PRZESTAWIANIE GOSPODARSTW
KONWENCJONALNYCH
NA EKOLOGICZNE METODY
GOSPODAROWANIA
materiały dla rolników
Radom 2004
Dodruk wykonano w ramach zadania zleconego MRiRW
zgodnie z decyzją HORre-401-182/04
z dnia 25.06.2004 r.
1
Autor:
1. mgr inż. Barbara Sazońska
Krajowe Centr m Rolnictwa Ekologicznego w Radomi
Recenzja: dr hab. Jerzy Szymona
Projekt okładki: Marek Rząsa, RCDRRiOW w Przysiek
� Copyright by: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoj Wsi
Wydawca:
Krajowe Centrum Rolnictwa Ekologicznego
- Regionalne Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich
w Radomiu
ul. Chorzowska 16/18, 26-600 RADOM
tel. [phone]
e-mail:[e-mail]
www.cdr.gov.pl/radom
Realizacja i druk:
GP RCDRRiOW w Radomi
ul. Chorzowska 16/18, 26-600 RADOM
tel. [phone]
e-mail:[e-mail]
www.cdr.gov.pl/radom
ISBN 83-89060-68-x
Nakład: 7.000 egz.
2
Spis treści
I. Wprowadzenie ..............................................................................................4
II. Zasady produkcji ekologicznej na poziomie gospodarstwa .........................8
2.1 Produkcja roślinna ............................................................................... 8
2.2 Produkcja zwierzęca........................................................................... 11
III. Przydatne adresy ............................................................................... 15
3
I. Wprowadzenie
Broszura ta jest napisana z myślą o rolniku, który chce podjąć produkcję żyw-
ności ekologicznej, używając do jej wytwarzania naturalnych środków produkcji
rolnej. Wzrost świadomości konsumenta o bezpiecznej żywności i obawa o śro-
dowisko sprawia że w ostatnich latach obserwuje się zwiększone zainteresowanie
żywnością wyprodukowaną metodami ekologicznymi.
Rolnictwo ekologiczne różni się od innych systemów wytwarzania tym, że pro-
dukcja roślinna jest prowadzona bez użycia chemicznych środków ochrony roślin
i syntetycznych nawozów a produkcja zwierzęca prowadzona jest z troską o do-
brostan zwierząt i użycie pasz wytworzonych metodami ekologicznymi.
Zawarte są tu praktyczne wskazówki dla rolnika jak zgodnie z obowiązującym
prawem ma postępować żeby otrzymać certyfikat na wytwarzane produkty oraz
dopłaty do hektara prowadzonych upraw i kosztów kontroli.
Jakie akty prawne regulują produkcję ekologiczną ?
Do podstawowych aktów prawnych regulujących produkcję ekologiczną należą:
- Ustawa o rolnictwie ekologicznym z dnia 20 kwietnia 2004 roku (Dz.U. nr 93,
poz.898);
- Rozporządzenie Rady 2092/91/EWG z dnia 24 czerwca 1991 roku w sprawie
produkcji ekologicznej produktów rolnych oraz znakowania produktów rol-
nych i środków spożywczych (Dz.U. L 198, 22.7.1991, s. 1);
- Rozporządzenie komisji nr 94/92/EWG z dnia 14 stycznia 1992 roku ustana-
wiające szczegółowe zasady wprowadzenia w życie uzgodnień dotyczących
przywozu z państw trzecich przewidzianych w Rozporządzeniu Rady 2092/
91/EWG w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych oraz znako-
wania produktów rolnych i środków spożywczych (Dz.Urz. WE L 011,
17.01.1992 r., z póz
. zm.).
Gdzie należy zgłosić działalność w rolnictwie ekologicznym?
Producent zamierzający podjąć działalność w zakresie rolnictwa ekologicznego
zgłasza zamiar prowadzenia takiej działalności:
- wybranej jednostce certyfikującej,
- wojewódzkiemu inspektoratowi jakości handlowej artykułów rolno  spo-
żywczych (WIJHAR-S).
Druk zgłoszenia można pobrać ze strony internetowej www.ijhar-s.gov.pl. lub
zwrócić się o pomoc do ośrodka doradztwa rolniczego.
4
Złożenie zgłoszenia oznacza, że od tego momentu rolnik rozpoczął przestawia-
nie produkcji na ekologiczne metody gospodarowania i udostępni swoje gospo-
darstwo do kontroli. Okres przestawiania trwa przynajmniej 2 lata, a w przypadku
upraw wieloletnich - z wyjątkiem pastwisk  co najmniej 3 lata. W określonych
przypadkach jednostka kontrolna, uwzględniając wcześniejsze użytkowanie, może
skrócić okres przestawiania.
Jak często gospodarstwo jest kontrolowane?
Kontrola gospodarstw ekologicznych zarówno tych w okresie przestawiania
jak i z certyfikatem odbywa się co roku. Rolnik otrzymuje pisemne zawiadomie-
nie o kontroli i w tym dniu powinien być przygotowany na przyjazd inspektorów
jednostki certyfikującej. Oprócz kontroli zapowiedzianych, jednostka certyfikują-
ca może przeprowadzać dodatkowe kontrole niezapowiedziane i pobrać próbki pro-
duktów rolnictwa ekologicznego do analizy. Za przeprowadzoną kontrolę rolnik
ponosi koszty które są uzależnione od wielkości kontrolowanego gospodarstwa.
W przypadku pozytywnej kontroli rolnik może ubiegać się o dotację do kosztów
kontroli składając wniosek do Stacji Chemiczno - Rolniczej wraz z fakturą wysta-
wioną przez jednostkę certyfikującą do Stacji Chemiczno - Rolniczej.
Zwykle rolnik, którego gospodarstwo uzyskuje pozytywne wyniki kontroli, po
2 latach przestawiania otrzymuje zaświadczenie, że gospodarstwo jest uznane za
ekologiczne a w trzecim roku certyfikat. Gospodarstwo rolne z certyfikatem może
sprzedawać swoje płody jako produkty rolnictwa ekologicznego, za które otrzy-
muje zwykle wyższe ceny.
Dotacje do koszt�w kontroli
Co roku ukazuje się rozporządzenie w sprawie dotacji do kosztów kontroli i po-
dane poniżej stawki mogą ulec zmianie w następnych latach.
Wysokość dotacji do kosztów kontroli w 2004 roku
(Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 15 kwietnia 2004 roku, Dz.U.
nr 72, poz.655 )
Powierzchnia użytków rolnych Kwota dotacji
do 5 ha 600 zł
5 - 10 ha 750 zł
10 - 20 ha 800 zł
20 - 50 ha 900 zł
50 - 100 ha 1000 zł
100 - 300 ha 1100 zł
5
Wnioski o dotację do kosztów kontroli można składać do Stacji Chemiczno 
Rolniczej w dwóch terminach:
I termin: do 31 lipca
II termin: do 15 paz
dziernika.
Wnioski złożone po15 paz
dziernika nie będą rozpatrywane przez stację.
Jak otrzymać dotację do hektara produkcji ekologicznej?
Producent rolny może ubiegać się o dotację do hektara produkcji ekologicznej,
przystępując do programu rolnośrodowiskowego i wybierając pakiet S02 Rolnic-
two ekologiczne. Przystąpienie do programu jest dobrowolne, oznacza to że rolnik
może posiadać certyfikat i nie przystępować do programu (wtedy nie otrzymuje
dotacji). Płatności są przyznawane rolnikom w zależności od wybranych opcji pa-
kietu w przeliczeniu na powierzchnię gruntów (w hektarach).
Płatności za pakiet: Rolnictwo ekologiczne zł/ha/rok
Uprawy rolnicze bez certyfikatu 680
Uprawy rolnicze z certyfikatem 600
Użytki zielone bez certyfikatu 330
Użytki zielone z certyfikatem 260
Uprawy warzywnicze bez certyfikatu 980
Uprawy warzywnicze z certyfikatem 940
Uprawy sadownicze w tym jagodowe bez certyfikatu 1800
Uprawy sadownicze w tym jagodowe z certyfikatem 1540
Płatność rolnośrodowiskowa może być udzielona w wysokości 120% stawki
jeśli :
- produkcja zwierzęca w gospodarstwie rolnym jest zbilansowana z produkcją
roślinna (zbilansowanie pomoże wyliczyć rolnikowi doradca rolnośrodowi-
skowy), albo
- gospodarstwo ekologiczne położone jest na obszarach NATURA 2000 okre-
ślonych w przepisach o ochronie przyrody.
Jakie są warunki udziału w programie rolnośrodowiskowym?
Rolnik może uczestniczyć w programie rolnośrodowiskowym jeśli:
- posiada kopię certyfikatu zgodności wymaganego przepisami o rolnictwie eko-
logicznym lub dokument poświadczający, że jego gospodarstwo rolne znaj-
duje się w okresie przestawiania na produkcję rolniczą metodami ekologicz-
nymi lub dokumenty poświadczający, że gospodarstwo rolne jest objęte pla-
6
nem kontroli, wydane przez upoważnioną jednostkę certyfikującą,
- gospodaruje na powierzchni co najmniej 1 ha użytków rolnych,
- posiada numer ewidencyjny nadany przez ARiMR,
- zobowiąże się do uczestnictwa w programie przez okres 5 lat a powierzchnia
jego nie ulegnie zmniejszeniu,
- ma przygotowany przy pomocy doradcy rolnośrodowiskowego 5 letni plan
działania,
- złoży w biurze powiatowym ARiMR wniosek o przyznanie płatności z tytułu
realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt,
- zobowiąże się do stosowania zwykłej dobrej praktyki rolniczej na całym ob-
szarze gospodarstwa.
Co to jest zwykła dobra praktyka rolnicza i czego dotyczy?
Zwykła dobra praktyka rolnicza (ZDPR) to zbiór przepisów prawa w zakresie
ochrony środowiska. Przestrzeganie jej zasad jest obowiązkiem każdego rolnika,
biorącego udział w programie rolnośrodowiskowym.
ZDPR dotyczy następujących wymogów:
- stosowania i przechowywania nawozów
- rolniczego wykorzystania ścieków w gospodarstwie
- rolniczego wykorzystania komunalnych osadów ściekowych
- stosowania środków ochrony roślin
- gospodarowania na użytkach zielonych
- ochrony siedlisk przyrodniczych
- utrzymania porządku i czystości
- ochrony gleb
- ochrony zasobów wodnych.
W jakim terminie można składać wnioski w biurze powiatowym ARiMR?
Rolnicy którzy przystąpią do programu rolnośrodowiskowego składają corocznie
wnioski na formularzu udostępnionym przez Agencję wraz z załącznikami.
W pierwszym roku przystępowania do programu można składać wnioski przez
cały rok, lecz są on rozpatrywane przez agencję 2 razy w roku:
- wnioski złożone do 15 stycznia będą rozpatrywane od 16 stycznia do ostatniego
dnia lutego. Producent rolny będzie mógł przystąpić do programu od 1 marca,
- wnioski złożone do dnia 15 czerwca będą rozpatrywane od 16 czerwca do 31
lipca i rolnik będzie mógł przystąpić- do programu od 1 sierpnia.
7
Rolnicy którzy przystąpili do programu i otrzymali pierwsze płatności w na-
stępnych latach składają wnioski o płatność do Agencji w terminie 1 marca 
30 kwietnia.
Producent rolny któremu przyznano płatność rolnośrodowiskową przechowuje
przez okres 5 lat od dnia zakończenia realizacji programu:
- plan działalności rolnośrodowiskowej,
- dowody zakupu nawozów i środków ochrony roślin,
- atest opryskiwacza ciągnikowego.
II. Zasady produkcji ekologicznej na poziomie gospodarstwa
2.1 Produkcja roślinna
Żyzność i biologiczna aktywność gleby musi być utrzymywana lub podwyż-
szana, w pierwszej kolejności poprzez:
a) uprawę roślin strączkowych, roślin na nawozy zielone lub roślin głęboko korze-
niących się, w odpowiednim wieloletnim płodozmianie. W skali gospodarstwa
udział roślin motylkowatych w płodozmianie powinien zapewnić równowagę
azotu dla póz
niejszych upraw, bez potrzeby wprowadzania środków z zewnątrz,
b) stoswanie obornika pochodzącego od zwierząt gospodarskich z ekologicznej
produkcji,
c) inne materiały organiczne, kompostowane lub niekompostowane pochodzące
z własnego gospodarstwa.
Inne nawozy organiczne (mączki: z krwi, kości, rogów, pierza, odpadki rzez
ne;
kora drzewna, trociny, torf w ilości do 20% w podłożach do produkcji rozsad) lub
mineralne (mielone skały takie jak: bazalt, bentonit, kizeryt, dolomit, wapno ma-
gnezowo  węglanowe, kreda; nawozy potasowe: kainit, kalimagnezja, siarczan
potasu: skały fosforytowe  mączki; popiół drzewny), mogą wyjątkowo być stoso-
wane jako uzupełnienie odżywiania roślin objętych płodozmianem, lub gdy użyz
-
nianie gleby nie jest możliwe.
Wykaz nawozów lub środków poprawiających właściwości gleby do stosowa-
nia w rolnictwie ekologicznym prowadzi Instytut Uprawy Nawożenia i Glebo-
znawstwa w Puławach.
Nawozy niedozwolone: syntetyczne nawozy azotowe, nawozy przemysłowe,
komposty z odpadów komunalnych, osady ściekowe, fekalia, nawóz popieczarko-
wy z konwencjonalnych pieczarkarni
I. Uprawa roli
a) powinna być wykonana zgodnie z zasadami poprawnej agrotechniki;
b) zapewniać ciągłą aktywność mikroorganizmów glebowych w okresie
wegetacyjnym;
8
c) uprawki niekorzystne dla mikroorganizmów glebowych należy ograniczyć
do minimum lub całkowicie wyeliminować.
II. Płodozmian
Płodozmian musi być maksymalnie zróżnicowany i powinien obejmować
(oprócz roślin towarowych i paszowych), motylkowe lub przemienne pastwiska
z wsiewką roślin drobnonasiennych motylkowatych, rośliny na nawozy zielone
i rośliny głęboko korzeniące się. Udział zbóż nie powinien przekraczać 60% zasie-
wów UR.
III. Materiał siewny
Od 2004 roku w gospodarstwach ekologicznych powinien być stosowany
roślinny materiał rozmnożeniowy pochodzący z produkcji ekologicznej.
W związku z tym została utworzona i udostępniona odbiorcom baza danych,
w której są zarejestrowane nasiona wyprodukowane zgodnie z metodami pro-
dukcji ekologicznej. Jednostką organizacyjną prowadzącą wykaz dostawców
nasion, materiału siewnego i wegetatywnego materiału rozmnożeniowego wy-
produkowanego metodami ekologicznymi, jest Główny Inspektorat Ochrony
Roślin i Nasiennictwa w Warszawie. Powyższy wykaz znajduje się na stronie
internetowej www.piorin.gov.pl/polskie. W zamieszczonym wykazie znajdują
się gatunki, odmiany i ilości dostępnego materiału rozmnożeniowego. W razie
braku ekologicznego materiału siewnego spełniającego warunki Rozporządze-
nia 2092/91 rolnik zwraca się z pisemnym wnioskiem do Głównego Inspekto-
ratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa o wydanie, w drodze decyzji pozwolenia
na zastosowanie w rolnictwie ekologicznym materiału niespełniającego wy-
mogów przewidzianych w rozporządzeniu.
Zabronione: stosowanie chemicznych zapraw nasiennych oraz upraw roślin
genetycznie zmodyfikowanych.
IV. Ochrona roślin opiera się na:
" promowaniu własnej obrony roślin poprzez uprawę lokalnych odmian roślin
genetycznie odpornych na choroby i szkodniki,
" ochronie naturalnych wrogów szkodników poprzez zapewnienie im dogod-
nych warunków (np. żywopłoty, tereny gniazdowania, wpuszczanie drapież-
ników),
" działaniach profilaktycznych,
" biologicznych środkach ochrony roślin.
W razie bezpośredniego zagrożenia roślin można użyć środek ochrony ro-
ślin dozwolony w rolnictwie ekologicznym (zawierający w swoim składzie wy-
łącznie substancje biologicznie czynne, mikroorganizmy i żywe organizmy),
który znajduje się w rejestrze środków ochrony roślin dopuszczonych do obro-
9
tu na podstawie przepisów o ochronie roślin. Wykaz dopuszczonych środków
ochrony roślin prowadzi Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu.
V. Ograniczenie zachwaszczenia
Redukcja stanu zachwaszczenia przez gatunki szkodliwe prowadzi się drogą
profilaktyki i zabiegów bezpośrednich.
Do działań profilaktycznych należą:
- płodozmian,
- zagęszczenie łanu roślin,
- uprawa pasowa i szerokorzędowa,
- pokrycie roli roślinami przez cały okres wegetacyjny,
- uprawa roślin odchwaszczających,
- nawożenie nawozami organicznymi nie zanieczyszczonymi nasionami chwastów,
- czyszczenie materiału siewnego.
Prawidłowo zaplanowany płodozmian prowadzi do ograniczenia występowa-
nia chwastów konkurencyjnych dla roślin uprawnych. Niektóre gatunki chwastów
dostosowane są pod względem wymagań agrotechnicznych i biologii do rozwoju
poszczególnych grup roślin uprawnych. Częsty powrót tego samego gatunku upra-
wy na to samo pole prowadzi do kumulacji określonych gatunków chwastów. Rów-
nież zbyt niska obsada rośliny uprawnej zwiększa ryzyko zachwaszczenia oraz
obniża wysokość plonu.
Uprawa roślin odchwaszczających może zachodzić na kilka sposobów, do któ-
rych należą:
- uprawa odmian zbóż o długiej słomie (odmiany zbóż o krótkiej słomie inten-
sywniej ulegają zachwaszczeniu),
- uprawa roślin wieloletnich o dużej sile wzrostu i zagęszczeniu runi: np. koni-
czyna czerwona i biała, lucerna, trawy z wsiewka roślin motylkowatych,
- uprawa roślin w szerokich międzyrzędziach, których wykonuje się intensyw-
ne pielęgnacyjne zabiegi odchwaszczające,
- uprawa jednorocznych roślin pastewnych, które po siewie szybko rosną i in-
tensywnie zacieniają glebę,
- uprawa odmian roślin tworzących większą powierzchnię blaszek liściowych,
- uprawa roślin w ściółce, która nie pozwala na kiełkowanie nasion.
Bezpośrednie zabiegi odchwaszczające:
- uprawki mechaniczne przy użyciu różnych narzędzi m.in. brony, kultywato-
ra, glebogryzarki, obsypnika, pielnika,
- niszczenie termiczne,
- uprawa roli po sprzęcie przedplonu a przed siewem rośliny następczej.
10
2.2 Produkcja Zwierzęca
Ekologiczna produkcja zwierzęca jest działalnością ściśle związana z ziemią, w ten
sposób podtrzymywany jest układ wzajemnych zależności miedzy glebą a roślina-
mi, roślinami a zwierzętami i zwierzętami i glebą. Zwierzęta powinny być chowane
w warunkach możliwie bezstresowych, które odpowiadają ich naturalnym potrze-
bom. Zaleca się je utrzymywać w grupach stadnych, zróżnicowanych pod względem
wieku i płci, z możliwością swobodnego ruchu na ograniczonym terenie tzn. latem 
okólnik, pastwisko a zimą  obora wolnostanowiskowa ściółkowana słomą.
Liczba zwierząt na jednostkę powierzchni jest ograniczona w celu zagwaran-
towania zintegrowanego zarządzania produkcją zwierzęcą i roślinną minimalizu-
jąc w ten sposób zanieczyszczenia gleby, oraz wód powierzchniowych i grunto-
wych. Aby uniknąć nadmiernego wypasu oraz umożliwić rozrzucanie obornika
zwierzęcego liczba zwierząt musi być ściśle związana z wielkością dostępnego
obszaru. W łącznej ilości obornika zastosowanego w gospodarstwie w ciągu roku,
ilość azotu przypadającego na 1 ha użytków rolnych nie może przekroczyć 170 kg.
Obsada zwierząt gospodarskich w budynkach musi zapewnić im komfort i dobro-
stan poprzez udostępnienie im wystarczającej przestrzeni do stania, kładzenia się,
obracania, czyszczenia, które zależą od gatunku, rasy i wieku zwierząt.
Załącznik VIII do Rozporządzenia Rady (EWG) 2092/91 z dnia 24 czerwca 1991 roku
Minimalna powierzchnia pomieszczeń wewnątrz i przestrzeni otwartych
i inne cechy pomieszczeń dla różnych gatunków i rodzajów produkcji
1. Bydło, owce i świnie
Powierzchnia
wybiegu,
Powierzchnia pomieszczeń
z wyłączeniem
(wewnętrzna netto dostępna
pastwisk
dla zwierząt)
(zewnętrzna)
Minimalna waga
m2/sztukę m2/sztukę
żywca (kg)
Bydło przeznaczone do rozrodu do 100 1,5 1,1
i opasowe oraz koniowate do 200 2,5 1,9
do 350 4,0 3
ponad 350 5, minimum 3,7, minimum
1 m2/100 kg 1 m2/100 kg
Krowy mleczne 6 4,5
Buhaje hodowlane 10 30
Owce i kozy 1,5 owca/koza 2,5
0,35 jagnię/ koz
lę 2,5 przy 0,5 na
jagnię/koz
lę
Maciory z prosiętami do 40 dnia 7,5 maciora 2,5
życia
11
Powierzchnia
Powierzchnia pomieszczeń wybiegu,
(wewnętrzna netto dostępna z wyłączeniem
dla zwierząt) pastwisk
(zewnętrzna)
Minimalna waga
m2/sztukę m2/sztukę
żywca (kg)
Tuczniki do 50 0,8 0,6
do 85 1,1 0,8
do 110 1,3 1
Prosięta powyżej 40 dnia 0,6 0,4
życia i do 30 kg
2,5 samica 1,9
Świnie przeznaczone do rozrodu
0,6 płci męskiej 8,0
2. Drób
Powierzchnia pomieszczeń
Powierzchnia
(wewnętrzna netto dostępna dla zwierząt)
wybiegu
(ilość m2 dostępne
liczba zwierząt/m2 długość grzędy gniazdo
w rotacji/sztukę)
w cm/sztukę
Kury nioski 6 18 8 kur niosek na 4, pod warunkiem,
gniazdo lub iż nieprzekroczona
w przypadku jest granica 170 kg
wspólnego N/ha/rok
gniazda 120
cm2/ptaka
Drób na tucz 10, maksymalnie 20 (wyłącznie 4 - broilery
(w stacjonar- 21 kg wagi żywej/m2 dla perliczek) i perliczki
nym kurniku) 4,5 kaczki
10 indyki
15 gęsi
dla wszystkich
wymienionych
wyżej gatunków, iż
nieprzekroczona
jest granica 170 kg
N/ha/rok
Drób do tuczu 16(*) w ruchomych 2,5 pod warun-
(w ruchomych kurnikach, kiem, iż nieprze-
kojcach) maksymalnie kroczona jest
30 kg wagi granica
żywej/m2 170 kg N/ha/rok
(*) jedynie w przypadku, gdy ruchome kurniki nie przekraczają 150 m2 powierzchni, pozostające
na noc otwarte
12
Pochodzenie zwierząt
Przy wyborze ras lub odmian należy brać pod uwagę zdolność zwierząt do
przystosowania się do miejscowych warunków (ich żywotność i odporność na cho-
roby). Pierwszeństwo należy dać rodzimym rasom i odmianom.
Żywienie
Żywienie zwierząt ma na celu utrzymanie dobrej ich kondycji oraz zapewnie-
nie odpowiedniego poziomu produkcji. Pasze dla zwierząt powinny być wyprodu-
kowane we własnym gospodarstwie, jednak dopuszcza się w okresie przejścio-
wym upływającym 24 sierpnia 2005 roku zakup pasz z gospodarstw konwencjo-
nalnych w ilości nie przekraczającej 10% suchej masy dawki rocznej dla gatunków
roślinożernych i 20% dla pozostałych gatunków. W żywieniu drobiu udział zbóż po-
winien wynosić co najmniej 65%. Do dziennej dawki pokarmowej świń i drobiu
należy dodawać paszę objętościową, zielonkę, susz paszowy lub kiszonkę.
Zwierzęta po urodzeniu należy karmić mlekiem matki: okres karmienia cieląt
powinien wynosić co najmniej 3 miesiące, owiec i kóz 45 dni, a trzody 40 dni.
Zabronione: stosowanie pasz zawierających GMO, antybiotyki, hormony.
Zapobieganie chorobom i leczenie weterynaryjne
Zapobieganie chorobom w ekologicznej produkcji zwierzęcej opiera się na na-
stępujących zasadach:
- dobór odpowiednich ras i odmian,
- stosowanie wysokiej jakości paszy wraz z zapewnieniem regularnego ruchu
i dostępu do pastwiska, prowadzące do wzmocnienia naturalnej obrony im-
munologicznej zwierząt,
- stosowanie praktyk hodowlanych odpowiednich do wymagań każdego gatun-
ku, wytwarzających silną odporność na choroby, zapobiegających infekcjom,
- zapewnienie odpowiedniej obsady zwierząt gospodarskich, unikając w ten spo-
sób zbyt dużego zagęszczenia zwierząt w gospodarstwie i wynikających stąd
problemów zdrowotnych zwierząt.
Jeżeli pomimo powyższych środków zapobiegawczych zwierzę zachoruje lub
zostanie zranione, należy je natychmiast leczyć.
Dozwolone w rolnictwie ekologicznym weterynaryjne środki lecznicze mogą
mieć pochodzenie:
- ziołowe np. wyciągi i wywary roślinne (z wyłączeniem antybiotyków),
- leki homeopatyczne,
- mikroelementy.
Mają one pierwszeństwo przed syntetycznymi weterynaryjnymi środkami lecz-
niczymi lub antybiotykami, z zastrzeżeniem że ich działanie terapeutyczne jest
skuteczne dla danego gatunku zwierząt. Jeżeli użycie opisanych powyżej środków
13
jest nieskuteczne, a leczenie jest koniczne dla ulżenia w cierpieniu lub ratowania
życia zwierzęcia, dopuszcza się zastosowanie syntetycznych środków leczniczych
lub antybiotyków na odpowiedzialność lekarza weterynarii.
Okres karencji dla zastosowanych syntetycznych weterynaryjnych środków
leczniczych jest dwukrotnie dłuższy niż prawnie obowiązujący okres karencji,
a w przypadku gdy nie ma określonego okresu karencji  48 godzin.
Zabronione: profilaktyczne stosowanie syntetycznych weterynaryjnych środków
leczniczych lub antybiotyków.
14
III. Przydatne adresy
Wojewódzkie Inspektoraty Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych
Województwo Adres
Podlaskie 15-404 Białystok, ul. Młynowa 21
tel. [phone], fax. [phone]
Kujawsko-Pomorskie 85-039 Bydgoszcz, ul. Hetmańska 28
tel. [phone], fax [phone]
Pomorskie 81-969 Gdynia, ul. Polska 15
tel. [phone], fax [phone]
Śląskie 40-082 Katowice, ul. Jana III Sobieskiego 10
tel. [phone], 351-11-(61-76), fax [phone]
Świętokrzyskie 25-558 Kielce, ul. Zagnańska 91
tel. [phone]-(64-65), fax [phone]
Małopolskie 30-556 Kraków, ul. Wodna 4
tel. [phone], fax [phone]
Lubelskie 20-418 Lublin, ul. Nowy Świat 3
tel. [phone], fax [phone], lab [phone]
A
ódzkie 91-420 A
ódz
, ul. Północna 27/29
tel/fax [phone], lab. [phone]
Warmińsko-Mazurskie 10-044 Olsztyn, ul. Niepodlełości 53/55
tel. [phone], fax [phone]
Opolskie 45-068 Opole, ul. 1 go Maja 6
tel/fax [phone], lab. [phone]
Wielkopolskie 61-851 Poznań, ul. Zielona 8
tel. [phone], lab. [phone], fax [phone]
Podkarpackie 35-233 Rzeszów, ul. Lubelska 46, skr. poczt. 37
tel/fax [phone]
Zachodniopomorskie 70-502 Szczecin, ul. Wały Chrobrego 4
tel. [phone], fax [phone]
Mazowieckie 00-102 Warszawa, ul. Marszałkowska 115
[phone], fax [phone]
e-mail: [e-mail]
Dolnośląskie 50-069 Wrocław, ul. Ofiar Oświęcimskich 12
tel. [phone], fax [phone], lab. [phone]
Lubuskie 65-034 Zielona Góra, ul. Boh. Westerplatte 11
tel/fax [phone], tel. [phone]
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Departament Produkcji Roślinnej
Wydział Rolnictwa Ekologicznego
ul. Wspólna 30
00-930 Warszawa
tel. [phone]
15
Główna Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno  Spożywczych
Wydział Ekologii Rolniczej
ul. Wspólna 30
00-930 Warszawa
tel. [phone] w. 452 lub 453
Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa
ul. Wspólna 30
00-930 Warszawa
tel. [phone], fax [phone]
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa
ul. Czartoryskich 8
24-100 Puławy
tel. [phone] do 27
e-mail: [e-mail]
Instytut Ochrony Roślin
ul. Miczurina 20
63-318 Poznań
tel. [phone]
fax: [phone]
Wykaz wydawnictw dotyczących szczegółowej technologii produkcji ro-
ślinnej i zwierzęcej dostępnych w Ośrodkach Doradztwa Rolniczego:
� Uprawa zbóż w gospodarstwach ekologicznych - Owies
� Uprawa zbóż w gospodarstwach ekologicznych - Jęczmień jary
� Uprawa zbóż w gospodarstwach ekologicznych - Żyto
� Uprawa zbóż w gospodarstwach ekologicznych - Pszenica jara
� Uprawa zbóż w gospodarstwach ekologicznych - Pszenica ozima
� Ekologiczne metody uprawy buraka ć� wikłowego
� Ekologiczne metody uprawy cebuli
� Ekologiczne metody uprawy kapusty
� Ekologiczne metody uprawy marchwi
� Ekologiczne metody uprawy ogórka
� Ekologiczne metody uprawy papryki w gruncie i pod osłonami
� Ekologiczne metody uprawy pomidorów w gruncie i pod osłonami
� Uprawa drzew pestkowych metodami ekologicznymi
� Uprawa drzew ziarnkowych oraz orzecha włoskiego i leszczyny metodami
ekologicznymi
16
� Uprawa roślin jagodowych metodami ekologicznymi
� Chów owiec metodami ekologicznymi
� Chów kurcząt rzez
nych metodami ekologicznymi
� Chów gęsi owsianej metodami ekologicznymi
� Produkcja jaj metodami ekologicznymi
� Chów kóz w gospodarstwie ekologicznym
� Chów królików metodami ekologicznymi
� Chów trzody chlewnej metodami ekologicznymi
� Chów bydła mlecznego metodami ekologicznymi
� Chów bydła mięsnego metodami ekologicznymi
� Użytkowanie kośne użytków zielonych
� Organizacja wypasu zwierząt w gospodarstwach ekologicznych
� Prowadzenie pasiek metodami ekologicznymi
� Produkcja ziemniaków w rolnictwie ekologicznym
� Uwarunkowania stosowania środków ochrony roślin w rolnictwie ekologi-
cznym.
17
Załącznik Nr 1
UPOWAŻNIONE JEDNOSTKI CERTYFIKUJ
CE ROLNICTWO
EKOLOGICZNE W ROKU 2004 */
18
19