Zakończenie
Niektórzy uważają, że historiografia końca XX wieku znajduje
się w stanie kryzysu. Nie jest to opinia słuszna, bowiem gdyby się
z tym zgodzić, trzeba by przyjąć, że historiografia zawsze znajdowała
się w stanie permanentnego kryzysu. Tymczasem stałe zmiany w spo-
sobie pisania historii nie mogą być traktowane jako coś negatywnego,
coś, z czego, jak z kryzysu, trzeba wyjść. Historycy cały czas poszu-
kują takich form narracji, które odpowiadałyby ich ocenie historii
i celom, jakie swej pracy przypisywali. Czy jednak narracja Tukidy-
desa jest "gorsza" od narracji historyka politycznego w XX wieku?
Jak odpowiedzieć?
Jeśli jednak nie było kryzysu, to można spytać, czy zaznaczył się
w dziejach historiografii jakiś postęp i ewentualnie, na czym on pole-
gał. Dziś już nie można by powiedzieć, że postęp ten wyrażał się, czy
wyraża w tym, że coraz bardziej zbliżamy się do prawdy. Tego oczy-
wiście nie wiemy. Zaproponowałbym natomiast zaakceptowanie opi-
nii Raymonda Martina, wybitnego historyka i filozofa historii z Uni-
wersytetu Maryland. Marlin twierdzi mianowicie, że postęp
w rozwoju historiografii może być uzyskiwany jedynie w konfronto-
waniu różnych interpretacji tych samych zdarzeńl3l. A może miarą
postępu jest coraz pełniejsze i "bliższe" ukazywanie człowieka?
Miarą postępu nie jest jednak stopień uzyskanego w owym zesta-
wieniu interpretacji konsensu, lecz właśnie dynamika pojawiania się
interpretacji między sobą się różniących. Dodałbym, że byłoby to
znajdowanie się w stanie chwiejnej równowagi, stałe niezadowolenie
z istniejącego stanu.
Książka moja jest zaproszeniem do proponowania nowych interpre-
tacji, bowiem uznaję ją za nic więcej, niż tylko za dyskusyjną propozycję.
Dyskusję zaczynam takim stwierdzeniem: warto uprawiać historię
choćby dlatego, by odkryć, że istniała Beatrice de Planissoles.
131 por.: R. Marlin, Progress in Historical Studies, "History and Theory" 1998,
nr 1, s. 14-39.