwrócenie trendu. Może być początkiem trendu horyzontalnego, który następnie
powróci do poprzedniego trendu.
(c) Im większa formacja tym większy wynikający z niej ruch.
-wielkość formacji oznacza w tym wypadku jej wysokość i szerokość, gdzie
wysokość jest tu miarą wahań cen w ramach formacji, natomiast szerokość
oznacza czas potrzebny do jej pełnego ukształtowania. Im większe wahania cen są
w ramach danej formacji i im dłużej się kształtuje  tym większe staje się jej
znaczenie dla przyszłego ruchu cen.
(d) Formacje powstające w końcowej fazie hossy kształtują się zazwyczaj krócej i
cechują się większymi wahaniami cen niż formacje kształtujące się podczas
końcówki bessy.
-wiąże się to z bardziej gwałtownymi ruchami pod koniec hossy oraz okresem
stabilizacji i odbierania akcji pod koniec bessy. Należy w tym miejscu dodać, że
spadek następujący po osiągnięciu wierzchołka hossy jest zazwyczaj bardziej
dynamiczny niż wzrost po okresie bessy.
1
FORMACJE CENOWE W AT ANALIZA TECHNICZNA I-4 ROBERT ŚLEPACZUK
(e) Wielkość wolumenu jest na ogół bardziej istotna w przypadku zapoczątkowania
trendu wzrostowego.
-wolumen powinien wzrastać w kierunku trendu podczas kształtowania się
formacji. Pełnemu ukształtowaniu się formacji powinien towarzyszyć znaczący
wzrost wolumenu. We wczesnych fazach procesu odwracania trendu z
wzrostowego na spadkowy wolumen nie jest tak istotny, ponieważ ceny zazwyczaj
spadają pod własnym ciężarem. Natomiast w przypadku kształtowania się formacji
zapowiadających początek hossy wzrost wolumenu jest kwestią podstawową. Jeśli
nie rośnie on w wyraz
ny sposób podczas odwracania trendu spadkowego, to
należy zakwestionować całą formację.
2. Formacja głowy i ramion.
(a) Opis formacji.
Formacja głowy i ramion jest podstawową formacją analizy technicznej. Proces jej
powstawania możemy wyjaśnić na gruncie pojęcia trendu i formowania się kolejnych
punktów zwrotnych (szczytów i dołków) mniej oddalonych od siebie. Po okresie istnienia
silnego trendu mamy wyraz
ne przejście do trendu horyzontalnego, a następnie w wyniku
przewagi podaży nad popytem rozpoczęcie nowego trendu. Zobaczmy jak to wygląda na
rysunku:
C
E
A
Linia szyi
G
B D
F
Linia trendu
Rysunek nr 1. Formacja głowy i ramion.
Zobaczmy jak formacja głowy i ramion kształtuje się w trendzie wzrostowym. W
punkcie A trend zwyżkujący przebiega zgodnie z oczekiwaniami nie dając żadnych sygnałów
zbliżającego się szczytu. Wolumen wzrasta wraz z osiągnięciem nowego poziomu cen, co jest
sytuacją normalną. Korekta w postaci spadku do punktu B przebiega przy zmniejszonym
wolumenie, co również jest zgodne z oczekiwaniami. W punkcie C analityk może dostrzec, że
przebicie linii oporu wyznaczonej przez punkt A dokonało się przy nieco zmniejszonym
wolumenie aniżeli w przypadku poprzedniego wzrostu. Zmiana ta sama w sobie nie ma
wielkiego znaczenia, ale dla analityka zapala się światełko ostrzegawcze.
Ceny zaczynają następnie spadać do punktu D i dzieje się coś jeszcze bardzo
niepokojącego. Spadek sięga punktu D, który znajduje się poniżej poprzedniego szczytu w
2
FORMACJE CENOWE W AT ANALIZA TECHNICZNA I-4 ROBERT ŚLEPACZUK
punkcie A. Pamiętamy, że w trendzie wzrostowym punkt taki powinien wyznaczać linię
wsparcia dla kolejnej korekty. Spadek cen wyraz
nie poniżej punktu A, niemal do poziomu
wyznaczonego przez korektę zakończoną w punkcie B, stanowi kolejne ostrzeżenie, że trend
zwyżkowy się zmienia. Następnie ceny wzrastają do punktu E, tym razem przy jeszcze
mniejszym wolumenie, ale nie są w stanie sięgnąć poprzedniego szczytu oznaczonego
punktem C. Aby trend wzrostowy był kontynuowany, każdy kolejny wierzchołek musi
przekraczać najwyższy punkt poprzedniego ruchu w górę. Położenie punktu E poniżej
poprzedniego wierzchołka w punkcie C stanowi spełnienie pierwszego z dwóch warunków
ukształtowania się trendu spadkowego  pojawiają się opadające wierzchołki. Główna linia
trendu wzrostowego została już zatem przełamana, zazwyczaj w punkcie D, dając kolejny
sygnał niebezpieczeństwa. Pomimo tych wszystkich ostrzeżeń, w tym momencie wiemy
jednak tylko tyle, że trend zmienił się ze zwyżkującego na boczny.
W tym okresie można już wytyczyć bardziej płaską linię wsparcia przebiegającego
pod ostatnimi dwoma punktami odbicia (punkty B i D), zwaną linią szyi. Linia ta na ogół
biegnie lekkim skosem w górę (choć czasami bywa pozioma lub rzadziej opada w dół).
Decydującym czynnikiem w ukształtowaniu się formacji głowy i ramion jest wyraz
ne
przerwanie linii szyi. Ceny przełamują wówczas linię trendu biegnącą wzdłuż punktów B i D,
przebiegając tym samym linię wsparcia wyznaczoną przez punkt D i dopełniając drugiego
warunku ukształtowania się trendu spadkowego  obok opadających wierzchołków pojawiają
się coraz niżej położone dna kolejnych spadków. Nowy trend wyznaczany jest teraz przez
punkty C, D, E i F. Przy przerwaniu linii szyi wolumen powinien się zwiększać, choć w
początkowych fazach powstawania formacji nie musi on wzrastać gwałtownie.
Krótko po przełamaniu linii szyi następuje ruch powrotny, przebiegający zazwyczaj w
górę ku linii szyi lub do poziomu wyznaczonego przez zniżkę do punktu D (punkt G). Ruch
ten występuje nie zawsze, czasami bywa nieznaczny. W określeniu jego rozmiarów może
pomóc obserwacja wolumenu. Jeśli przerwanie linii szyi odbywa się przy bardzo dużym
wolumenie, szanse na ruch powrotny zmniejszają się, ponieważ zwiększona aktywność na
rynku oznacza silniejszą presję spadkową. Mniejszy wolumen przy przerywaniu linii szyi
zwiększ prawdopodobieństwo wystąpienia ruchu powrotnego. Towarzyszy mu jednak na ogół
mniejszy wolumen, następująca zaś po nim kontynuacja trendu spadkowego powinna
cechować się jego zauważalnym wzrostem.
(b) Znaczenie wolumenu:
- zmniejszenie na szczytach i ruchu powrotnym,
- zwiększenie przy przełamaniu linii szyi,
(c) Prognozowanie docelowego poziomu cen (zasięg minimalny).
(d) Poziomy wejścia na rynek (3).
3. Odwrócona formacja głowy i ramion.
(a) opis formacji  jest to lustrzane odbicie wcześniej omawianej formacji głowy i
ramion. Jedyna istotna różnica polega na innej sekwencji zmian wielkości
wolumenu w drugiej połowie formacji. Zwyżka od głowy powinna się odbywać
przy większym wolumenie, przy przerwaniu linii szyi powinien on gwałtownie
wzrosnąć. Ruch powrotny ku linii szyi częściej występuje w przypadku
odwróconej formacji głowy i ramion. Ceny spadają pod własnym ciężarem, przy
chwilowym braku popytu, który następnie aktywizuje się ze wzmożoną siłą.
3
FORMACJE CENOWE W AT ANALIZA TECHNICZNA I-4 ROBERT ŚLEPACZUK
Linia szyi Ruch powrotny
Prawe ramię
Lewe ramię
głowa
Rysunek nr 2. Odwrócona formacja głowy i ramion.
(b) nachylenie linii szyi (wzrostowe lub poziome),
(c) zasięg formacji.
4. Złożona formacja głowy i ramion oraz taktyka.
(a) podwójne głowy lub ramiona, albo powiększona pewna część formacji (rysunki),
nachylone formacje,
(b) taktyka stosowana przy formacji głowy i ramion (zazwyczaj prawe ramię),
(c) załamanie formacji głowy i ramion i jej następstwa (ponowne przekroczenie linii
szyi -powrót do poprzedniego trendu).
5. Formacja potrójnego szczytu.
Rysunek nr 3. Potrójny szczyt.
4
FORMACJE CENOWE W AT ANALIZA TECHNICZNA I-4 ROBERT ŚLEPACZUK
(a) Formacja jest podobna do głowy i ramion, z wyjątkiem tego, że wszystkie
wierzchołki znajdują się na tym samym poziomie. Każdej zwyżce powinno
towarzyszyć zmniejszenie wolumenu. Formacja ta jest w pełni ukształtowana,
kiedy linia wyznaczona przez dwa punkty odbicia zostaje przerwana przy
zwiększonym wolumenie. Również i tu występuje nieraz ruch powrotny, do linii
szyi.
(b) Znaczenie wolumenu.
(c) Prognozowanie docelowego poziomu cen (zasięg minimalny).
(d) Poziomy wejścia potrójnego rynek.
6. Formacja potrójnego dna.
(a) Formacja podobna do odpowiadającej jej odwróconej formacji głowy i ramion, z
wyjątkiem tego, że wszystkie dna znajdują się na tym samym poziomie. Jest to
lustrzane odbicie potrójnego szczytu, tyle że wolumen odgrywa większą rolę przy
wybiciu w górę.
(b) Wolumen i zasięg.
Rysunek nr 4. Potrójne dno.
7. Formacja podwójnego szczytu.
(a) Formacja ta ma dwa wierzchołki (A i C) znajdujące się mniej więcej na tym
samym poziomie. Formacja jest w pełni ukształtowana, kiedy linia wsparcia
wyznaczona przez spadek do punktu B zostaje wyraz
nie przerwana. Wolumen jest
zazwyczaj mniejszy przy powstawaniu drugiego wierzchołka (C) i wzrasta przy
przerwaniu linii wsparcia. Także i tu występuje nieraz ruch powrotny.
A
C
B
D
Rysunek nr 5. Podwójny szczyt.
5
FORMACJE CENOWE W AT ANALIZA TECHNICZNA I-4 ROBERT ŚLEPACZUK
(b) Zasięg minimalny formacji.
(c) Fałszywe wybicia przy drugim wierzchołku.
8. Formacja podwójnego dna.
(a) Formacja podwójnego dna jest lustrzanym odbiciem podwójnego szczytu.
Wolumen jest bardziej istotny przy zapoczątkowaniu trendu wzrostowego. Ruch
powrotny występuje tu częściej niż w formacji podwójnego szczytu.
Rysunek nr 6. Podwójne dno.
(b) Prognozowanie docelowego poziomu cen (zasięg minimalny).
9. Spodki i formacje V.
(a) Formacje spodka kształtują się bardzo powoli i stopniowo, ale zazwyczaj
zapowiadają znaczące odwrócenie trendu.
Rysunek nr 7. Formacja spodka.
(b) wykresy długoterminowe => bardzo silne wybicie,
(c) przypadek przeciwny dla bessy,
6
FORMACJE CENOWE W AT ANALIZA TECHNICZNA I-4 ROBERT ŚLEPACZUK
10. Formacja V.
(a) nagłe odwrócenie trendu w formacji V występuje zazwyczaj bez żadnego
ostrzeżenia i trudno je przewidzieć.
Rysunek nr 8. Formacja V.
(b) analogicznie przypadek kończący hossę.
II. Formacje zapowiadające kontynuację trendu.
Formacje kontynuacji wskazują, że trend horyzontalny, który pojawił się na wykresie,
jest jedynie przerwą w dominującym trendzie głównym i że następny ruch będzie miał ten
sam kierunek, co trend poprzedzający ukształtowanie się tej formacji. Cecha ta odróżnia
formacje kontynuacji od formacji odwrócenia trendu. Poniżej przedstawiam poszczególne
formacje kontynuacji trendu.
1. Trójkąty.
- formacje średnioterminowe  ukształtowanie ich zajmuje zazwyczaj więcej niż miesiąc,
ale mniej niż trzy miesiące.
(a) Ograniczony okres kształtowania się  ceny powinny się wybić z trójkąta
pomiędzy połową, a trzema czwartymi poziomej szerokości trójkąta, czyli
odległości od pionowej podstawy po lewej stronie formacji do punktu przecięcia
się dwóch linii po prawej.
1/2
3/4
Rysunek nr 9. Moment wybicia się z formacji trójkąta.
7
FORMACJE CENOWE W AT ANALIZA TECHNICZNA I-4 ROBERT ŚLEPACZUK
(b) Znaczenie wielkości wolumenu.
Wolumen powinien się zmniejszać w miarę zmniejszania się zakresu wahań cen
wewnątrz trójkąta, a następnie zwiększyć się gwałtownie w momencie wybicie.
(c) Trójkąt symetryczny.
(d) Trójkąt zwyżkujący  charakterystyczny dla trendu wzrostowego,
(e) Trójkąt zniżkujący  charakterystyczny dla trendy spadkowego,
(f) Trójkąt rozszerzający się => także jako formacja odwrócenia trendu.
2. Flaga.
(a) Formacja flagi jest typowa dla rynku hossy, a kształtuje się w okresie do trzech
tygodni. Flaga kształtuje się zwykle po gwałtownych wzrostach cen i stanowi
krótką przerwę w istniejącym trendzie. Formacja ta powinna nachylać się w
kierunku przeciwnym do linii trendu. Wolumen powinien zmniejszać się w trakcie
powstawania formacji i wzrastać w momencie wybicia oznaczającym kontynuację
wzrostów. Przypomina ona mały równoległobok.
Rysunek nr 10. Formacja flagi.
(b) Zasięg formacji: pojawia się w połowie ruchu.
(c) Stanowi przerwę w dynamicznym trendzie wzrostowym.
3. Chorągiewka.
Rysunek nr 11. Formacja chorągiewki.
8
FORMACJE CENOWE W AT ANALIZA TECHNICZNA I-4 ROBERT ŚLEPACZUK
(a) Przypomina ona mały trójkąt symetryczny, ale zazwyczaj nie trwa dużej niż trzy
tygodnie. Wolumen powinien zmniejszać się podczas powstawania tej formacji.
(b) Zasięg ruchu cen po wyjściu z formacji.
4. Formacja klina.
Rysunek nr 12. Klin zniżkujący w trendzie wzrostowym.
(a) Formacja ta składa się z dwóch linii opadających skosem w kierunku przeciwnym
do istniejącego trendu.
(b) Klin zwyżkujący w trendzie spadkowym.
(c) Czas trwania formacji: od miesiąca do trzech miesięcy.
(d) Klin jako formacja odwrócenie trendu, na szczycie, a więc klin zwyżkujący.
5. Formacje prostokąta.
(a) Formacja prostokąta jest kontynuacją trendu wzrostowego. Oznacza ona
oscylowanie cen pomiędzy dwiema poziomymi liniami, który nazywany jest
obszarem zagęszczania. Należy w tym przypadku zawsze uważać czy nie zmienia
się ona w formację odwrócenia np. potrójny szczyt/dno, podwójny szczyt/dno.
Rysunek nr 13. Formacja prostokąta.
9
FORMACJE CENOWE W AT ANALIZA TECHNICZNA I-4 ROBERT ŚLEPACZUK
(b) Przypadek prostokąta w trendzie spadkowym.
(c) Znaczenie wolumenu.
(d) Możliwość wykorzystania wahań cen.
6. Głowa i ramiona jako formacja zapowiadająca kontynuacją trendu.
Linia szyi
Lewe ramię Prawe ramię
głowa
Rysunek nr 14. Formacje głowy z ramionami jako kontynuacja trendu.
(a) opis i znaczenie wolumenu.
III. Załamania i odchylenia od modelowych formacji.
(a) filtry (przy linii szyi, przy liniach wsparcia i oporu dla formacji takich jak:
prostokąt, potrójny szczyt/dno, podwójny szczyt/dno),
(b) zlecenia stop  wyjścia z rynku,
(c) moment wejścia na rynek => alternatywy przy poszczególnych formacjach,
(d) fałszywe wybicia.
10