dziady 3 Nieznany

DZIADY III

Prolog:

-> 1 XI 1823 r. (wigilia Zaduszek) - data œmierci Gustawa i narodzin Konrada, data przemiany Gustawa w Konrada, oznaczaj�ąca koniec dotychczasowego okresu �życia bohatera; zerwanie z przesz�łoœci�ą, odnalezienie sensu �życia, wyjœcie z krêgu samotnego cierpienia i wejœcie na now�ą drogê �życia, do �życia z ludŸmi, dla ludzi, dla ojczyzny,

-> bohater odnalaz�ł swoje miejsce w �życiu w chêci poœwiêcenia siê za ojczyznê i walki o jej wyzwolenie,

Postawa patriotyczna i moralna wiêŸniów wile�ąskich:

-> solidarnoœ�Ś i gotowoœ�Ś do poœwiêce�ą; postawa Tomasza Zana zas�ługuje na szczególn�ą uwagê,

-> niez�łomnoœ�Ś wiêŸniów na œledztwie; mimo tortur nikogo podczas œledztwa nie wydali (jedynie Jankowski za�łama�ł siê, o czym Mickiewicz w utworze nie napisa�ł, ale mo�że dlatego w jego usta w�ło�ży�ł bluŸniercze s�łowa pieœni, któr�ą ten œpiewa�ł),

-> cechy wiêŸniów: szlachetnoœ�Ś, bohaterstwo, odwaga, mêstwo, hart ducha, samozaparcie, wytrwa�łoœ�Ś, nieugiêtoœ�Ś, postawa patriotyczna, zapa�ł do walki z wrogiem, poczucie solidarnoœci i kole�że�ąstwa.

Obrazy mêcze�ąstwa patriotycznej m�łodzie�ży polskiej:

-> opowiadanie Adolfa o mêcze�ąstwie Cichowskiego, jego wiêzieniu i torturach dowodem przeœladowania patriotów w Królestwie

-> sprawa Rollisona i jego tortury w klasztorze dominikanów w Wilnie dowodem przeœladowa�ą i mêcze�ąstwa nie tylko studentów, lecz i uczniów szkó�ł œrednich; wstawia siê za nim do Nowosilcowa ociemnia�ła matka

Posta�Ś Rollisona opartajest na autentycznej postaci Mollisona, 17-letniego ucznia szko�ły œredniej w Kiejdanach, skazanego na œmier�Ś za zamiar zg�ładzenia cara (ch�łopcy uk�ładali buntownicze wiersze i umieszczali na p�łotach napisy - ("ksi�ą�żê Konstanty nie ujdzie naszych r�ąk"). Karê œmierci Mollisona Nowosilcow zamieni�ł na zes�łanie do ciê�żkich robót na Syberiê. Gimnazjum w Kiejdanach zamkniêto, pozbawiaj�ąc prawie wszystkich uczniów prawa do nauki. Mollison nie próbowa�ł sobie odebra�Ś �życia, ale inny wiêzie�ą wyskoczy�ł z II piêtra,

-> zwi�ązki �ł�ącz�ące spiskowców polskich i rosyjskich, wprowadzenie do utworu takich postaci historycznych jak Justyn Pol - uczestnik spisku podchor�ą�żych i Bestu�żew - dekabrysta; ich postawa wobec caratu.

Postawa wroga podczas œledztwa:

kat Nowosilcow i jego pomocnicy:

- stoj�ący po stronie z�ła, okrutni, cyniczni, z�łoœliwi oraz ich metody dzia�łania, którymi przyczynili siê do cierpie�ą m�łodzie�ży polskiej - szpiegowanie, donosy, obmyœlanie sposobów uœmiercania wiêŸniów (metoda zg�ładzenia Rollisona, policzkowanie ksiêdza Piotra),

- rywalizuj�ący miêdzy sob�ą o zaskarbienie sobie �łask u Senatora, aby nie straci�Ś swoich stanowisk i dochodów,

-> Doktor - zdrajca i sprzedawczyk ginie ra�żony piorunem; wina jego zostaje ukarana przez interwencjê si�ł wy�ższych, -> plany Nowosilcowa:

- osobista kariera,

- wyniszczenie m�łodego pokolenia Polaków, - zniszczenie Uniwersytetu Wile�ąskiego,

-> oskar�żenie caratu nienawidz�ącego Polaków i Polski za gwa�łt na podbitym narodzie polskim i demoralizowanie w�łasnych obywateli.

Indywidualizm Konrada i jego osobiste wyznania:

-> poeta, wieszcz, prorok, duchowy przywódca narodu,

-> samotny, potê�żny, mocny, czu�ły, silny, rozumny, tajemniczy, wybitny, sk�łócony ze œwiatem, wra�żliwy, wielki indywidualista, nade wszystko kochaj�ący ojczyznê, przewy�ższaj�ący innych wiêŸniów talentem, si�ł�ą uczucia i niezwyk�ł�ą indywidualnoœci�ą,

-> mówi o roli poety i poezji, stwierdzaj�ąc, �że poeta to ktoœ nieprzeciêtny, a poezja - wyraz geniuszu twórcy, ma wielk�ą moc, wyznaje, �że ma poczucie wielkiej energii, si�ły duchowej,

nadludzkiej, Boskiej mocy tworzenia i odpowiedzialnoœci za losy narodu i wierzy, �że swoj�ą si�ł�ą wewnêtrzn�ą potrafi rz�ądzi�Ś œwiatem i kosmosem.

Podjêcie walki Konrada z Bogiem o wyzwolenie narodu polskiego:

-> Konrad uwa�ża, �że œwiat stworzony przez Boga jest niedoskona�ły, panuje na nim z�ło, cierpi niewinnie Polska i nie mo�że siê on pogodzi�Ś z tak niesprawiedliwym porz�ądkiem i niewol�ą swojego narodu,

-> œwiadomy swojej potêgi twórczej porównuje siê z Bogiem, a w dziele tworzenia chcia�łby go nawet przewy�ższy�Ś,

-> uwa�ża, �że gdyby mia�ł w�ładzê podobn�ą Bo�żej, stworzy�łby œwiat bez cierpie�ą i uczyni�łby swój naród szczêœliwym,

-> nowy porz�ądek, jaki chce zbudowa�Ś, lepszy od Bo�żego, ma s�łu�ży�Ś g�łównie narodowi polskiemu, a nawet ca�łej ludzkoœci, a nie jego osobistym ambicjom,

-> nie waha siê zmierzy�Ś z Bogiem, staje do pojedynku z nim, �ż�ąda od niego w�ładzy panowania nad œwiatem ("Daj mi rz�ąd dusz"); pragnie wydrze�Ś Bogu tajemnicê rz�ądu nad duszami, by swój naród uszczêœliwi�Ś,

-> rzuca Bogu wyzwanie w imieniu milionów ludzi cierpi�ących na œwiecie,

-> jego tyra�ąska nuta w planowanym przez siebie rz�ądzeniu œwiatem

Uto�żsamianie siê Konrada z ojczyzn�ą:

. wielki patriota, kocha bardzo ojczyznê, odczuwa jej cierpieniajak w�łasne, �ł�ączy swój los zjej losem i uto�żsamia siê z ni�ą mówi�ąc:

"Ja i ojczyzna to jedno."

-> czuj�ąc siê odpowiedzialnym za losy Polski, wystêpujejako przedstawiciel ca�łego ciemiê�żonego narodu i bierze na siebie wszystkie cierpienia Polaków:

"Nazywam siê Milijon - bo za milijony Kocham i cierpiê katusze",

- w s�łowach tych zamkn�ą�ł poeta swój ból patriotyczny i tragediê, jak�ą prze�żywa�ł œwie�żo po klêsce powstania listopadowego, . prometeizm Konrada; pragnie szczêœcia narodu, ale chce je wywalczy�Ś sam, jak Prometeusz, który dla ludzi ukrad�ł ogie�ą bogom z Olimpu i zosta�ł za to przykuty do ska�ły Kaukazu, a sêp wyjada�ł mu w�ątrobê (prometeizm = poœwiêcenie siê jednostki dla dobra ogó�łu),

-> czuje siê na tyle wy�ższy od ludzi i na tyle nimi gardzi, �że chcia�łby ich uszczêœliwi�Ś sam.

Bunt Konrada przeciwko Bogu i odwrócenie siê od niego:

-> Konrad buntuje siê przeciwko Bogu w imiê wolnoœci i szczêœcia ojczyzny, odczuwaj�ąc tragizm jej sytuacji,

-> jego dyktatorski ton w s�łowach skierowanych do Boga i oskar�żenie go 0 obojêtnoœ�Ś wobec nieszczêœ�Ś ludzi i rozgoryczenie z powodu jego milczenia,

-> bunt wynika z ogromnej si�ły uczu�Ś, wiary we w�łasne pos�łannictwo i moc swojej poezji oraz w sens poœwiêcenia siê jako nieprzeciêtnej jednostki,

-> bunt przeciwko Bogu wyra�ża siê w bluŸnierstwach Konrada: - Bóg nie jest mi�łoœci�ą, tylko m�ądroœci�ą,

- Bóg pope�łnia b�łêdy - "I mówi�ą, �że Ty nie b�ł�ądzisz!" - mi�łoœ�Ś jest tylko omy�łk�ą Boga,

- Bóg nie jest ojcem œwiata, ale carem,

-> bunt ma cechy szata�ąskie, ale wybucha w obliczu utraty niepodleg�łoœci, powstania listopadowego, niewoli nieszczêœliwego narodu polskiego, którego najlepsi synowie albo polegli, albo zsy�łani s�ą na katorgê.

Klêska Konrada i jej sens ideowy:

-> ponosi klêskê w walce z Bogiem, nie otrzymuje od niego odpowiedzi, nie osi�ąga zamierzonego celu, jego zarozumia�łoœ�Ś, pycha i duma zostaje ukarana; pada, powalony w konwulsjach; w momencie, gdy chcia�ł nazwa�Ś Boga carem, traci przytomnoœ�Ś, a pojego obci�ą�żon�ą grzechami pychy, buntu, zw�ątpienia i bluŸnierstwa duszê przychodzi szatan,

-> z mocy szatana wyzwala go ksi�ądz Piotr (egzorcyzmy), a ratunekjest mo�żliwy dlatego, gdy�ż Konrad, buntuj�ąc siê przeciwko Bogu, kierowa�ł siê wznios�łymi intencjami - pragn�ą�ł ocali�Ś ojczyznê,

posta�Ś tragiczna z powodu niespe�łnienia jego d�ą�że�ą, z powodu klêski, a ta jest klêsk�ą jego postawy oraz obrazem klêski wszystkich samotnych spiskowców,

zwi�ązek jego imienia z Konradem Wallenrodem; obaj kochaj�ą ojczyznê i nie mog�ą pogodzi�Ś siê z jej niewol�ą, wypowiedzenie siê Mickiewicza na temat przyczyn klêski powstania listopadowego poprzez:

- krytykê samotnej postawy Konrada,

- krytykê œwiadomego wywy�ższania siê Konrada ponad ludzi, o których szczêœcie walczy z samym Bogiem.

Obraz spotecze�ąstwa warszawskiego:

-> w salonie warszawskim (salonie Krasi�ąskiego, ojca poety) przebywaj�ą dwie grupy osób:

- towarzystwo stolikowe - arystokracja,

- towarzystwo przy drzwiach - m�łodzi patrioci,

. towarzystwo patriotyczne stoj�ące przy drzwiach - to rewolucjoniœci i spiskowcy z Wilna; ich postawa patriotyczna i moralna; rozmawiaj�ą o sytuacji politycznej w Polsce, aresztowaniach na Litwie, przes�łuchaniach i cierpieniach przeœladowanych patriotów; ich zdaniem poezja powinna odzwierciedla�Ś dzieje narodu i bohaterstwo takich ludzi, jak Cichowski,

. towarzystwo przy stoliku - sk�łada siê z modnych dam, genera�łów, hrabiego, literatów (pseudoklasyków) zwi�ązanych z carskim dworem, pogodzonych z niewol�ą i zobojêtnia�łych na sprawy narodu i ojczyzny; rozmawiaj�ą po francusku na temat niezbyt udanego balu i wyra�żaj�ą �żal z powodu wyjazdu Nowosilcowa z Warszawy, bo nikt nie potrafi zorganizowa�Ś tak wspania�łego balu, jak on to czyni�ł; pogardzaj�ą literatur�ą polsk�ą, a zachwycaj�ą siê poezj�ą francusk�ą; ich kosmopolityzm, s�łu�żalstwo i troska o w�łasny interes,

-> ró�żnica w pogl�ądach politycznych i uczuciach patriotycznych dwu grup, kontrast tematów ich rozmów.

Ocena spotecze�ąstwa przez Piotra Wysockiego:

. kontrast miêdzy arystokracj�ą a m�łodzie�ż�ą patriotyczn�ą, ich ró�żne postawy wobec wroga; wypowiedŸ Wysockiego:

- lawa, wierzch - to arystokracja stoj�ąca na czele narodu, ludzie bez wartoœci, interesuj�ący siê balami, mod�ą, poezj�ą francusk�ą, a nie sprawami narodu,

- g�łêbia - to m�łody, patriotyczny od�łam spo�łecze�ąstwa, ludzie wartoœciowi, interesuj�ący siê losami narodu, buntuj�ący siê przeciw niewoli, spiskuj�ący - to p�łon�ący ogie�ą wewnêtrzny.

Spo�łecze�ąstwo wile�ąskie:

- urzêdnicy i s�łu�żalcy Nowosilcowa, profesorowie Uniwersytetu Wile�ąskiego: Doktor (dr August Becu, ojczym Juliusza S�łowackiego), Pelikan (dr Wac�ław Pelikan, posta�Ś autentyczna), Bajkow (Leon Bajkow, posta�Ś autentyczna),

- jawni zdrajcy ojczyzny, pogodzeni z niewol�ą, sprzedajni zwolennicy ugody z caratem,

- obojêtni na losy narodu; tematy ich rozmów toczonych w salonie,

- ich egoizm, zdrada, kosmopolityzm, okrucie�ąstwo, pod�łoœ�Ś, brak zasad moralnych,

- s�łu�żalczy stosunek do Senatora, prawienie mu komplementów,

- wzajemna zawiœ�Ś Doktora i Pelikana,

- drwi�ący, ironiczny sposób traktowania s�łu�żalców przez Senatora, zmiennoœ�Ś jego tonu i doboru wyrazów zale�żnie od sytuacji,

-> patriotyczna czêœ�Ś spo�łecze�ąstwa, ludzie szlachetni i pozytywni, wœród nich Justyn Pol (student, filareta, chcia�ł rzuci�Ś siê na Nowosilcowa, obrzucaj�ąc go bluŸnierstwami), Bestu�żew (student, dekabrysta przebywa�ł w Warszawie i Wilnie w 1823 r ).

Mesjanizm w III cz. "Dziadów"

Widzenie ksiêdza Piotra:

pokorny, skromny ksi�ądz ogl�ąda wizjê przysz�łoœci Polski i œwiata, doznaj�ąc �łaski, jakiej nie osi�ągn�ą�ł dumny Konrad, trzy symboliczne obrazy w "Widzeniu ksiêdza Piotra":

- przeœladowanie m�łodzie�ży - widzi polsk�ą m�łodzie�ż wywo�żon�ą na Syberiê i jedno "dzieciê, kti5re usz�ło" z �życiem, "imiê jego czterdzieœci i cztery", ono bêdzie zbawicielem narodu, mesjaszem, tak jak Chrystus, który jako dzieciê uszed�ł przed rzezi�ą Heroda, ocala�ł i zbawi�ł œwiat,

- mêcze�ąstwo narodu polskiego - na wzór dziejów Chrystusa, a wiêc pojmanie, proces, droga krzy�żowa, ukrzy�żowanie i zmartwychwstanie; Francja pe�łni rolê Pi�łata, car rosyjski Miko�łaj I - rolê Heroda, krzy�ż o trzech ramionach symbolizuje trzy zaborcze pa�ąstwa, �żo�łnierze - Rakus to Austriak, a Borus to Prusak, Matka Wolnoœ�Ś op�łakuje naród, tak jak Matka Bo�ża - Chrystusa; Longin przebi�ł bok Chrystusa po jego skonaniu, a �żo�łdak Moskal przebija bok �żywego jeszcze narodu - aluzja do st�łumienia powstania listopadowego.

- wyzwolenie - obraz zmartwychwstania i wniebowst�ąpienia narodu, który zamyka wizja jego wskrzesiciela; powtarza siê mistyczne imiê wskrzesiciela "czterdzieœci i cztery" (rozszyfrowywane po dziœ dzie�ą w najrozmaitszy sposób), posta�Ś identyfikowana z Konradem,

widzenie ksiêdza Piotra wyra�ża ideê mesjanizmu, stworzon�ą przez Mickiewicza po upadku powstania listopadowego; pos�ługuj�ąc siê symbolami zaczerpniêtymi z "Ewangelii", ukaza�ł poeta Polskê jako mesjasza narodów i przypisa�ł jej wyj�ątkowe pos�łannictwo dziejowe; mesjasz - z hebr. zbawca, odkupiciel, mesjanizm - teoria g�łosz�ąca wyj�ątkowe i p�łyn�ące z nadprzyrodzonych Ÿróde�ł pos�łannictwo danego narodu, uwa�żanego za naród wybrany,

widzenie ksiêdza Piotra daje odpowiedŸ na drêcz�ące nasz naród pytanie, dotycz�ące przysz�łych losów Polski, mówi wyraŸnie, �że odzyska ona wolnoœ�Ś,

-> w symbolicznym obrazie mêcze�ąstwa ukaza�ł poeta po�ło�żenie Polski porozbiorowej na tle ówczesnej Europy, stosunek do niej pa�ąstw zaborczych i rzeczywisty stosunek reakcyjnych rz�ądów europejskich do powstania listopadowego; Francja umy�ła rêce od sprawy polskiej, nie pomog�ła Polakom w powstaniu, tak jak Pi�łat nie pomóg�ł Jezusowi.

Pos�łannictwo Polski jako narodu wybranego spoœród wszystkich narodów:

-> jej wielkie pos�łannictwo dziejowe; wed�ług planów Boga ma ona specjaln�ą misjê do spe�łnienia wobec narodów europejskich bêd�ących w niewoli, wielk�ą rolê w powszechnej walce o wolnoœ�Ś,

-> jej dzieje s�ą powtóxzeniem dziejów Chrystusa; Polska cierpi, tak jak Chrystus, za inne narody i jak Chrystus zmartwychwstanie i przyniesie wolnoœ�Ś innym ujarzmionym narodom; st�ąd has�ło: "Polska Chrystusem narodów" (odkupicielem jak Chrystus); wskrzesicielemjej bêdzie cz�łowiek oznaczony tajemnicz�ą liczb�ą "czterdzieœci i cztery",

-> nuta optymizmu dla narodu polskiego; tworz�ąc obraz Polski jako Chrystusa narodów, budzi�ł poeta wiarê w jej odrodzenie, sens cierpie�ą narodu polskiego; jego cierpienia i klêski s�ą warunkiem zmartwychwstania i obdarzenia wolnoœci�ą innych narodów, a niewinnoœ�Ś jego symbolizuje bia�ła szata w obrazie wniebowst�ąpienia,

zawarta w "Widzeniu ksiêdza Piotra" idea pos�łannictwa narodowego nie by�ła mrzonk�ą, gdy�ż Polska, walcz�ąca o w�łasne oswobodzenie, broni�ła jednoczeœnie wolnoœci wszystkich narodów nêkanych przez despotyzm; has�ło mesjanizmu narodowego, czyli interpretowanie niewoli Polski jako misji, poœwiêcenia siê za inne narody, uznanie Polski za naród wybrany, za Chrystusa narodów, by�ło wówczas modne - z czasem mesjanizm polski sta�ł siê teori�ą wsteczn�ą, wzywaj�ąc�ą do biernego znoszenia cierpie�ą, ale w III cz. "Dziadów" jeszcze takiego charakteru nie mia�ł, wzywa�ł do walki.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
dziady3 (2) Nieznany
dziady (2) Nieznany
dziady ii i iv Nieznany
dziady jako arcydramat romantyc Nieznany (2)
UMOWA SPOLKI Nieznany
00110 9942b2b7d9e35565ed35e862c Nieznany
CISAX01GBD id 2064757 Nieznany
SGH 2200 id 2230801 Nieznany

więcej podobnych podstron