ROZRÓD WETERYNARIA W PRAKTYCE
dr n. wet. Sławomir Giziński
Zakład Rozrodu Zwierząt Katedry Nauk Klinicznych, Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW
Postępowanie
po przypadkowym
kryciu u suk
Niechciane (przypadkowe) pokrycie nu i oksytocyny. Dotychczas nie opisa-
Streszczenie
suki lub kotki jest częstym problemem, no niekorzystnych efektów ubocznych
w szczególności w miesiącach letnich. stosowania aglepristonu u suk, choć
Niechciane (przypadkowe) krycie suk
Problem dotyczy zarówno suk, jak i kotek. w badaniach własnych obserwowano
jest częstym problemem spotykanym
Zdarza się u hodowców, a także u prywat- wzrost aktywności transaminaz w suro-
w hodowlach psów oraz u indywidual-
nych właścicieli zwierzęcia. Możliwości wicy w trakcie długotrwałego podawania.
nych właścicieli. Krycie takie ma nie-
postępowania w przypadkach, gdy wła- W rzadkich przypadkach notuje się od-
kiedy charakter wsobny lub wiąże się
ściciel samicy nie decyduje się na posia- czyny zapalne w miejscach iniekcji.
z dysproporcjami wielkości między sam-
danie miotu, przedstawia ryc. 1. Według różnych autorów tylko 38-40%
cem i samicą, czego wynikiem może
Z uwagi na dość póz
nÄ… diagnostykÄ™ przypadkowo pokrytych suk zachodzi rze-
być zamieranie płodów oraz dystocia.
ciąży (powyżej 20. dnia) wielu właścicieli czywiście w ciążę, stąd nie mając co do tego
Lekarz weterynarii zobowiÄ…zany jest do
decyduję się na zapobieganie ciąży jesz- pewności, podawanie estrogenów czy pro-
przedstawienia właścicielowi możliwości
cze przed jej zdiagnozowaniem. staglandyn  leków obarczonych znaczny-
postępowania po niechcianym kryciu
Do zapobiegania ciąży w póz
nym estrus mi skutkami ubocznymi  jest rzeczÄ… ryzy-
w przypadku, gdy właściciel z różnych
i wczesnym diestrus stosuję leki, które zo- kowną (5). Zwłaszcza podanie estrogenów
powodów nie chce mieć miotu.
staną omówione poniżej. (często używanych przez lekarzy) niesie za
sobÄ… ujemne skutki, prowadzÄ…c niejedno-
SÅ‚owa kluczowe
ANTYGESTAGENY krotnie do utraty możliwości rozrodczych.
zapobieganie ciąży, aglepriston, nie-
Związki te, będące wybiórczymi blokera- Aglepriston nie ma ujemnego wpływu na
chciane krycie
mi receptorów progesteronowych, wyda- funkcje rozrodcze u suk, o czym może
ją się być lepiej tolerowane przez suki niż świadczyć duży odsetek suk szczennych,
Abstract
dotychczas stosowane leki, a ich skutecz- u których go w przeszłości podawano. Stąd
ność antykoncepcyjna wynosi do 100%. nawet nie będąc pewnym, czy suka jest
Incidental (undesirable) mating is a fre-
Stosowany w weterynarii aglepriston, w ciąży, można podawać go bez większego
quent problem in breeding kennels and
wiążąc się z receptorem progesterono- ryzyka. Mając możliwość podania aglepri-
also for individual owners. Such mating
wym, eliminuje jego działanie biologicz- stonu, nie trzeba czekać do momentu po-
is sometimes connected with inbreeding
ne na narządy efektorowe  macicę oraz twierdzenia ciąży. Usuwanie ciąży po 25.
or size disproportion between a male
gruczoł mlekowy (1, 2). dniu może wiązać się z wypływami z dróg
and a female; this may lead to fetal
Ponadto podaje się je tylko w dwukrot- rodnych, w trakcie resorpcji płodów jest
loss and dystocia. Veterinary surgeon
nej iniekcji w ciągu 24 h w dowolnym większe ryzyko retencji wydzieliny w ja-
is obliged to inform an owner about a
terminie od dnia krycia do implantacji mie macicy i większa możliwość stanów
possible approach in the case of inci-
(22. dzień). Dawka wynosi 10 mg/kg. zapalnych, a nawet intoksykacji organi-
dental mating if an owner refuses to al-
Podanie antygestagenów nie zmienia zmu. Niekiedy przy aborcji w wysokiej cią-
low his bitch to have puppies.
stężenia progesteronu w surowicy krwi. ży (w praktyce nie znając daty krycia trud-
Do obumarcia embrionów, a potem pło- no dokładnie ustalić termin porodu) suka
Key words
dów, i otwarcia szyjki macicy, w przypadku wypiera żywe, ale jeszcze niezdolne do sa-
contraception, aglepriston, mismating
póz
niejszego zastosowania, dochodzi przy modzielnego życia płody, co dla właściciela
prawidłowym poziomie progesteronu. Po- jest bardzo negatywnym przeżyciem. Dlate-
dejrzewa się, iż aglepriston oddziałuje tak- go wczesne zapobieganie ciąży u suk przy
że na oś podwzgórze  przysadka  jajniki, użyciu aglepristonu jest mocno uzasadnio-
o czym świadczy podwyższone stężenie pro- ne zarówno z punktu widzenia sztuki lekar-
laktyny po jego podaniu u suk ciężarnych, skiej, jak i etyki.
a także skrócenie okresu interestrus (3).
O ośrodkowym działaniu antygestage- ESTROGENY
nów świadczy także przejściowy spadek Wydzielane w proestrus wywołują w maci-
ciepłoty wewnętrznej organizmu po po- cy szereg zmian umożliwiających przyszłą
daniu leku (4). implantacjÄ™. Zmiany te polegajÄ… na obrzÄ™-
Aglepriston nie wpływa na poziom ku i przekrwieniu endometrium oraz wzro-
progesteronu, prostaglandyn, kortyzo- ście aktywności wydzielniczej gruczołów
MAJ-CZERWIEC " 3/2007
60
www.weterynaria.elamed.pl
ROZRÓD WETERYNARIA W PRAKTYCE
macicznych. Podanie egzogennych es- odpowiedzialny jest progesteron, wydzie- ture luteilysis by the antiprogestagen, mifepris-
tone, in dogs.  J. Reprod. Fertil. , 1990, 88,
trogenów w trakcie estrus powoduje nad- lany przez ciałko żółte. Progesteron jajni-
99-104.
mierną proliferację endometrium uniemoż- kowy zapobiega kurczliwości macicy do
3. Galac S., Kooistra H.S., Dieleman S.J.,
liwiającą implantację, a także utrudnienie ostatnich dni ciąży. Usunięcie jajników
Cestnil V., Okkens A.C.: Effects of aglepris-
transportu komórek jajowych przez jajo- u suk w póz
nej ciąży, ok. 55. dnia, powo-
tone a progesterone receptor agonist adminis-
wody, co prowadzi do ich degeneracji. Es- duje poronienie w ciÄ…gu 48 h (9, 10).
tered during the early luteal phase in non-preg-
trogeny wykazują także bezpośrednią em- Hormonami odpowiedzialnymi za rozwój
nant bitches.  Theriogenology , 2004, 63,
briotoksyczność (6). i utrzymanie ciałka żółtego, w szczególności
494-500.
Estrogeny są bardzo często używa- po implantacji, są LH i prolaktyna. Hypofi-
4. Corrada Y., Garcia P., de la Sota P.E., Huz-
ne przez lekarzy. Najczęściej stosuje się zektomia do 18. dnia po owulacji nie zmie-
man M., Landowi MF., Gobello C.: De-
Oestradiolum benzoicum i Oestradiolum cy- nia poziomu progesteronu w surowicy (6).
crease of body temperature after aglepristone
pionicum. W praktyce estrogeny podajemy Prostaglandyny i leki antyprolaktynowe
treatment in bitches.  Animal Reproduction
w 3. i 5., a niekiedy także w 7. dniu po ko- (bromokryptyna, cabergolina) powoduję
Science , 2005, 87, 295-299.
pulacji w dawce od 22 µg/kg do 44 µg/kg regresjÄ™ ciaÅ‚ka żółtego i spadek poziomu
5. Feldman E.C., Davidson A.P., Nelson W.N.:
w formie zastrzyków domięśniowych. progesteronu w surowicy, co w konsekwen-
Prostaglandin induction of abortion in preg-
Zbyt wczesne podanie może nie przy- cji prowadzi do poronienia (12). Podawanie
nant bitches after misalliance.  J. Am. Vet.
nieść efektu, zaś podanie póz
ne (w diestrus) samych prostaglandyn w pierwszej połowie
Med. Assos. , 1993, 202, 1855-1858.
może zwiększać ryzyko zapalenia macicy, ciąży nie zawsze okazywało się skuteczne,
6. Bowen R.A.,Olson P.l, Behrendt M.D.: Ef-
gdyż estrogeny, działając wraz progestero- natomiast w kombinacji z kabergoliną za- ficacy and toxicity of estrogen commonly used
nem, częściej prowadzą do zwyrodnienia pewniało 100-procentową efektywność.
to terminated canine pregnancy.  J. Amer. Vet.
cystowatego endometrium (7). Podawanie PGF2Ä… w dawce 250 µg/kg z bromokryp- Med. Assn. , 1985, 186, 783-788.
estrogenów mimo dość wysokiej skutecz- tynÄ… w dawce 10 µg/kg od 6 dnia diestrus 7. Concanoon P.W., Meyers-Wallen V.N.:
ności antykoncepcyjnej (do 100% w daw- przez 5 dni powodowało spadek koncentra- Current and proposed methods for contra-
ce 44 µg/kg, niższe dawki sÄ… bezpieczniej- cji poziomu progesteronu w surowicy po- ception and termination pregnancy in dog
and cats.  J. Am. Vet. Assoc. , 1991,198,
sze, ale nie dają zadowalających efektów niżej 2 ng/ml i brak ciąży w badaniu USG
1214-1225.
antykoncepcyjnych) niesie za sobÄ… szereg w 30. dniu od krycia (13, 14)
8. Bowen R.A., Olson P.N., Young S.: Ef-
skutków ubocznych. Najczęściej obserwuje Jednak prostaglandyny powodują u psów
ficacy and toxicity of tamoxifen citrate for
się: pyometrę (7-25%), supresję szpiku kost- gwałtowne efekty uboczne, takie jak: drgaw-
prevention and termination of pregnancy in
nego, anemię plastyczną, krwotoki z maci- ki, ślinotok, gorączka, wymioty, nagłe de-
bitches.  J. Amer. Vet. Med. Assn. , 1988,
cy, krwotoki wewnętrzne, notowano także fekacje i oddawanie moczu. Niższe dawki
49, 27-31.
pojedyncze zgony po jednorazowym poda- PGF2ą, ograniczające wystąpienie objawów
9. Tsutsui T.: Effects of ovariectomy and proges-
niu estrogenów (6). U suk, u których sto- ubocznych, stosowane w I połowie ciąży nie
terone treatment on the maintenance of preg-
sowano estrogeny, obserwowano mniejsze dajÄ… 100-procentowego efektu antykoncep-
nancy in bitches.  Jpn. J Vet. Sci. , 1983, 45,
możliwości zajścia w ciążę w kolejnych cy- cyjnego. Objawy uboczne często zniechęcają
47-51.
klach. Z uwagi na to nie powinno się sto- właścicieli do kontynuacji terapii (13, 14).
10. Concannon P.W.: Effects of hypophysectomy
sować estrogenów u suk przeznaczonych Porównując skuteczność, a przede
and LH administration on luteal phase plas-
w przyszłości do rozrodu. wszystkim wystąpienie i charakter efek-
ma progesterone levels in the Beagle bitch.
Podobne efekty uboczne wykazywał blo- tów ubocznych trzech opisanych grup le-
 J. Reprod. Fertil. , 1980, 58, 407-410.
ker receptorów estrogenowych  tamoxifen, ków, można jednoznacznie stwierdzić, iż
11. Okkens A.C., Dieleman S.J., Bevers M.M.:
który u psów ma działanie estrogenne, po- antygestageny są lekami do podawania
Influence of hypophysectomy on the lifespan of
dawany w dawce 1 mg/kg przez 10 dni przed z wyboru w przypadkach przypadkowe-
the corpus luteum in the cyclic dog.  J. Reprod.
15. dniem diestrus wykazywał 100% skutecz- go krycia u suk i kotek.
Fertil. , 1986, 77, 187-192.
ność antykoncepcyjną. Jednak podawanie 12. Concannon P.: Reproductive endocrinology,
tego leku powodowało u leczonych suk en- Piśmiennictwo contraception and pregnancy termination in
dometritis, cysty jajnikowe i pyometrÄ™ (8). 1. Philibert D.: Affinité relative de liaison pour dogs. [W:] Ettinger S., Feldman E.: Text-
les récepteurs stéroïdiens  activité antiprogesté- book of Veterinary Internal Medicine. 4th Ed.,
PROSTAGLANDYNY rone in vivo. Rapport d étude interne Rous- Philadelphia, W.B. Saunders, 1995.
13. Onclin K., Silva L.D.M., Verstegen J.P.: Ter-
I AGONIÅšCI DOPAMINY sel, Uclaf 1994.
mination of unwanted pregnancy in dog with
Miały być alternatywą dla estrogenów. Za 2. Concannon P.W., Yeager A., Frank: Termi-
the dopamiane agonist, cabergoline in combi-
utrzymanie i prawidłowy przebieg ciąży nation of pregnancy and induction of prema-
nation with a syntetic analog of PGF2 alpha
either cloprostenol or alphaprostol.  Therio-
genology , 1995, 43, 813-882.
Przypadkowe
14. Paradis M., Post K.., Mapletoft R.T.: Effects
krycie
of prostaglandin F2Ä… on corpora lutea formation
and function in mated bitches.  Can. Vet. J. ,
1983, 24, 239-242.
Zastosowanie środków
Zastosowanie
wczesnoporonnych
dr n. wet. Sławomir Giziński
Zabieg
środków
(0-25 dzień)
Zakład Rozrodu Zwierząt
ovariohisterektomii
likwidujących ciążę
po zdiagnozowaniu Katedry Nauk Klinicznych
 estrogeny
zaimplantowanÄ…
ciąży Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW
 PGF
(24-45 dzień)
02-776 Warszawa
 aglepriston
ul. Nowoursynowska 159c
Ryc. 1. Metody likwidacji ciąży u suk i kotek e-mail: [e-mail]
MAJ-CZERWIEC " 3/2007
62
www.weterynaria.elamed.pl